Shri Digambar Jain Swadhyay Mandir Trust, Songadh - 364250
ಶ್ರೀ ದಿಗಂಬರ ಜೈನ ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯಮಂದಿರ ಟ್ರಸ್ಟ, ಸೋನಗಢ - ೩೬೪೨೫೦
೩೩೪ ]ಯೋಗೀನ್ದುದೇವವಿರಚಿತ: [ ಅಧಿಕಾರ-೨ : ದೋಹಾ-೬೮
ज्ञान, चारित्र इन तीनोंको धर्म कहा है । जिस धर्मके ये ऊ पर कहे गये लक्षण हैं, वह राग,
द्वेष, मोह रहित परिणाम – धर्म है, वह जीवका स्वभाव ही है, क्योंकि वस्तुका स्वभाव ही धर्म
है । ऐसा दूसरी जगह भी ‘‘धम्मो’’ इत्यादि गाथासे कहा है, कि जो आत्म – वस्तुका स्वभाव
है, वह धर्म है, उत्तम क्षमादि भावरूप दस प्रकारका धर्म है, रत्नत्रय धर्म है, और जीवोंकी
रक्षा यह धर्म है । यह जिनभाषित धर्म चतुर्गतिके दुःखोंमें पड़ते हुए जीवोंको उद्धारता है । यहाँ
शिष्यने प्रश्न किया, कि जो पहले दोहेमें तो तुमने शुद्धोपयोगमें संयमादि सब गुण कहे, और
यहाँ आत्माका शुद्ध परिणाम ही धर्म कहा है, उसमें धर्म पाये जाते हैं, तो पहले दोहेमें और
इसमें क्या भेद है ? उसका समाधान — पहले दोहेमें तो शुद्धोपयोग मुख्य कहा था, और इस
दोहेमें धर्म मुख्य कहा है । शुद्धोपयोगका ही नाम धर्म है, तथा धर्मका नाम ही शुद्धोपयोग
है । शब्दका भेद है, अर्थका भेद नहीं है । दोनोंका तात्पर्य एक है । इसलिए सब तरह शुद्ध
परिणामो धर्मः सोऽपि जीवशुद्धस्वभाव एव । वस्तुस्वभावो धर्मः । सोऽपि तथैव । तथा
चोक्त म् — ‘‘धम्मो वत्थुसहावो’’ इत्यादि । एवंगुणविशिष्टो धर्मश्चतुर्गतिदुःखेषु पतन्तं जीवं
धरतीति धर्मः । अत्राह शिष्यः । पूर्वसूत्रे भणितं शुद्धोपयोगमध्ये संयमादयः सर्वे गुणा
लभ्यन्ते । अत्र तु भणितमात्मनः शुद्धपरिणाम एव धर्मः, तत्र सर्वे धर्माश्च लभ्यन्ते ।
को विशेषः । परिहारमाह । तत्र शुद्धोपयोगसंज्ञा मुख्या, अत्र तु धर्मसंज्ञा मुख्या एतावान्
विशेषः । तात्पर्यं तदेव । तेन कारणेन सर्वप्रकारेण शुद्धपरिणाम एव कर्तव्य इति
भावार्थः ।।६८।।
(ರತ್ನಕರಂಡ ಶ್ರಾವಕಾಚಾರ ಗಾಥಾ ೩) ಅರ್ಥ: — ಜಿನೇನ್ದ್ರದೇವ ಸಮ್ಯಗ್ದರ್ಶನ, ಸಮ್ಯಗ್ಜ್ಞಾನ ಅನೇ
ಸಮ್ಯಗ್ಚಾರಿತ್ರನೇ ಧರ್ಮ ಕಹೇ ಛೇ ಏ ರೀತೇ ಜೇ ಧರ್ಮನುಂ ಸ್ವರೂಪ ಕಹೇವಾಮಾಂ ಆವ್ಯುಂ ತೇ ಪಣ ತೇ ಪ್ರಮಾಣೇ
(ಜೀವನೋ ಶುದ್ಧ ಭಾವ) ರಾಗದ್ವೇಷಮೋಹರಹಿತ ಪರಿಣಾಮ ಧರ್ಮ ಛೇ ತೇ ಪಣ ಜೀವನೋ ಶುದ್ಧ ಸ್ವಭಾವ ಜ
ಛೇ. ವಸ್ತುನೋ ಸ್ವಭಾವ ತೇ ಧರ್ಮ ಛೇ ತೇ ಪಣ ತೇ ಪ್ರಮಾಣೇ (ಜೀವನೋ ಶುದ್ಧ ಭಾವ) ಛೇ. ಕಹ್ಯುಂ ಪಣ ಛೇ.
‘‘धम्मो वत्थुसहावो’’ ಇತ್ಯಾದಿ (ಕಾರ್ತಿಕೇಯಾನುಪ್ರೇಕ್ಷಾ ೪೭೬) ವಸ್ತುನೋ ಸ್ವಭಾವ ತೇ ಧರ್ಮ
ಛೇ ವಗೇರೇ ಆವಾ ಗುಣೋಥೀ ವಿಶಿಷ್ಟ ಏವೋ ಜೇ ಧರ್ಮ ಚಾರಗತಿನಾ ದುಃಖೋಮಾಂ ಪಡತಾ ಜೀವೋನೇ ಧಾರೀ ರಾಖೇ
ಛೇ, ತೇ ಧರ್ಮ ಛೇ.
ಅಹೀಂ, ಶಿಷ್ಯ ಪ್ರಶ್ನ ಕರೇ ಛೇ ಕೇ ಆಪೇ ಪೂರ್ವಸೂತ್ರಮಾಂ ಏಮ ಕಹ್ಯುಂ ಕೇ ಶುದ್ಧೋಪಯೋಗನೀ ಅಂದರ
ಸಂಯಮಾದಿ ಬಧಾ ಗುಣೋ ಆವೀ ಜಾಯ ಛೇ ಅನೇ ಅಹೀಂ ಆಪೇ ಏಮ ಕಹ್ಯುಂ ಕೇ ಆತ್ಮಾನೋ ಶುದ್ಧ
ಪರಿಣಾಮ ಜ ಧರ್ಮ ಛೇ ಅನೇ ತೇಮಾಂ ಸರ್ವ ಧರ್ಮೋ ಆವೀ ಜಾಯ ಛೇ ತೋ ಬನ್ನೇಮಾಂ ಶೀ ವಿಶೇಷತಾ ಛೇ?
ತೇನುಂ ಸಮಾಧಾನ ಕಹೇ ಛೇ: — ತ್ಯಾಂ ಶುದ್ಧೋಪಯೋಗಸಂಜ್ಞಾ ಮುಖ್ಯ ಛೇ ಅನೇ ಅಹೀಂ ಧರ್ಮಸಂಜ್ಞಾ
ಮುಖ್ಯ ಛೇ, ಏಟಲೀ ಜ ವಿಶೇಷತಾ ಛೇ. ಬನ್ನೇನುಂ ತಾತ್ಪರ್ಯ ತೇ ಜ ಛೇ (ಬನ್ನೇನುಂ ತಾತ್ಪರ್ಯ ಏಕ ಸರಖುಂ