କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା] ଷଡ୍ଦ୍ରଵ୍ଯ–ପଂଚାସ୍ତିକାଯଵର୍ଣନ
ଅତ୍ର ସତ୍ତାଦ୍ରଵ୍ଯଯୋରର୍ଥାନ୍ତରତ୍ଵଂ ପ୍ରତ୍ଯାଖ୍ଯାତମ୍. ଦ୍ରଵତି ଗଚ୍ଛତି ସାମାନ୍ଯରୂପେଣ ସ୍ଵରୂପେଣ ଵ୍ଯାପ୍ନୋତି ତାଂସ୍ତାନ୍ କ୍ରମଭୁଵଃ ସହଭୁଵଶ୍ଵସଦ୍ଭାଵପର୍ଯାଯାନ୍ ସ୍ଵଭାଵଵିଶେଷାନିତ୍ଯନୁଗତାର୍ଥଯା ନିରୁକ୍ତଯା ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ଵ୍ଯାଖ୍ଯାତମ୍. ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ଚ ଲକ୍ଷ୍ଯ–ଲକ୍ଷଣଭାଵାଦିଭ୍ଯଃ କଥଞ୍ଚିଦ୍ଭେଦେଽପି ଵସ୍ତୁତଃ ସତ୍ତାଯା ଅପୃଥଗ୍ଭୂତମେଵେତି ମନ୍ତଵ୍ଯମ୍. ତତୋ ଯତ୍ପୂର୍ଵଂ ସତ୍ତ୍ଵମସତ୍ତ୍ଵଂ ତ୍ରିଲକ୍ଷଣତ୍ଵମତ୍ରିଲକ୍ଷଣତ୍ଵମେକତ୍ଵମନେକତ୍ଵଂ ସର୍ଵପଦାର୍ଥସ୍ଥିତତ୍ଵମେକପଦାର୍ଥସ୍ଥିତତ୍ଵଂ ଵିଶ୍ଵ– -----------------------------------------------------------------------------
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥଃ– [ତାନ୍ ତାନ୍ ସଦ୍ଭାଵପର୍ଯାଯାନ୍] ଉନ–ଉନ ସଦ୍ଭାଵପର୍ଯାଯୋକୋ [ଯତ୍] ଜୋ [ଦ୍ରଵତି] ଦ୍ରଵିତ ହୋତା ହୈ – [ଗଚ୍ଛତି] ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୈ, [ତତ୍] ଉସେ [ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ଭଣନ୍ତି] [ସର୍ଵଜ୍ଞ] ଦ୍ରଵ୍ଯ କହତେ ହୈଂ – [ସତ୍ତାତଃ ଅନନ୍ଯଭୂତଂ ତୁ] ଜୋ କି ସତ୍ତାସେ ଅନନ୍ଯଭୂତ ହୈ.
ଟୀକାଃ– ଯହାଁ ସତ୍ତାନେ ଔର ଦ୍ରଵ୍ଯକୋ ଅର୍ଥାନ୍ତରପନା [ଭିନ୍ନପଦାର୍ଥପନା, ଅନ୍ଯପଦାର୍ଥପନା] ହୋନେକା ଖଣ୍ଡନ କିଯା ହୈ.
‘ ଉନ–ଉନ କ୍ରମଭାଵୀ ଔର ସହଭାଵୀ ସଦ୍ଭାଵପର୍ଯାଯୋଂକୋ ଅର୍ଥାତ ସ୍ଵଭାଵଵିଶେଷୋଂକୋ ଜୋ ୧ଦ୍ରଵିତ ହୋତା ହୈ – ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୈ – ସାମାନ୍ଯରୂପ ସ୍ଵରୂପସେେ ଵ୍ଯାପ୍ତ ହୋତା ହୈ ଵହ ଦ୍ରଵ୍ଯ ହୈ’ – ଇସ ପ୍ରକାର ସତ୍ତାସେ କଥଂଚିତ୍ ଭେଦ ହୈ ତଥାପି ଵସ୍ତୁତଃ [ପରମାର୍ଥେତଃ] ଦ୍ରଵ୍ଯ ସତ୍ତାସେ ଅପୃଥକ୍ ହୀ ହୈ ଐସା ମାନନା. ଇସଲିଯେ ପହଲେ [୮ଵୀଂ ଗାଥାମେଂ] ସତ୍ତାକୋ ଜୋ ସତ୍ପନା, ଅସତ୍ପନା, ତ୍ରିଲକ୍ଷଣପନା, ଅତ୍ରିଲକ୍ଷଣପନା, ଏକପନା,
--------------------------------------------------------------------------
୨ଅନୁଗତ ଅର୍ଥଵାଲୀ ନିରୁକ୍ତିସେ ଦ୍ରଵ୍ଯକୀ ଵ୍ଯାଖ୍ଯା କୀ ଗଈ. ଔର ଯଦ୍ଯପି ୩ଲକ୍ଷ୍ଯଲକ୍ଷଣଭାଵାଦିକ ଦ୍ଵାରା ଦ୍ରଵ୍ଯକୋ
୧. ଶ୍ରୀ ଜଯସେନାଚାର୍ଯଦେଵକୀ ଟୀକାମେଂ ଭୀ ଯହାଁକୀ ଭାଁତି ହୀ ‘ଦ୍ରଵତି ଗଚ୍ଛତି’ କା ଏକ ଅର୍ଥ ତୋ ‘ଦ୍ରଵିତ ହୋତା ହୈ ଅର୍ଥାତ୍
ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୈ ’ ଐସା କିଯା ଗଯା ହୈ; ତଦୁପରାନ୍ତ ‘ଦ୍ରଵତି’ ଅର୍ଥାତ ସ୍ଵଭାଵପର୍ଯାଯୋଂକୋ ଦ୍ରଵିତ ହୋତା ହୈ ଔର ଗଚ୍ଛତି
ଅର୍ଥାତ ଵିଭାଵପର୍ଯାଯୋଂକୋ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋତା ହୈ ’ ଐସା ଦୂସରା ଅର୍ଥ ଭୀ ଯହାଁ କିଯା ଗଯା ହୈ.
୨. ଯହାଁ ଦ୍ରଵ୍ଯକୀ ଜୋ ନିରୁକ୍ତି କୀ ଗଈ ହୈ ଵହ ‘ଦ୍ରୁ’ ଧାତୁକା ଅନୁସରଣ କରତେ ହୁଏ [–ମିଲତେ ହୁଏ] ଅର୍ଥଵାଲୀ ହୈଂ.
୩. ସତ୍ତା ଲକ୍ଷଣ ହୈ ଔର ଦ୍ରଵ୍ଯ ଲକ୍ଷ୍ଯ ହୈ.