Shri Digambar Jain Swadhyay Mandir Trust, Songadh - 364250
ശ്രീ ദിഗംബര ജൈന സ്വാധ്യായമംദിര ട്രസ്ട, സോനഗഢ - ൩൬൪൨൫൦
അധികാര-൧ : ദോഹാ-൬൮ ]പരമാത്മപ്രകാശ: [ ൧൨൧
उपयोगोंसे परिणमन करके जीवन, मरण, शुभ, अशुभ, कर्मबंधको करता है, और
शुद्धात्मानुभूतिके प्रगट होने पर शुद्धोपयोगसे परिणत होकर मोक्षको करता है, तो भी शुद्ध
पारिणामिक परमभाव ग्राहक शुद्धद्रव्यार्थिकनयकर न बंधका कर्ता है और न मोक्षका कर्ता
है । ऐसा कथन सुनकर शिष्यने प्रश्न किया, कि हे प्रभो, शुद्धद्रव्यार्थिकस्वरूप
शुद्धनिश्चयनयकर मोक्षका भी कर्ता नहीं है, तो ऐसा समझना चाहिये, कि शुद्धनयकर मोक्ष
ही नहीं है, जब मोक्ष नहीं, तब मोक्षके लिये यत्न करना वृथा है । उसका उत्तर कहते हैं –
मोक्ष है, वह बंधपूर्वक है, और बंध है, वह शुद्धनिश्चयनयकर होता ही नहीं, इस कारण बंधके
अभावरूप मोक्ष है, वह भी शुद्धनिश्चयनयकर नहीं है । जो शुद्धनिश्चयनयसे बंध होता, तो हमेशा
बंधा ही रहता, कभी बंधका अभाव न होता । इसके बारेमें दृष्टांत कहते हैं — कोई एक पुरुष
साँकलसे बँध रहा है, और कोई एक पुरुष बंध रहित हैं, उनमेंसे जो पहले बंधा था, उसको
ഉപയോഗരൂപേ പരിണമീനേ ജന്മ, മരണ അനേ ശുഭ-അശുഭ ബംധനേ കരേ ഛേ, അനേ ശുദ്ധ ആത്മാനീ
അനുഭൂതിനാ സദ്ഭാവമാം ശുദ്ധ ഉപയോഗരൂപേ പരിണമീനേ മോക്ഷ പണ കരേ ഛേ തോപണ ശുദ്ധ പാരിണാമിക
പരമഭാവഗ്രാഹക ശുദ്ധദ്രവ്യാര്ഥികനയഥീ ജന്മമരണ അനേ ബംധമോക്ഷനേ കരതോ നഥീ.
അഹീം, ശിഷ്യ പ്രശ്ന പൂഛേ ഛേ : — ജോ ശുദ്ധദ്രവ്യാര്ഥികനയരൂപ ശുദ്ധനിശ്ചയനയഥീ മോക്ഷനേ കരതോ
നഥീ തോ ശുദ്ധനയഥീ മോക്ഷ നഥീ, തോ പഛീ തേനേ മാടേ അനുഷ്ഠാന കരവും വൃഥാ ഛേ?
തേനോ പരിഹാര : — മോക്ഷ ഖരേഖര ബംധപൂര്വക ഛേ അനേ ശുദ്ധനിശ്ചയനയഥീ തോ തേ ബംധ പണ
നഥീ, തേ കാരണേ ബംധനാ പ്രതിപക്ഷഭൂത ഏവോ മോക്ഷ തേ പണ ശുദ്ധനിശ്ചയനയഥീ നഥീ. വളീ ജോ
ശുദ്ധനിശ്ചയനയഥീ ബംധ ഹോയ തോ സര്വദാ ബംധ ജ രഹേ. ആ വിഷയനാ സമര്ഥനമാം ദ്രഷ്ടാംത കഹേ ഛേ : —
കോഈ ഏക പുരുഷ സാംകളഥീ ബംധായോ ഛേ അനേ ബീജോ ബംധന രഹിത ഛേ. ജേ ബംധായോ ഛേ തേനേ ‘ഛൂട്യോ’
ഏവോ വ്യവഹാര ഘടേ ഛേ. ബീജാ പുരുഷനേ (ജേ പഹേലേഥീ ബംധായോ ജ നഥീ തേനേ) തമേ ‘ഛൂട്യാ’ ഏമ ജോ
കഹേവാമാം ആവേ തോ തേ ക്രോധ കരേ ഛേ, കാരണ കേ ബംധ നഥീ തോ പഛീ മോക്ഷനും വചന കഈ രീതേ ഘടേ? തേവീ
परमार्थेन हे योगिन् जिनवर एवं ब्रूते कथयति । तथाहि । यद्यप्यात्मा शुद्धात्मानुभूत्यभावे सति
शुभाशुभोपयोगाभ्यां परिणम्य जीवितमरणशुभाशुभबन्धान् करोति । शुद्धात्मानुभूतिसद्भावे तु
शुद्धोपयोगेन परिणम्य मोक्षं च करोति तथापि शुद्धपारिणामिकपरमभावग्राहकेण
शुद्धद्रव्यार्थिकनयेन न करोति । अत्राह शिष्यः । यदि शुद्धद्रव्यार्थिकलक्षणेन शुद्धनिश्चयेन मोक्षं
च न करोति तर्हि शुद्धनयेन मोक्षो नास्तीति तदर्थमनुष्ठानं वृथा । परिहारमाह । मोक्षो हि
बन्धपूर्वकः, स च बन्धः शुद्धनिश्चयेन नास्ति, तेन कारणेन बन्धप्रतिपक्षभूतो मोक्षः सोऽपि
शुद्धनिश्चयेन नास्ति । यदि पुनः शुद्धनिश्चयेन बन्धो भवति तदा सर्वदैव बन्ध एव ।
अस्मिन्नर्थे द्रष्टान्तमाह । एकः कोऽपि पुरुषः शृङ्खलाबद्धस्तिष्ठति द्वितीयस्तु