Shri Digambar Jain Swadhyay Mandir Trust, Songadh - 364250
శ్రీ దిగంబర జైన స్వాధ్యాయమందిర ట్రస్ట, సోనగఢ - ౩౬౪౨౫౦
हे प्रभाकरभट्ट जीवाजीवावेकौ मा कार्षीः । कस्मात् । लक्षणभेदेन भेदोऽस्ति तद्यथा
— रसादिरहितं शुद्धचैतन्यं जीवलक्षणम् । तथा चोक्तं प्राभृते — ‘‘अरसमरूवमगंधं अव्वत्तं
चेदणागुणमसद्दं जाण अलिंगग्गहणं जीवमणिद्दिट्ठसंठाणं ।।’’ इत्थंभूतशुद्धात्मनो
भिन्नमजीवलक्षणम् । तच्च द्विविधम् । जीवसंबन्धमजीवसंबन्धं च । देहरागादिरूपं जीवसंबन्धं,
భావార్థ : — హే ప్రభాకర భట్ట! తుం జీవ అనే అజీవనే ఏక న కర కారణ కే తే బన్నేమాం
లక్షణభేదథీ భేద ఛే. తే ఆ ప్రమాణే : —
రసాది రహిత శుద్ధ చైతన్య తే జీవనుం లక్షణ ఛే. ప్రాభృతమాం (శ్రీ కుందకుందాచార్యకృత బధా
శాస్త్రోమాం) కహ్యుం ఛే కే : —
अरसमरुवमगंधं अव्वत्तं चेदणा गुणमसद्दं ।
जाण अलिंगग्गहणं जीवमणिद्दिट्ठसंठाणं ।।
అర్థ : — హే భవ్య! తుం జీవనే రసరహిత, రూపరహిత, గంధరహిత, అవ్యక్త అర్థాత్
ఇన్ద్రియోనే గోచర నథీ ఏవో, చేతనా జేనో గుణ ఛే ఏవో, శబ్దరహిత, కోఈ చిహ్నథీ జేనుం గ్రహణ
నథీ ఏవో అనే జేనో కోఈ ఆకార కహేవాతో నథీ ఏవో జాణ.
ఆవా శుద్ధ ఆత్మాథీ అజీవనుం లక్షణ భిన్న ఛే అనే తే బే ప్రకారనుం ఛే : — జీవ
సాథే సంబంధవాళుం అనే జీవ సాథే సంబంధ వినానుం; దేహరాగాదిరూప తే జీవ సాథే సంబంధవాళుం ఛే,
పుద్గలాది పాంచ ద్రవ్యరూప తే జీవ సాథే సంబంధ వినానుం ఛే కే జే అజీవనుం లక్షణ ఛే, కారణ
కే జీవథీ అజీవనుం లక్షణ భిన్న ఛే, తే కారణే జే పర ఏవా రాగాదిక ఛే తేనే పర జాణో-
జే భేద్య అనే అభేద్య ఛే. (అర్థాత్ జే జీవ సాథే సంబంధ వినానా ఛే అనే జీవ సాథే
సంబంధవాళా ఛే.)
समझ [च ] और [आत्मनः ] आत्माका [आत्मना अभेदः ] अपनेसे अभेद जान [भणामि ]
ऐसा मैं कहता हूँ ।
भावार्थ : — जीव अजीवके लक्षणोंमेंसे जीवका लक्षण शुद्ध चैतन्य है, वह स्पर्श, रस,
गंधरूप शब्दादिकसे रहित है । ऐसा ही श्री समयसारमें कहा है — ‘‘अरसं’’ इत्यादि । इसका
सारांश यह है, कि जो आत्मद्रव्य है, वह मिष्ट आदि पाँच प्रकारके रस रहित है, श्वेत आदिक
पाँच तरहके वर्ण रहित है, सुगन्ध, दुर्गंध इन दो तरहके गंध उसमें नहीं हैं, प्रगट (दृष्टिगोचर)
नहीं है, चैतन्यगुण सहित है, शब्दसे रहित है, पुल्लिंग आदि करके ग्रहण नहीं होता, अर्थात्
लिंग रहित है, और उसका आकार नहीं दिखता, अर्थात् निराकार वस्तु है । आकार छह प्रकारके
हैं — समचतुरस्र, न्यग्रोधपरिमंडल, सातिक, कुब्जक, वामन, हुंडक । इन छह प्रकारके
అధికార-౧ : దోహా-౩౦ ]పరమాత్మప్రకాశ: [ ౫౯