ଅନୁକମ୍ପାସ୍ଵରୂପାଖ୍ଯାନମେତତ୍. କଞ୍ଚିଦୁଦନ୍ଯାଦିଦୁଃଖପ୍ଲୁତମଵଲୋକ୍ଯ କରୁଣଯା ତତ୍ପ୍ରତିଚିକୀର୍ଷାକୁଲିତଚିତ୍ତତ୍ଵମଜ୍ଞାନିନୋଽନୁ–କମ୍ପା. ଜ୍ଞାନିନସ୍ତ୍ଵଧସ୍ତନଭୂମିକାସୁ ଵିହରମାଣସ୍ଯ ଜନ୍ମାର୍ଣଵନିମଗ୍ନଜଗଦଵଲୋକନାନ୍ମନାଗ୍ମନଃଖେଦ ଇତି.. ୧୩୭..
ଜୀଵସ୍ସ କୁଣଦି ଖୋହଂ କଲୁସୋ ତ୍ତି ଯ ତଂ ବୁଧା ବେଂତି.. ୧୩୮..
ଜୀଵସ୍ଯ କରୋତି କ୍ଷୋଭଂ କାଲୁଷ୍ଯମିତି ଚ ତଂ ବୁଧା ବ୍ରୁଵନ୍ତି.. ୧୩୮..
ଚିତ୍ତକଲୁଷତ୍ଵସ୍ଵରୂପାଖ୍ଯାନମେତତ୍. କ୍ରୋଧମାନମାଯାଲୋଭାନାଂ ତୀଵ୍ରୋଦଯେ ଚିତ୍ତସ୍ଯ କ୍ଷୋଭଃ କାଲୁଷ୍ଯମ୍. ତେଷାମେଵ ମଂଦୋଦଯେ ତସ୍ଯ ପ୍ରସାଦୋଽକାଲୁଷ୍ଯମ୍. ତତ୍ କାଦାଚିତ୍କଵିଶିଷ୍ଟକଷାଯକ୍ଷଯୋପଶମେ ସତ୍ଯଜ୍ଞାନିନୋ ଭଵତି. କଷାଯୋଦଯାନୁ– ଵୃତ୍ତେରସମଗ୍ରଵ୍ଯାଵର୍ତିତୋପଯୋଗସ୍ଯାଵାଂତରଭୂମିକାସୁ କଦାଚିତ୍ ଜ୍ଞାନିନୋଽପି ଭଵତୀତି.. ୧୩୮.. ----------------------------------------------------------------------------- ଅଵଲୋକନସେ [ଅର୍ଥାତ୍ ସଂସାରସାଗରମେଂ ଡୁବେ ହୁଏ ଜଗତକୋ ଦେଖନେସେ] ମନମେଂ କିଂଚିତ୍ ଖେଦ ହୋନା ଵହ ହୈ..
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥଃ– [ଯଦା] ଜବ [କ୍ରୋଧଃ ଵା] କ୍ରୋଧ, [ମାନଃ] ମାନ, [ମାଯା] ମାଯା [ଵା] ଅଥଵା [ଲୋଭଃ] ଲୋଭ [ଚିତ୍ତମ୍ ଆସାଦ୍ଯ] ଚିତ୍ତକା ଆଶ୍ରଯ ପାକର [ଜୀଵସ୍ଯ] ଜୀଵକୋ [କ୍ଷୋଭଂ କରୋତି] କ୍ଷୋଭ କରତେ ହୈୈଂ, ତବ [ତଂ] ଉସେ [ବୁଧାଃ] ଜ୍ଞାନୀ [କାଲୁଷ୍ଯମ୍ ଇତି ଚ ବ୍ରୁଵନ୍ତି] ‘କଲୁଷତା’ କହତେ ହୈଂ.
ଟୀକାଃ– ଯହ, ଚିତ୍ତକୀ କଲୁଷତାକେ ସ୍ଵରୂପକା କଥନ ହୈ. ------------------------------------------------------------------------- ଇସ ଗାଥାକୀ ଆଚାର୍ଯଵର ଶ୍ରୀ ଜଯସେନାଚାର୍ଯଦେଵକୃତ ଟୀକାମେଂ ଇସ ପ୍ରକାର ଵିଵରଣ ହୈଃ– ତୀଵ୍ର ତୃଷା, ତୀଵ୍ର କ୍ଷୁଧା, ତୀଵ୍ର
ଵ୍ଯାକୁଲ ହୋକର ଅନୁକମ୍ପା କରତା ହୈ; ଜ୍ଞାନୀ ତୋ ସ୍ଵାତ୍ମଭାଵନାକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ନ କରତା ହୁଆ [ଅର୍ଥାତ୍ ନିଜାତ୍ମାକେ
ଅନୁଭଵକୀ ଉପଲବ୍ଧି ନ ହୋତୀ ହୋ ତବ], ସଂକ୍ଲେଶକେ ପରିତ୍ଯାଗ ଦ୍ଵାରା [–ଅଶୁଭ ଭାଵକୋ ଛୋଡ଼କର] ଯଥାସମ୍ଭଵ
ପ୍ରତିକାର କରତା ହୈ ତଥା ଉସେ ଦୁଃଖୀ ଦେଖକର ଵିଶେଷ ସଂଵେଗ ଔର ଵୈରାଗ୍ଯକୀ ଭାଵନା କରତା ହୈ.
ଜୀଵନେ କରେ ଜେ କ୍ଷୋଭ, ତେନେ କଲୁଷତା ଜ୍ଞାନୀ କହେ. ୧୩୮.
୨୦୦
୧୩୭..