Shri Digambar Jain Swadhyay Mandir Trust, Songadh - 364250
ਸ਼੍ਰੀ ਦਿਗਂਬਰ ਜੈਨ ਸ੍ਵਾਧ੍ਯਾਯਮਂਦਿਰ ਟ੍ਰਸ੍ਟ, ਸੋਨਗਢ - ੩੬੪੨੫੦
गृहीत्वाप्यत्रैव भवे विशिष्टसमाधिबलेन पुण्यबन्धं कृत्वा पश्चात्पूर्वकृतचारित्रमोहोदयेन विषयासक्त ो
भूत्वा रुद्रो भवति । कथं ते परमात्मस्वरूपं न जानन्ति इति पूर्वपक्षः । तत्र परिहारं ददाति ।
युक्त मुक्तं भवता, यद्यपि रत्नत्रयाराधनां कृतवन्तस्तथापि याद्रशेन
वीतरागनिर्विकल्परत्नत्रयस्वरूपेण तद्भवे मोक्षो भवति ताद्रशं न जानन्तीति । अत्र यमेव
शुद्धात्मानं साक्षादुपादेयभूतं तद्भवमोक्षसाधकाराधनासमर्थं च ते हरिहरादयो न जानन्तीति य
एवोपादेयो भवतीति भावार्थः ।।४२।।
बलसे पुण्यबंध करता है, उसके बाद पूर्वकृत चारित्रमोहके उदयसे विषयोंमें लीन हुआ रुद्र
(हर) कहलाता है । इसलिये वे हरिहरादिक परमात्माका स्वरूप कैसे नहीं जानते ? इसका
समाधान यह है, कि तुम्हारा कहना ठीक है । यद्यपि इन हरिहरादिक महान पुरुषोंने रत्नत्रयकी
आराधना की, तो भी जिस तरहके वीतराग-निर्विकल्प-रत्नत्रयस्वरूपसे तद्भव मोक्ष होता है,
वैसा रत्नत्रय इनके नहीं प्रगट हुआ, सरागरत्नत्रय हुआ है, इसीका नाम व्यवहाररत्नत्रय है ।
सो यह तो हुआ, लेकिन शुद्धोपयोगरूप वीतरागरत्नत्रय नहीं हुआ, इसलिये वीतरागरत्नत्रयके
धारक उसी भवसे मोक्ष जानेवाले योगी जैसा जानते हैं, वैसा ये हरिहरादिक नहीं जानते ।
इसीलिये परमशुद्धोपयोगियोंकी अपेक्षा इनको नहीं जाननेवाले कहा गया है, क्योंकि जैसे
स्वरूपके जाननेसे साक्षात् मोक्ष होता है, वैसा स्वरूप ये नहीं जानते । यहाँपर सारांश यह
है, कि जिस साक्षात् उपादेय शुद्धात्माको तद्भव मोक्षके साधक महामुनि ही आराध सकते
हैं, और हरिहरादिक नहीं जान सकते, वही चिंतवन करने योग्य है ।।४२।।
ਪੂਰ੍ਵਪਕ੍ਸ਼ : — ਪੂਰ੍ਵਭਵਮਾਂ ਕੋਈ ਜੀਵ ਭੇਦਾਭੇਦਰਤ੍ਨਤ੍ਰਯਨੀ ਆਰਾਧਨਾ ਕਰੀਨੇ, ਅਨੇ ਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟ
ਪੁਣ੍ਯਬਂਧ ਕਰੀਨੇ ਪਛੀ ਅਜ੍ਞਾਨਭਾਵਥੀ ਨਿਦਾਨਬਂਧ ਕਰੇ ਛੇ, ਤ੍ਯਾਰ ਪਛੀ ਤੇ ਸ੍ਵਰ੍ਗਮਾਂ ਜਈਨੇ ਫਰੀ ਮਨੁਸ਼੍ਯ
ਥਈਨੇ ਤ੍ਰਣ ਖਂਡਨੋ ਅਧਿਪਤਿ ਏਵੋ ਵਾਸੁਦੇਵ ਥਾਯ ਛੇ; ਬੀਜੋ ਕੋਈ ਜੀਵ ਜਿਨਦੀਕ੍ਸ਼ਾ ਗ੍ਰਹੀਨੇ ਪਣ
ਤੇ ਜ ਭਵਮਾਂ ਵਿਸ਼ਿਸ਼੍ਟ ਸਮਾਧਿਨਾ ਬਲ਼ਥੀ ਪੁਣ੍ਯਬਂਧ ਕਰੀਨੇ, ਪਛੀ ਪੂਰ੍ਵਕ੍ਰੁਤ ਚਾਰਿਤ੍ਰਮੋਹਨਾ ਉਦਯਥੀ
ਵਿਸ਼ਯਾਸਕ੍ਤ ਥਈਨੇ ਰੁਦ੍ਰ ਥਾਯ ਛੇ; ਤੋ ਪਛੀ ਤੇਓ ਪਰਮਾਤ੍ਮਸ੍ਵਰੂਪਨੇ ਨਥੀ ਜਾਣਤਾ — ਏਮ ਕੇਮ ਕਹੋ
ਛੋ?
ਤੇਨੁਂ ਸਮਾਧਾਨ : — ਤਮਾਰੁਂ ਕਹੇਵੁਂ ਯੋਗ੍ਯ ਛੇ. ਜੋ ਕੇ ਤੇ ਹਰਿ, ਹਰ ਜੇਵਾ ਪ੍ਰਸਿਦ੍ਧ ਪੁਰੁਸ਼ੋਏ
ਪੂਰ੍ਵੇ ਰਤ੍ਨਤ੍ਰਯਨੀ ਆਰਾਧਨਾ ਕਰੇਲੀ ਛੇ ਤੋਪਣ, ਜੇਵਾ ਵੀਤਰਾਗ ਨਿਰ੍ਵਿਕਲ੍ਪ ਰਤ੍ਨਤ੍ਰਯਸ੍ਵਰੂਪਥੀ ਤੇ ਜ ਭਵੇ
ਮੋਕ੍ਸ਼ ਥਾਯ ਤੇਵਾ ਪ੍ਰਕਾਰੇ ਤੇਓ ਪਰਮਾਤ੍ਮਸ੍ਵਰੂਪਨੇ ਜਾਣਤਾ ਨਥੀ.
ਅਹੀਂ ਸਾਕ੍ਸ਼ਾਤ੍ ਉਪਾਦੇਯਭੂਤ ਅਨੇ ਤੇ ਜ ਭਵੇ ਮੋਕ੍ਸ਼ਨੀ ਸਾਧਕ ਏਵੀ ਆਰਾਧਨਾਮਾਂ
ਸਮਰ੍ਥ, ਏਵਾ ਜੇ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਆਤ੍ਮਾਨੇ ਤੇ ਹਰਿ-ਹਰਾਦਿ ਜਾਣਤਾ ਨਥੀ, ਤੇ ਜ ਉਪਾਦੇਯ ਛੇ ਏਵੋ ਭਾਵਾਰ੍ਥ
ਛੇ. ੪੨.
ਅਧਿਕਾਰ-੧ : ਦੋਹਾ-੪੨ ]ਪਰਮਾਤ੍ਮਪ੍ਰਕਾਸ਼: [ ੭੫