କହାନଜୈନଶାସ୍ତ୍ରମାଲା] ଷଡ୍ଦ୍ରଵ୍ଯ–ପଂଚାସ୍ତିକାଯଵର୍ଣନ
ଦ୍ରଵ୍ଯମାଲକ୍ଷ୍ଯତେ, ତଦେଵ ତଥାଵିଧୋଭଯାଵସ୍ଥାଵ୍ଯାପିନା ପ୍ରତିନିଯତୈକ– ଵସ୍ତୁତ୍ଵନିବନ୍ଧନଭୂତେନ ସ୍ଵଭାଵେନାଵିନଷ୍ଟମନୁତ୍ପନ୍ନଂ ଵା ଵେଦ୍ଯତେ. ପର୍ଯାଯାସ୍ତୁ ତସ୍ଯ ପୂର୍ଵପୂର୍ଵପରିଣାମୋ–ପମର୍ଦୋତ୍ତରୋତ୍ତରପରିଣାମୋତ୍ପାଦରୂପାଃ ପ୍ରଣାଶସଂଭଵଧର୍ମାଣୋଽଭିଧୀଯନ୍ତେ. ତେ ଚ ଵସ୍ତୁତ୍ଵେନ ଦ୍ରଵ୍ଯାଦପୃଥଗ୍ଭୂତା ଏଵୋକ୍ତାଃ. ତତଃ ପର୍ଯାଯୈଃ ସହୈକଵସ୍ତୁତ୍ଵାଜ୍ଜାଯମାନଂ ମ୍ରିଯମାଣମତି ଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯଂ ସର୍ଵଦାନୁତ୍ପନ୍ନା ଵିନଷ୍ଟଂ ଦ୍ରଷ୍ଟଵ୍ଯମ୍. ଦେଵମନୁଷ୍ଯାଦିପର୍ଯାଯାସ୍ତୁ କ୍ରମଵର୍ତିତ୍ଵାଦୁପସ୍ଥିତାତିଵାହିତସ୍ଵସମଯା ଉତ୍ପଦ୍ଯନ୍ତେ ଵିନଶ୍ଯନ୍ତି ଚେତି.. ୧୮..
ତାଵଦିଓ ଜୀଵାଣଂ ଦେଵୋ ମଣୁସୋ ତ୍ତି ଗଦିଣାମୋ.. ୧୯..
ତାଵଜ୍ଜୀଵାନାଂ ଦେଵୋ ମନୁଷ୍ଯ ଇତି ଗତିନାମ.. ୧୯..
----------------------------------------------------------------------------- ଜୋ ଦ୍ରଵ୍ଯ ୧ପୂର୍ଵ ପର୍ଯାଯକେ ଵିଯୋଗସେ ଔର ୨ଉତ୍ତର ପର୍ଯାଯକେ ସଂଯୋଗସେ ହୋନେଵାଲୀ ଉଭଯ ଅଵସ୍ଥାକୋ ଆତ୍ମସାତ୍ [ଅପନେରୂପ] କରତା ହୁଆ ଵିନଷ୍ଟ ହୋତା ଔର ଉପଜତା ଦିଖାଈ ଦେତା ହୈ, ଵହୀ [ଦ୍ରଵ୍ଯ] ଵୈସୀ ଉଭଯ ଅଵସ୍ଥାମେଂ ଵ୍ଯାପ୍ତ ହୋନେଵାଲା ଜୋ ପ୍ରତିନିଯତ ଏକଵସ୍ତୁତ୍ଵକେ କାରଣଭୂତ ସ୍ଵଭାଵ ଉସକେ ଦ୍ଵାରା [–ଉସ ସ୍ଵଭାଵକୀ ଅପେକ୍ଷାସେ] ଅଵିନଷ୍ଟ ଏଵଂ ଅନୁତ୍ପନ୍ନ ଜ୍ଞାତ ହୋତା ହୈ; ଉସକୀ ପର୍ଯାଯେଂ ପୂର୍ଵ–ପୂର୍ଵ ପରିଣାମକେ ନାଶରୂପ ଔର ଉତ୍ତର–ଉତ୍ତର ପରିଣାମକେ ଉତ୍ପାଦରୂପ ହୋନେସେ ଵିନାଶ–ଉତ୍ପାଦଧର୍ମଵାଲୀ [–ଵିନାଶ ଏଵଂ ଉତ୍ପାଦରୂପ ଧର୍ମଵାଲୀ] କହୀ ଜାତୀ ହୈ, ଔର ଵେ [ପର୍ଯାଯେଂ] ଵସ୍ତୁରୂପସେ ଦ୍ରଵ୍ଯସେ ଅପୃଥଗ୍ଭୂତ ହୀ କହୀ ଗଈ ହୈ. ଇସଲିଯେ, ପର୍ଯାଯୋଂକେ ସାଥ ଏକଵସ୍ତୁପନେକେ କାରଣ ଜନ୍ମତା ଔର ମରତା ହୋନେ ପର ଭୀ ଜୀଵଦ୍ରଵ୍ଯ ସର୍ଵଦା ଅନୁତ୍ପନ୍ନ ଏଵଂ ଅଵିନଷ୍ଟ ହୀ ଦେଖନା [–ଶ୍ରଦ୍ଧା କରନା]; ଦେଵ ମନୁଷ୍ଯାଦି ପର୍ଯାଯେଂ ଉପଜତୀ ହୈ ଔର ଵିନଷ୍ଟ ହୋତୀ ହୈଂ କ୍ଯୋଂକି ଵେ କ୍ରମଵର୍ତୀ ହୋନେସେ ଉନକା ସ୍ଵସମଯ ଉପସ୍ଥିତ ହୋତା ହୈ ଔର ବୀତ ଜାତା ହୈ.. ୧୮..
ଅନ୍ଵଯାର୍ଥଃ– [ଏଵଂ] ଇସପ୍ରକାର [ଜୀଵସ୍ଯ] ଜୀଵକୋ [ସତଃ ଵିନାଶଃ] ସତ୍କା ଵିନାଶ ଔର [ଅସତଃ ଉତ୍ପାଦଃ] ଅସତ୍କା ଉତ୍ପାଦ [ନ ଅସ୍ତି] ନହୀଂ ହୈ; [‘ଦେଵ ଜନ୍ମତା ହୈେ ଔର ମନୁଷ୍ଯ ମରତା ହୈ’ – ଐସା କହା ଜାତା ହୈ ଉସକା ଯହ କାରଣ ହୈ କି] [ଜୀଵାନାମ୍] ଜୀଵୋଂକୀ [ଦେଵଃ ମନୁଷ୍ଯଃ] ଦେଵ, ମନୁଷ୍ଯ [ଇତି ଗତିନାମ] ଐସା ଗତିନାମକର୍ମ [ତାଵତ୍] ଉତନେ ହୀ କାଲକା ହୋତା ହୈ. --------------------------------------------------------------------------
ସୁରନରପ୍ରମୁଖ ଗତିନାମନୋ ହଦଯୁକ୍ତ କାଳ ଜ ହୋଯ ଛେ. ୧୯.
୧. ପୂର୍ଵ = ପହଲେକୀ. ୨. ଉତ୍ତର = ବାଦକୀ