କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା] ନଵପଦାର୍ଥପୂର୍ଵକ–ମୋକ୍ଷମାର୍ଗପ୍ରପଂଚଵର୍ଣନ
[
୨୨୧
ଜୋ ସଂଵରେଣ ଜୁତ୍ତୋ ଣିଜ୍ଜରମାଣୋଧ ସଵ୍ଵକମ୍ମାଣି.
ଵଵଗଦଵେଦାଉସ୍ସୋ ମୁଯଦି ଭଵଂ ତେଣ ସୋ ମୋକ୍ଖୋ.. ୧୫୩..
ଯଃ ସଂଵରେଣ ଯୁକ୍ତୋ ନିର୍ଜରନ୍ନଥ ସର୍ଵକର୍ମାଣି.
ଵ୍ଯପଗତଵେଦ୍ଯାଯୁଷ୍କୋ ମୁଞ୍ଚତି ଭଵଂ ତେନ ସ ମୋକ୍ଷଃ.. ୧୫୩..
ଦ୍ରଵ୍ଯମୋକ୍ଷସ୍ଵରୂପାଖ୍ଯାନମେତତ୍.
ଅଥ ଖଲୁ ଭଗଵତଃ କେଵଲିନୋ ଭାଵମୋକ୍ଷେ ସତି ପ୍ରସିଦ୍ଧପରମସଂଵରସ୍ଯୋତ୍ତରକର୍ମସନ୍ତତୌ ନିରୁଦ୍ଧାଯାଂ
ପରମନିର୍ଜରାକାରଣଧ୍ଯାନପ୍ରସିଦ୍ଧୌ ସତ୍ଯାଂ ପୂର୍ଵକର୍ମସଂତତୌ କଦାଚିତ୍ସ୍ଵଭାଵେନୈଵ କଦା–ଚିତ୍ସମୁଦ୍ଧାତ
ଵିଧାନେନାଯୁଃକର୍ମସମଭୂତସ୍ଥିତ୍ଯାମାଯୁଃକର୍ମାନୁସାରେଣୈଵ ନିର୍ଜୀର୍ଯମାଣାଯାମ ପୁନର୍ଭଵାଯ ତଦ୍ଭଵତ୍ଯାଗସମଯେ
ଵେଦନୀଯାଯୁର୍ନାମଗୋତ୍ରରୂପାଣାଂ ଜୀଵେନ ସହାତ୍ଯନ୍ତଵିଶ୍ଲେଷଃ କର୍ମପୁଦ୍ଗଲାନାଂ ଦ୍ରଵ୍ଯମୋକ୍ଷଃ.. ୧୫୩..
–ଇତି ମୋକ୍ଷପଦାର୍ଥଵ୍ଯାଖ୍ଯାନଂ ସମାପ୍ତମ୍.
-----------------------------------------------------------------------------
ଗାଥା ୧୫୩
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥଃ– [ଯଃ ସଂଵରେଣ ଯୁକ୍ତଃ] ଜୋ ସଂଵରସେଯୁକ୍ତ ହୈେ ଐସା [କେଵଲଜ୍ଞାନ ପ୍ରାପ୍ତ] ଜୀଵ [ନିର୍ଜରନ୍
ଅଥ ସର୍ଵକର୍ମାଣି] ସର୍ଵ କର୍ମୋଂକୀ ନିର୍ଜରା କରତା ହୁଆ [ଵ୍ଯପଗତଵେଦ୍ଯାଯୁଷ୍କଃ] ଵେଦନୀଯ ଔର ଆଯୁ ରହିତ
ହୋକର [ଭଵଂ ମଞ୍ଚତି] ଭଵକୋ ଛୋଡ଼ତା ହୈ; [ତେନ] ଇସଲିଯେ [ଇସ ପ୍ରକାର ସର୍ଵ କର୍ମପୁଦ୍ଗଲୋଂକା ଵିଯୋଗ
ହୋନେକେ କାରଣ] [ସଃ ମୋକ୍ଷଃ] ଵହ ମୋକ୍ଷ ହୈ.
ଵାସ୍ତଵମେଂ ଭଗଵାନ କେଵଲୀକୋ, ଭାଵମୋକ୍ଷ ହୋନେ ପର, ପରମ ସଂଵର ସିଦ୍ଧ ହୋନେକେ କାରଣ ଉତ୍ତର
କର୍ମସଂତତି ନିରୋଧକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋକର ଔର ପରମ ନିର୍ଜରାକେ କାରଣଭୂତ ଧ୍ଯାନ ସିଦ୍ଧ ହୋନେକେ କାରଣ
କର୍ମସଂତତି– କି ଜିସକୀ ସ୍ଥିତି କଦାଚିତ୍ ସ୍ଵଭାଵସେ ହୀ ଆଯୁକର୍ମକେ ଜିତନୀ ହୋତୀ ହୈ ଔର କଦାଚିତ୍
ଵହ– ଆଯୁକର୍ମକେ ଅନୁସାର ହୀ ନିର୍ଜରିତ ହୋତୀ
ହୁଈ,େ
ଦନୀଯ–ଆଯୁ–ନାମ–ଗୋତ୍ରରୂପ କର୍ମପୁଦ୍ଗଲୋଂକା ଜୀଵକେ ସାଥ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଵିଶ୍ଲେଷ [ଵିଯୋଗ] ଵହ ଦ୍ରଵ୍ଯମୋକ୍ଷ ହୈ.. ୧୫୩..
୧. ଉତ୍ତର କର୍ମସଂତତି=ବାଦକା କର୍ମପ୍ରଵାହ; ଭାଵୀ କର୍ମପରମ୍ପରା.
ଟୀକାଃ– ଯହ, ଦ୍ରଵ୍ଯମୋକ୍ଷକେ ସ୍ଵରୂପକା କଥନ ହୈ.
୧
୨ପୂର୍ଵ
୩ସମୁଦ୍ଘାତଵିଧାନସେ ଆଯୁକର୍ମକେ ଜିତନୀ ହୋତୀ ହୈ
୪ଅପୁନର୍ଭଵକେ ଲିଯେ ଵହ ଭଵ ଛୂଟନେକେ ସମଯ ହୋନେଵାଲା ଜୋ ଵ
ଇସ ପ୍ରକାର ମୋକ୍ଷପଦାର୍ଥକା ଵ୍ଯାଖ୍ଯାନ ସମାପ୍ତ ହୁଆ.
-------------------------------------------------------------------------
୨. ପୂର୍ଵ=ପହଲେକୀ.
୩. କେଵଲୀଭଗଵାନକୋ ଵେଦନୀଯ, ନାମ ଔର ଗୋତ୍ରକର୍ମକୀ ସ୍ଥିତି କଭୀ ସ୍ଵଭାଵସେ ହୀ [ଅର୍ଥାତ୍ କେଵଲୀସମୁଦ୍ଘାତରୂପ
ନିମିତ୍ତ ହୁଏ ବିନା ହୀ] ଆଯୁକର୍ମକେ ଜିତନୀ ହୋତୀ ହୈ ଔର କଭୀ ଵହ ତୀନ କର୍ମୋଂକୀ ସ୍ଥିତି ଆଯୁକର୍ମସେ ଅଧିକ ହୋନେ
ପର ଭୀ ଵହ ସ୍ଥିତି ଘଟକର ଆଯୁକର୍ମ ଜିତନୀ ହୋନେମେଂ କେଵଲୀସମୁଦ୍ଘାତ ନିମିତ୍ତ ବନତା ହୈ.
୪. ଅପୁନର୍ଭଵ=ଫିରସେ ଭଵ ନହୀଂ ହୋନା. [କେଵଲୀଭଗଵାନକୋ ଫିରସେ ଭଵ ହୁଏ ବିନା ହୀ ଉସ ଭଵକା ତ୍ଯାଗ ହୋତା ହୈ;
ଇସଲିଯେ ଉନକେ ଆତ୍ମାସେ କର୍ମପୁଦ୍ଗଲୋଂକା ସଦାକେ ଲିଏ ସର୍ଵଥା ଵିଯୋଗ ହୋତା ହୈ.]
ସଂଵରସହିତ ତେ ଜୀଵ ପୂର୍ଣ ସମସ୍ତ କର୍ମୋ ନିର୍ଜରେ
ନେ ଆଯୁଵେଦ୍ଯଵିହୀନ ଥଈ ଭଵନେ ତଜେ; ତେ ମୋକ୍ଷ ଛେ. ୧୫୩.