੧੬
] ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸਂਗ੍ਰਹ
[ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਨ੍ਦਕੁਨ੍ਦ
ਪਦਾਰ੍ਥਾਨਾਂ ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਯੋਗਪੂਰ੍ਵਕਮਸ੍ਤਿਤ੍ਵਂ ਸਾਧਯਨ੍ਤਿ. ਅਨੁਮੀਯਤੇ ਚ ਧਰ੍ਮਾਧਰ੍ਮਾਕਾਸ਼ਾਨਾਂ ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕਮੂਰ੍ਧ੍ਵਾ–
ਧੋਮਧ੍ਯਲੋਕਵਿਭਾਗਰੂਪੇਣ ਪਰਿਣਮਨਾਤ੍ਕਾਯਤ੍ਵਾਖ੍ਯਂ ਸਾਵਯਵਤ੍ਵਮ੍. ਝਵਿਾਨਾਮਪਿ
ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕਮੂਰ੍ਧ੍ਵਾਧੋਮਧ੍ਯਲੋਕਵਿਭਾਗਰੂਪੇਣ ਪਰਿਣਮਨਾਲ੍ਲੋਕਪੂਰਣਾਵਸ੍ਥਾਵ੍ਯਵਸ੍ਥਿਤਵ੍ਯਕ੍ਤੇਸ੍ਸਦਾ ਸਨ੍ਨਿਹਿਤ–
ਸ਼ਕ੍ਤੇਸ੍ਤਦਨੁਮੀਯਤ ਏਵ. ਪੁਦ੍ਗਲਾਨਾਮਪ੍ਯੂਰ੍ਧ੍ਵਾਧੋਮਧ੍ਯਲੋਕਵਿਭਾਗਰੂਪਪਰਿਣਤਮਹਾਸ੍ਕਨ੍ਧਤ੍ਵਪ੍ਰਾਪ੍ਤਿਵ੍ਯਕ੍ਤਿ–
ਸ਼ਕ੍ਤਿਯੋਗਿਤ੍ਵਾਤ੍ਤਥਾਵਿਧਾ ਸਾਵਯਵਤ੍ਵਸਿਦ੍ਧਿਰਸ੍ਤ੍ਯੇਵੇਤਿ.. ੫..
-----------------------------------------------------------------------------
ਉਨਕੀ ਜੋ ਤੀਨ ਲੋਕਰੂਪ ਨਿਸ਼੍ਪਨ੍ਨਤਾ [–ਰਚਨਾ] ਕਹੀ ਵਹ ਭੀ ਉਨਕਾ ਅਸ੍ਤਿਕਾਯਪਨਾ
[ਅਸ੍ਤਿਪਨਾ ਤਥਾ ਕਾਯਪਨਾ] ਸਿਦ੍ਧ ਕਰਨੇਕੇ ਸਾਧਨ ਰੂਪਸੇ ਕਹੀ ਹੈ. ਵਹ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈਃ–
[੧] ਊਰ੍ਧ੍ਵ–ਅਧੋ–ਮਧ੍ਯ ਤੀਨ ਲੋਕਕੇ ਉਤ੍ਪਾਦ–ਵ੍ਯਯ–ਧ੍ਰੌਵ੍ਯਵਾਲੇ ਭਾਵ– ਕਿ ਜੋ ਤੀਨ ਲੋਕਕੇ
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਸ੍ਵਰੂਪ ਹੈਂ ਵੇ–ਭਵਤੇ ਹੁਏ [ਪਰਿਣਮਤ ਹੋਤੇ ਹੁਏ] ਅਪਨੇ ਮੂਲਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕਾ ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਯੁਕ੍ਤ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਸਿਦ੍ਧ
ਕਰਤੇ ਹੈਂ. [ਤੀਨ ਲੋਕਕੇ ਭਾਵ ਸਦੈਵ ਕਥਂਚਿਤ੍ ਸਦ੍ਰਸ਼ ਰਹਤੇ ਹੈਂ ਔਰ ਕਥਂਚਿਤ੍ ਬਦਲਤੇ ਰਹਤੇ ਹੈਂ ਵੇ ਐਸਾ
ਸਿਦ੍ਧ ਕਰਤੇ ਹੈ ਕਿ ਤੀਨ ਲੋਕਕੇ ਮੂਲ ਪਦਾਰ੍ਥ ਕਥਂਚਿਤ੍ ਸਦ੍ਰਸ਼ ਰਹਤੇ ਹੈਂ ਔਰ ਕਥਂਚਿਤ੍ ਪਰਿਵਰ੍ਤਿਤ ਹੋਤੇ
ਰਹਤੇ ਹੈਂ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਉਨ ਮੂਲ ਪਦਾਰ੍ਥੋਂਕਾ ਉਤ੍ਪਾਦ–ਵ੍ਯਯ–ਧੌਵ੍ਯਵਾਲਾ ਅਥਵਾ ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਵਾਲਾ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਹੈ.]
[੨] ਪੁਨਸ਼੍ਚ, ਧਰ੍ਮ, ਅਧਰ੍ਮ ਔਰ ਆਕਾਸ਼ ਯਹ ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕ ਪਦਾਰ੍ਥ ਊਰ੍ਧ੍ਵ–ਅਧੋ–ਮਧ੍ਯ ਐਸੇ ਲੋਕਕੇ
[ਤੀਨ] ੧ਵਿਭਾਗਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਨੇਸੇ ਉਨਕੇੇ ਕਾਯਤ੍ਵ ਨਾਮਕਾ ਸਾਵਯਵਪਨਾ ਹੈ ਐਸਾ ਅਨੁਮਾਨ ਕਿਯਾ ਜਾ
ਸਕਤਾ ਹੈ. ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕ ਜੀਵਕੇ ਭੀ ਊਰ੍ਧ੍ਵ–ਅਧੋ–ਮਧ੍ਯ ਐਸੇ ਤੀਨ ਲੋਕਕੇ [ਤੀਨ] ਵਿਭਾਗਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ
--------------------------------------------------------------------------
੧. ਯਦਿ ਲੋਕਕੇ ਊਰ੍ਧ੍ਵ, ਅਧਃ ਔਰ ਮਧ੍ਯ ਐਸੇ ਤੀਨ ਭਾਗ ਹੈਂ ਤੋ ਫਿਰ ‘ਯਹ ਊਰ੍ਧ੍ਵਲੋਕਕਾ ਆਕਾਸ਼ਭਾਗ ਹੈ, ਯਹ
ਅਧੋਲੋਕਕਾ ਆਕਾਸ਼ਭਾਗ ਹੈ ਔਰ ਯਹ ਮਧ੍ਯਲੋਕਕਾ ਆਕਾਸ਼ਭਾਗ ਹੈੇ’ – ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਆਕਾਸ਼ਕੇ ਭੀ ਵਿਭਾਗ ਕਿਯੇ ਜਾ
ਸਕਤੇ ਹੈਂ ਔਰ ਇਸਲਿਯੇ ਯਹ ਸਾਵਯਵ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਕਾਯਤ੍ਵਵਾਲਾ ਹੈ ਐਸਾ ਸਿਦ੍ਧ ਹੋਤਾ ਹੈ. ਇਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਧਰ੍ਮ ਔਰ ਅਧਰ੍ਮ ਭੀ
ਸਾਵਯਵ ਅਰ੍ਥਾਤ ਕਾਯਤ੍ਵਵਾਲੇ ਹੈਂ.