੩੪
] ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸਂਗ੍ਰਹ
[ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਨ੍ਦਕੁਨ੍ਦ
ਉਭਾਭ੍ਯਾਮਸ਼ੂਨ੍ਯਸ਼ੂਨ੍ਯਤ੍ਵਾਤ੍, ਸਹਾਵਾਚ੍ਯਤ੍ਵਾਤ੍, ਭਙ੍ਗਸਂਯੋਗਾਰ੍ਪਣਾਯਾਮਸ਼ੂਨ੍ਯਾਵਾਚ੍ਯਤ੍ਵਾਤ੍, ਸ਼ੂਨ੍ਯਾਵਾਚ੍ਯ–ਤ੍ਵਾਤ੍,
ਅਸ਼ੂਨ੍ਯਸ਼ੂਨ੍ਯਾਵਾਚ੍ਯਤ੍ਵਾਚ੍ਚੇਤਿ.. ੧੪..
ਭਾਵਸ੍ਸ ਣਤ੍ਥਿ ਣਾਸੋ ਣਤ੍ਥਿ ਅਭਾਵਸ੍ਸ ਚੇਵ ਉਪ੍ਪਾਦੋ.
ਗੁਣਪਞ੍ਜਯੇਸੁ ਭਾਵਾ ਉਪ੍ਪਾਦਵਏ ਪਕੁਵ੍ਵਂਤਿ.. ੧੫..
ਭਾਵਸ੍ਯ ਨਾਸ੍ਤਿ ਨਾਸ਼ੋ ਨਾਸ੍ਤਿ ਅਭਾਵਸ੍ਯ ਚੈਵ ਉਤ੍ਪਾਦਃ.
ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯੇਸ਼ੁ ਭਾਵਾ ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਾਨ੍ ਪ੍ਰਕੁਰ੍ਵਨ੍ਤਿ.. ੧੫..
-----------------------------------------------------------------------------
ਪਰਰੂਪਾਦਿਸੇ] ਏਕਹੀ ਸਾਥ ‘ਅਵਾਚ੍ਯ’ ਹੈ, ਭਂਗੋਂਕੇ ਸਂਯੋਗਸੇ ਕਥਨ ਕਰਨੇ ਪਰ [੫] ‘ਅਸ਼ੂਨ੍ਯ ਔਰ
ਅਵਾਚ੍ਯ’ ਹੈ, [੬] ‘ਸ਼ੂਨ੍ਯ ਔਰ ਅਵਾਚ੍ਯ’ ਹੈ, [੭] ‘ਅਸ਼ੂਨ੍ਯ, ਸ਼ੂਨ੍ਯ ਔਰ ਅਵਾਚ੍ਯ’ ਹੈ.
ਭਾਵਾਰ੍ਥਃ– [੧] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਸ੍ਵਚਤੁਸ਼੍ਟਯਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ‘ਹੈ’. [੨] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਪਰਚਤੁਸ਼੍ਟਯਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ‘ਨਹੀਂ ਹੈ’.
[੩] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਕ੍ਰਮਸ਼ਃ ਸ੍ਵਚਤੁਸ਼੍ਟਯਕੀ ਔਰ ਪਰਚਤੁਸ਼੍ਟਯਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ‘ਹੈ ਔਰ ਨਹੀਂ ਹੈ’. [੪] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਯੁਗਪਦ੍
ਸ੍ਵਚਤੁਸ਼੍ਟਯਕੀ ਔਰ ਪਰਚਤੁਸ਼੍ਟਯਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ‘ਅਵਕ੍ਤਵ੍ਯ ਹੈ’. [੫] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਸ੍ਵਚਤੁਸ਼੍ਟਯਕੀ ਔਰ ਯੁਗਪਦ੍
ਸ੍ਵਪਰਚਤੁਸ਼੍ਟਯਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ‘ਹੈ ਔਰ ਅਵਕ੍ਤਵ੍ਯ ਹੈੇ’. [੬] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਪਰਚਤੁਸ਼੍ਟਯਕੀ, ਔਰ ਯੁਗਪਦ੍
ਸ੍ਵਪਰਚਤੁਸ਼੍ਟਯਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ‘ਨਹੀਂ ਔਰ ਅਵਕ੍ਤਵ੍ਯ ਹੈ’. [੭] ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਸ੍ਵਚਤੁਸ਼੍ਟਯਕੀ, ਪਰਚਤੁਸ਼੍ਟਯਕੀ ਔਰ
ਯੁਗਪਦ੍ ਸ੍ਵਪਰਚਤੁਸ਼੍ਟਯਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ‘ਹੈ, ਨਹੀਂ ਹੈ ਔਰ ਅਵਕ੍ਤਵ੍ਯ ਹੈ’. – ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਯਹਾਁ ਸਪ੍ਤਭਂਗੀ ਕਹੀ ਗਈ
ਹੈ.. ੧੪..
ਗਾਥਾ ੧੫
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥਃ– [ਭਾਵਸ੍ਯ] ਭਾਵਕਾ [ਸਤ੍ਕਾ] [ਨਾਸ਼ਃ] ਨਾਸ਼ [ਨ ਅਸ੍ਤਿ] ਨਹੀਂ ਹੈ [ਚ ਏਵ] ਤਥਾ
[ਅਭਾਵਸ੍ਯ] ਅਭਾਵਕਾ [ਅਸਤ੍ਕਾ] [ਉਤ੍ਪਾਦਃ] ਉਤ੍ਪਾਦ [ਨ ਅਸ੍ਤਿ] ਨਹੀਂ ਹੈ; [ਭਾਵਾਃ] ਭਾਵ [ਸਤ੍
ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂ] [ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਸ਼ੁ] ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯੋਂਮੇਂ [ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯਾਨ੍] ਉਤ੍ਪਾਦਵ੍ਯਯ [ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਰ੍ਵਨ੍ਤਿ] ਕਰਤੇ ਹੈਂ.
--------------------------------------------------------------------------
ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯ, ਸ੍ਵਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ, ਸ੍ਵਕਾਲ ਔਰ ਸ੍ਵਭਾਵਕੋ ਸ੍ਵਚਤੁਸ਼੍ਟਯ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ . ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਨਿਜ ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕੇ
ਆਧਾਰਭੂਤ ਵਸ੍ਤੁ ਸ੍ਵਯਂ; ਸ੍ਵਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ ਅਰ੍ਥਾਤ ਵਸ੍ਤੁਕਾ ਨਿਜ ਵਿਸ੍ਤਾਰ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਸ੍ਵਪ੍ਰਦੇਸ਼ਸਮੂਹ; ਸ੍ਵਕਾਲ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਵਸ੍ਤੁਕੀ
ਅਪਨੀ ਵਰ੍ਤਮਾਨ ਪਰ੍ਯਾਯ; ਸ੍ਵਭਾਵ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਨਿਜਗੁਣ– ਸ੍ਵਸ਼ਕ੍ਤਿ.
ਨਹਿ ‘ਭਾਵ’ ਕੇਰੋ ਨਾਸ਼ ਹੋਯ, ‘ਅਭਾਵ’ਨੋ ਉਤ੍ਪਾਦ ਨਾ;
‘ਭਾਵੋ’ ਕਰੇ ਛੇ ਨਾਸ਼ ਨੇ ਉਤ੍ਪਾਦ ਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਮਾਂ. ੧੫.