இதி ஸமயவ்யாக்யாயாமந்தநீஂதஷட்த்ரவ்யபஞ்சாஸ்திகாயஸாமாந்யவ்யாக்யாநரூபஃ பீடபஂதஃ ஸமாப்தஃ.. அதாமீஷாமேவ விஶேஷவ்யாக்யாநம். தத்ர தாவத் ஜீவத்ரவ்யாஸ்திகாயவ்யாக்யாநம்.
போத்தா ய தேஹமேத்தோ ண ஹி
போக்தா ச தேஹமாத்ரோ ந ஹி மூர்தஃ கர்மஸஂயுக்தஃ.. ௨௭..
அத்ர ஸஂஸாராவஸ்தஸ்யாத்மநஃ ஸோபாதி நிருபாதி ச ஸ்வரூபமுக்தம். ஆத்மா ஹி நிஶ்சயேந பாவப்ராணதாரணாஜ்ஜீவஃ, வ்யவஹாரேண த்ரவ்யப்ராணதாரணாஜ்ஜீவஃ. நிஶ்சயேந -----------------------------------------------------------------------------
இஸ ப்ரகார [ஶ்ரீமத்பகவத்குந்தகுந்தாசார்யதேவப்ரணீத ஶ்ரீ பஂசாஸ்திகாயஸஂக்ரஹ ஶாஸ்த்ரகீ ஶ்ரீ அம்ருதசஂத்ராசார்யதேவவிரசித] ஸமயவ்யாக்யா நாமகீ டீகாமேஂ ஷட்த்ரவ்ய–பஂசாஸ்திகாயகே ஸாமாந்ய வ்யாக்யாநரூப பீடிகா ஸமாப்த ஹுஈ.
அப உந்ஹீஂகா [–ஷட்த்ரவ்ய ஔர பஂசாஸ்திகாயகா ஹீ] விஶேஷ வ்யாக்யாந கியா ஜாதா ஹை. உஸமேஂ ப்ரதம, ஜீவத்ரவ்யாஸ்திகாயகே வ்யாக்யாந ஹைஂ.
அந்வயார்தஃ– [ஜீவஃ இதி பவதி] [ஸஂஸாரஸ்தித] ஆத்மா ஜீவ ஹை, [சேதயிதா] சேதயிதா [சேதநேவாலா] ஹை, [உபயோகவிஶேஷிதஃ] உபயோகலக்ஷித ஹை, [ப்ரபுஃ] ப்ரபு ஹை, [கர்தா] கர்தா ஹைே, [போக்தா] போக்தா ஹை, [தேஹமாத்ரஃ] தேஹப்ரமாண ஹை, [ந ஹி மூர்தஃ] அமூர்த ஹை [ச] ஔர [கர்மஸஂயுக்தஃ] கர்மஸஂயுக்த ஹை.
டீகாஃ– யஹா [இஸ காதாமேஂ] ஸஂஸார–தஶாவாலே ஆத்மாகா ஸோபாதி ஔர நிருபாதி ஸ்வரூப கஹா ஹை.
ஆத்மா நிஶ்சயஸே பாவப்ராணகோ தாரண கரதா ஹை இஸலியே ‘ஜீவ’ ஹை, வ்யவஹாரஸே [அஸத்பூத வ்யவஹாரநயஸே] த்ரவ்யப்ராணகோ தாரண கரதா ஹை இஸலியே ‘ஜீவ’ ஹை; ௨நிஶ்சயஸே சித்ஸ்வரூப ஹோநேகே காரண ‘சேதயிதா’ [சேதநேவாலா] ஹை, வ்யவஹாரஸே [ஸத்பூத வ்யவஹாரநயஸே] சித்ஶக்தியுக்த ஹோநேஸே ‘சேதயிதா’ --------------------------------------------------------------------------
கர்தா அநே போக்தா, ஶரீரப்ரமாண, கர்மே யுக்த சே. ௨௭.
௫௪
௧. ஸோபாதி = உபாதி ஸஹித; ஜிஸமேஂ பரகீ அபேக்ஷா ஆதீ ஹோ ஐஸா.
௨. நிஶ்சயஸே சித்ஶக்திகோ ஆத்மாகே ஸாத அபேத ஹை ஔர வ்யவஹாரஸே பேத ஹை; இஸலியே நிஶ்சயஸே ஆத்மா சித்ஶக்திஸ்வரூப
ஹை ஔர வ்யவஹாரஸே சித்ஶக்திவாந ஹை.