PDF/HTML Page 1 of 4199
single page version
shrI samayasAr paramAgam upar aDhAramI vakhat thayelAn pravachano
PDF/HTML Page 2 of 4199
single page version
PDF/HTML Page 3 of 4199
single page version
मंगलं कुंदकुंदार्यो जैन धर्मोऽस्तु मंगलम्।।
prArambhika
param devAdhidev jineshvaradevashrI vardhamAnasvAmI, gaNadhar devashrI gautamasvAmI tathA AchArya bhagavAn shrI kundakundadevane atyant bhakti sahit. namaskAr.
e to suvidit chhe ke antim tIrthankar bhagavAn shrI vardhamAnasvAmInI divyadhvanino sAr AchArya shrI kundakundadev praNit samayasAr, pravachanasAr, niyamasAr, panchAstikAy Adi paramAgamomAn ThAnsI ThAnsIne bharelo chhe. bhavyajIvonA sadbhAgye Aje paN A paramAgamo shrI amRutachandrAchArya Adi mahAn diggaj AchAryonI TIkA sahit upalabdha chhe. vaLI visheSh mahAbhAgyanI vAt to e chhe ke sAmpratakALamAn A paramAgamonAn gUDharahasyo samajavAnI jIvonI yogyatA mandatar thatI jAy chhe. tevA samayamAn jainashAsananA nabhomanDaLamAn ek mahApratApI puruSh pUjya gurudevashrI kAnajIsvAmI-jemane yugapuruSh kahI shakAy, tevA satpuruShano yog thayo chhe. pUjya gurudevashrI kAnajIsvAmI Aje chhellAn 4p varShothI uparokta paramAgamomAn pratipAdit jainadharmanA mUL siddhAntone atispaShTa, shItaL ane param shAntipradAyak pravachanagangA dvArA relAvI rahyA chhe. A pavitra pravachanagangAmAn avagAhan pAmIne anek bhavya AtmAone jainadharmanI prApti thaI chhe, tem ja anek jIvo jainadharmanA gambhIr rahasyone samajatA thayA chhe ane mArgAnusArI banyA chhe. A rIte pUjya gurudevano jain samAj upar anupam, alaukik anant upakAr chhe. teoshrInA A upakArano ahobhAv nIchenI panktio dvArA pratyek mumukShuo vyakta kare chhe.
puNyaprasanganun saubhAgya
samvat 2034nI dIpAvali prasange mumbaI mumukShu manDaLanA sabhyo pUjya gurudevashrI pAse 90mI janmajayantI mumbaImAn ujavAy te mATe anumati prApta karavA vinantI karavA
PDF/HTML Page 4 of 4199
single page version
mATe sonagaDh AvelA tyAre keTalAk sabhyone potAnA svAdhyAyanA lAbhanA hetuthI pUjya gurudevashrInA shrI samayasAr paramAgam upar aDhAramIvAr thayel sAtishay pravachano (sane 197p, 1976, 1977mAn) prasiddha karavAno mangaL vichAr Avyo. A vichAr manDaLanA sau sabhyoe pramodathI AvakAryo ane prasiddha adhyAtmapravaktA, dharmAnurAgI murabbI shrI lAlachandabhAInI paN A sundar kArya mATe manDaLane protsAhit karatI shubhapreraNA maLI. A rIte mumbaInA mumukShumanDaLane pUjya gurudevashrInA aDhAramI vAranA paramAgam shrI samayasAr upar thayelA anubhavarasamanDit paramakalyANakArI, AtmahitasAdhak pravachano prakAshit karavAnA A punit prasanganun saubhAgya prApta thayun chhe te atyant harSha ane ullAsanun kAraN chhee.
prakAshanano hetu
A pravachanonA prakAshanano mUL hetu to nijasvAdhyAyano lAbh thAy te ja chhe. tad uparAnt sau jignAsu bhAI-bahenone pUjya gurudevashrInAn samayasAr uparanAn saLang sarva pravachano sAkShAt sAmbhaLavAno lAbh prApta na thaI shakyo hoy te sambhavit chhe. tethI A ganrathamALAmAn kamasha AdithI ant sudhInA pUrAn pravachanone samajavAno kAyamI ane sarvakAlik lAbh maLI rahe te hetuthI pUjya gurudevashrInI adhyAtmarasajharatI amRutamayI vANInA svAdhyAy dvArA nirantar mumukShu jIvone AtmahitathI preraNA maLatI raheshe. tevo Ashay paN A prakAshananun prerakabaL chhe.
vaLI A panchamakALanA pravAhamAn kramasha jIvono kShayopasham mandatar thato jAy chhe tethI paramAgamamAn rahelA sUkShma ane gambhIr rahasyo svayam samajavA ghaNA ja kaThin chhe. A paristhitimAn pUjya gurudevashrIe sAdI ane saraL bhAShAmAn spaShTa karelAn pravachano lekhabaddha karIne pustakArUDh karavAmAn Ave to bhAvI peDhIne paN shrI samayasAr paramAgamanAn atigUDh rahasyo samajavAmAn saraLatApUrvak sahAyarUp banI raheshe ane te rIte jinokta tattvagnAn ane tenI svAdhyAy paramparA tenA yathArtha svarUpamAn jaLavAI raheshe tem ja te dvArA anek bhavyajIvone potAnun AtmakalyAN sAdhavAmAn mahAn preraNA prApta thashe tevA vichAranA baLe pUjya gurudevashrInA shrI samayasAr uparAnt bIjA paN anek paramAgamo upar thayel pravachano prakAshit karavAnI bhAvanA chhe ene te bhAvanAvash A TrasTanI rachanA thaI chhe. uparokta hetuthI A TrasTano janma thayo chhe ane pUjya gurudevanAn hajAro pravachano prasiddha karavAno ja mukhya uddesh A TrasTamAn rAkhavAmAn Avel chhe.
A prasange sva. shrI sogAnIjInun ek vachan sAkAr thashe tevun bhAse chhe. temaNe kahyun chhe ke pUjya gurudevashrIthI dharmano je A pAyo nankhAyo chhe te panchamakALanA ant
PDF/HTML Page 5 of 4199
single page version
sudhI raheshe. tadda uparAnt pUjya benashrInAn vachanAmRut nan. 27mAn ullekh chhe ke “temano (pUjya gurudevashrIno) mahimA Aje to gavAy chhe parantu hajAro varSha sudhI gavAshe.” kharekhar gnAnIonA nirmaL shrutagnAnamAn bhAviprasango kevaLagnAnavat pratibhAse chhe, kAraN ke A TrasTanI yojanA pUjya gurudevashrInAn pAnch paramAgamo upar thayelAn pravachano uparAnt bIjA paN anek shAstro upar thayelAn pravachano kramasha prasiddha karavAnI bhAvanA samAhit chhe. e rIte hajAro pravachanonun sankalan pratham sanskaraNamAn ja anek granthorUpe pustakArUDh thashe ane tevA pratyek pustakonun sanskaraN (AvRutti) hajAronI sankhyAmAn raheshe. e rIte hindI ane gujarAtI bhAShAmAn tAtkAlik prakAshan thatAn pustakonI sankhyA lAkhomAn thavA jAy chhe ane tenI paramparA chAle to uparokta gnAnIonAn vachano siddha thavAnumpratyakSha jaNAI Ave chhe.
kAryavAhI
shrI samayasAr paramAgam uparanAn pUjya gurudevashrInAn aDhAramI vakhatanA thayel mangaL pravachano te samaye TeparekorDar upar ankit karI levAmAn AvyAn hatAn. A dhvanimudrit pravachano Tep uparathI sAmbhaLIne kramasha lekhabaddha karavAmAn AvyA chhe. ek ja Tepane vAramvAr sAmbhaLIne lekhan karavAmAn Avel chhe. tem chhatAn temAn kAI truTI rahI javA na pAme te hetuthI lakhanAr sivAy tapAsanAre pharIthI saghaLAn pravachano Tep uparathI sAmbhaLIne tenI chakAsaNI karel chhe. A pramANe taiyAr thayelAn pravachanonA yathAyogya susangat phakarA pADI tene pharIthI bhAIshrI ramaNalAl mANekalAl shAhe lipibaddha karI Apel chhe. tathA te lipibaddha thayelAn pravachanonI paN chhelle vidvAn bhAIshrI vajubhAI dvArA pUratI chakAsaNI karavAmAn Avel chhe. A rIte pUjya gurudevashrInAn pravachanomAn vyakta thayel bhAvo sArI rIte yathAsthit jaLavAI rahe tenI pUrepUrI kALajI levAmAn AvI chhe.
uparokta rIte taiyAr thayelAn pravachano uparathI mudraN mATe mokalavAnun pravachan- sAhitya prasiddha tatvachintak ane pravaktA Do. hukamachandajI bhArilla samakSha vAnchI sambhaLAvavAmAn Avel chhe ane tyAr bAd tenun mudraN thayel chhe.
AbhAra
uparyukta kAryavAhImAn anek mumukShuo taraphathI A TrasTane atyant nispRuhabhAve sahayog maLelo chhe tenI sAbhAr nondh levAmAn Ave chhe. je je mumukShuoe pravachano utAryo chhe tem ja utArelAn pravachanone tapAsI Apel chhe ane A kArya khUb ja sAvadhAnIthI
PDF/HTML Page 6 of 4199
single page version
utsAhathI ane kALajIthI je rIte karI Apyun chhe ane jemanA nispRuh sahakArathI Avun sundar kArya thaI shakyun chhe teo pratye AbhAranI lAgaNI vyakta karyA vinA rahI shakIe tem nathI. bhAIshrI ramaNabhAI tathA ba. shrI vajubhAIe nispRuhapaNe ghaNo parishram laIne lakhAN taiyAr karI tathA tapAsI Apel chhe. te badal temano khUb khUb AbhAr mAnIe chhIe. visheSh amArA TrasTane shrI vItarAg sat sAhitya prasArak TrasTa-bhAvanagar taraphathI ghaNo ja sahayog prApta thayo chhe. A yojanA temaNe vichArelI ane sAkAr karavAnA prayatno rUpe gurudevashrInAn dhvanimudrit thayelAn pravachano (akSharasha lakhAvI taiyAr karelA, je agAuthI amone lekhabaddha karavA mATe taiyAr maLI gayA ane A kArya sharU karavAmAn jarA paN vilamb na thayo, te badal temano AbhAr mAnIe chhIe. shrImAn Do. hukamachandajI bhArilla anek dhArmik pravRuttiomAn vyasta hovA chhatAn temaNe A pravachano sAmbhaLI jaIne yathAyogya sUchano ane mArgadarshan Apel chhe te badal temano khUb AbhAr mAnIe chhIe. A pravachanonun prakAshan karavA mATe mumbaInA chArey mumukShumanDaLoe udAratAthI Arthik sahayog Apel chhe te badal samasta dAtA bhAIbahenono AbhAr mAnavAmAn Ave chhe.
A pravachan granthanI vechAN kimmat-paDatar kimmat mAnthI 2p% ghaTADIne nakkI karel, temAn bIjA 20% nun vaLatar shrI jain svAdhyAy mandir TrasTa, sonagaDh taraphathI ApavAmAn Avel chhe. te badal temano AbhAr mAnavAmAn Ave chhe.
AvakArya A prakAshan amAro pratham prayAs chhe. atyant kALajI ane sambhAL rAkhavA chhatAn prakAshanamAn koI truTIo rahI javA pAmI hoy te sambhavit chhe. sugna pAThakagaN taraphathI A sambandhI je kAI sUchano mokalavAmAn Avashe tene atre AvakArIe chhIe ane have pachhInA prakAshanamAn te sambandhI ghaTatun karavAmAn Avashe. tA. 9-3-1980 chImanalAl himmatalAl shAh phAgaN vad 7, 2036 pramukh ravivAr, mumbaI. shrI kundakundakahAn paramAgam pravachan TrasTa
PDF/HTML Page 7 of 4199
single page version
3 kaLash-2 3-4 20
4 kaLash-3 3-4 2p
pa gAthA-1 pa-6 30
6 gAthA-2
PDF/HTML Page 8 of 4199
single page version
_________________________________________________________________
samayasAr shAsan karun deshavachanamay, bhAI! 1.
lay lay pAr grahe bhavadhAr, –jay jay samayasAr avikAr. 3.
PDF/HTML Page 9 of 4199
single page version
अनेकान्तमयी मूर्तिर्नित्यमेव प्रकाशताम्।। २।।
_________________________________________________________________
kAL, mat, siddhAnt–bhedatray nAm batAvyA;
te mahIn Adi shubh arthasamayakathanI suNIe bahu,
arthasamayamAn jIv nAm chhe sAr, suNajo sahu;
te mahIn sAr viNakarmamaL shuddha jIv shuddhanay kahe,
A granthamAn kathanI sahu, samayasAr budhajan grahe. 4.
vidhnaharaN, nAstikaharaN, shiShTAchAr uchchAr. pa.
mudrA jin nirgranthatA, namun kahe sahu chen. 6.
A pramANe mangaLapUrvak pratignA karIne shrI kundakund AchAryakRut gAthAbaddha samayaprAbhRut granthanI shrI amRutachandra AchAryakRut AtmakhyAti nAmanI je sanskRit TIkA chhe tenI deshabhAShAmAn vachanikA lakhIe chhIe.
pratham, sanskRit TIkAkAr shrI amRutachandra AchArya granthanA AdimAn (pahelA shlok dvArA) mangaL arthe IShTadevane namaskAr kare chhe-
shlokArtha– [नाः समयसाराय] ‘samay’ arthAt jIv nAmano padArtha, temAn sAr-je dravyakarma, bhAvakarma, nokarma rahit shuddha AtmA, tene mArA namaskAr ho. te kevo chhe? [भावाय] shuddha sattAsvarUp vastu chhe. A visheShaNapadathI sarvathA abhAvavAdI nAstikono mat khanDit thayo. vaLI te kevo chhe? [चित्स्वभावाय] jeno svabhAv chetanAguNarUp chhe. A visheShaNathI guN-guNIno sarvathA bhed mAnanAr naiyAyikono niShedh thayo. vaLI te kevo chhe? [स्वानुभूत्या चकासते] potAnI ja anubhavanarUp kriyAthI prakAshe chhe, arthAt potAne potAthI ja jANe chhe- pragaT kare chhe. A visheShaNathI, AtmAne tathA gnAnane sarvathA parokSha ja mAnanAr jaiminIy-bhaTTa-prabhAkar bhedavALA mImAnsakonA matano vyavachchhed thayo; tem ja gnAn anya gnAnathI jANI shakAy chhe, pote potAne nathI jANatun-evun mAnanAr naiyAyikono paN pratiShedh thayo. vaLI te kevo
PDF/HTML Page 10 of 4199
single page version
दविरतमनुभाव्यव्याप्तिकल्माषितायाः।
_________________________________________________________________ chhe? [सर्वभावान्तरच्छिदे] potAthI anya sarva jIvA jIv, charAchar padArthone sarva kShetrakAL sambandhI, sarva visheShaNo sahit, ek ja samaye jANanAro chhe. A visheShaNathI, sarvagnano abhAv mAnanAr mImAnsak Adinun nirAkaraN thayun. A prakAranAn visheShaNo (guNo) thI shuddha AtmAne ja IShTadev siddha karI tene namaskAr karyo chhe.
bhAvArtha– ahIn mangaL arthe shuddha AtmAne namaskAr karyo chhe. koI em prashna kare ke koI IShTadevanun nAm laI namaskAr kem na karyo? tenun samAdhAna– vAstavikapaNe IShTadevanun sAmAnya svarUp sarvakarmarahit, sarvagna, vItarAg, shuddha AtmA ja chhe tethI A adhyAtmagranthamAn samayasAr kahevAthI IShTadev AvI gayA. tathA ek ja nAm levAmAn anyamatavAdIo matapakShano vivAd kare chhe te sarvanun nirAkaraN, samayasAranAn visheShaNo varNavIne, karyun. vaLI anyavAdIo potAnA IShTadevanun nAm le chhe temAn IShTa shabdano artha ghaTato nathI, bAdhAo Ave chhe; ane syAdvAdI jainone to sarvagna vItarAg shuddha AtmA ja IShTa chhe. pachhI bhale te IShTadevane paramAtmA kaho, paramajyoti kaho, parameshvar, parabrahma, shiv, niranjan, niShkalank, akShay, avyay, shuddha, buddha, avinAshI, anupam, achchhedya, abhedya, paramapuruSh, nirAbAdh, siddha, satyAtmA, chidAnand, sarvagna, vItarAg, arhat, jin, Apta, bhagavAn, samayasAr ityAdi hajAro nAmothI kaho; te sarva nAmo kathanchit satyArtha chhe. sarvathA ekAntavAdIone bhinna nAmomAn virodh chhe, syAdvAdIne kAI virodh nathI. mATe artha yathArtha samajavo joIe.
sau gnAtA lakhIne namun, samayasAr sahu bhUp. –1
have (bIjA shlokamAn) sarasvatIne namaskAr kare chhe-
shlokArtha– [अनेकान्तमयी मूर्तिः] jemAn anek ant (dharma) chhe evun je gnAn tathA vachan te-may mUrti [नित्यम एव] sadAy [प्रकाशताम्] prakAsharUp ho. kevI chhe te mUrti? [अनन्तधर्मणः प्रत्यगात्मनः तत्त्वं] je anant dharmavALo chhe ane je paradravyothI ne paradravyanA guNaparyAyothI bhinna tathA paradravyanA nimittathI thatA potAnA
PDF/HTML Page 11 of 4199
single page version
र्भवतु समयसारव्याख्ययैवानुभूतेः।।
_________________________________________________________________ vikArothI kathanchit bhinna ekAkAr chhe evA AtmAnA tattvane, arthAt asAdhAraN- sajAtIy vijAtIy dravyothI vilakShaN-nijasvarUpane [पश्यन्ती] te mUrti avalokan kare chhe -dekhe chhe.
bhAvArtha– ahIn sarasvatInI mUrtine AshIrvachanarUp namaskAr karyo chhe. laukikamAn je sarasvatInI mUrti prasiddha chhe te yathArtha nathI, tethI ahIn tenun yathArtha varNan karyun chhe. je samyaggnAn chhe te ja sarasvatInI satyArtha mUrti chhe. temAn paN sampUrNa gnAn to kevaLagnAn chhe ke jemAn sarva padArtho pratyakSha bhAse chhe. te anant dharmo sahit Atmatattvane pratyakSha dekhe chhe tethI te sarasvatInI mUrti chhe. tadanusAr je shrutagnAn chhe te Atmatattvane parokSha dekhe chhe tethI te paN sarasvatInI mUrti chhe. vaLI dravyashrut vachanarUp chhe te paN tenI mUrti chhe, kAraN ke vachano dvArA anek dharmavALA AtmAne te batAve chhe A rIte sarva padArthonA tattvane jaNAvanArI gnAnarUp tathA vachanarUp anekAntamayI sarasvatInI mUrti chhe; tethI sarasvatInAn nAm ‘vANI, bhAratI, shAradA, vAgdevI’ ityAdi ghaNAn kahevAmAn Ave chhe. A sarasvatInI mUrti anant dharmone ‘syAt’ -padathI ek dharmomAn avirodhapaNe sAdhe chhe tethI te satyArtha chhe. keTalAk anyavAdIo sarasvatInI mUrtine bIjI rIte sthApe chhe paN te padArthane satyArtha kahenArI nathI.
koI prashna kare ke AtmAne anant dharmavALo kahyo chhe to temAn anant dharmo kayA kayA chhe? teno uttara– vastumAn satpaNun, vastupaNun, prameyapaNun, pradeshapaNun, chetanapaNun, achetanapaNun, mUrtikapaNun, amUrtikapaNun, ItyAdi (dharma) to guN chhe; ane te guNonun traNe kALe samay-samayavartI pariNaman thavun te paryAy chhe- je anant chhe. vaLI vastumAn ekapaNun, anekapaNun, nityapaNun, anityapaNun, bhedapaNun, abhedapaNun, shuddhapaNun, ashuddhapaNun, Adi anek dharma chhe. te sAmAnyarUp dharmo to vachanagochar chhe paN bIjA visheSharUp dharmo jeo vachanano viShay nathI evA paN anant dharmo chhe- je gnAnagamya chhe. AtmA paN vastu chhe tethI temAn paN potAnA anant dharmo chhe.
AtmAnA anant dharmomAn chetanapaNun asAdhAraN dharma chhe, bIjA achetan dravyomAn nathI. sajAtIy jIvadravyo anant chhe. temanAmAy jok ke chetanapaNun chhe topaN saunun chetanapaNun nij svarUpe judun judun kahyun chhe; kAraN ke darek dravyane pradeshabhed hovAthI koInun koImAn bhaLatun nathI. A chetanapaNun potAnA anant dharmomAn vyApak
PDF/HTML Page 12 of 4199
single page version
chhe tethI tene AtmAnun tattva kahyun chhe. tene A sarasvatInI mUrti dekhe chhe ane dekhADe chhe. e rIte enAthI sarva prANIonun kalyAN thAy chhe. mATe ‘sadA prakAsharUp raho’ evun AshIrvAdarUp vachan tene kahyun chhe. 2.
have (trIjA shlokamAn) TIkAkAr A granthanun vyAkhyAn karavAnA phaLane chAhatAn pratignA kare chhe-
shlokArtha– shrImAn amRutachandra AchArya kahe chhe ke- [समयसारव्याख्यया एव] A samayasAr (shuddhAtmA tathA granth) nI vyAkhyA (kathanI tathA TIkA) thI ja [मम अनुभूतेः] mArI anubhUtinI arthAt anubhavanarUp pariNatinI [परमविशुद्धिः] param vishuddhi (samasta rAgAdi vibhAvapariNati rahit utkRuShTa nirmaLatA) [भवतु] thAo. kevI chhe te pariNati? [परपरिणतिहेतोः मोहनाम्नः अनुभावात्] parapariNatinun kAraN je moh nAmanun karma tenA anubhAv (-udayarUp vipAk) ne lIdhe [अविरतम् अनुभाव्य–व्याप्ति–कल्माषितायाः] je anubhAvya (rAgAdi pariNAmo) nI vyApti chhe tenAthI nirantar kalmAShit (melI) chhe. ane hun kevo chhun? [शुद्धचिन्मात्रमूर्तेः] dravyadraShTithI shuddha chaitanyamAtra mUrti chhun.
bhAvArtha– AchArya kahe chhe ke shuddhadravyArthik nayanI draShTie to hun shuddha chaitanyamAtra mUrti chhun. parantu mArI pariNati mohakarmanA udayanun nimitta pAmIne melI chhe- rAgAdisvarUp thaI rahI chhe. tethI shuddha AtmA nI kathanIrUp je A samayasAr granth chhe tenI TIkA karavAnun phaL e chAhun chhun ke mArI pariNati rAgAdi rahit thaI shuddha thAo, mArA shuddha svarUpanI prApti thAo. bIjun kAI paN - khyAti, lAbh, pUjAdik- chAhato nathI. A prakAre AchArye TIkA karavAnI pratignAgarbhit enA phaLanI prArthanA karI. 3.
pravachan nambar 1–2 tArIkh 28–11–7p, 29–11–7p
A samayasAr param adhyAtmashAstra chhe. A aDhAramI vakhat sabhAmAn vanchAy chhe. A samayasArano ek shabda paN sAmbhaLIne yathArthabhAv samaje to kalyAN thaI jAy evI A adbhUt chIj chhe. A granthamAn shuddhanayano (shuddhAtmAno) adhikAr chhe. samayasAr, shuddha-jIv-shuddha AtmAne batAve chhe. AkhAy samayasAramAn shuddhanay ‘dhruv dhruv chaitanya’ ne batAve chhe, je mAtra sArabhUt chhe.
‘OM paramAtmane nama’ tyAnthI to sharU karyun chhe. shrImad kundakundAchAryadev praNIt shrI samayasArajI shAstranA jIv-ajIv adhikArano prArambh thAy chhe. TIkAkAr shrI amRutachandrA-
PDF/HTML Page 13 of 4199
single page version
chAryadev chhe, jemaNe A shAstranI TIkAnun nAm ja ‘Atma-khyAti’ Apyun chhe; ‘Atma- khyAti’ eTale ke shuddhachaitanyaghananI prasiddhi.
prArambhamAn anuvAdakartA (shrImAn pt.. jayachandrajI) mAngaLik * kare chhe- ‘shrI paramAtamako praNami, shArad suguru manAy, samayasAr shAsan karUn deshavachanamay, bhAy!’ 1 shrI sarvagna parameshvar evA paramAtmadev, shArad kahetAn samyak shAstra ane suguru- nigranth guru-e traNene namIne samayasArarUpI shAstrano deshamAn chAlatI bhAShAmAn anuvAd karun chhun. ‘shabdabrahma parabrahmakain vAchakavAchya niyog; mangalarUp
jem sAkar shabda vAchak chhe ane sAkar padArtha te vAchya chhe, tem samayasArarUp shabdabrahma vAchak chhe, tenun vAchya pUrNAnandasvarUp bhagavAn paramabrahma chhe. te be vachche vAchak-vAchya-no sambandh chhe.
‘mangaLarUp prasiddha e’- shAstra mangaLarUp prasiddha chhe. mangaL eTale pavitratAne prApta karAve ane apavitratAno nAsh karAvee. panDit banArasIdAse ‘samayasAr nATak’mAn kahyun chhe ke A shabdabrahma ane tenun vAchya je paramabrahma tene je jANe chhe tenAn andarathI phATak khUlI jAy chhe. ‘phATak khulat hai’ em lakhyun chhe. ‘namu dharmadhan- bhog’ eTale ke mArI dharmarUpI lakShmInA bhogane bhogavato hun namun chhun. AnandarUpI lakShmI te kharekhar (AtmAnun) dhan chhe. Anandano nAth prabhu AtmA-tenI draShTi karatAn paryAyamAn je Anandano lAbh thAy teno bhog-anubhav karun chhun.
ahAhA...! ajoD shAstra chhe. jagatanAn bhAgya ke Avun shAstra rahI gayun ane te paN sharUAtathI pUrNa sudhI purun thaI gayun!
nay nay sAr- ekaik padamAn nayonA sArarUp shuddhanayano adhikAr chhe, tene lahe- prApta kare- svakALamAn (potAnI paryAyamAn) trikALI Anandane prApta thAye pad pad -puruShArtha dvArA chorAshInA avatAr janmamaraNanA dukhano tathA kAmAdi vikArano nAsh thAy chhe. _________________________________________________________________ *mangalAcharaNanI panktio hindI samayasAr parathI lIdhI chhe.
PDF/HTML Page 14 of 4199
single page version
lay lay pAr grahe bhavadhAr eTale ke-jem jem shuddhAtmAmAn lInatA pAmato jAy chhe tem tem bhavano ant Avato jAy chhe. AvA bhagavAn avikArI AtmAno jay ho, jay ho em jayakAr karyo chhe. shabda, artha aru gnAn
Inahin Adi shubh arthasamayavachake suniye bahu,
AgamamAn shabdasamay je vAchak chhe, arthasamay je vAchya padArtha chhe ane gnAnasamay je padArthanun gnAn chhe -e traNene samay kahyA chhe. vaLI kAL mat ane siddhAntane paN AgamamAn samay nAmathI kahevAmAn Ave chhe. te badhAmAn paN shubh arthasamay-jIv padArtha (shuddhAtmA) tethI kathanI prArambhamAn ja badhA jIvo sAmbhaLajo; kAraN ke karmamaL vinAnI chIj nirmaLAnand prabhu, trikAL dhruv, shuddhajIv badhAmAn sArabhUt chhe. A sArabhUt chIjane shuddhanay batAve chhe. AkhA samayasArano sAr trikAL shuddha chaitanyaghan prabhu -ene gnAnIjano paryAyamAn grahe chhe. tene grahavo e ja AkhA samayasArano sAr chhe. nAmAdik chhah granthamukh, tAmen mangal sAr;
mangaL, nAm, nimitta, prayojan, parimAN ane kartA-em chha prakAr granthanI sharUAtamAn Ave chhe. temAn pratham mAngaLik chhe. pavitratAne pamADe ane apavitratAno nAsh kare tene mAngaLik kahe chhe. granthanun nAm ‘samayasAr’ te nAm chhe; konA nimitte banAvyun? to jIv mATe banAvel chhe e nimitta chhe. vItarAgadashA pragaT karavI e granth banAvavAnun prayojan chhe. tenun parimAN eTale sankhyA 41p gAthAo chhe. ane tenA kartA bhagavAn kundakundAchAryadev chhe. darek granthamAn mAngaLik te mukhya chhe. vaLI kevun chhe mangaL? vighnano nAsh karanAru chhe. jeNe sAdhakabhAv sharU karyo tene vighna Avatun nathI em kahe chhe. vaLI nAstikaharaN eTale ke nAstikatAno nAsh karanArun chhe. A shiShTAchAr-eTale uttam puruShonAn AcharaN-teno uchchAr chhe eTale kathan chhe. (arthAt mAngaLik te granthanI sharUAtano shiShTAchAr chhe.) samayasAr jinarAj hai, syAdvAd jinavain, mudrA jin
PDF/HTML Page 15 of 4199
single page version
samayasAr kahetAn bhagavAn AtmA jinarAj chhe. jinarAj paryAy je thAy chhe te jinarAj-svarUpamAnthI thAy chhe. ahIn to kahe chhe ke AtmAnun svarUp ja jinarAj chhe.
vastunA anekAntasvarUpane batAvanAr (dyotak) vItarAganI vANI te syAdvAd chhe.
ane jene antaramAn mithyAtvAdi rAganI gAnTh chhUTI gaI chhe ane bAhyamAn vastrAdi chhUTI gayA chhe evA nirgaranth mudrAdhArI bhAvalingI sant te guru chhe. AvA dev, shAstra, gurune ke je AnandanA ApanArA chhe temane hun namun chhun.
A pramANe mangaLapUrvak pratignA karIne shrI kundakundAchAryakRut gAthAbaddha samayaprAbhRut granthanI shrI amRutachandra AchAryakRut AtmakhyAti nAmanI je sanskRit TIkA chhe tenI deshabhAShAmAn vachanikA lakhIe chhIe.
pratham sanskRit TIkAkAr shrI amRutachandra AchAryadev granthanA ArambhamAn mangaL arthe IShTadevane namaskAr kare chhe- kaLash नमः समयसाराय स्वानुभूत्या चकासते।
ahAhA...! ekalun astithI mAngaLik karyun chhe! asti eTale chhe chhe chhe evo bhAv. dhruv chidAnand je chhe arthAt samay nAmano padArtha je chhe temAn sAr kahetAn je dravyakarma, bhAvakarma, nokarmathI rahit shuddhAtmA-pavitra AtmA tene mArA namaskAr ho. ahIn IShTadevane namaskAr karyA chhe. potAno trikALI dhruv AtmA-chaitanyamUrti te pote ja IShTadev chhe. tene nama eTale tene namun chhun, temAn DhaLun chhun, teno satkAr karun chhun, dhruv AtmAnI sanmukh thaine temAn hun namun chhun DhaLun chhun A namun chhun te (naman karavun) paryAy chhe. (vastu dhruv chhe.)
kaLash TIkAmAn kahyun chhe ke samay shabdathI sAmAnyapaNe jIvAdi sakaL padArtho jANavA. temAn sAr kahetAn upAdey chIj te pote chhe. sAr eTale upAdey. trikALI dhruv, shuddha AtmA upAdey chhe. A potAnI vAt chhe. jIv e sAr eTale upAdey- trikAL upAdey chhe. kone? to kahe chhe ke paryAyane. (paryAyamAn dhruv AtmA ek ja trikAL upAdey chhe) Am sva AtmAnun IShTapaNun siddha karIne namaskAr karyA. paryAyamAn teno svIkAr karyo e ja tene namaskAr chhe. A ‘nama samayasArAy’ mAnthI kADhayun. potAnI je shuddha jIv-vastu ke je pragaT chhe tene sArapaNun ghaTe chhe.
PDF/HTML Page 16 of 4199
single page version
sAr eTale hitakArI ane asAr eTale ahitakArI. tyAn hitakArI sukh jANavun, ahitakArI dukh jANavun; kAraN ke ajIv padArtha-pudgal, dharmAsti, adharmAsti, AkAsh, kAL ane sansArI jIvane gnAn paN nathI, sukh paN nathI. ane temanun svarUp jANanAr jIvane paN gnAn ane sukh nathI. parane jANe tene gnAn kyAthi hoy? te Atma-sAdhak gnAn kyAn chhe? te to paralakShI gnAn chhe.
parane jANatAn-emAn sansArI jIvane jANatAn, em kahetAn siddhane jANatAn em paN gauNapaNe AvI jAy chhe. (nishchayathI jIv potAne jANe tyAre teNe siddhane jANyA em (vyavahAre) kahevAy. shabdo hoy teno nyAy levo joIe ne? siddha ne gnAn chhe, sukh chhe; paN siddha samAn svarUp potAnun chhe tene jANatAn potAne gnAn ane sukh thAy. jhINI vAt chhe, bhAI! siddha paN A AtmAnI apekShAe par vastu chhe. ahA! par vastune jANatAn gnAn ane sukh kem hoI shake? antaraAtmA shuddha vastu chhe, tene jANatAn sAchun gnAn ane sAchun sukh thAy. Am vAt chhe. je trikALashuddha jIv chhe tene jANatAn paryAyamAn gnAn ane sukh thAy-Anandano anubhav thAy; nimittane jANatAn kAI nahi. (parane jANatAn sAchun gnAn ane sAchun sukh thAy nahi).
potAne jANatAn gnAn thAy; arihantane jANe mATe sAchun gnAn thaI jAy chhe em nathI. ‘je kharekhar arihantane dravya-guN-paryAyapaNe jANe chhe te kharekhar potAnA AtmAne jANe chhe’, evun je pravachanasAramAn (gAthA 80) lIdhun chhe eno Ashay evo chhe ke- pratham arihantanAn dravya-guN-paryAyane jANe eTale manathI kaLe, manathI kaLe eTale vikalpapUrvak jANe; pachhI enun lakSha chhoDI potAnA dravya-guN-paryAyane bhedathI jANe, pachhI evA bhedane samAvI de-samAvI de eTale dravya-guN-paryAyanA bhedanun lakSha chhoDI antaramAn sthit thAy. (tyAre tene atIndriy sukh pragaTe chhe ane tyAre potAnA AtmAne jANyo em kahevAy chhe.)
svanA Ashraye thAy te samyaggnAn paryAy chhe. paryAy paranI ho ke svanI ho, paryAyanun lakSha thatAn paN vikalpa UThe chhe. anant guNonI paryAy andaramAn jyAre dravya taraph DhaLe chhe tyAre tene gnAn ane sukh thAy chhe. bhAI! sarvagna jinendradevano mArga eTale shuddha-jIvano mArga koi alaukik chhe!
chha dravyo eTale sansArI jIvo, ane bIjAn pAnch dravyo; enun game teTalun vishAL gnAn thAy topaN sukh na thAy. je trikALI shuddha chaitanyaghan dhruvasvabhAv bhagavAn kevaLIe
PDF/HTML Page 17 of 4199
single page version
joyo ane jANyo tene lakShamAn letAn-upAdey karatAn paryAyamAn gnAn samyak thAy ane sAthe Anand prakaT thAy. ene shuddha AtmA jANyo ane mAnyo kahevAy.
potAno bhagavAn AtmA shuddha chaitanyaghan dravyasvabhAv te upAdey chhe. parano shuddha AtmA bhale ho, siddhAdi bhale ho, paN te paradravya hovAthI upAdey nathI. ane ahIn to nishchayathI svAnubhUtinI paryAy, samvar-nirjarAnI paryAy ane mokShanI paryAy paN paryAy hovAthI hey chhe. ahAhA-! AvI antaranI vAt chhe, tyAn ene (par) bhagavAn upAdey kem hoy? mATe AmAnthI sAr kADhavAno ke potAno shuddha AtmA ek ja upAdey chhe.
paryAyamAn rAg hovA chhatAn bhagavAn AtmA to pUrNAnandano nAth chhe. paryAy taraphanA valaNane-lakShane chhoDIne ek samayanI paryAyathI paN adhik ane rAganI paryAyathI paN adhik (bhinna) evA Atma-bhagavAnano Ashray karavo ene upAdey karavo e ene namaskAr chhe. (par) bhagavAnane namaskAr karavA e to vikalpa chhe- rAg chhe, e kAI dharma nathI. panch parameShThIne namaskAr karavA tyAn panch parameShThI e to paradravya chhe. AkarI vAt chhe. bhAI! ‘paradavvAo duggaI.’ paradravyane namaskAr karavA te chaitanyanI gati nahi; te shubh pariNAm chhe, vibhAv chhe. are! Avo vItarAgano mArga lokoe sAmbhaLyo nathI.
ahIn koI prashna kare ke pahelAn svarUpane meLavavun paDe ne? e paN nahi, e paN vikalpa chhe. vyavahArathI e vAt Ave kharI, paN e kharI vastu nahi. paryAy sIdho ja shuddha chaitanyano AdhAr le (paryAy dravya taraph DhaLe) e ja vastu chhe.
ahIn je shuddhadravya upAdey kahyun te paryAy sahit na mAnavun. shuddhajIv je upAdey chhe tenI sAthe shuddha paryAyane bheLavIne je upAdey mAne te ashuddhanay thayo. pravachanasAramAn 46 mAn nayamAn lIdhun chhe ke mATIne paryAy sahit jANavI. te mATInI upAdhi chhe, vyavahAr chhe, mechakapaNun chhe, malinatA chhe. ane mATIne mATIrUp ekalI jANavI te shuddha chhe, nishchay chhe, nirupAdhi chhe. tem bhagavAn AtmAne paryAyanA bhed sahit jANavo te upAdhi chhe, ashuddhatA chhe, malinatA chhe; te vyavahAranayano viShay chhe ane AtmAne paryAyathI bhinna ek shuddhAtmasvarUpe jANavo e shuddha chhe, nishchay chhe, nirupAdhi chhe.
sansArI jIv shuddha jIvanun (paraarhantAdinun) lakSha kare chhe mATe samyaggnAn chhe em nathI. shuddha pote trikALadhruv chhe tene paryAyamAn svIkAre tyAre sAchun gnAn ane sukh thAy; tyAre tene samyakdarshan, samyaggnAn ane shAnti thAy.
PDF/HTML Page 18 of 4199
single page version
potAno bhagavAn shuddha chaitanya vastu-eno paryAyamAn Adar karyo tyAre paryAyamAn je anubhUti thaI te paryAye siddha karyun ke svAnubhUtinI paryAyamAn te prakAshe chhe. dravya dravyathI prakAshatun nathI, dravyaguNathI prakAshatun nathI kAraNake banne dhruv chhe. te svAnubhUtinI paryAy dvArA prakAshe chhe. Avo mArga chhe, bhAI! bhagavAnanun Am kahevun chhe. trilokanAth paramAtmAnAn A vachano chhe, enAn A kaheN chhe jem koI karoDapati ane moTA gharanI kanyAnAn kaheN Ave to tarat pote svIkArI le chhe, tem A to trilokanAthanAn kaheN chhe, tene jhaT svIkArI le; nA na pAD. trilokanAth tArI paryAyanAn lagna dhruv sAthe karAve chhe. tAre laganI lagADavI hoy to dravya sAthe lagAD. A sivAy bIje kyAy sukh ke shAnti chhe nahi. paisAmAn rAgamAn, bairAn-chhokarAmmAn, moTA hajIrA vageremAn kyAy sukh nathI. to koI em kahe ke te sukhanAn nimitto to chhe ne? shAnAn nimitta? e to badhAn dukhanAn nimitta chhe.
ahA! A badhA jainakuLamAn janmyA temane paN khabar nathI ke jain shun kahevAy? jain koI sampradAy nathI. guNasvarUp je shuddha chaitanyaghan tene je paryAyamAn upAdey karI anubhave teNe rAg ane agnAnane jItyA, tene jain kahevAy chhe.
have (jene namaskAr karun chhun) te kevo chhe? ‘bhAvAy’ kahetAn shuddha sattAsvarUp vastu chhe. bhagavAn AtmAmAn je anant guNo vasyA chhe te shuddha chhe. A rIte tene shuddha hovApaNun ghaTe chhe. A visheShaNathI sarvathA abhAvavAdI nAstikono mat khanDit thayo.
kathanchit abhAv kahetA AtmA svasattAthI chhe ane parasattAthI nathI e vAt to sAchI chhe. svapaNe bhAvarUp ane parapaNe abhAvarUp chhe em svathI asti ane parathI nAsti e to barAbar chhe. sarvathA abhAvanI sAme ‘bhAvAy’ kahIne bhagavAn AtmA shuddha hovApaNe birAje chhe em kahyun chhe.
vaLI te kevo chhe? ‘chitsvabhAvAy.’ pote shuddhAtmA-teno svabhAv chetanA guN- svarUp-jANavun-dekhavun evA guNasvarUp bhagavAn AtmA chhe.
A visheShaNathI sarvathA guN-guNIno bhed mAnanAr naiyAyikonA matanun khanDan thayun.
pradeshabhed na hovA chhatAn nAmabhed, lakShaNabhed, sankhyAbhedathI guN-guNI vachche bhed chhe. guNIne guNI kahevo, guNane guN kahevo em nAmabhed chhe. dravyanun lakShaN-ke guNane dhArI rAkhe te dravya. em dravyanun lakShaN dravyanA Ashraye ane guNanun lakShaN guNanA Ashraye em lakShaNabhed chhe tathA guNI ek ane guNo anek em sankhyA-bhed chhe. em hovA chhatAn paN pradeshathI abhed chhe em na mAnanAr-sarvathA bhed mAnanArano mat jUTho chhe em kahe chhe.
PDF/HTML Page 19 of 4199
single page version
vaLI te kevo chhe? ‘svAnubhUtyA chakAsate’ -chaitanyasvarUp bhagavAn AtmA potAnI anubhavanarUp kriyAthI -svane anusarIne thatI pariNatithI- shuddhachaitanyanI nirmaL anubhUtithI jaNAy evo chhe. rAgathI prakAshe evo AtmA nathI. tene rAganI ke nimittanI apekShA chhe ja nahi. ahIn anubhavanarUp kriyA te vyavahAr chhe, temAn nishchay dhruv AtmA jaNAy chhe. anubhUti-te anitya paryAy, nityane jANe chhe. nitya nityane shun jANe? (nitya akriy hovAthI temAn kriyArUp jANavun kem thAy?)paryAyane dravya je dhyey chhe te paryAyamAn jaNAy chhe. AvI sundar vAt mAngaLikamAn pratham kahI chhe. ahAhA...! shailI to juo! vyavahAr samakit hoy to nishchay samakit thAy em nathI. vyavahAr samakit e samakit ja nathI. vyavahAr samakit e to rAganI paryAy chhe. nishchay samyaksvarUpanA anubhavasahit pratIti thavI te nishchay samakit chhe. enI sAthe dev-shAstra-gurunI shraddhAno je rAg Ave tene vyavahAr samakit kahevAmAn Ave chhe. paN e chhe to rAg; kAI samakitanI paryAy nathI. bhAI! jhINI vAt chhe. niyamasAranI bIjI gAthAmAn (TIkAmAn) kahyun chhe ke bhagavAn AtmAnI samyakdarshananI paryAy sva-dravyanA Ashraye utpanna thAy chhe, tene vyavahAranI apekShA nathI. nirapekShapaNe svanA Ashraye thAy chhe. samyakdarshananI paryAyane, vastu je upAdey chhe eno Ashray chhe em kahevun e to enI taraph paryAy DhaLI chhe e apekShAe kahevAmAn Ave chhe; nahIntar e samyakdarshananI paryAyanA ShaTkArakanA pariNamanamAn paranI to apekShA nathI paN dravya-guNanI paN apekShA nathI. ek samayanI vikArI paryAy paN potAnA ShaTkArakathI pariNamIne vikArapaNe thAy chhe. tene paN dravya ke guNanA kAraNanI apekShA nathI; kAraN ke dravya-guNamAn vikAr chhe je nahi. vikArI paryAyane par kArakonI paN apekShA nathI. te ek samayanI svatantra paryAy potAnA kartA-karmaAdithI thAy chhe. te paryAyano kartA paryAy pote, karaN pote vagere chhaye kArako pote chhe. lokone lAge chhe ke A shun? navun nathI, bhAI? anAdithI sat vastu ja AvI chhe. bhagavAn! mAnavun kaThaN paDe paN mAnavun paDashe. vastunI sthiti ja AvI chhe. (samayasAranA) bandh adhikAramAn Ave chhe ke dravya ahetuk, guN ahetuk, paryAy ahetuk. paryAy je satsvabhAv chhe te svatantra ane nirapekSha chhe. apekShAthI kathan karavAmAn Ave chhe ke paryAyane dravya upAdey chhe. phakta paryAy dravya bAju DhaLI eTale Ashray lIdho, abhed thaI em kahevAmAn Ave chhe. Avun svatantra svarUp chhe, bhagavAn! ene ochhun, adhik ke viparIt karavA jashe to mithyAtvanun shalya thashe. jagatane bese, na bese emAn jagat svatantra chhe.
PDF/HTML Page 20 of 4199
single page version
anubhUtinI paryAyamAn trikALI AtmA jaNAy chhe. anitya evI anubhUtinI paryAy nityane jANe chhe. jANanAr gnAnanI paryAy chhe, paN jANe chhe dravyane. anubhUtinI paryAyane Ashray dravyano chhe. (anubhUtinI paryAyanun valaN dravya taraph chhe). paryAyane paryAyano Ashray nathI. kArya paryAyamAn thAy chhe, paN te kAryamAn kAraN trikALI vastu chhe. kAryamAn kAraNanun gnAn thAy chhe. bhAI! A to badhA mantro chhe.
‘bhAvAy’ eTale sattAsvarUp padArtha-vastu, ane ‘chitsvabhAvAy’ kahetAn guN eTale gnAn jeno svabhAv chhe te, ane ‘svAnubhUtyA chakAsate’ eTale anubhUtithI prakAshe chhe te. anubhUti te paryAy. em dravya, guN, paryAy traNe siddha thayAn. ahIn anubhUtithI prakAshe chhe emAn rAgathI nahi, puNyathI nahi, nimittathI nahi em siddha thayun. potAnI anubhavanarUp kriyAthI prakAshe chhe arthAt potAne potAthI jANe chhe, eTale gnAnanI paryAyathI trikAL gnAn (gnAyak) jaNAy chhe, gnAnanI paryAyathI trikAL dhruv jaNAy chhe. potAne potAthI pragaT kare chhe eTale anubhUti gnAyakane pragaT kare chhe. samvar adhikAramAn Ave chhe ke -‘upayogamAn upayog chhe’-tyAn ‘upayogamAn’ kahetAn jANanakriyAmAn, ‘upayog chhe’ kahetAn dhruv trikALI AtmA chhe. jANanakriyA te AdhAr ane dhruv vastu te Adhey kahI chhe. upayogarUp jANanakriyAmAn trikALI AtmA jaNAyo tethI ahIn jANanakriyAne AdhAr kahI ane temAn je dhruv AtmA jaNAyo te vastune Adhey kahI chhe.
kharekhar dhruv to akriy chhe. temAn jANavAnI kriyA kyAn chhe? dhruvane paryAy jANe chhe, paryAy dravyano Ashray le chhe. dravya, dravyano to Ashray laI shake nahIn, dravya paryAyano paN Ashray letun nathI; paN paryAy dravyano Ashray le chhe. eTale ke paryAy dravyane jANe chhe tethI pote potAne jANe chhe-svAnubhUtithI prakAshe chhe em kahe chhe.
‘svAnubhUtyA chakAsate’ em kahetAn AtmAne tathA gnAnane sarvathA parokSha ja mAnanArA jaiminIy prabhAkar bhedavALA mImAnsakonA matano vyavachchhed thayo.
jeo AtmAne ane gnAnane sarvathA parokSha ja mAne chhe, pratyakSha thaI shake ja nahIn em mAne chhe teono abhiprAy jUTho chhe. svAnubhUtithI pratyakSha thaI shake chhe em kahe chhe. vastu je chhe te gnAnamAn pratyakSha ja chhe. shAstramAn AtmAne svarUp-pratyakSha kahyo chhe. svarUp pratyakSha ja vastu chhe tethI ja te paryAyamAn pratyakSha thAy chhe. vastu svarUp pratyakSha ja gnAnamAn chhe tethI pratyakSha paryAyathI jaNAy chhe.
samayasAramAn 47 shaktio kahI chhe, tyAn AtmAmAn ek ‘prakAsh’ nAmanI shakti kahI chhe. te vaDe te svasamvedan pratyakSha thaI shake chhe, pote potAthI pratyakSha vedAy evo chhe.