కహానజైనశాస్త్రమాలా] నవపదార్థపూర్వక–మోక్షమార్గప్రపంచవర్ణన
ఇహ హి సంసారిణో జీవాదనాదిబంధనోపాధివశేన స్నిగ్ధః పరిణామో భవతి. పరిణామాత్పునః పుద్గలపరిణామాత్మకం కర్మ. కర్మణో నారకాదిగతిషు గతిః. గత్యధిగమనా–ద్దేహః. దేహాదిన్ద్రియాణి. ఇన్ద్రియేభ్యో విషయగ్రహణమ్. విషయగ్రహణాద్రాగద్వేషౌ. రాగద్వేషాభ్యాం పునః స్నిగ్ధః పరిణామః. పరిణామాత్పునః పుద్గలపరిణామాత్మకం కర్మ. కర్మణః పునర్నారకాదిగతిషు గతిః. గత్యధిగమనాత్పునర్దేహః. దేహాత్పునరిన్ద్రియాణి. ఇన్ద్రియేభ్యః పునర్విషయగ్రహణమ్. విషయగ్రహణాత్పునా రాగద్వేషౌ. రాగద్వేషాభ్యాం పునరపి స్నిగ్ధః పరిణామః. ఏవమిదమన్యోన్యకార్యకారణభూతజీవపుద్గల–పరిణామాత్మకం కర్మజాలం సంసారచక్రే జీవస్యానాద్యనిధనం అనాదిసనిధనం వా చక్రవత్పరివర్తతే. తదత్ర పుద్గలపరిణామనిమిత్తో జీవపరిణామో జీవపరిణామనిమిత్తః పుద్గలపరిణామశ్చ వక్ష్యమాణ–పదార్థబీజత్వేన సంప్రధారణీయ ఇతి.. ౧౨౮–౧౩౦.. -----------------------------------------------------------------------------
అన్వయార్థః– [యః] జో [ఖలు] వాస్తవమేం [సంసారస్థః జీవః] సంసారస్థిత జీవ హై [తతః తు పరిణామః భవతి] ఉససే పరిణామ హోతా హై [అర్థాత్ ఉసే స్నిగ్ధ పరిణామ హోతా హై], [పరిణామాత్ కర్మ] పరిణామసే కర్మ ఔర [కర్మణః] కర్మసే [గతిషు గతిః భవతి] గతియోంమేం గమన హోతా హై.
[గతిమ్ అధిగతస్య దేహః] గతిప్రాప్తకో దేహ హోతీ హై, [దేహాత్ ఇన్ద్రియాణి జాయంతే] దేహథీ ఇన్ద్రియాఁ హోతీ హై, [తైః తు విషయగ్రహణం] ఇన్ద్రియోంసే విషయగ్రహణ ఔర [తతః రాగః వా ద్వేషః వా] విషయగ్రహణసే రాగ అథవా ద్వేష హోతా హై.
[ఏవం భావః] ఐసే భావ, [సంసారచక్రవాలే] సంసారచక్రమేం [జీవస్య] జీవకో [అనాదినిధనః సనిధనః వా] అనాది–అనన్త అథవా అనాది–సాన్త [జాయతే] హోతే రహతే హైం–[ఇతి జినవరైః భణితః] ఐసా జినవరోంనే కహా హై.
టీకాః– ఇస లోకమేం సంసారీ జీవసే అనాది బన్ధనరూప ఉపాధికే వశ స్నిగ్ధ పరిణామ హోతా హై, పరిణామసే పుద్గలపరిణామాత్మక కర్మ, కర్మసే నరకాది గతియోంమేం గమన, గతికీ ప్రాప్తిసే దేహ, దేహసే ఇన్ద్రియాఁ, ఇన్ద్రియోంసే విషయగ్రహణ, విషయగ్రహణసే రాగద్వేష, రాగద్వేషసే ఫిర స్నిగ్ధ పరిణామ, పరిణామసే ఫిర పుద్గలపరిణామాత్మక కర్మ, కర్మసే ఫిర నరకాది గతియోంమేం గమన, గతికీ ప్రాప్తిసే ఫిర దేహ, దేహసే ఫిర ఇన్ద్రియాఁ, ఇన్ద్రియోంసే ఫిర విషయగ్రహణ, విషయగ్రహణసే ఫిర రాగద్వేష, రాగద్వేషసే ఫిర పునః స్నిగ్ధ పరిణామ. ఇస ప్రకార యహ అన్యోన్య ౧కార్యకారణభూత జీవపరిణామాత్మక ఔర పుద్గలపరిణామాత్మక కర్మజాల సంసారచక్రమేం జీవకో అనాది–అనన్తరూపసే అథవా అనాది–సాన్తరూపసే చక్రకీ భాఁతి పునః– పునః హోతే రహతే హైం. --------------------------------------------------------------------------
జీవకో అనాది–సాన్త హోతే హైం.]
౧. కార్య అర్థాత్ నైమిత్తిక, ఔర కారణ అర్థాత్ నిమిత్త. [జీవపరిణామాత్మక కర్మ ఔర పుద్గలపరిణామాత్మక కర్మ