Shri Digambar Jain Swadhyay Mandir Trust, Songadh - 364250
shrI diga.nbar jain svAdhyAyama.ndir TrasTa, sonagaDh - 364250
यो निजकरणैः पञ्चभिरपि पञ्चापि विषयान् मनुते जानाति । तद्यथा । यः कर्ता
शुद्धनिश्चयनयेनातीन्द्रियज्ञानमयोऽपि अनादिबन्धवशात् असद्भूतव्यवहारेणेन्द्रियमयशरीरं गृहीत्वा
स्वयमर्थान् ग्रहीतुमसमर्थत्वात्पञ्चेन्द्रियैः कृत्वा पञ्चविषयान् जानाति, इन्द्रियज्ञानेन
परिणमतीत्यर्थः । पुनश्च कथंभूतः । मुणिउ ण पंचहिं पंचहिं वि सो परमप्पु हवेइ मतो न
ज्ञातो न पञ्चभिरिन्द्रियैः पञ्चभिरपि स्पर्शादिविषयैः । तथाहि — वीतरागनिर्विकल्प-
स्वसंवेदनज्ञान-विषयोऽपि पञ्चेन्द्रियैश्च न ज्ञात इत्यर्थः । स एवंलक्षणः परमात्मा भवतीति । अत्र
य एव पञ्चेन्द्रियविषयसुखास्वादविपरीतेन वीतरागनिर्विकल्पपरमानन्दसमरसीभावसुख-
रसास्वादपरिणतेन समाधिना ज्ञायते स एवात्मोपादानसिद्धमित्यादिविशेषणविशिष्ट-
अपनी पाँचों इन्द्रियो द्वारा [पञ्चापि विषयान् ] रूपादि पाँचों ही विषयोंको जानता है, अर्थात्
इन्द्रियज्ञानरूप परिणमन करके इन्द्रियोंसे रूप, रस, गंध, शब्द, स्पर्शको जानता है, और आप
[पञ्चभिः ] पाँच इन्द्रियोंकर तथा [पञ्चभिरपि ] पाँचों विषयोंसे सो [मतो न ] नहीं जाना
जाता, अगोचर है, [स परमात्मा ] ऐसे लक्षण जिसके हैं, वही परमात्मा [भवति ] है ।
भावार्थ : — पाँच इन्द्रियोंके विषय – सुखके आस्वादसे विपरीत, वीतराग-निर्विकल्प
परमानन्द समरसीभावरूप, सुखके रसका आस्वादरूप, परमसमाधि करके जो जाना जाता है,
वही परमात्मा है, वह ज्ञानगम्य है, इन्द्रियोंसे अगम्य है, और उपादेयरूप अतीन्द्रिय सुखका
साधन अपना स्वभावरूप वही परमात्मा आराधने योग्य है ।।४५।।
have je pA.nch indriyovaDe pA.nch viShayone jANe Che paN je temanA vaDe (pA.nch indriyo
ane pA.nch viShayo vaDe) jaNAto nathI, te paramAtmA Che em kahe Che : —
bhAvArtha : — je potAnI pA.nch indriyo vaDe pA.nch viShayone jANe Che, je shuddha
nishchayanayathI atIndriy j~nAnamay hovA ChatA.n paN anAdiba.ndhanA vashe asadbhUt vyavahArathI
indriyamay sharIr grahIne, svaya.n arthone jANavAne asamartha hovAthI pA.nch indriyo dvArA pA.nch
viShayone jANe Che arthAt indriy j~nAnarUpe pariName Che, ane je pA.nch indriyo ane pA.nch sparshAdi
viShayothI jaNAto nathI arthAt vItarAg nirvikalpa svasa.nvedanaj~nAnano viShay hovA ChatA.n pA.nch
indriyothI (ane pA.nch viShayothI) jaNAto nathI, te paramAtmA Che.
ahI.n pa.nchendriyaviShayanA sukhanA AsvAdathI viparIt vItarAg, nirvikalpa, paramAna.ndarUp,
samarasIbhAvamay sukharasanA AsvAdarUpe pariNat samAdhi vaDe, je paramAtmA jaNAy Che te ja
‘‘1
AtmopAdAnathI siddha’’ ityAdi visheShaNathI vishiShTa, upAdeyabhUt atIndriy sukhano sAdhak
1. A shlok bIjA adhikAramA.n gAthA-7nI TIkAmA.n Avel Che.
adhikAr-1 : dohA-45 ]paramAtmaprakAsh: [ 79