କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା] ଷଡ୍ଦ୍ରଵ୍ଯ–ପଂଚାସ୍ତିକାଯଵର୍ଣନ
ତେ ସଗପରିଣାମେହିଂ ଦୁ ଗମଣଂ ଠାଣଂ ଚ କୁଵ୍ଵଂତି.. ୮୯..
ତେ ସ୍ଵକପରିଣାମୈସ୍ତୁ ଗମନଂ ସ୍ଥାନଂ ଚ କୁର୍ଵନ୍ତି.. ୮୯..
ଧର୍ମାଧର୍ମଯୋରୌଦାସୀନ୍ଯେ ହେତୂପନ୍ଯାସୋଽଯମ୍.
ଧର୍ମଃ କିଲ ନ ଜୀଵପୁଦ୍ଗଲାନାଂ କଦାଚିଦ୍ଗତିହେତୁତ୍ଵମଭ୍ଯସ୍ଯତି, ନ କଦାଚିତ୍ସ୍ଥିତିହେତୁତ୍ଵମଧର୍ମଃ. ତୌ ହି ପରେଷାଂ ଗତିସ୍ଥିତ୍ଯୋର୍ଯଦି ମୁଖ୍ଯହେତୂ ସ୍ଯାତାଂ ତଦା ଯେଷାଂ ଗତିସ୍ତେଷାଂ ଗତିରେଵ ନ ସ୍ଥିତିଃ, ଯେଷାଂ ସ୍ଥିତିସ୍ତେଷାଂ ସ୍ଥିତିରେଵ ନ ଗତିଃ. ତତ ଏକେଷାମପି ଗତିସ୍ଥିତିଦର୍ଶନାଦନୁମୀଯତେ ନ ତୌ ତଯୋର୍ମୁଖ୍ଯହେତୂ. କିଂ ତୁ ଵ୍ଯଵହାରନଯଵ୍ଯଵସ୍ଥାପିତୌ ଉଦାସୀନୌ. କଥମେଵଂ ଗତିସ୍ଥିତିମତାଂ ପଦାର୍ଥୋନାଂ ଗତିସ୍ଥିତୀ ଭଵତ ଇତି -----------------------------------------------------------------------------
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥଃ– [ଯେଷାଂ ଗମନଂ ଵିଦ୍ଯତେ] [ଧର୍ମ–ଅଧର୍ମ ଗତି–ସ୍ଥିତିକେ ମୁଖ୍ଯ ହେତୁ ନହୀଂ ହୈଂ, କ୍ଯୋଂକି] ଜିନ୍ହେଂ ଗତି ହୋତୀ ହୈ [ତେଷାମ୍ ଏଵ ପୁନଃ ସ୍ଥାନଂ ସଂଭଵତି] ଉନ୍ହୀଂକୋ ଫିର ସ୍ଥିତି ହୋତୀ ହୈ [ଔର ଜିନ୍ହେଂ ସ୍ଥିତି ହୋତୀ ହୈ ଉନ୍ହୀଂକୋ ଫିର ଗତି ହୋତୀ ହୈ]. [ତେ ତୁ] ଵେ [ଗତିସ୍ଥିତିମାନ ପଦାର୍ଥ] ତୋ [ସ୍ଵକପରିଣାମୈଃ] ଅପନେ ପରିଣାମୋଂସେ [ଗମନଂ ସ୍ଥାନଂ ଚ] ଗତି ଔର ସ୍ଥିତି [କୁର୍ଵନ୍ତି] କରତେ ହୈଂ.
ଟୀକାଃ– ଯହ, ଧର୍ମ ଔର ଅଧର୍ମକୀ ଉଦାସୀନତାକେ ସମ୍ବନ୍ଧମେଂ ହେତୁ କହା ଗଯା ହୈ.
ଵାସ୍ତଵମେଂ [ନିଶ୍ଚଯସେ] ଧର୍ମ ଜୀଵ–ପୁଦ୍ଗଲୋଂକୋ କଭୀ ଗତିହେତୁ ନହୀଂ ହୋତା, ଅଧର୍ମ କଭୀ ସ୍ଥିତିହେତୁ ନହୀଂ ହୋତା; କ୍ଯୋଂକି ଵେ ପରକୋ ଗତିସ୍ଥିତିକେ ଯଦି ମୁଖ୍ଯ ହେତୁ [ନିଶ୍ଚଯହେତୁ] ହୋଂ, ତୋ ଜିନ୍ହେଂ ଗତି ହୋ ଉନ୍ହେଂ ଗତି ହୀ ରହନା ଚାହିଯେ, ସ୍ଥିତି ନହୀଂ ହୋନା ଚାହିଯେ, ଔର ଜିନ୍ହେଂ ସ୍ଥିତି ହୋ ଉନ୍ହେଂ ସ୍ଥିତି ହୀ ରହନା ଚାହିଯେ, ଗତି ନହୀଂ ହୋନା ଚାହିଯେ. କିନ୍ତୁ ଏକକୋ ହୀ [–ଉସୀ ଏକ ପଦାର୍ଥକୋ] ଗତି ଔର ସ୍ଥିତି ଦେଖନେମେ ଆତୀ ହୈ; ଇସଲିଯେ ଅନୁମାନ ହୋ ସକତା ହୈ କି ଵେ [ଧର୍ମ–ଅଧର୍ମ] ଗତି–ସ୍ଥିତିକେ ମୁଖ୍ଯ ହେତୁ ନହୀଂ ହୈଂ, କିନ୍ତୁ ଵ୍ଯଵହାରନଯସ୍ଥାପିତ [ଵ୍ଯଵହାରନଯ ଦ୍ଵାରା ସ୍ଥାପିତ – କଥିତ] ଉଦାସୀନ ହେତୁ ହୈଂ. --------------------------------------------------------------------------
ତେ ସର୍ଵ ନିଜ ପରିଣାମଥୀ ଜ କରେ ଗତିସ୍ଥିତିଭାଵନେ. ୮୯.