ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ
ਨਿਤ੍ਯਕ੍ਸ਼ਣਿਕਤ੍ਵੇਨ ਕਾਲਵਿਭਾਗਖ੍ਯਾਪਨਮੇਤਤ੍.
ਯੋ ਹਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ਃ ‘ਅਯਂ ਕਾਲਃ, ਅਯਂ ਕਾਲਃ’ ਇਤਿ ਸਦਾ ਵ੍ਯਪਦਿਸ਼੍ਯਤੇ ਸ ਖਲੁ ਸ੍ਵਸ੍ਯ ਸਦ੍ਭਾਵਮਾਵੇਦਯਨ੍ ਭਵਤਿ ਨਿਤ੍ਯਃ. ਯਸ੍ਤੁ ਪੁਨਰੁਤ੍ਪਨ੍ਨਮਾਤ੍ਰ ਏਵ ਪ੍ਰਧ੍ਵਂਸ੍ਯਤੇ ਸ ਖਲੁ ਤਸ੍ਯੈਵ ਦ੍ਰਵ੍ਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ਸ੍ਯ ਸਮਯਾਖ੍ਯਃ ਪਰ੍ਯਾਯ ਇਤਿ. ਸ ਤੂਤ੍ਸਂਗਿਤਕ੍ਸ਼ਣਭਂਗੋਪ੍ਯੁਪਦਰ੍ਸ਼ਿਤ–ਸ੍ਵਸਂਤਾਨੋ ਨਯਬਲਾਦ੍ਰੀਰ੍ਧਾਤਰਸ੍ਥਾਯ੍ਯੁਪਗੀਯਮਾਨੋ ਨ ਦੁਸ਼੍ਯਤਿ; ਤਤੋ ਨ ਖਲ੍ਵਾਵਲਿਕਾਪਲ੍ਯੋਪਮ–ਸਾਗਰੋਪਮਾਦਿਵ੍ਯਵਹਾਰੋ ਵਿਪ੍ਰਤਿਸ਼ਿਧ੍ਯਤੇ. ਤਦਤ੍ਰ ਨਿਸ਼੍ਚਯਕਾਲੋ ਨਿਤ੍ਯਃ ਦ੍ਰਵ੍ਯਰੂਪਤ੍ਵਾਤ੍, ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲਃ ਕ੍ਸ਼ਣਿਕਃ ਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪਤ੍ਵਾਦਿਤਿ.. ੧੦੧..
ਲਬ੍ਭਂਤਿ ਦਵ੍ਵਸਣ੍ਣਂ ਕਾਲਸ੍ਸ ਦੁ ਣਤ੍ਥਿ ਕਾਯਤ੍ਤਂ.. ੧੦੨..
ਲਭਂਤੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਸਂਜ੍ਞਾਂ ਕਾਲਸ੍ਯ ਤੁ ਨਾਸ੍ਤਿ ਕਾਯਤ੍ਵਮ੍.. ੧੦੨..
-----------------------------------------------------------------------------
‘ਯਹ ਕਾਲ ਹੈ, ਯਹ ਕਾਲ ਹੈ’ ਐਸਾ ਕਰਕੇ ਜਿਸ ਦ੍ਰਵ੍ਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ਕਾ ਸਦੈਵ ਵ੍ਯਪਦੇਸ਼ [ਨਿਰ੍ਦੇਸ਼, ਕਥਨ] ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੈ, ਵਹ [ਦ੍ਰਵ੍ਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਨਿਸ਼੍ਚਯਕਾਲਰੂਪ ਖਾਸ ਦ੍ਰਵ੍ਯ] ਸਚਮੁਚ ਅਪਨੇ ਸਦ੍ਭਾਵਕੋ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਤਾ ਹੁਆ ਨਿਤ੍ਯ ਹੈ; ਔਰ ਜੋ ਉਤ੍ਪਨ੍ਨ ਹੋਤੇ ਹੀ ਨਸ਼੍ਟ ਹੋਤਾ ਹੈ, ਵਹ [ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲ] ਸਚਮੁਚ ਉਸੀ ਦ੍ਰਵ੍ਯਵਿਸ਼ੇਸ਼ਕੀ ‘ਸਮਯ’ ਨਾਮਕ ਪਰ੍ਯਾਯ ਹੈ. ਵਹ ਕ੍ਸ਼ਣਭਂਗੁਰ ਹੋਨੇ ਪਰ ਭੀ ਅਪਨੀ ਸਂਤਤਿਕੋ [ਪ੍ਰਵਾਹਕੋ] ਦਰ੍ਸ਼ਾਤਾ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਉਸੇ ਨਯਕੇ ਬਲਸੇ ‘ਦੀਰ੍ਘ ਕਾਲ ਤਕ ਟਿਕਨੇਵਾਲਾ’ ਕਹਨੇਮੇਂ ਦੋਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ ਆਵਲਿਕਾ, ਪਲ੍ਯੋਪਮ, ਸਾਗਰੋਪਮ ਇਤ੍ਯਾਦਿ ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾ ਨਿਸ਼ੇਧ ਨਹੀਂ ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ.
ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਯਹਾਁ ਐਸਾ ਕਹਾ ਹੈ ਕਿ–ਨਿਸ਼੍ਚਯਕਾਲ ਦ੍ਰਵ੍ਯਰੂਪ ਹੋਨੇਸੇ ਨਿਤ੍ਯ ਹੈ, ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲ ਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪ ਹੋਨੇਸੇ ਕ੍ਸ਼ਣਿਕ ਹੈ.. ੧੦੧..
--------------------------------------------------------------------------
ਛੇ ‘ਦ੍ਰਵ੍ਯ’ ਸਂਜ੍ਞਾ ਸਰ੍ਵਨੇ, ਕਾਯਤ੍ਵ ਛੇ ਨਹਿ ਕਾਲ਼ਨੇ . ੧੦੨.