૫૧૦ ]
યોગીન્દુદેવવિરચિતઃ
[ અધિકાર-૨ઃ દોહા-૧૮૫
परमानन्दैकरूपसुखामृतास्वादेन मनो झटिति शीघ्र विलयं याति द्रवीभूतं भवतीति
भावार्थः ।।१८४।।
अथ जीवः कर्मवशेन जातिभेदभिन्नो भवतीति निश्चिनोति —
३१६) लोउ विलक्खणु कम्म-वसु इत्थु भवंतरि एइ ।
चुज्जु कि जइ इहु अप्पि ठिउ इत्थु जि भवि ण पडेइ ।।१८५।।
लोकः विलक्षणः कर्मवशः अत्र भवान्तरे आयाति ।
आश्चर्यं किं यदि अयं आत्मनि स्थितः अत्रैव भवे न पतति ।।१८५।।
लोउ इत्यादि । विलक्खणु षोडशवर्णिकासुवर्णवत्केवलज्ञानादिगुणसद्रशो न
વીતરાગ પરમાનંદ જેનું એક લક્ષણ છે એવી નિર્વિકલ્પ સમાધિમાં સ્થિત થઈને પરમ
અનંતજ્ઞાનાદિ ગુણોનો આધાર હોવાથી ઉત્કૃષ્ટ એવા ‘બ્રહ્મ શબ્દથી વાચ્ય એવા નિજદેહસ્થ
પરમાત્માને ભાવ (ધ્યાવ) જે પરમાત્માના ધ્યાનથી વીતરાગ નિર્વિકલ્પ સમાધિથી ઉત્પન્ન
એક (કેવળ) પરમાનંદમય સુખામૃતના આસ્વાદથી મન તુરત જ નાશ પામે-દ્રવીભૂત થાય
(પીગળી જાય). ૧૮૪.
હવે, જીવ કર્મના વશથી જાતિભેદથી ભિન્ન-ભિન્ન સ્વરૂપે થાય છે (કર્મના વશે જીવ
ભિન્ન-ભિન્ન જાતિઓ પામે છે) એમ નક્કી કરે છેઃ —
ભાવાર્થઃ — આ જનસમુદાય કર્મરહિત એવા શુદ્ધ આત્માની અનુભૂતિની ભાવનાના
आगे जीवके कर्मके वशसे भिन्न – भिन्न स्वरूप जाति – भेदसे होते हैं, ऐसा निश्चय करते
हैं —
गाथा – १८५
अन्वयार्थ : — [विलक्षणः ] सोलहवानीके सुवर्णकी तरह केवलज्ञानादि गुणकर समान
जो परमात्मतत्त्व उससे भिन्न जो [लोकः ] ब्राह्मण, क्षत्रिय, वैश्य, शूद्र आदि जाति – भेदरूप
जीव – राशि वह [कर्मवशः ] कर्मके वश उत्पन्न है, अर्थात् जाति – भेद कर्मके निमित्तसे हुआ
है, और वे कर्म आत्म – ज्ञानकी भावनासे रहित अज्ञानी जीवने उपार्जन किये हैं, उन कर्मोंके
आधीन जाति – भेद है, जब तक कर्मोंका उपार्जन है, तब तक [अत्र भवांतरे आयाति ] इस
संसारमें अनेक जाति धारण करता है, [अयं यदि ] जो यह जीव [आत्मनि स्थितः ]
आत्मस्वरूपमें लगे, तो [अत्रैव भवे ] इसी भवमें [न पतति ] नहीं पड़े – भ्रमण नहीं करे, [किं