కహానజైనశాస్త్రమాలా] షడ్ద్రవ్య–పంచాస్తికాయవర్ణన
[
౨౫
అత్ర సత్తాద్రవ్యయోరర్థాన్తరత్వం ప్రత్యాఖ్యాతమ్.
ద్రవతి గచ్ఛతి సామాన్యరూపేణ స్వరూపేణ వ్యాప్నోతి తాంస్తాన్ క్రమభువః సహభువశ్వసద్భావపర్యాయాన్
స్వభావవిశేషానిత్యనుగతార్థయా నిరుక్తయా ద్రవ్యం వ్యాఖ్యాతమ్. ద్రవ్యం చ లక్ష్య–లక్షణభావాదిభ్యః
కథఞ్చిద్భేదేపి వస్తుతః సత్తాయా అపృథగ్భూతమేవేతి మన్తవ్యమ్. తతో యత్పూర్వం సత్త్వమసత్త్వం
త్రిలక్షణత్వమత్రిలక్షణత్వమేకత్వమనేకత్వం సర్వపదార్థస్థితత్వమేకపదార్థస్థితత్వం విశ్వ–
-----------------------------------------------------------------------------
గాథా ౯
అన్వయార్థః– [తాన్ తాన్ సద్భావపర్యాయాన్] ఉన–ఉన సద్భావపర్యాయోకో [యత్] జో [ద్రవతి]
ద్రవిత హోతా హై – [గచ్ఛతి] ప్రాప్త హోతా హై, [తత్] ఉసే [ద్రవ్యం భణన్తి] [సర్వజ్ఞ] ద్రవ్య కహతే హైం
– [సత్తాతః అనన్యభూతం తు] జో కి సత్తాసే అనన్యభూత హై.
టీకాః– యహాఁ సత్తానే ఔర ద్రవ్యకో అర్థాన్తరపనా [భిన్నపదార్థపనా, అన్యపదార్థపనా] హోనేకా
ఖణ్డన కియా హై.
‘ ఉన–ఉన క్రమభావీ ఔర సహభావీ సద్భావపర్యాయోంకో అర్థాత స్వభావవిశేషోంకో జో ౧ద్రవిత
హోతా హై – ప్రాప్త హోతా హై – సామాన్యరూప స్వరూపసేే వ్యాప్త హోతా హై వహ ద్రవ్య హై’ – ఇస ప్రకార
౨అనుగత అర్థవాలీ నిరుక్తిసే ద్రవ్యకీ వ్యాఖ్యా కీ గఈ. ఔర యద్యపి ౩లక్ష్యలక్షణభావాదిక ద్వారా ద్రవ్యకో
సత్తాసే కథంచిత్ భేద హై తథాపి వస్తుతః [పరమార్థేతః] ద్రవ్య సత్తాసే అపృథక్ హీ హై ఐసా మాననా.
ఇసలియే పహలే [౮వీం గాథామేం] సత్తాకో జో సత్పనా, అసత్పనా, త్రిలక్షణపనా, అత్రిలక్షణపనా,
ఏకపనా,
--------------------------------------------------------------------------
౧. శ్రీ జయసేనాచార్యదేవకీ టీకామేం భీ యహాఁకీ భాఁతి హీ ‘ద్రవతి గచ్ఛతి’ కా ఏక అర్థ తో ‘ద్రవిత హోతా హై అర్థాత్
ప్రాప్త హోతా హై ’ ఐసా కియా గయా హై; తదుపరాన్త ‘ద్రవతి’ అర్థాత స్వభావపర్యాయోంకో ద్రవిత హోతా హై ఔర గచ్ఛతి
అర్థాత విభావపర్యాయోంకో ప్రాప్త హోతా హై ’ ఐసా దూసరా అర్థ భీ యహాఁ కియా గయా హై.
౨. యహాఁ ద్రవ్యకీ జో నిరుక్తి కీ గఈ హై వహ ‘ద్రు’ ధాతుకా అనుసరణ కరతే హుఏ [–మిలతే హుఏ] అర్థవాలీ హైం.
౩. సత్తా లక్షణ హై ఔర ద్రవ్య లక్ష్య హై.