కహానజైనశాస్త్రమాలా] షడ్ద్రవ్య–పంచాస్తికాయవర్ణన
ఏకేన ప్రదేశేన ద్వయాదిప్రదేశాభావాదాత్మాదినాత్మమధ్యేనాత్మాంతేన న సావకాశః. ఏకేన ప్రదేశేన స్కంధానాం భేదనిమిత్తత్వాత్ స్కంధానాం భేత్తా. ఐకన ప్రదేశేన స్కంధసంఘాతనిమిత్తత్వాత్స్కంధానాం కర్తా ఏకేన ప్రదేశేనైకాకాశప్రదేశాతివర్తితద్నతిపరిణామాపన్నేన సమయలక్షణకాలవిభాగకరణాత్ కాలస్య ప్రవిభక్తా. ఏకేన ప్రదేశేన తత్సూత్రత్రితద్వయాదిభేదపూర్వికాయాః స్కంధేషు ద్రవ్యసంఖ్యాయాః ఏకేన ప్రదేశేన తదవచ్ఛిన్నైకాకాశప్రదేశ– ----------------------------------------------------------------------------- ఆకాశప్రదేశకా అతిక్రమణ కరనేవాలే [–లాఁఘనేవాలే] అపనే గతిపరిణామకో ప్రాప్త హోతా హై ఉసకే ద్వారా –‘సమయ’ నామక కాలకా విభాగ కరతా హై ఇసలియే కాలకా విభాజక హై; వహ వాస్తవమేం ఏక ప్రదేశ ద్వారా సంఖ్యాకా భీ ౧విభాజక హై క్యోంకి [౧] వహ ఏక ప్రదేశ ద్వారా ఉసకే రచే జానేవాలే దో ఆది భేదోంసే లేకర [తీన అణు, చార అణు, అసంఖ్య అణు ఇత్యాది] ద్రవ్యసంఖ్యాకే విభాగ స్కంధోంమేం కరతా హై, [౨] వహ ఏక ప్రదేశ ద్వారా ఉసకీ జితనీ మర్యాదావాలే ఏక ‘౨ఆకాశప్రదేశ’ సే లేకర [దో ఆకాశప్రదేశ, తీన ఆకాశప్రదేశ, అసంఖ్య ఆకాశప్రదేశ ఇత్యాది] క్షేత్రసంఖ్యాకే విభాగ కరతా హై, [౩] వహ ఏక ప్రదేశ ద్వారా, ఏక ఆకాశప్రదేశకా అతిక్రమ కరనేవాలే ఉసకే గతిపరిణామ జితనీ మర్యాదావాలే ‘౩సమయ’ సే లేకర [దోసమయ, తీన సమయ, అసంఖ్య సమయ ఇత్యాది] కాలసంఖ్యాకే విభాగ కరతా హై, ఔర [౪] వహ ఏక ప్రదేశ ద్వారా ఉసమేం వివర్తన పానేవాలే [–పరివర్తిత, పరిణమిత] జఘన్య వర్ణాదిభావకో జాననేవాలే జ్ఞానసే లేకర భావసంఖ్యాకే విభాగ కరతా హై.. ౮౦.. --------------------------------------------------------------------------
౧. విభాజక = విభాగ కరనేవాలా; మాపనేవాలా. [స్కంధోంమేం ద్రవ్యసంఖ్యాకా మాప [అర్థాత్ వే కితనే అణుఓం–
పరమాణుఓంసే బనే హైం ఐసా మాప] కరనేమేం అణుఓంకీ–పరమాణుఓంకీ–అపేక్షా ఆతీ హై, అర్థాత్ వైసా మాప పరమాణు
ద్వారా హోతా హై. క్షేత్రకా మాపకా ఏకక ‘ఆకాశప్రదేశ’ హై ఔర ఆకాశప్రదేశకీ వ్యాఖ్యామేం పరమాణుకీ అపేక్షా ఆతీ
హై; ఇసలియే క్షేళకా మాప భీ పరమాణు ద్వారా హోతా హై. కాలకే మాప ఏకక ‘సమయ’ హై ఔర సమయకీ వ్యాఖ్యామేం
పరమాణుకీ అపేక్షా ఆతీ హై; ఇసలియే కాలకా మాప భీ పరమాణు ద్వారా హోతా హై. జ్ఞానభావకే [జ్ఞానపర్యాయకే]
మాపకా ఏకక ‘పరమాణుమేంం పరిణమిత జఘన్య వర్ణాదిభావకో జానే ఉతనా జ్ఞాన’ హై ఔర ఉసమేం పరమాణుకీ అపేక్షా
ఆతీ హై; ఇసలియే భావకా [జ్ఞానభావకా] మాప భీ పరమాణు ద్వారా హోతా హై. ఇస ప్రకార పరమాణు ద్రవ్య, క్షేత్ర, కాల
ఔర భావ మాప కరనేకే లియే గజ సమాన హై]
౨. ఏక పరమాణుప్రదేశ జితనే ఆకాశకే భాగకో [క్షేత్రకో] ‘ఆకాశప్రదేశ’ కహా జాత హై. వహ ‘ఆకాశప్రదేశ’
క్షేత్రకా ‘ఏకక’ హై. [గినతీకే లియే, కిసీ వస్తుకే జితనే పరిమాణకో ‘ఏక మాప’ మానా జాయే, ఉతనే
పరిమాణకో ఉస వస్తుకా ‘ఏకక’ కహా జాతా హై.]
౩. పరమాణుకో ఏక ఆకాశప్రదేశేసే దూసరే అనన్తర ఆకాశప్రదేశమేం [మందగతిసే] జాతే హుఏ జో కాల లగతా హై ఉసే
‘సమయ’ కహా జాతా హై.