ਵ੍ਯਵਹ੍ਰਿਯਂਤੇ, ਤਥੈਵ ਚ ਬਾਦਰਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਤ੍ਵਪਰਿਣਾਮਵਿਕਲ੍ਪੈਃ ਸ਼ਟ੍ਪ੍ਰਕਾਰਤਾਮਾਪਦ੍ਯ ਤ੍ਰੈਲੋਕ੍ਯਰੂਪੇਣ ਨਿਸ਼੍ਪਦ੍ਯ ਸ੍ਥਿਤਵਂਤ ਇਤਿ. ਤਥਾ ਹਿ–ਬਾਦਰਬਾਦਰਾਃ, ਬਾਦਰਾਃ, ਬਾਦਰਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਾਃ, ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਬਾਦਰਾਃ, ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਾਃ, ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ–ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਾ ਇਤਿ. ਤਤ੍ਰ ਛਿਨ੍ਨਾਃ ਸ੍ਵਯਂ ਸਂਧਾਨਾਸਮਰ੍ਥਾਃ ਕਾਸ਼੍ਠਪਾਸ਼ਾਣਦਯੋ ਬਾਦਰਬਾਦਰਾਃ. ਛਿਨ੍ਨਾਃ ਸ੍ਵਯਂ ਸਂਧਾਨਸਮਰ੍ਥਾਃ ਕ੍ਸ਼ੀਰਧ੍ਰੁਤਤੈਲਤੋਯਰਸਪ੍ਰਭ੍ਰੁਤਯੋ ਬਾਦਰਾਃ. ਸ੍ਥੂਲੋਪਲਂਭਾ ਅਪਿ ਛੇਤ੍ਤੁਂ ਭੇਤ੍ਤੁਮਾਦਾਤੁਮਸ਼ਕ੍ਯਾਃ ਛਾਯਾਤਪਤਮੋਜ੍ਯੋਤ੍ਸ੍ਤ੍ਰਾਦਯੋ ਬਾਦਰਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਾਃ. ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਤ੍ਵੇਪਿ ਸ੍ਥੂਲੋਪਲਂਭਾਃ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਰਸਗਂਧਸ਼ਬ੍ਦਾਃ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ–ਬਾਦਰਾਃ. ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਤ੍ਵੇਪਿ ਹਿ ਕਰਣਾਨੁਪਲਭ੍ਯਾਃ ਕਰ੍ਮਵਰ੍ਗਣਾਦਯਃ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਾਃ. ਅਤ੍ਯਂਤਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਾਃ ਕਰ੍ਮਵਰ੍ਗਣਾ–ਭ੍ਯੋਧੋ ਦ੍ਵਯਣੁਕ ਸ੍ਕਂਧਪਰ੍ਯਨ੍ਤਾਃ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਾ ਇਤਿ.. ੭੬.. ----------------------------------------------------------------------------- ‘ਪੂਰਣ – ਗਲਨ’ ਘਟਿਤ ਹੋਨੇਸੇ ਪਰਮਾਣੁ ਨਿਸ਼੍ਚਯਸੇ ‘੧ਪੁਦ੍ਗਲ’ ਹੈਂ. ਸ੍ਕਂਧ ਤੋ ੨ਅਨੇਕਪੁਦ੍ਗਲਮਯ ਏਕਪਰ੍ਯਾਯਪਨੇਕੇ ਕਾਰਣ ਪੁਦ੍ਗਲੋਂਸੇ ਅਨਨ੍ਯ ਹੋਨੇਸੇ ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ ‘ਪੁਦ੍ਗਲ’ ਹੈ; ਤਥਾ [ਵੇ] ਬਾਦਰਤ੍ਵ ਔਰ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਤ੍ਵਰੂਪ ਪਰਿਣਾਮੋਂਕੇ ਭੇਦੋਂ ਦ੍ਵਾਰਾ ਛਹ ਪ੍ਰਕਾਰੋਂਕੋ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਰਕੇ ਤੀਨ ਲੋਕਰੂਪ ਹੋਕਰ ਰਹੇ ਹੈਂ. ਵੇ ਛਹ ਪ੍ਰਕਾਰਕੇ ਸ੍ਕਂਧ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈਂਃ– [੧] ਬਾਦਰਬਾਦਰ; [੨] ਬਾਦਰ; [੩] ਬਾਦਰਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ; [੪] ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਬਾਦਰ; [੫] ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ; [੬] ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ. ਵਹਾਁ, [੧] ਕਾਸ਼੍ਠਪਾਸ਼ਾਣਾਦਿਕ [ਸ੍ਕਂਧ] ਜੋ ਕਿ ਛੇਦਨ ਹੋਨੇਪਰ ਸ੍ਵਯਂ ਨਹੀਂ ਜੁੜ ਸਕਤੇ ਵੇ [ਘਨ ਪਦਾਰ੍ਥ] ‘ਬਾਦਰਬਾਦਰ’ ਹੈਂ; [੨] ਦੂਧ, ਘੀ, ਤੇਲ, ਜਲ, ਰਸ ਆਦਿ [ਸ੍ਕਂਧ] ਜੋ ਕਿ ਛੇਦਨ ਹੋਨੇਪਰ ਸ੍ਵਯਂ ਜੁੜ ਜਾਤੇ ਹੈਂ ਵੇ [ਪ੍ਰਵਾਹੀ ਪਦਾਰ੍ਥ] ‘ਬਾਦਰ’ ਹੈ; [੩] ਛਾਯਾ, ਧੂਪ, ਅਂਧਕਾਰ, ਚਾਂਦਨੀ ਆਦਿ [ਸ੍ਕਂਧ] ਜੋ ਕਿ ਸ੍ਥੂਲ ਜ੍ਞਾਤ ਹੋਨੇਪਰ ਭੀ ਜਿਨਕਾ ਛੇਦਨ, ਭੇਦਨ ਅਥਵਾ [ਹਸ੍ਤਾਦਿ ਦ੍ਵਾਰਾ] ਗ੍ਰਹਣ ਨਹੀਂ ਕਿਯਾ ਜਾ ਸਕਤਾ ਵੇ ‘ਬਾਦਰਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ’ ਹੈਂ; [੪] ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼–ਰਸ–ਗਂਧ–ਸ਼ਬ੍ਦ ਜੋ ਕਿ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਸ੍ਥੂਲ ਜ੍ਞਾਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ [ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਚਕ੍ਸ਼ਕੋੁ ਛੋੜਕਰ ਚਾਰ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਂਕੇ ਵਿਸ਼ਯਭੂਤ ਸ੍ਕਂਧ ਜੋ ਕਿ ਆਁਖਸੇ ਦਿਖਾਈ ਨ ਦੇਨੇ ਪਰ ਭੀ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ਨੇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼ ਕਿਯਾ ਜਾ ਸਕਤਾ ਹੈੇ] ਜੀਭ ਦ੍ਵਾਰਾ ਜਿਨਕਾ ਸ੍ਵਾਦ ਲਿਯਾ ਜਾ ਸਕਤਾ ਹੈੇ, ਨਾਕਸੇ ਸੂਂਂਧਾ ਜਾ ਸਕਤਾ ਹੈੇ ਅਥਵਾ ਕਾਨਸੇ ਸੁਨਾ ਜਾ ਸਕਤਾ ਹੈੇ ਵੇ ‘ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਬਾਦਰ’ ਹੈਂ; [੫] ਕਰ੍ਮਵਰ੍ਗਣਾਦਿ [ਸ੍ਕਂਧ] ਕਿ ਜਿਨ੍ਹੇਂ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਪਨਾ ਹੈ ਤਥਾ ਜੋ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਂਸੇ ਜ੍ਞਾਤ ਨ ਹੋਂ ਐਸੇ ਹੈਂ ਵੇ ‘ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ’ ਹੈਂ; [੬] ਕਰ੍ਮਵਰ੍ਗਣਾਸੇ ਨੀਚੇਕੇ [ਕਰ੍ਮਵਰ੍ਗਣਾਤੀਤ ਦ੍ਵਿਅਣੁਕ–ਸ੍ਕਂਧ ਤਕਕੇ [ਸ੍ਕਂਧ] ਜੋ ਕਿ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ ਹੈਂ ਵੇ ‘ਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮਸੂਕ੍ਸ਼੍ਮ’ ਹੈਂ.. ੭੬.. --------------------------------------------------------------------------
੧੨੨
੧. ਜਿਸਮੇਂ [ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼–ਰਸ–ਗਂਧ–ਵਰ੍ਣਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਤਥਾ ਸ੍ਕਂਧਪਰ੍ਯਾਯਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ] ਪੂਰਣ ਔਰ ਗਲਨ ਹੋ ਵਹ ਪੁਦ੍ਗਲ ਹੈ.
ਪੂਰਣ=ਪੁਰਨਾ; ਭਰਨਾ; ਪੂਰ੍ਤਿ; ਪੁਸ਼੍ਟਿ; ਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿ. ਗਲਨ=ਗਲਨਾ; ਕ੍ਸ਼ੀਣ ਹੋਨਾ; ਕ੍ਰੁਸ਼ਤਾ; ਹਾਨਿਃ ਨ੍ਯੂਨਤਾਃ [[੧] ਪਰਮਾਣੁਓਂਕੇ
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗੁਣ ਜੋ ਸ੍ਪਰ੍ਸ਼–ਰਸ–ਗਂਧ–ਵਰ੍ਣ ਹੈਂ ਉਨਮੇਂ ਹੋਨੇਵਾਲੀ ਸ਼ਟ੍ਸ੍ਥਾਨਪਤਿਤ ਵ੍ਰੁਦ੍ਧਿ ਵਹ ਪੂਰਣ ਹੈ ਔਰ ਸ਼ਟ੍ਸ੍ਥਾਨਪਤਿਤ
ਹਾਨਿ ਵਹ ਗਲਨ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਪਰਮਾਣੁ ਪੂਰਣ–ਗਲਨਧਰ੍ਮਵਾਲੇ ਹੈਂ. [੨] ਪਰਮਾਣੁਓਂਮੇਂ ਸ੍ਕਂਧਰੂਪ ਪਰ੍ਯਾਯਕਾ
ਆਵਿਰ੍ਭਾਵ ਹੋਨਾ ਸੋ ਪੂਰਣ ਹੈ ਔਰ ਤਿਰੋਭਾਵ ਹੋਨਾ ਵਹ ਗਲਨ ਹੈੇ; ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਭੀ ਪਰਮਾਣੁਓਂਮੇਂ ਪੂਰਣਗਲਨ ਘਟਿਤ
ਹੋਤਾ ਹੈ.]
੨. ਸ੍ਕਂਧ ਅਨੇਕਪਰਮਾਣੁਮਯ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਵਹ ਪਰਮਾਣੁਓਂਸੇ ਅਨਨ੍ਯ ਹੈ; ਔਰ ਪਰਮਾਣੁ ਤੋ ਪੁਦ੍ਗਲ ਹੈਂ; ਇਸਲਿਯੇ ਸ੍ਕਂਧ ਭੀ ਵ੍ਯਵਹਾਰਸੇ ‘ਪੁਦ੍ਗਲ’ ਹੈਂ.