୨୫୨
] ପଂଚାସ୍ତିକାଯସଂଗ୍ରହ
[ଭଗଵାନଶ୍ରୀକୁନ୍ଦକୁନ୍ଦ
ଦ୍ଵିଵିଧଂ କିଲ ତାତ୍ପର୍ଯମ୍–ସୂତ୍ରତାତ୍ପର୍ଯଂ ଶାସ୍ତ୍ରତାତ୍ପର୍ଯଞ୍ଚେତି. ତତ୍ର ସୂତ୍ରତାତ୍ପର୍ଯଂ ପ୍ରତିସୂତ୍ରମେଵ ପ୍ରତିପାଦିତମ୍.
ଶାସ୍ତ୍ରତାତ୍ପର୍ଯଂ ତ୍ଵିଦଂ ପ୍ରତିପାଦ୍ଯତେ. ଅସ୍ଯ ଖଲୁ ପାରମେଶ୍ଵରସ୍ଯ ଶାସ୍ତ୍ରସ୍ଯ, ସକଲପୁରୁଷାର୍ଥ–
ସାରଭୂତମୋକ୍ଷତତ୍ତ୍ଵପ୍ରତିପତ୍ତିହେତୋଃ ପଞ୍ଚାସ୍ତିକାଯଷଡ୍ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଵରୂପପ୍ରତିପାଦନେନୋପଦର୍ଶିତସମସ୍ତଵସ୍ତୁସ୍ଵ–
ଭାଵସ୍ଯ, ନଵପଦାର୍ଥପ୍ରପଞ୍ଚସୂଚନାଵିଷ୍କୃତବନ୍ଧମୋକ୍ଷସଂବନ୍ଧିବନ୍ଧମୋକ୍ଷାଯତନବନ୍ଧମୋକ୍ଷଵିକଲ୍ପସ୍ଯ, ସମ୍ଯଗା–
ଵେଦିତନିଶ୍ଚଯଵ୍ଯଵହାରରୂପମୋକ୍ଷମାର୍ଗସ୍ଯ, ସାକ୍ଷନ୍ମୋକ୍ଷକାରଣଭୂତପରମଵୀତରାଗତ୍ଵଵିଶ୍ରାନ୍ତସମସ୍ତହୃଦଯସ୍ଯ,
ପରମାର୍ଥତୋ ଵୀତରାଗତ୍ଵମେଵ ତାତ୍ପର୍ଯମିତି. ତଦିଦଂ ଵୀତରାଗତ୍ଵଂ ଵ୍ଯଵହାରନିଶ୍ଚଯାଵିରୋଧେନୈଵାନୁଗମ୍ଯମାନଂ
ଭଵତି ସମୀହିତସିଦ୍ଧଯେ
ସର୍ଵ
ଷଡ୍ଦ୍ରଵ୍ଯକେ ସ୍ଵରୂପକେ ପ୍ରତିପାଦନ ଦ୍ଵାରା ସମସ୍ତ ଵସ୍ତୁକା ସ୍ଵଭାଵ ଦର୍ଶାଯା ଗଯା ହୈ, ନଵ ପଦାର୍ଥକେ ଵିସ୍ତୃତ
କଥନ ଦ୍ଵାରା ଜିସମେଂ ବନ୍ଧ–ମୋକ୍ଷକେ ସମ୍ବନ୍ଧୀ [ସ୍ଵାମୀ], ବନ୍ଧ–ମୋକ୍ଷକେ ଆଯତନ [ସ୍ଥାନ] ଔର ବନ୍ଧ–
ମୋକ୍ଷକେ ଵିକଲ୍ପ [ଭେଦ] ପ୍ରଗଟ କିଏ ଗଏ ହୈଂ, ନିଶ୍ଚଯ–ଵ୍ଯଵହାରରୂପ ମୋକ୍ଷମାର୍ଗକା ଜିସମେଂ ସମ୍ଯକ୍ ନିରୂପଣ
କିଯା ଗଯା ହୈ ତଥା ସାକ୍ଷାତ୍ ମୋକ୍ଷକେ କାରଣଭୂତ ପରମଵୀତରାଗପନେମେଂ ଜିସକା ସମସ୍ତ ହୃଦଯ ସ୍ଥିତ ହୈ–ଐସେ
ଇସ ସଚମୁଚ ୩ପାରମେଶ୍ଵର ଶାସ୍ତ୍ରକା, ପରମାର୍ଥସେ ଵୀତରାଗପନା ହୀ ତାତ୍ପର୍ଯ ହୈ.
ସୋ ଇସ ଵୀତରାଗପନେକା ଵ୍ଯଵହାର–ନିଶ୍ଚଯକେ ଵିରୋଧ ଦ୍ଵାରା ହୀ ଅନୁସରଣ କିଯା ଜାଏ ତୋ ଇଷ୍ଟସିଦ୍ଧି
ହୋତୀ ହୈ, ପରନ୍ତୁ ଅନ୍ଯଥା ନହୀଂ [ଅର୍ଥାତ୍ ଵ୍ଯଵହାର ଔର ନିଶ୍ଚଯକୀ ସୁସଂଗତତା ରହେ ଇସ ପ୍ରକାର
ଵୀତରାଗପନେକା ଅନୁସରଣ କିଯା ଜାଏ ତଭୀ ଇଚ୍ଛିତକୀ ସିଦ୍ଧି ହୋତୀ ହୈ,
୨. ପୁରୁଷାର୍ଥ = ପୁରୁଷ–ଅର୍ଥ; ପୁରୁଷ–ପ୍ରଯୋଜନ. [ପୁରୁଷାର୍ଥକେ ଚାର ଵିଭାଗ କିଏ ଜାତେ ହୈଂଃ ଧର୍ମ, ଅର୍ଥ, କାମ ଔର ମୋକ୍ଷ;
ପରନ୍ତୁ ସର୍ଵ ପୁରୁଷ–ଅର୍ଥୋଂମେଂ ମୋକ୍ଷ ହୀ ସାରଭୂତ [ତାତ୍ତ୍ଵିକ] ପୁରୁଷ–ଅର୍ଥ ହୈ.]
-----------------------------------------------------------------------------
ତାତ୍ପର୍ଯ ଦ୍ଵିଵିଧ ହୋତା ହୈଃ ୧ସୂତ୍ରତାତ୍ପର୍ଯ ଔର ଶାସ୍ତ୍ରତାତ୍ପର୍ଯ. ଉସମେଂ, ସୂତ୍ରତାତ୍ପର୍ଯ ପ୍ରତ୍ଯେକ ସୂତ୍ରମେଂ
[ପ୍ରତ୍ଯେକ ଗାଥାମେଂ] ପ୍ରତିପାଦିତ କିଯା ଗଯା ହୈ ; ଔର ଶାସ୍ତ୍ରତାତ୍ପର୍ଯ ଅବ ପ୍ରତିପାଦିତ କିଯା ଜାତା ହୈଃ–
୨ପୁରୁଷାର୍ଥୋଂମେଂ ସାରଭୂତ ଐସେ ମୋକ୍ଷତତ୍ତ୍ଵକା ପ୍ରତିପାଦନ କରନେକେ ଲିଯେ ଜିସମେଂ ପଂଚାସ୍ତିକାଯ ଔର
୪ଅ
-------------------------------------------------------------------------
୧. ପ୍ରତ୍ଯେକ ଗାଥାସୂତ୍ରକା ତାତ୍ପର୍ଯ ସୋ ସୂତ୍ରତାତ୍ପର୍ଯ ହୈ ଔର ସମ୍ପୂର୍ଣ ଶାସ୍ତ୍ରକା ତାତ୍ପର୍ଯ ସୋେ ଶାସ୍ତ୍ରତାତ୍ପର୍ଯ ହୈ.
୩. ପାରମେଶ୍ଵର = ପରମେଶ୍ଵରକେ; ଜିନଭଗଵାନକେ; ଭାଗଵତ; ଦୈଵୀ; ପଵିତ୍ର.
୪. ଛଠଵେଂ ଗୁଣସ୍ଥାନମେଂ ମୁନିଯୋଗ୍ଯ ଶୁଦ୍ଧପରିଣତିକା ନିରନ୍ତର ହୋନା ତଥା ମହାଵ୍ରତାଦିସମ୍ବନ୍ଧୀ ଶୁଭଭାଵୋଂକା ଯଥାଯୋଗ୍ଯରୂପସେ
ହୋନା ଵହ ନିଶ୍ଚଯ–ଵ୍ଯଵହାରକେ ଅଵିରୋଧକା [ସୁମେଲକା] ଉଦାହରଣ ର୍ହୈ. ପାଁଚଵେ ଗୁଣସ୍ଥାନମେଂ ଉସ ଗୁଣସ୍ଥାନକେ ଯୋଗ୍ଯ
ଶୁଦ୍ଧପରିଣତି ନିରନ୍ତର ହୋନା ତଥା ଦେଶଵ୍ରତାଦିସମ୍ବନ୍ଧୀ ଶୁଭଭାଵୋଂକା ଯଥାଯୋଗ୍ଯରୂପସେ ହୋନା ଵହ ଭୀ ନିଶ୍ଚଯ–ଵ୍ଯଵହାରକେ
ଅଵିରୋଧକା ଉଦାହରଣ ହୈ.