Shri Digambar Jain Swadhyay Mandir Trust, Songadh - 364250
śrī digaṁbar jain svādhyāyamaṁdir ṭrasṭa, sonagaḍh - 364250
विद्यन्ते । कानि । अनाकुलत्वलक्षणपारमार्थिकसौख्यविपरीतान्याकुलत्वोत्पादकानीन्द्रियसुख-
दुःखानि यत्र च निर्विकल्पपरमात्मनो विलक्षणः संकल्पविकल्परूपो मनोव्यापारो नास्ति ।
सो अप्पा मुणि जीव तुहुं अण्णु परिं अवहारु तं पूर्वोक्तलक्षणं स्वशुद्धात्मानं मन्यस्व
नित्यानन्दैकरूपं वीतरागनिर्विकल्पसमाधौ स्थित्वा जानीहि हे जीव, त्वम् अन्य-
त्परमात्मस्वभावाद्विपरीतं पञ्चेन्द्रियविषयस्वरूपादिविभावसमूहं परस्मिन् दूरे सर्वप्रकारेणापहर
त्यजेति तात्पर्यार्थः । निर्विकल्पसमाधौ सर्वत्र वीतरागविशेषणं किमर्थं कृततं इति पूर्वपक्षः ।
परिहारमाह । यत एव हेतोः वीतरागस्तत एव निर्विकल्प इति हेतुहेतुमद्भावज्ञापनार्थम्, अथवा
ये सरागिणोऽपि सन्तो वयं निर्विकल्पसमाधिस्था इति वदन्ति तन्निषेधार्थम्, अथवा
viparīt, ākuḷatāne utpanna karanār, indriyajanit sukhaduḥkh nathī ane je śuddhātmasvarūpamāṁ
nirvikalpa paramātmāthī vilakṣaṇ, saṁkalpavikalparūp manovyāpār nathī te nij śuddhātmāne he
jīv! tuṁ jāṇ – nityānaṁd jenuṁ ek rūp che evī vītarāg nirvikalpa samādhimāṁ sthit thaīne
jāṇ, paramātmasvabhāvathī viparīt, pāṁc indriyonā viṣayasvarūp ādi anya vibhāvasamūhane
dūrathī ja sarva prakāre choḍ. e tātpayārtha che.
pūrvapakṣa : — nirvikalpa samādhimāṁ sarvatra ‘vītarāg’ viśeṣaṇ śā māṭe lagāḍavāmāṁ
āvyuṁ che?
tenuṁ samādhān : — vītarāg hovānā kāraṇe ja te nirvikalpa che em kāraṇ ne
kāryapaṇuṁ jaṇāvavā māṭe (kāraṇ ke te vītarāg che tethī ja te nirvikalpa che em 1hetu –
hetumānano bhāv jaṇāvavā māṭe.); athavā pote sarāgī hovā chatāṁ paṇ ame nirvikalpa
samādhimāṁ rahīe chīe em jeo kahe che temanā niṣedh arthe; athavā śvetaśaṁkhanī jem
ā svarūpaviśeṣaṇ che em samajavā māṭe, (jem śaṁkh che te śvet ja hoy che tem je
nirvikalpa samādhi hoy che te vītarāg rūp ja hoy che, e rīte svarūp pragaṭ karavā māṭe)
56 ]yogīndudevaviracit: [ adhikār-1 : dohā-28
अन्य परमात्मस्वभावसे विपरीत पाँच इन्द्रियोंके विषय आदि सब विकार परिणामोंको दूरसे ही
त्याग, उनका सर्वथा ही त्याग कर । यहाँ पर किसी शिष्यने प्रश्न किया कि निर्विकल्पसमाधिमें
सब जगह वीतराग विशेषण क्यों कहा है ? उसका उत्तर कहते हैं — जहाँ पर वीतरागता है,
वहीं निर्विकल्पसमाधिपना है, इस रहस्यको समझानेके लिये अथवा जो रागी हुए कहते हैं कि
हम निर्विकल्पसमाधिमें स्थित हैं, उनके निषेधके लिये वीतरागता सहित निर्विकल्पसमाधिका
कथन किया गया है, अथवा सफे द शंखकी तरह स्वरूप प्रगट करनेके लिये कहा गया है,
1. vītarāgapaṇuṁ hetu che, nirvikalpapaṇuṁ hetumān (kārya) che.