କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା] ଷଡ୍ଦ୍ରଵ୍ଯ–ପଂଚାସ୍ତିକାଯଵର୍ଣନ
[
୨୫
ଅତ୍ର ସତ୍ତାଦ୍ରଵ୍ଯଯୋରର୍ଥାନ୍ତରତ୍ଵଂ ପ୍ରତ୍ଯାଖ୍ଯାତମ୍.
ଦ୍ରଵତି ଗଚ୍ଛତି ସାମାନ୍ଯରୂପେଣ ସ୍ଵରୂପେଣ ଵ୍ଯାପ୍ନୋତି ତାଂସ୍ତାନ୍ କ୍ରମଭୁଵଃ ସହଭୁଵଶ୍ଵସଦ୍ଭାଵପର୍ଯାଯାନ୍
ସ୍ଵଭାଵଵିଶେଷାନିତ୍ଯନୁଗତାର୍ଥଯା ନିରୁକ୍ତଯା ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ଵ୍ଯାଖ୍ଯାତମ୍. ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ଚ ଲକ୍ଷ୍ଯ–ଲକ୍ଷଣଭାଵାଦିଭ୍ଯଃ
କଥଞ୍ଚିଦ୍ଭେଦେଽପି ଵସ୍ତୁତଃ ସତ୍ତାଯା ଅପୃଥଗ୍ଭୂତମେଵେତି ମନ୍ତଵ୍ଯମ୍. ତତୋ ଯତ୍ପୂର୍ଵଂ ସତ୍ତ୍ଵମସତ୍ତ୍ଵଂ
ତ୍ରିଲକ୍ଷଣତ୍ଵମତ୍ରିଲକ୍ଷଣତ୍ଵମେକତ୍ଵମନେକତ୍ଵଂ ସର୍ଵପଦାର୍ଥସ୍ଥିତତ୍ଵମେକପଦାର୍ଥସ୍ଥିତତ୍ଵଂ ଵିଶ୍ଵ–
-----------------------------------------------------------------------------
ଗାଥା ୯
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥଃ– [ତାନ୍ ତାନ୍ ସଦ୍ଭାଵପର୍ଯାଯାନ୍] ଉନ–ଉନ ସଦ୍ଭାଵପର୍ଯାଯୋକୋ [ଯତ୍] ଜୋ [ଦ୍ରଵତି]
ଦ୍ରଵିତ ହୋତା ହୈ – [ଗଚ୍ଛତି] ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୈ, [ତତ୍] ଉସେ [ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ଭଣନ୍ତି] [ସର୍ଵଜ୍ଞ] ଦ୍ରଵ୍ଯ କହତେ ହୈଂ
– [ସତ୍ତାତଃ ଅନନ୍ଯଭୂତଂ ତୁ] ଜୋ କି ସତ୍ତାସେ ଅନନ୍ଯଭୂତ ହୈ.
ଟୀକାଃ– ଯହାଁ ସତ୍ତାନେ ଔର ଦ୍ରଵ୍ଯକୋ ଅର୍ଥାନ୍ତରପନା [ଭିନ୍ନପଦାର୍ଥପନା, ଅନ୍ଯପଦାର୍ଥପନା] ହୋନେକା
ଖଣ୍ଡନ କିଯା ହୈ.
‘ ଉନ–ଉନ କ୍ରମଭାଵୀ ଔର ସହଭାଵୀ ସଦ୍ଭାଵପର୍ଯାଯୋଂକୋ ଅର୍ଥାତ ସ୍ଵଭାଵଵିଶେଷୋଂକୋ ଜୋ ୧ଦ୍ରଵିତ
ହୋତା ହୈ – ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୈ – ସାମାନ୍ଯରୂପ ସ୍ଵରୂପସେେ ଵ୍ଯାପ୍ତ ହୋତା ହୈ ଵହ ଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈ’ – ଇସ ପ୍ରକାର
୨ଅନୁଗତ ଅର୍ଥଵାଲୀ ନିରୁକ୍ତିସେ ଦ୍ରଵ୍ଯକୀ ଵ୍ଯାଖ୍ଯା କୀ ଗଈ. ଔର ଯଦ୍ଯପି ୩ଲକ୍ଷ୍ଯଲକ୍ଷଣଭାଵାଦିକ ଦ୍ଵାରା ଦ୍ରଵ୍ଯକୋ
ସତ୍ତାସେ କଥଂଚିତ୍ ଭେଦ ହୈ ତଥାପି ଵସ୍ତୁତଃ [ପରମାର୍ଥେତଃ] ଦ୍ରଵ୍ଯ ସତ୍ତାସେ ଅପୃଥକ୍ ହୀ ହୈ ଐସା ମାନନା.
ଇସଲିଯେ ପହଲେ [୮ଵୀଂ ଗାଥାମେଂ] ସତ୍ତାକୋ ଜୋ ସତ୍ପନା, ଅସତ୍ପନା, ତ୍ରିଲକ୍ଷଣପନା, ଅତ୍ରିଲକ୍ଷଣପନା,
ଏକପନା,
--------------------------------------------------------------------------
୧. ଶ୍ରୀ ଜଯସେନାଚାର୍ଯଦେଵକୀ ଟୀକାମେଂ ଭୀ ଯହାଁକୀ ଭାଁତି ହୀ ‘ଦ୍ରଵତି ଗଚ୍ଛତି’ କା ଏକ ଅର୍ଥ ତୋ ‘ଦ୍ରଵିତ ହୋତା ହୈ ଅର୍ଥାତ୍
ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୈ ’ ଐସା କିଯା ଗଯା ହୈ; ତଦୁପରାନ୍ତ ‘ଦ୍ରଵତି’ ଅର୍ଥାତ ସ୍ଵଭାଵପର୍ଯାଯୋଂକୋ ଦ୍ରଵିତ ହୋତା ହୈ ଔର ଗଚ୍ଛତି
ଅର୍ଥାତ ଵିଭାଵପର୍ଯାଯୋଂକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୈ ’ ଐସା ଦୂସରା ଅର୍ଥ ଭୀ ଯହାଁ କିଯା ଗଯା ହୈ.
୨. ଯହାଁ ଦ୍ରଵ୍ଯକୀ ଜୋ ନିରୁକ୍ତି କୀ ଗଈ ହୈ ଵହ ‘ଦ୍ରୁ’ ଧାତୁକା ଅନୁସରଣ କରତେ ହୁଏ [–ମିଲତେ ହୁଏ] ଅର୍ଥଵାଲୀ ହୈଂ.
୩. ସତ୍ତା ଲକ୍ଷଣ ହୈ ଔର ଦ୍ରଵ୍ଯ ଲକ୍ଷ୍ଯ ହୈ.