Shri Digambar Jain Swadhyay Mandir Trust, Songadh - 364250
শ্রী দিগংবর জৈন স্বাধ্যাযমংদির ট্রস্ট, সোনগঢ - ৩৬৪২৫০
৪৪৪ ]যোগীন্দুদেববিরচিত: [ অধিকার-২ : দোহা-১৩৭ ✽৫
হবে, স্থলগণতরীথী বাহ্য প্রক্ষেপকনুং কথন করে ছে : —
ভাবার্থ: — পংচ পরমেষ্ঠীনী ভাবনাথী প্রতিপক্ষভূত, পংচমগতিনা (মোক্ষনা) সুখনী
বিনাশক এবী পাংচ ইন্দ্রিযোথী বহির্ভূত থঈনে (অলগ রহীনে) পরমার্থ শব্দথী বাচ্য এবা
বিশুদ্ধ দর্শনজ্ঞান স্বভাবথী পরমাত্মানে ধ্যাবতো থকো জে নিজশুদ্ধাত্মদ্রব্যনা সম্যক্শ্রদ্ধান,
সম্যগ্জ্ঞান অনে সম্যগ্অনুচরণরূপ নিশ্চযরত্নত্রযনে পালে ছে-রক্ষে ছে তে যোগী – ধ্যানী
কহেবায ছে.
अथ स्थलसंख्याबाह्यं प्रक्षेपकं कथयति —
२६८) सो जोइउ जो जोगवइ दंसणु णाणु चरित्तु ।
होयवि पंचहँ बाहिरउ झायंतउ परमत्थु ।।१३७✽५।।
स योगी यः पालयति (?) दर्शनं ज्ञानं चारित्रम् ।
भूत्वा पञ्चभ्यः बाह्यः ध्यायन् परमार्थम् ।।१३७✽५।।
सो इत्यादि । सो जोइउ स योगी ध्यानी भण्यते । यः किं करोति । जो जोगवइ यः कर्ता
प्रतिपालयति रक्षति । किम् । दंसणु णाणु चरित्तु निजशुद्धात्मद्रव्यसम्यक्श्रद्धानज्ञानानुचरणरूपं
निश्चयरत्नत्रयम् । किं कृत्वा । होयवि भूत्वा । कथंभूतः । बाहिरउ बाह्यः । केभ्यः । पंचहं
पञ्चपरमेष्ठिभावनाप्रतिपक्षभूतेभ्यः पञ्चमगतिसुखविनाशकेभ्यः पञ्चेन्द्रियेभ्यः । किं कुर्वाणः ।
झायंतउ ध्यायन् सन् । कम् । परमत्थु परमार्थशब्दवाच्यं विशुद्धज्ञानदर्शनस्वभावं परमात्मानमिति
आगे स्थल – संख्याके बाह्य जो प्रक्षेपक दोहे हैं, उनको कहते हैं —
गाथा – १३७✽५
अन्वयार्थ : — [स योगी ] वही ध्यानी है, [यः ] जो [पंचभ्यः बाह्यः ] पंचेंद्रियोंसे
बाहर (अलग) [भूत्वा ] होकर [परमार्थम् ] निज परमात्माका [ध्यायन् ] ध्यान करता हुआ
[दर्शनं ज्ञानं चारित्रम् ] दर्शन, ज्ञान, चारित्ररूपी रत्नत्रय को [पालयति ] पालता है, रक्षा करता
है ।
भावार्थ : — जिसके परिणाम निज शुद्धात्मद्रव्यका सम्यक्श्रद्धान ज्ञान आचरणरूप
निश्चयरत्नत्रयमें ही लीन है, जो पंचमगतिरूपी मोक्षके सुखको विनाश करनेवाली और
पांचपरमेष्ठीकी भावनासे रहित ऐसी पंचेंद्रियोंसे जुदा हो गया है, वही योगी है, योग शब्दका
अर्थ ऐसा है, कि अपना मन चेतनमें लगाना वह योग जिसके हो, वही योगी है, वही ध्यानी