କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା] ଷଡ୍ଦ୍ରଵ୍ଯ–ପଂଚାସ୍ତିକାଯଵର୍ଣନ
[
୩୧
ଦୁଗ୍ଧଦଧିନଵନୀତଧୃତାଦିଵିଯୁତଗୋରସଵତ୍ପର୍ଯାଯଵିଯୁତଂ ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ନାସ୍ତି. ଗୋରସଵିଯୁକ୍ତଦୁଗ୍ଧଦଧି–
ନଵନୀତଧୃତାଦିଵଦ୍ର୍ରଵ୍ଯଵିଯୁକ୍ତାଃ ପର୍ଯାଯା ନ ସନ୍ତି. ତତୋ ଦ୍ରଵ୍ଯସ୍ଯ ପର୍ଯାଯାଣାଞ୍ଚାଦେଶଵଶାତ୍କଥଂଚିଦ୍ଭେଦେଽ–
ପ୍ପେକାସ୍ତିତ୍ଵନିଯତତ୍ଵାଦନ୍ଯୋନ୍ଯାଜହଦ୍ଵୃତ୍ତୀନାଂ ଵସ୍ତୁତ୍ଵେନାଭେଦ ଇତି.. ୧୨..
ଦେଵ୍ଵେଣ ଵିଣା ଣ ଗୁଣା ଗୁଣହିଂ ଦଵ୍ଵଂ ଵିଣା ଣ ସଂଭଵଦି.
ଅଵ୍ଵଦିରିତ୍ତୋ ଭାଵୋ ଦଵ୍ଵଗୁଣାଣଂ ହଵଦି ତମ୍ହା.. ୧୩..
ଦ୍ରଵ୍ଯେଣ ଵିନା ନ ଗୁଣା ଗୁଣୈର୍ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ଵିନା ନ ସମ୍ଭଵତି.
ଅଵ୍ଯତିରିକ୍ତୋ ଭାଵୋ ଦ୍ରଵ୍ଯଗୁଣାନାଂ ଭଵତି ତସ୍ମାତ୍.. ୧୩..
ଅତ୍ରଦ୍ରଵ୍ଯଗୁଣାନାମଭେଦୋ ନିର୍ଦଷ୍ଟଃ.
ପୁଦ୍ଗଲପୃଥଗ୍ଭୂତସ୍ପର୍ଶରସଗନ୍ଧଵର୍ଣଵଦ୍ର୍ରଵ୍ଯେଣ ଵିନା ନ ଗୁଣାଃ ସଂଭଵନ୍ତି ସ୍ପର୍ଶରସ–
-----------------------------------------------------------------------------
ଜିସପ୍ରକାର ଦୂଧ, ଦହୀ, ମକ୍ଖଣ, ଘୀ ଇତ୍ଯାଦିସେ ରହିତ ଗୋରସ ନହୀଂ ହୋତା ଉସୀପ୍ରକାର ପର୍ଯାଯୋଂସେ
ରହିତ ଦ୍ରଵ୍ଯ ନହୀଂ ହୋତା; ଜିସପ୍ରକାର ଗୋରସସେ ରହିତ ଦୂଧ, ଦହୀ, ମକ୍ଖଣ, ଘୀ ଇତ୍ଯାଦି ନହୀଂ ହୋତେ
ଉସୀପ୍ରକାର ଦ୍ରଵ୍ଯସେ ରହିତ ପର୍ଯାଯେଂ ନହୀଂ ହୋତୀ. ଇସଲିଯେ ଯଦ୍ଯପି ଦ୍ରଵ୍ଯ ଔର ପର୍ଯାଯୋଂକା ଆଦେଶଵଶାତ୍ [–
କଥନକେ ଵଶ] କଥଂଚିତ ଭେଦ ହୈ ତଥାପି, ଵେ ଏକ ଅସ୍ତିତ୍ଵମେଂ ନିଯତ [–ଦ୍ରଢ଼ରୂପସେ ସ୍ଥିତ] ହୋନେକେ କାରଣ
ଅନ୍ଯୋନ୍ଯଵୃତ୍ତି ନହୀଂ ଛୋଡ଼ତେ ଇସଲିଏ ଵସ୍ତୁରୂପସେ ଉନକା ଅଭେଦ ହୈ.. ୧୨..
ଗାଥା ୧୩
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥଃ– [ଦ୍ରଵ୍ଯେଣ ଵିନା] ଦ୍ରଵ୍ଯ ବିନା [ଗୁଣଃ ନ] ଗୁଣ ନହୀଂ ହୋତେ, [ଗୁଣୈଃ ଵିନା] ଗୁଣୋଂ ବିନା
[ଦ୍ରଵ୍ଯଂ ନ ସମ୍ଭଵତି] ଦ୍ରଵ୍ଯ ନହୀଂ ହୋତା; [ତସ୍ମାତ୍] ଇସଲିଯେ [ଦ୍ରଵ୍ଯଗୁଣାନାମ୍] ଦ୍ରଵ୍ଯ ଔର ଗୁଣୋଂକା
[ଅଵ୍ଯତିରିକ୍ତଃ ଭାଵଃ] ଅଵ୍ଯତିରିକ୍ତଭାଵ [–ଅଭିନ୍ନପଣୁଂ] [ଭଵତି] ହୈ.
ଟୀକାଃ– ଯହାଁ ଦ୍ରଵ୍ଯ ଔର ଗୁଣୋଂକା ଅଭେଦ ଦର୍ଶାଯା ହୈ .
ଜିସପ୍ରକାର ପୁଦ୍ଗଲସେ ପୃଥକ୍ ସ୍ପର୍ଶ–ରସ–ଗଂଧ–ଵର୍ଣ ନହୀଂ ହୋତେ ଉସୀପ୍ରକାର ଦ୍ରଵ୍ଯକେ ବିନା ଗୁଣ ନହୀଂ
ହୋତେ; ଜିସପ୍ରକାର ସ୍ପର୍ଶ–ରସ–ଗଂଧ–ଵର୍ଣସେ ପୃଥକ୍ ପୁଦ୍ଗଲ ନହୀଂ ହୋତା ଉସୀପ୍ରକାର ଗୁଣୋଂକେ ବିନା ଦ୍ରଵ୍ଯ
--------------------------------------------------------------------------
ଅନ୍ଯୋନ୍ଯଵୃତ୍ତି=ଏକ–ଦୂସରେକେ ଆଶ୍ରଯସେ ନିର୍ଵାହ କରନା; ଏକ–ଦୂସରେକେ ଆଧାରସେ ସ୍ଥିତ ରହନା; ଏକ–ଦୂସରେକେ ବନା
ରହନା.
ନହି ଦ୍ରଵ୍ଯ ଵିଣ ଗୁଣ ହୋଯ, ଗୁଣ ଵିଣ ଦ୍ରଵ୍ଯ ପଣ ନହି ହୋଯ ଛେ;
ତେଥୀ ଗୁଣୋ ନେ ଦ୍ରଵ୍ଯ କେରୀ ଅଭିନ୍ନତା ନିର୍ଦିଷ୍ଟ ଛେ. ୧୩.