ఇస ప్రకార యహాఁ [ఐసా కహా కి], పుద్గలపరిణామ జినకా నిమిత్త హై ఐసే జీవపరిణామ ఔర జీవపరిణామ జినకా నిమిత్త హై ఐసే పుద్గలపరిణామ అబ ఆగే కహే జానేవాలే [పుణ్యాది సాత] పదార్థోంకే బీజరూప అవధారనా.
భావార్థః– జీవ ఔర పుద్గలకో పరస్పర నిమిత్త–నైమిత్తికరూపసే పరిణామ హోతా హై. ఉస పరిణామకే కారణ పుణ్యాది పదార్థ ఉత్పన్న హోతే హైం, జినకా వర్ణన అగలీ గాథాఓంమేం కియా జాఏగా.
ప్రశ్నః– పుణ్యాది సాత పదార్థోంకా ప్రయోజన జీవ ఔర అజీవ ఇన దో సే హీ పూరా హో జాతా హై, క్యోంకి వే జీవ ఔర అజీవకీ హీ పర్యాయేం హైం. తో ఫిర వే సాత పదార్థ కిసలిఏ కహే జా రహే హైం?
ఉత్తరః– భవ్యోంకో హేయ తత్త్వ ఔర ఉపాదేయ తత్త్వ [అర్థాత్ హేయ ఔర ఉపాదేయ తత్త్వోంకా స్వరూప తథా ఉనకే కారణ] దర్శానేకే హేతు ఉనకా కథన హై. దుఃఖ వహ హేయ తత్త్వ హై, ఉనకా కారణ సంసార హై, సంసారకా కారణ ఆస్రవ ఔర బన్ధ దో హైం [అథవా విస్తారపూర్వక కహే తో పుణ్య, పాప, ఆస్రవ ఔర బన్ధ చార హైం] ఔర ఉనకా కారణ మిథ్యాదర్శన–జ్ఞాన–చారిత్ర హై. సుఖ వహ ఉపాదేయ తత్త్వ హై, ఉసకా కారణ మోక్ష హై, మోక్షకా కారణ సంవర ఔర నిర్జరా హై ఔర ఉనకా కారణ సమ్యగ్దర్శన–జ్ఞాన–చారిత్ర హై. యహ ప్రయోజనభూత బాత భవ్య జీవోంకో ప్రగటరూపసే దర్శానేకే హేతు పుణ్యాది ౧సాత పదార్థోంకా కథన హై.. ౧౨౮– --------------------------------------------------------------------------
అజ్ఞానీ జీవ నిర్వికార స్వసంవేదనకే అభావకే కారణ పాపపదార్థకా తథా ఆస్రవ–బంధపదార్థోంకా కర్తా హోతా
ద్వారా, భవిష్యకాలమేం పాపకా అనుబన్ధ కరనేవాలే పుణ్యపదార్థకా భీ కర్తా హోతా హై. జో జ్ఞానీ జీవ హై వహ,
నిర్వికార–ఆత్మతత్త్వవిషయక రుచి, తద్విషయక జ్ఞప్తి ఔర తద్విషయక నిశ్చల అనుభూతిరూప అభేదరత్నత్రయపరిణామ
ద్వారా, సంవర–నిర్జరా–మోక్షపదార్థోంకా కర్తా హోతా హై; ఔర జీవ జబ పూర్వోక్త నిశ్చయరత్నత్రయమేం స్థిర నహీం రహ
సకతా తబ నిర్దోషపరమాత్మస్వరూప అర్హంత–సిద్ధోంకీ తథా ఉనకా [నిర్దోష పరమాత్మాకా] ఆరాధన కరనేవాలే
ఆచార్య–ఉపాధ్యాయ–సాధుఓంకీ నిర్భర అసాధారణ భక్తిరూప ఐసా జో సంసారవిచ్ఛేదకే కారణభూత, పరమ్పరాసే
ముక్తికారణభూత, తీర్థంకరప్రకృతి ఆది పుణ్యకా అనుబన్ధ కరనేవాలా విశిష్ట పుణ్య ఉసే అనీహితవృత్తిసే నిదానరహిత
పరిణామసే కరతా హై. ఇస ప్రకార అజ్ఞానీ జీవ పాపాది చార పదార్థోంకా కర్తా హై ఔర జ్ఞానీ సంవరాది తీన
పదార్థోంకా కర్తా హైే.
౧౯౦
౧౩౦..
౧. అజ్ఞానీ ఔర జ్ఞానీ జీవ పుణ్యాది సాత పదార్థోంమేసేం కిన–కిన పదార్థోంకే కర్తా హైం తత్సమ్బన్ధీ ఆచార్యవర శ్రీ