କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା] ନଵପଦାର୍ଥପୂର୍ଵକ–ମୋକ୍ଷମାର୍ଗପ୍ରପଂଚଵର୍ଣନ
ପୁଣ୍ଯପାପସ୍ଵରୂପାଖ୍ଯାନମେତତ୍.
ଜୀଵସ୍ଯ କର୍ତୁଃ ନିଶ୍ଚଯକର୍ମତାମାପନ୍ନଃ ଶୁଭପରିଣାମୋ ଦ୍ରଵ୍ଯପୁଣ୍ଯସ୍ଯ ନିମିତ୍ତମାତ୍ରତ୍ଵେନ କାରଣୀ– ଭୂତତ୍ଵାତ୍ତଦାସ୍ରଵକ୍ଷଣାଦୂର୍ଧ୍ଵଂ ଭଵତି ଭାଵପୁଣ୍ଯମ୍. ଏଵଂ ଜୀଵସ୍ଯ କର୍ତୁର୍ନିଶ୍ଚଯକର୍ମତାମାପନ୍ନୋଽଶୁଭପରିଣାମୋ ଦ୍ରଵ୍ଯପାପସ୍ଯ ନିମିତ୍ତମାତ୍ରତ୍ଵେନ କାରଣୀଭୂତତ୍ଵାତ୍ତଦାସ୍ରଵକ୍ଷଣାଦୂର୍ଧ୍ଵଂ ଭାଵପାପମ୍. ପୁଦ୍ଗଲସ୍ଯ କର୍ତୁର୍ନିଶ୍ଚଯକର୍ମତାମାପନ୍ନୋ ଵିଶିଷ୍ଟପ୍ରକୃତିତ୍ଵପରିଣାମୋ ଜୀଵଶୁଭପରିଣାମନିମିତ୍ତୋ ଦ୍ରଵ୍ଯପୁଣ୍ଯମ୍. ପୁଦ୍ଗଲସ୍ଯ କର୍ତୁର୍ନିଶ୍ଚଯକର୍ମତାମାପନ୍ନୋ ଵିଶିଷ୍ଟପ୍ରକୃତିତ୍ଵପରିଣାମୋ ଜୀଵାଶୁଭପରିଣାମନିମିତ୍ତୋ ଦ୍ରଵ୍ଯପାପମ୍. ଏଵଂ ଵ୍ଯଵହାରନିଶ୍ଚଯାଭ୍ଯାମାତ୍ମନୋ ମୂର୍ତମମୂର୍ତଞ୍ଚ କର୍ମ ପ୍ରଜ୍ଞାପିତମିତି.. ୧୩୨.. -----------------------------------------------------------------------------
ଟୀକାଃ– ଯହ, ପୁଣ୍ଯ–ପାପକେ ସ୍ଵରୂପକା କଥନ ହୈ.
ଜୀଵରୂପ କର୍ତାକେ ୧ନିଶ୍ଚଯକର୍ମଭୂତ ଶୁଭପରିଣାମ ଦ୍ରଵ୍ଯପୁଣ୍ଯକୋ ନିମିତ୍ତମାତ୍ରରୂପସେ କାରଣଭୂତ ହୈ ଇସଲିଯେ ‘ଦ୍ରଵ୍ଯପୁଣ୍ଯାସ୍ରଵ’କେ ପ୍ରସଂଗକା ଅନୁସରଣ କରକେ [–ଅନୁଲକ୍ଷ କରକେ] ଵେ ଶୁଭପରିଣାମ ‘ଭାଵପୁଣ୍ଯ’ ହୈଂ. [ସାତାଵେଦନୀଯାଦି ଦ୍ରଵ୍ଯପୁଣ୍ଯାସ୍ରଵକା ଜୋ ପ୍ରସଂଗ ବନତା ହୈ ଉସମେଂ ଜୀଵକେ ଶୁଭପରିଣାମ ନିମିତ୍ତକାରଣ ହୈଂ ଇସଲିଯେ ‘ଦ୍ରଵ୍ଯପୁଣ୍ଯାସ୍ରଵ’ ପ୍ରସଂଗକେ ପୀଛେ–ପୀଛେ ଉସକେ ନିମିତ୍ତଭୂତ ଶୁଭପରିଣାମକୋ ଭୀ ‘ଭାଵପୁଣ୍ଯ’ ଐସା ନାମ ହୈ.] ଇସ ପ୍ରକାର ଜୀଵରୂପ କର୍ତାକେ ନିଶ୍ଚଯକର୍ମଭୂତ ଅଶୁଭପରିଣାମ ଦ୍ରଵ୍ଯପାପକୋ ନିମିତ୍ତମାତ୍ରରୂପସେ କାରଣଭୂତ ହୈଂ ଇସଲିଯେ ‘ଦ୍ରଵ୍ଯପାପାସ୍ରଵ’କେ ପ୍ରସଂଗକା ଅନୁସରଣ କରକେ [–ଅନୁଲକ୍ଷ କରକେ] ଵେ ଅଶୁଭପରିଣାମ ‘ଭାଵପାପ’ ହୈଂ.
ପୁଦ୍ଗଲରୂପ କର୍ତାକେ ୨ନିଶ୍ଚଯକର୍ମଭୂତ ଵିଶିଷ୍ଟପ୍ରକୃତିରୂପ ପରିଣାମ [–ସାତାଵେଦନୀଯାଦି ଖାସ ପ୍ରକୃତିରୂପ ପରିଣାମ]–କି ଜିନମେଂ ଜୀଵକେ ଶୁଭପରିଣାମ ନିମିତ୍ତ ହୈଂ ଵେ–ଦ୍ରଵ୍ଯପୁଣ୍ଯ ହୈଂ. ପୁଦ୍ଗଲରୂପ କର୍ତାକେ ନିଶ୍ଚଯକର୍ମଭୂତ ଵିଶିଷ୍ଟପ୍ରକୃତିରୂପ ପରିଣାମ [–ଅସାତାଵେଦନୀଯାଦି ଖାସ ପ୍ରକୃତିରୂପ ପରିଣାମ] – କି ଜିନମେଂ ଜୀଵକେ ଅଶୁଭପରିଣାମ ନିମିତ୍ତ ହୈଂ ଵେ–ଦ୍ରଵ୍ଯପାପ ହୈଂ.
ଇସ ପ୍ରକାର ଵ୍ଯଵହାର ତଥା ନିଶ୍ଚଯ ଦ୍ଵାରା ଆତ୍ମାକୋ ମୂର୍ତ ତଥା ଅମୂର୍ତ କର୍ମ ଦର୍ଶାଯା ଗଯା. --------------------------------------------------------------------------
୧. ଜୀଵ କର୍ତା ହୈ ଔର ଶୁଭପରିଣାମ ଉସକା [ଅଶୁଦ୍ଧନିଶ୍ଚଯନଯସେ] ନିଶ୍ଚଯକର୍ମ ହୈ.
୨. ପୁଦ୍ଗଲ କର୍ତା ହୈ ଔର ଵିଶିଷ୍ଟପ୍ରକୃତିରୂପ ପରିଣାମ ଉସକା ନିଶ୍ଚଯକର୍ମ ହୈ [ଅର୍ଥାତ୍ ନିଶ୍ଚଯସେ ପୁଦ୍ଗଲ କର୍ତା ହୈେ ଔର
ସାତାଵେଦନୀଯାଦି ଵିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରକୃତିରୂପ ପରିଣାମ ଉସକା କର୍ମ ହୈ].