ਕਹਾਨਜੈਨਸ਼ਾਸ੍ਤ੍ਰਮਾਲਾ] ਸ਼ਡ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਵਰ੍ਣਨ
ਨੇਕਾਨ੍ਤਦ੍ਯੋਤਕਃ ਕਥਂਚਿਦਰ੍ਥੇ ਸ੍ਯਾਚ੍ਛਬ੍ਦੋ ਨਿਪਾਤਃ. ਤਤ੍ਰ ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕਾਲਭਾਵੈਰਾਦ੍ਸ਼੍ਟਿਮਸ੍ਤਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ, ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕਾਲਭਾਵੈਰਾਦਿਸ਼੍ਟਂ ਨਾਸ੍ਤਿ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ, ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕਾਲਭਾਵੈਃ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕਾਲਭਾਵੈਸ਼੍ਚ ਕ੍ਰਮੇਣਾ– ਦਿਸ਼੍ਟਮਸ੍ਤਿ ਚ ਨਾਸ੍ਤਿ ਚ ਦਵ੍ਯਂ, ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕਾਲਭਾਵੈਃ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕਾਲਭਾਵੈਸ਼੍ਚ ਯੁਗਪਦਾਦਿਸ਼੍ਟਮਵਕ੍ਤਵ੍ਯਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ, ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕਾਲਭਾਵੈਰ੍ਯੁਗਪਤ੍ਸ੍ਵਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕਾਲਭਾਵੈਸ਼੍ਚਾਦਿਸ਼੍ਟਮਸ੍ਤਿ ਚਾਵਕ੍ਤਵ੍ਯਂ ਚ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ, ਚਰਦ੍ਰਵ੍ਯ– ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕਾਲਭਾਵੈਰ੍ਯੁਗਪਤ੍ਸ੍ਵਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕਾਲਭਾਵੈਸ਼੍ਚਾਦਿਸ਼੍ਟਂ ਨਾਸ੍ਤਿ ਚਾਵਕ੍ਤਵ੍ਯਂ ਚ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ, ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ–ਕਾਲਭਾਵੈਃ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕਾਲਭਾਵੈਸ਼੍ਚ ਯੁਗਪਤ੍ਸ੍ਵਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਕਾਲਭਾਵੈਸ਼੍ਚਾਦਿਸ਼੍ਟਮਸ੍ਤਿ ਚ ਨਾਸ੍ਤਿ ਚਾਵਕ੍ਤਵ੍ਯਂ ਚ ਦ੍ਰਵ੍ਯਮਿਤਿ. ਨ ਚੈਤਦਨੁਪਪਨ੍ਨਮ੍, ਸਰ੍ਵਸ੍ਯ ਵਸ੍ਤੁਨਃ ਸ੍ਵਰੂਪਾਦਿਨਾ ਅਸ਼ੂਨ੍ਯਤ੍ਵਾਤ੍, ਪਰਰੂਪਾਦਿਨਾ ਸ਼ੂਨ੍ਯਤ੍ਵਾਤ੍, -----------------------------------------------------------------------------
ਅਰ੍ਥਮੇਂ ਅਵ੍ਯਯਰੂਪਸੇ ਪ੍ਰਯੁਕ੍ਤ ਹੁਆ ਹੈ. ਵਹਾਁ –[੧] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ–ਕਾਲ–ਭਾਵਸੇ ਕਥਨ ਕਿਯਾ ਜਾਨੇ ਪਰ ‘ਅਸ੍ਤਿ’ ਹੈ; [੨] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ–ਕਾਲ–ਭਾਵਸੇ ਕਥਨ ਕਿਯਾ ਜਾਨੇ ਪਰ ‘ਨਾਸ੍ਤਿ’ ਹੈੇ; [੩] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ–ਕਾਲ–ਭਾਵਸੇ ਔਰ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ–ਕਾਲ–ਭਾਵਸੇ ਕ੍ਰਮਸ਼ਃ ਕਥਨ ਕਿਯਾ ਜਾਨੇ ਪਰ ‘ਅਸ੍ਤਿ ਔਰ ਨਾਸ੍ਤਿ’ ਹੈ; [੪] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ–ਕਾਲ–ਭਾਵਸੇ ਔਰ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ–ਕਾਲ–ਭਾਵਸੇ ਯੁਗਪਦ੍ ਕਥਨ ਕਿਯਾ ਜਾਨੇ ਪਰ ‘੨ਅਵਕ੍ਤਵ੍ਯ’ ਹੈ; [੫] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ–ਕਾਲ–ਭਾਵਸੇ ਔਰ ਯੁਗਪਦ੍ ਸ੍ਵਪਰ– ਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ–ਕਾਲ–ਭਾਵਸੇ ਕਥਨ ਕਿਯਾ ਜਾਨੇ ਪਰ ‘ਅਸ੍ਤਿ ਔਰ ਅਵਕ੍ਤਵ੍ਯ’ ਹੈ; [੬] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ– ਕਾਲ–ਭਾਵਸੇ ਔਰ ਯੁਗਪਦ੍ ਸ੍ਵਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ–ਕਾਲ–ਭਾਵਸੇ ਕਥਨ ਕਿਯਾ ਜਾਨੇ ਪਰ ‘ਨਾਸ੍ਤਿ ਔਰ ਅਵਕ੍ਤਵ੍ਯ’ ਹੈ; [੭] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ–ਕਾਲ–ਭਾਵਸੇ, ਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ–ਕਾਲ–ਭਾਵਸੇ ਔਰ ਯੁਗਪਦ੍ ਸ੍ਵਪਰਦ੍ਰਵ੍ਯ–ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ–ਕਾਲ–ਭਾਵਸੇ ਕਥਨ ਕਿਯਾ ਜਾਨੇ ਪਰ ‘ਅਸ੍ਤਿ, ਨਾਸ੍ਤਿ ਔਰ ਅਵਕ੍ਤਵ੍ਯ’ ਹੈ. – ਯਹ [ਉਪਰ੍ਯੁਕ੍ਤ ਬਾਤ] ਅਯੋਗ੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਸਰ੍ਵ ਵਸ੍ਤੁ [੧] ਸ੍ਵਰੂਪਾਦਿਸੇ ‘੩ਅਸ਼ੂਨ੍ਯ’ ਹੈ, [੨] ਪਰਰੂਪਾਦਿਸੇ ‘੪ਸ਼ੂਨ੍ਯ’ ਹੈ, [੩] ਦੋਨੋਂਸੇ [ਸ੍ਵਰੂਪਾਦਿਸੇ ਔਰ ਪਰਰੂਪਾਦਿਸੇ] ‘ਅਸ਼ੂਨ੍ਯ ਔਰ ਸ਼ੂਨ੍ਯ’ ਹੈ [੪] ਦੋਨੋਂਸੇ [ਸ੍ਵਰੂਪਾਦਿਸੇ ਔਰ --------------------------------------------------------------------------
੧ ਸ੍ਯਾਤ੍=ਕਥਂਚਿਤ੍; ਕਿਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ; ਕਿਸੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ. [‘ਸ੍ਯਾਤ੍’ ਸ਼ਬ੍ਦ ਸਰ੍ਵਥਾਪਨੇਕਾ ਨਿਸ਼ੇਧ ਕਰਤਾ ਹੈ ਔਰ ਅਨੇਕਾਨ੍ਤਕੋ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਤਾ ਹੈ – ਦਰ੍ਸ਼ਾਤਾ ਹੈ.]
੨. ਅਵਕ੍ਤਵ੍ਯ=ਜੋ ਕਹਾ ਨ ਜਾ ਸਕੇ; ਅਵਾਚ੍ਯ. [ਏਕਹੀ ਸਾਥ ਸ੍ਵਚਤੁਸ਼੍ਟਯ ਤਥਾ ਪਰਚਤੁਸ਼੍ਟਯਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਕਥਨਮੇਂ
ਨਹੀਂ ਆ ਸਕਤਾ ਇਸਲਿਯੇ ‘ਅਵਕ੍ਤਵ੍ਯ’ ਹੈ.]
੩. ਅਸ਼ੂਨ੍ਯ=ਜੋ ਸ਼ੂਨ੍ਯ ਨਹੀਂ ਹੈ ਐਸਾ; ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਵਾਲਾ; ਸਤ੍.
੪. ਸ਼ੂਨ੍ਯ=ਜਿਸਕਾ ਅਸ੍ਤਿਤ੍ਵ ਨਹੀਂ ਹੈ ਐਸਾ; ਅਸਤ੍.