Shri Digambar Jain Swadhyay Mandir Trust, Songadh - 364250
ശ്രീ ദിഗംബര ജൈന സ്വാധ്യായമംദിര ട്രസ്ട, സോനഗഢ - ൩൬൪൨൫൦
हे प्रभाकरभट्ट जीवाजीवावेकौ मा कार्षीः । कस्मात् । लक्षणभेदेन भेदोऽस्ति तद्यथा
— रसादिरहितं शुद्धचैतन्यं जीवलक्षणम् । तथा चोक्तं प्राभृते — ‘‘अरसमरूवमगंधं अव्वत्तं
चेदणागुणमसद्दं जाण अलिंगग्गहणं जीवमणिद्दिट्ठसंठाणं ।।’’ इत्थंभूतशुद्धात्मनो
भिन्नमजीवलक्षणम् । तच्च द्विविधम् । जीवसंबन्धमजीवसंबन्धं च । देहरागादिरूपं जीवसंबन्धं,
ഭാവാര്ഥ : — ഹേ പ്രഭാകര ഭട്ട! തും ജീവ അനേ അജീവനേ ഏക ന കര കാരണ കേ തേ ബന്നേമാം
ലക്ഷണഭേദഥീ ഭേദ ഛേ. തേ ആ പ്രമാണേ : —
രസാദി രഹിത ശുദ്ധ ചൈതന്യ തേ ജീവനും ലക്ഷണ ഛേ. പ്രാഭൃതമാം (ശ്രീ കുംദകുംദാചാര്യകൃത ബധാ
ശാസ്ത്രോമാം) കഹ്യും ഛേ കേ : —
अरसमरुवमगंधं अव्वत्तं चेदणा गुणमसद्दं ।
जाण अलिंगग्गहणं जीवमणिद्दिट्ठसंठाणं ।।
അര്ഥ : — ഹേ ഭവ്യ! തും ജീവനേ രസരഹിത, രൂപരഹിത, ഗംധരഹിത, അവ്യക്ത അര്ഥാത്
ഇന്ദ്രിയോനേ ഗോചര നഥീ ഏവോ, ചേതനാ ജേനോ ഗുണ ഛേ ഏവോ, ശബ്ദരഹിത, കോഈ ചിഹ്നഥീ ജേനും ഗ്രഹണ
നഥീ ഏവോ അനേ ജേനോ കോഈ ആകാര കഹേവാതോ നഥീ ഏവോ ജാണ.
ആവാ ശുദ്ധ ആത്മാഥീ അജീവനും ലക്ഷണ ഭിന്ന ഛേ അനേ തേ ബേ പ്രകാരനും ഛേ : — ജീവ
സാഥേ സംബംധവാളും അനേ ജീവ സാഥേ സംബംധ വിനാനും; ദേഹരാഗാദിരൂപ തേ ജീവ സാഥേ സംബംധവാളും ഛേ,
പുദ്ഗലാദി പാംച ദ്രവ്യരൂപ തേ ജീവ സാഥേ സംബംധ വിനാനും ഛേ കേ ജേ അജീവനും ലക്ഷണ ഛേ, കാരണ
കേ ജീവഥീ അജീവനും ലക്ഷണ ഭിന്ന ഛേ, തേ കാരണേ ജേ പര ഏവാ രാഗാദിക ഛേ തേനേ പര ജാണോ-
ജേ ഭേദ്യ അനേ അഭേദ്യ ഛേ. (അര്ഥാത് ജേ ജീവ സാഥേ സംബംധ വിനാനാ ഛേ അനേ ജീവ സാഥേ
സംബംധവാളാ ഛേ.)
समझ [च ] और [आत्मनः ] आत्माका [आत्मना अभेदः ] अपनेसे अभेद जान [भणामि ]
ऐसा मैं कहता हूँ ।
भावार्थ : — जीव अजीवके लक्षणोंमेंसे जीवका लक्षण शुद्ध चैतन्य है, वह स्पर्श, रस,
गंधरूप शब्दादिकसे रहित है । ऐसा ही श्री समयसारमें कहा है — ‘‘अरसं’’ इत्यादि । इसका
सारांश यह है, कि जो आत्मद्रव्य है, वह मिष्ट आदि पाँच प्रकारके रस रहित है, श्वेत आदिक
पाँच तरहके वर्ण रहित है, सुगन्ध, दुर्गंध इन दो तरहके गंध उसमें नहीं हैं, प्रगट (दृष्टिगोचर)
नहीं है, चैतन्यगुण सहित है, शब्दसे रहित है, पुल्लिंग आदि करके ग्रहण नहीं होता, अर्थात्
लिंग रहित है, और उसका आकार नहीं दिखता, अर्थात् निराकार वस्तु है । आकार छह प्रकारके
हैं — समचतुरस्र, न्यग्रोधपरिमंडल, सातिक, कुब्जक, वामन, हुंडक । इन छह प्रकारके
അധികാര-൧ : ദോഹാ-൩൦ ]പരമാത്മപ്രകാശ: [ ൫൯