கஹாநஜைநஶாஸ்த்ரமாலா] நவபதார்தபூர்வக–மோக்ஷமார்கப்ரபஂசவர்ணந
இஹ ஹி ஸஂஸாரிணோ ஜீவாதநாதிபஂதநோபாதிவஶேந ஸ்நிக்தஃ பரிணாமோ பவதி. பரிணாமாத்புநஃ புத்கலபரிணாமாத்மகஂ கர்ம. கர்மணோ நாரகாதிகதிஷு கதிஃ. கத்யதிகமநா–த்தேஹஃ. தேஹாதிந்த்ரியாணி. இந்த்ரியேப்யோ விஷயக்ரஹணம். விஷயக்ரஹணாத்ராகத்வேஷௌ. ராகத்வேஷாப்யாஂ புநஃ ஸ்நிக்தஃ பரிணாமஃ. பரிணாமாத்புநஃ புத்கலபரிணாமாத்மகஂ கர்ம. கர்மணஃ புநர்நாரகாதிகதிஷு கதிஃ. கத்யதிகமநாத்புநர்தேஹஃ. தேஹாத்புநரிந்த்ரியாணி. இந்த்ரியேப்யஃ புநர்விஷயக்ரஹணம். விஷயக்ரஹணாத்புநா ராகத்வேஷௌ. ராகத்வேஷாப்யாஂ புநரபி ஸ்நிக்தஃ பரிணாமஃ. ஏவமிதமந்யோந்யகார்யகாரணபூதஜீவபுத்கல–பரிணாமாத்மகஂ கர்மஜாலஂ ஸஂஸாரசக்ரே ஜீவஸ்யாநாத்யநிதநஂ அநாதிஸநிதநஂ வா சக்ரவத்பரிவர்ததே. ததத்ர புத்கலபரிணாமநிமித்தோ ஜீவபரிணாமோ ஜீவபரிணாமநிமித்தஃ புத்கலபரிணாமஶ்ச வக்ஷ்யமாண–பதார்தபீஜத்வேந ஸஂப்ரதாரணீய இதி.. ௧௨௮–௧௩௦.. -----------------------------------------------------------------------------
அந்வயார்தஃ– [யஃ] ஜோ [கலு] வாஸ்தவமேஂ [ஸஂஸாரஸ்தஃ ஜீவஃ] ஸஂஸாரஸ்தித ஜீவ ஹை [ததஃ து பரிணாமஃ பவதி] உஸஸே பரிணாம ஹோதா ஹை [அர்தாத் உஸே ஸ்நிக்த பரிணாம ஹோதா ஹை], [பரிணாமாத் கர்ம] பரிணாமஸே கர்ம ஔர [கர்மணஃ] கர்மஸே [கதிஷு கதிஃ பவதி] கதியோஂமேஂ கமந ஹோதா ஹை.
[கதிம் அதிகதஸ்ய தேஹஃ] கதிப்ராப்தகோ தேஹ ஹோதீ ஹை, [தேஹாத் இந்த்ரியாணி ஜாயஂதே] தேஹதீ இந்த்ரியா ஹோதீ ஹை, [தைஃ து விஷயக்ரஹணஂ] இந்த்ரியோஂஸே விஷயக்ரஹண ஔர [ததஃ ராகஃ வா த்வேஷஃ வா] விஷயக்ரஹணஸே ராக அதவா த்வேஷ ஹோதா ஹை.
[ஏவஂ பாவஃ] ஐஸே பாவ, [ஸஂஸாரசக்ரவாலே] ஸஂஸாரசக்ரமேஂ [ஜீவஸ்ய] ஜீவகோ [அநாதிநிதநஃ ஸநிதநஃ வா] அநாதி–அநந்த அதவா அநாதி–ஸாந்த [ஜாயதே] ஹோதே ரஹதே ஹைஂ–[இதி ஜிநவரைஃ பணிதஃ] ஐஸா ஜிநவரோஂநே கஹா ஹை.
டீகாஃ– இஸ லோகமேஂ ஸஂஸாரீ ஜீவஸே அநாதி பந்தநரூப உபாதிகே வஶ ஸ்நிக்த பரிணாம ஹோதா ஹை, பரிணாமஸே புத்கலபரிணாமாத்மக கர்ம, கர்மஸே நரகாதி கதியோஂமேஂ கமந, கதிகீ ப்ராப்திஸே தேஹ, தேஹஸே இந்த்ரியா, இந்த்ரியோஂஸே விஷயக்ரஹண, விஷயக்ரஹணஸே ராகத்வேஷ, ராகத்வேஷஸே பிர ஸ்நிக்த பரிணாம, பரிணாமஸே பிர புத்கலபரிணாமாத்மக கர்ம, கர்மஸே பிர நரகாதி கதியோஂமேஂ கமந, கதிகீ ப்ராப்திஸே பிர தேஹ, தேஹஸே பிர இந்த்ரியா, இந்த்ரியோஂஸே பிர விஷயக்ரஹண, விஷயக்ரஹணஸே பிர ராகத்வேஷ, ராகத்வேஷஸே பிர புநஃ ஸ்நிக்த பரிணாம. இஸ ப்ரகார யஹ அந்யோந்ய ௧கார்யகாரணபூத ஜீவபரிணாமாத்மக ஔர புத்கலபரிணாமாத்மக கர்மஜால ஸஂஸாரசக்ரமேஂ ஜீவகோ அநாதி–அநந்தரூபஸே அதவா அநாதி–ஸாந்தரூபஸே சக்ரகீ பாதி புநஃ– புநஃ ஹோதே ரஹதே ஹைஂ. --------------------------------------------------------------------------
ஜீவகோ அநாதி–ஸாந்த ஹோதே ஹைஂ.]
௧. கார்ய அர்தாத் நைமித்திக, ஔர காரண அர்தாத் நிமித்த. [ஜீவபரிணாமாத்மக கர்ம ஔர புத்கலபரிணாமாத்மக கர்ம