కహానజైనశాస్త్రమాలా] షడ్ద్రవ్య–పంచాస్తికాయవర్ణన
[
౬౧
పాణేహిం చదుహిం జీవది జీవిస్సది జో హు జీవిదో పువ్వం.
సో జీవో పాణా పుణ బలమిందియమాఉ ఉస్సాసో.. ౩౦..
ప్రాణైశ్చతుర్భిర్జీవతి జీవిష్యతి యః ఖలు జీవితః పూర్వమ్.
స జీవః ప్రాణాః పునర్బలమిన్ద్రియమాయురుచ్ఛవాసః.. ౩౦..
జీవత్వగుణవ్యాఖ్యేయమ్.
-----------------------------------------------------------------------------
ఆత్మా సమస్త జ్ఞేయకో జానతా హై. ఐసీ సర్వజ్ఞదశా ఇస క్షేత్రమేం ఇస కాలమేం [అర్థాత్ ఇస క్షేత్రమేం ఇస
కాలమేం జన్మ లేనే వాలే జీవోంకో ] ప్రాప్త నహీం హోతీ తథాపి సర్వజ్ఞత్వశక్తివాలే నిజ ఆత్మాకా స్పష్ట
అనుభవ ఇస క్షేత్రమేం ఇస కాలమేం భీ హో సకతా హై.
యహ శాస్త్ర అధ్యాత్మ శాస్త్ర హోనేసే యహాఁ సర్వజ్ఞసిద్ధికా విస్తార నహీం కియా గయా హై; జిజ్ఞాసుకో
వహ అన్య శాస్త్రోమేం దేఖ లేనా చాహియే.. ౨౯..
గాథా ౩౦
అన్వయార్థః– [యః ఖలు] జో [చతుర్భిః ప్రాణైః] చార ప్రాణోంసే [జీవతి] జీతా హై, [జీవిష్యతి]
జియేగా ఔర [జీవితః పూర్వమ్] పూర్వకాలమేం జీతా థా, [సః జీవః] వహ జీవ హై; [పునః ప్రాణాః] ఔర
ప్రాణ [ఇన్ద్రియమ్] ఇన్ద్రియ, [బలమ్] బల, [ఆయుః] ఆయు తథా [ఉచ్ఛవాసః] ఉచ్ఛ్వాస హై.
టీకాః– యహ, జీవత్వగుణకీ వ్యాఖ్యా హై.
ప్రాణ ఇన్ద్రియ, బల, ఆయు ఔర ఉచ్ఛ్వాసస్వరూప హై. ఉనమేం [–ప్రాణోంమేం], చిత్సామాన్యరూప
అన్వయవాలే వే భావప్రాణ హై ఔర పుద్గలసామాన్యరూప అన్వయవాలే వే ద్రవ్యప్రాణ హైం. ఉన దోనోం ప్రాణోంకో
త్రికాల అచ్ఛిన్న–సంతానరూపసే [అటూట ధారాసే] ధారణ కరతా హై ఇసలియే సంసారీకో జీవత్వ హై.
ముక్తకో [సిద్ధకో] తో కేవల భావప్రాణ హీ ధారణ హోనేసే జీవత్వ హై ఐసా సమఝనా.. ౩౦..
--------------------------------------------------------------------------
జిన ప్రాణోంమేం చిత్సామాన్యరూప అన్వయ హోతా హై వే భావప్రాణ హైం అర్థాత్ జిన ప్రాణోంమేం సదైవ ‘చిత్సామాన్య,
చిత్సామాన్య, చిత్సామాన్య’ ఐసీ ఏకరూపతా–సద్రశతా హోతీ హై వేే భావప్రాణ హైం. [జిన ప్రాణోంమేం సదైవ
‘పుద్గలసామాన్య, పుద్గలసామాన్య, పుద్గలసామాన్య ’ ఐసీ ఏకరూపతా–సద్రశతా హోతీ హై వే ద్రవ్యప్రాణ హైం.]
జే చార ప్రాణే జీవతో పూర్వే, జీవే ఛే, జీవశే,
తే జీవ ఛే; నే ప్రాణ ఇన్ద్రియ–ఆయు–బల–ఉచ్ఛ్వాస ఛే. ౩౦.