Pravachan Ratnakar-Gujarati (English transliteration). Pravachan Ratnakar Part-8 ; Bandh Adhikar; Kalash: 163-164 ; Gatha: 237-241.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 125 of 210

 

PDF/HTML Page 2481 of 4199
single page version

परमात्मने नमः।
shrImadbhagavatkundakundAchAryadevapraNIt
shrI
samayasAr
upar
param pUjya sadgurudev shrI kAnajIsvAmInAn pravachano
श्रीमदमृतचन्द्रसूरिकृता आत्मख्यातिः।
bandh adhikAr

अथ प्रविशति बन्धः।

(शार्दूलविक्रीडित)
रागोद्गारमहारसेन सकलं कृत्वा प्रमत्तं जगत्
क्रीडन्तं रसभावनिर्भरमहानाटयेन बन्धं धुनत्।
आनन्दामृतनित्यभोजि सहजावस्थां स्फुटं नाटयद्
धीरोदारमनाकुलं निरुपधि ज्ञानं समुन्मज्जति।। १६३।।
rAgAdikathI karmano, bandh
jANI munirAy,
taje teh samabhAvathI, namun sadA tasu pAy.

pratham TIkAkAr kahe chhe ke ‘have bandh pravesh kare chhe’. jem nRityanA akhADAmAn svAng pravesh kare tem rangabhUmimAn bandhatattvano svAng pravesh kare chhe.

tyAn pratham ja, sarva tattvone yathArtha jANanArun je samyaggnAn chhe te bandhane dUr karatun pragaT thAy chhe evA arthanun mangaLarUp kAvya kahe chhe-

shlokArtha– [राग–उद्गार–महारसेन सकलं जगत् प्रमत्तं कृत्वा] je (bandh)


PDF/HTML Page 2482 of 4199
single page version

जह णाम को वि पुरिसो णेहब्भत्तो दु रेणुबहुलम्मि। ठाणम्मि ठाइदूण य करेदि सत्थेहिं वायामं।। २३७।। छिंददि भिंददि य तदा तालीतलकयलिवंसपिंडीओ। सच्चित्ताचित्ताणं करेदि दव्वाणमुवघादं।। २३८।। उवघादं कुव्वंतस्स तस्स णाणाविहेहिं करणेहिं। णिच्छयदो चिंतेज्ज हु किंपच्चयगो दु रयबंधो।। २३९।। rAganA udayarUpI mahA ras (dArU) vaDe samasta jagatane pramatta (-matavAlun, gAphel) karIne, [रस–भाव–निर्भर–महा–नाटयेन क्रीडन्तं बन्धं] rasanA bhAvathI (arthAt rAgarUpI ghelachhAthI) bharelA moTA nRitya vaDe khelI (nAchI) rahyo chhe evA bandhane [धुनत्] uDADI detun-dUr karatun, [ज्ञानं] gnAn [समुन्मज्जति] uday pAme chhe. kevun chhe gnAn? [आनन्द–अमृत–नित्य–भोजि] AnandarUpI amRutanun nitya bhojan karanArun chhe, [सहज–अवस्थां स्फुटं नाटयत्] potAnI jANanakriyArUp sahaj avasthAne pragaT nachAvI rahyun chhe, [धीर–उदारम्] dhIr chhe, udAr (arthAt moTA vistAravALun, nishchaL) chhe, [अनाकुलं] anAkuL (arthAt jemAn kAI AkuLatAnun kAraN nathI evun) chhe, [निरुपधि] nirupadhi (arthAt parigrah rahit, jemAn kAI paradravya sambandhI grahaNatyAg nathI evun) chhe.

bhAvArtha– bandhatattve rangabhUmimAn pravesh karyo chhe, tene uDAvI daIne je gnAn pote pragaT thaI nRitya karashe te gnAnano mahimA A kAvyamAn pragaT karyo chhe. evA anant gnAnasvarUp je AtmA te sadA pragaT raho. 163.

have bandhatattvanun svarUp vichAre chhe; temAn pratham, bandhanA kAraNane spaShTa rIte kahe chhe-

jevI rIte ko puruSh pote telanun mardan karI,
vyAyAm karato shastrathI bahu rajabharyA sthAne rahI; 237.
vaLI tAD, kadaLI, vAns Adi chhinnabhinna kare ane
upaghAt teh sachitta tem achitta dravya taNo kare. 238.
bahu jAtanAn karaNo vaDe upaghAt karatA tehane,
nishchay thakI chintan karo; rajabandh thAy shun kAraNe? 239.

PDF/HTML Page 2483 of 4199
single page version

जो सो दु णेहभावो तम्हि णरे तेण तस्स रयबंधो। णिच्छयदो विण्णेयं ण कायचेट्ठाहिं सेसाहिं।। २४०।। एवं मिच्छादिट्ठी वट्टंतो बहुविहासु चिट्ठासु। रागादी उवओगे कुव्वंतो लिप्पदि रएण।। २४१।।

यथा नाम कोऽपि पुरुषः स्नेहाभ्यक्तस्तु रेणुबहुले।
स्थाने स्थित्वा च करोति शस्त्रैर्व्यायामम्।। २३७।।
छिनत्ति भिनत्ति च तथा तालीतलकदलीवंशपिण्डीः।
सचित्ताचित्तानां करोति द्रव्याणामुपघातम्।। २३८।।
उपघातं
कुर्वतस्तस्य नानाविधैः करणैः।
निश्चयतश्चिन्त्यतां खलु किम्प्रत्ययिकस्तु रजोबन्धः।। २३९।।
यः स तु स्नेहभावस्तस्मिन्नरे तेन तस्य रजोबन्धः।
निश्चयतो विज्ञेयं न कायचेष्टाभिः शेषाभिः।। २४०।।
एवं मिथ्याद्रष्टिर्वर्तमानो बहुविधासु
चेष्टासु।
रागादीनुपयोगे कुर्वाणो लिप्यते रजसा।। २४१।।

gAthArtha– [यथा नाम] jevI rIte- [कः अपि पुरुषः] koI puruSh [स्नेहाभ्यक्तः तु] (potAnA par arthAt potAnA sharIr par) tel Adi snigdha padArtha lagAvIne [च] ane [रेणुबहुले] bahu rajavALI (dhULavALI) [स्थाने] jagyAmAn [स्थित्वा] rahIne [शस्त्रैः] shastro vaDe [व्यायामम् करोति] vyAyAm kare chhe, [तथा] ane [तालीतलकदलीवंशपिण्डीः] tAD, tamAl, keL, vAns, ashok vagere vRukShone [छिनत्ति] chhede chhe, [भिनत्ति च] bhede chhe, [सचित्ताचित्तानां] sachitta tathA achitta [द्रव्याणाम्] dravyono [उपघातम्] upaghAt (nAsh) [करोति] kare chhe; [नानाविधैः करणैः] e rIte nAnA prakAranAn karaNo vaDe [उपघातं कुर्वतः] upaghAt karatA [तस्य] te puruShane [रजोबन्धः तु] rajano bandh (dhULanun chonTavun) [खलु] kharekhar [किम्प्रत्ययिकः] kayA kAraNe thAy chhe [निश्चयतः]

em jANavun nishchay thakI–chIkaNAI je te nar viShe
rajabandhakAraN te ja chhe, nahi kAyacheShTA sheSh je. 240.
cheShTA vividhamAn vartato e rIt mithyAdraShTi je,
upayogamAn rAgAdi karato raj thakI lepAy te. 241.

PDF/HTML Page 2484 of 4199
single page version

te nishchayathI [चिन्त्यताम्] vichAro. [तस्मिन् नरे] te puruShamAn [यः सः स्नेहभावः तु] je tel Adino chIkAshabhAv chhe [तेन] tenAthI [तस्य] tene [रजोबन्धः] rajano bandh thAy chhe [निश्चयतः विज्ञेयं] em nishchayathI jANavun, [शेषाभिः कायचेष्टाभिः] sheSh kAyAnI cheShTAothI [न] nathI thato. [एवं] evI rIte- [बहुविधासु चेष्टासु] bahu prakAranI cheShTAomAn [वर्तमानः] vartato [मिथ्याद्रष्टिः] mithyAdraShTi [उपयोगे] (potAnA) upayogamAn [रागादीन् कुर्वाणः] rAgAdi bhAvone karato thako [रजसा] karmarUpI rajathI [लिप्यते] lepAy chhe-bandhAy chhe.

TIkA– jevI rIte-A jagatamAn kharekhar koI puruSh snehanA (arthAt tel Adi chIkaNA padArthanA) mardanayukta thayelo, svabhAvathI ja je bahu rajathI bharelI chhe (arthAt bahu rajavALI chhe) evI bhUmimAn rahelo, shastronA vyAyAmarUpI karma (arthAt shastronA abhyAsarUpI kriyA) karato, anek prakAranAn karaNo vaDe sachitta tathA achitta vastuono ghAt karato, (te bhUminI) rajathI bandhAy chhe-lepAy chhe. (tyAn vichAro ke) temAnthI te puruShane bandhanun kAraN kayun chhe? pratham, svabhAvathI ja je bahu rajathI bharelI chhe evI bhUmi rajabandhanun kAraN nathI; kAraN ke jo em hoy to jemaNe tel Adinun mardan nathI karyun evA puruSho ke jeo te bhUmimAn rahelA hoy temane paN rajabandhano prasang Ave. shastronA vyAyAmarUpI karma paN rajabandhanun kAraN nathI; kAraN ke jo em hoy to jemaNe tel Adinun mardan nathI karyun temane paN shastravyAyAmarUpI kriyA karavAthI rajabandhano prasang Ave. anek prakAranAn karaNo paN rajabandhanun kAraN nathI; kAraN ke jo em hoy to jemaNe tel Adinun mardan nathI karyun temane paN anek prakAranAn karaNothI rajabandhano prasang Ave. sachitta tathA achitta vastuono ghAt paN rajabandhanun kAraN nathI; kAraN ke jo em hoy to jemaNe tel Adinun mardan nathI karyun temane paN sachitta tathA achitta vastuono ghAt karavAthI rajabandhano prasang Ave. mATe nyAyanA baLathI ja A phalit thayun (-siddha thayun) ke, je te puruShamAn snehamardanakaraN (arthAt te puruShamAn je tel AdinA mardananun karavun), te bandhanun kAraN chhe. tevI rIte-mithyAdraShTi potAmAn rAgAdik (-rAgAdibhAvo-) karato, svabhAvathI ja je bahu karmayogya pudgalothI bharelo chhe evA lokamAn kAy-vachan-mananun karma (arthAt kAy-vachan-mananI kriyA) karato, anek prakAranAn karaNo vaDe sachitta tathA achitta vastuono ghAt karato, karmarUpI rajathI bandhAy chhe. (tyAn vichAro ke) temAnthI te puruShane bandhanun kAraN kayun chhe? pratham, svabhAvathI ja je bahu karmayogya pudgalothI bharelo chhe evo lok bandhanun kAraN nathI; kAraN ke jo em hoy to siddho ke jeo lokamAn rahelA chhe temane paN bandhano prasang Ave. kAy-vachan-mananun karma (arthAt kAy-vachan-mananI kriyAsvarUp


PDF/HTML Page 2485 of 4199
single page version

(पृथ्वी)
न कर्मबहुलं जगन्न चलनात्मकं कर्म वा
न नैककरणानि वा न चिदचिद्वधो बन्धकृत्।
यदैक्यमुपयोगभूः समुपयाति रागादिभिः
स एव किल केवलं भवति बन्धहेतुर्नृणाम्।। १६४।।

yog) paN bandhanun kAraN nathI; kAraN ke jo em hoy to yathAkhyAt-sanyamIone paN (kAy-vachan-mananI kriyA hovAthI) bandhano prasang Ave. anek prakAranAn karaNo paN bandhanun kAraN nathI; kAraN ke jo em hoy to kevaLagnAnIone paN (te karaNothI) bandhano prasang Ave. sachitta tathA achitta vastuono ghAt paN bandhanun kAraN nathI; kAraN ke jo em hoy to jeo samitimAn tatpar chhe temane (arthAt jeo yatnapUrvak pravarte chhe evA sAdhuone) paN (sachitta tathA achitta vastuonA ghAtathI) bandhano prasang Ave. mATe nyAyabaLathI ja A phalit thayun ke, je upayogamAn rAgAdikaraN (arthAt upayogamAn je rAgAdikanun karavun), te bandhanun kAraN chhe.

bhAvArtha– ahIn nishchayanay pradhAn karIne kathan chhe. jyAn nirbAdh hetuthI siddhi thAy te ja nishchay chhe. bandhanun kAraN vichAratAn nirbAdhapaNe e ja siddha thayun ke-mithyAdraShTi puruSh je rAgadveShamohabhAvone potAnA upayogamAn kare chhe te rAgAdik ja bandhanun kAraN chhe. te sivAy bIjAn-bahu karmayogya pudgalothI bharelo lok, man-vachan-kAyanA yog, anek karaNo tathA chetan-achetanano ghAt-bandhanAn kAraN nathI; jo temanAthI bandh thato hoy to siddhone, yathAkhyAt chAritravALAone, kevaLagnAnIone ane samitirUpe pravartanArA munione bandhano prasang Ave chhe. parantu temane to bandh thato nathI. tethI A hetuomAn (-kAraNomAn) vyabhichAr Avyo. mATe bandhanun kAraN rAgAdik ja chhe e nishchay chhe.

ahIn samitirUpe pravartanArA munionun nAm lIdhun ane avirat, deshaviratanun nAm na lIdhun tenun kAraN e chhe ke-avirat tathA deshaviratane bAhyasamitirUp pravRutti nathI tethI chAritramoh sambandhI rAgathI kinchit bandh thAy chhe; mATe sarvathA bandhanA abhAvanI apekShAmAn temanun nAm na lIdhun. bAkI antaranganI apekShAe to teo paN nirbandh ja jANavA.

have A arthanun kaLasharUp kAvya kahe chhe-

shlokArtha– [बन्धकृत्] karmabandh karanArun kAraN, [न कर्मबहुलं जगत्] nathI bahu karmayogya pudgalothI bharelo lok, [न चलनात्मकं कर्म वा] nathI chalanasvarUp


PDF/HTML Page 2486 of 4199
single page version

karma (arthAt kAy-vachan-mananI kriyArUp yog), [न नैककरणानि] nathI anek prakAranAn karaNo [वा न चिद्–अचिद्–वधः] ke nathI chetan-achetanano ghAt. [उपयोगभूः रागादिभिः यद्–ऐक्यम् समुपयाति] ‘upayogabhU’ arthAt AtmA rAgAdik sAthe je aikay pAme chhe [सः एव केवलं] te ja ek (-mAtra rAgAdik sAthe ekapaNun pAmavun te ja-) [किल] kharekhar [नृणाम् बन्धहेतुः भवति] puruShone bandhanun kAraN chhe.

bhAvArtha– ahIn nishchayanayathI ek rAgAdikane ja bandhanun kAraN kahyun chhe. 164.

*
samayasAr bandh adhikAr

pratham arthakAr panDit shrI jayachandajI mangalAcharaN kahe chhe-

“rAgAdikathI karmano bandh jANI munirAy,
taje teh samabhAvathI, namun sadA tasu pAy.”

shun kahe chhe? ke rAg ne dveSh, ne puNya ne pAp ItyAdi je vikArI bhAv paryAyamAn thAy chhe te vaDe karmabandh thAy chhe; A dayA, dAn, vrat, bhakti AdinA je shubhabhAv thAy chhe te bandhananA bhAv chhe em kahe chhe. ahAhA..! vratAdinA je vyavahAr pariNAm thAy chhe te bandhanarUp chhe em munirAj jANe chhe. samajANun kAI...?

juo, je vyavahAranA rAgane-bandhanane munirAj jANe chhe te vyavahAranay chhe. (nishchaye to te svarUpavishrAnt chhe)

to shun rAgane-bandhane vyavahAre jANe chhe eTalAthI munirAjane mukti thAy chhe? to kahe chhe-nA; to kevI rIte chhe? to kahe chhe-

‘taje teh samabhAvathI’,-shun kahyun? ke rAgane-bandhane jANIne antar-ekAgratA vaDe samabhAvanI-vItarAgabhAvanI pragaTatA karIne te rAgane-bandhane chhoDI de chhe ne muktine pAme chhe. ahAhA...! AtmA sachchidAnandasvarUp pUrNAnandano nAth prabhu abhed ek gnAyakabhAvamay vastu chhe. munirAj AvA potAnA nij AtmadravyamAn antaraekAgratA vaDe sthir thaI shAnt-shAnt param shAnt vItarAgabhAvane-samabhAvane pragaT kare chhe ne te vaDe rAgane-bandhane dUr kare chhe ne mukti pAme chhe. lyo, AvA (svarUpamAn vishrAnt evA) munirAj hoy chhe ane temane, arthakAr kahe chhe-hun sadA namaskAr karun chhun. ahA! shuddha AtmadravyanA Ashraye jemane atyant nirvikAr pariNaman thayun ne karmabandhan TaLI gayun te munirAjanA charaNakamaLamAn hun nitya DhaLun chhun-namun chhun em kahe chhe. have-

‘pratham TIkAkAr kahe chhe ke-have bandh pravesh kare chhe. jem nRityanA akhADAmAn


PDF/HTML Page 2487 of 4199
single page version

svAng pravesh kare tem rangabhUmimAn bandhatattvano svAng pravesh kare chhe.

tyAn pratham ja, sarva tattvone yathArtha jANanArun je samyaggnAn chhe te bandhane dUr karatun pragaT thAy chhe evA arthanun mangaLarUp kAvya kahe chhe’-

bandhano nAsh karavA mATe mAngaLik kahe chhe-

* kaLash 163 shlokArtha uparanun pravachan *

‘राग–उद्गार–महारसेन सकलं जगत प्रमतं कृत्वा’ -je (bandh) rAganA udayarUpI mahAras (dArU) vaDe samasta jagatane pramat (-matavAlun, gAphel) karIne. ‘रस– भाव–निर्भर–महा–नाटयेन–क्रीडन्तं बन्धं’ rasanA bhAvathI (arthAt rAgarUpI ghelachhAthI) bharelA moTA nRitya vaDe khelI (nAchI) rahyo chhe evA bandhane...

shun kahyun? ke bandh-rAganI ekatAbuddhirUp dArUe jagatanA jIvone pramatta nAm gAnDA-pAgal karI dIdhA chhe. bhAI! chAhe ashubharAg ho ke shubharAg ho, -e kAI AtmAnun svarUp nathI. juo, A je bhagavAn (arahantAdi) rAgarahit vItarAg thaI gayA chhe emanI vAt nathI; A to shuddha chaitanyasvabhAvamay sadA vItarAgasvabhAvI pote andar AtmA bhagavAnasvarUpe chhe tenA svarUpamAn shubhAshubh rAg nathI em vAt chhe. bahu jhINI vAt bhAI! Avun sva svarUp chhe topaN, kahe chhe, rAganA ekatvarUp mahAras nAm dArU vaDe jagat Akhun gAphel-matavAlun thaI rahyun chhe. samajANun kAI...?

ahA! andar pote traNalokano nAth sadA bhagavAnasvarUpe-paramAtmasvarUpe virAjI rahyo chhe paN enI ene khabar nathI. rAgano bhAv mAro chhe, shubharAg bhalo chhe em rAg sAthe ekapaNAnA mohano mahAras eNe pIdhelo chhe ne! (tethI kAI sudhabudh nathI). AgaL kaheshe ke moTA mAndhAtA panchamahAvratadhArIo (dravyalingIo) hajAro rANIo chhoDIne jangalamAn vasanArAo paN, A panchamahAvratAdino rAg mAro chhe em rAg sAthe ekatva karIne badhA unmatta-pAgal thaI gayA chhe. ahA! AvI (gajab) vAtu!! duniyA AkhIthI vItarAgano mArag sAv judo chhe bApA! AmAn kAI vAdavivAde samajAy evun nathI.

bhagavAn AtmA sahajAnandasvarUp prabhu ek gnAyakabhAvapaNe sadA andar virAjamAn chhe. ahA! tene bhUlIne sansArI jIvone je rAganI ruchi-prem chhe te mithyAtvabhAv chhe, bandhabhAv chhe. ahA! te mithyAtvano-bandhano ras jagat AkhAne unmatta karIne rAgarUpI ghelachhAthI bharelA moTA nRitya vaDe nAchI rahyo chhe, shun kahyun? ke abandhasvarUpI bhagavAn AtmAmAn jenI najarun nathI ane jenI najarun rAgarUp bandh par chhe (rAgae bhAvabandh chhe) evA jagatane mithyAtvarUpI bandhano ras vikArathI bharelA


PDF/HTML Page 2488 of 4199
single page version

mahA nRitya vaDe nAchI rahyo chhe. have kahe chhe-evA bandhane uDADI detun samyaggnAn have pragaT thAy chhe-

evA bandhane ‘धुनत्’ uDADI detun-dUr karatun, ‘ज्ञानं’ gnAn ‘समुन्मज्जति’ uday pAme chhe.

shun kahe chhe! ke je bandhe AkhA jagatane rAg mAro chhe evI ghelachhAthI gAnDu banAvyun hatun te bandhane uDADI detun gnAn nAm AtmA-nityAnandasvarUp bhagavAn uday pAme chhe. ahAhAhA...! samyagdraShTi dharmI puruSh ke je rAgarahit-bandharahit sadA abandhasvarUp bhagavAn AtmAne jue chhe-anubhave chhe tene bandhane uDADI detun gnAn uday pAme chhe em kahe chhe. jene gnAnamAn sachchidAnandasvarUp nitya abandh bhagavAn AtmA jaNAyo tene gnAn nAm AtmA uday pAme chhe. shun karato thako? to kahe chhe ke jagat AkhAne jeNe unmatta banAvyun chhe tevA bandhane uDADI deto-dUr karato thako. lyo, AvI vAto bhAre; lokone lAge ke A to ekalI nishchayanI vAto chhe. tun em kahe prabhu! -paN shun thAy? mArag to A chhe bApA!

are! rAganA rasanI ruchimAn eNe choryAshInA avatAramAn-kAgaDA, kUtarA, kIDA ne ekendriyAdi nigodanA avatAromAn anant-anant bhav karyA chhe. ahA! A bandhe ene gAphel karI chAragatirUp sansAramAn rAganA nAchathI nachAvyo chhe, rakhaDAvyo chhe. ahIn kahe chhe-have antaramAn uday pAmelun gnAn-samyaggnAn te bandhane uDADI de chhe. ahAhA...! hun to rAganA sambandhathI rahit abandhasvarUp shuddha chaitanyamay trikALI bhagavAn chhun evun jemAn bhAn thayun te samyaggnAn bandhane uDADI de chhe. AvI vAt chhe!

AmAn have olun sAmAyik karavun ne pratikramaN karavun ne posA karavA ityAdi to Avatun nathI?

bhAI! sAmAyik kone kahevI enI tane khabar nathI. tun jene sAmAyik Adi kahe chhe e to rAg chhe. vAstavamAn andar gnAnAnandanI mUrti prabhu AtmA nitya birAjI rahyo chhe, tenun gnAn-shraddhAn pragaT thavun ane temAn ja TharI javun tene bhagavAn sAmAyik kahe chhe. ahAhA...! jemAn atIndriy Anandano param adbhut AlhAdakArI samaras pragaT thAy tene sAmAyik kahe chhe.

AtmA Anandarasakand prabhu chhe. temAn ekAgra thaI TharatAn Anandano-amRutano svAd pragaT thAy chhe; jyAre A puNya-pApanA rasano svAd chhe e to jherano svAd chhe. shun kahyun? A puNyabhAvano (prashastarAgano) je svAd chhe e jherano svAd chhe. enA svAdamAn jagat Akhun gAnDu thaI rahyun chhe. parantu koI puNya-pApanA rasathI bhinna paDI jyAn potAnA shuddha chaitanyarasakand paramAnandamUrti prabhu AtmAmAn draShTi kare chhe tyAn


PDF/HTML Page 2489 of 4199
single page version

rAgane-bandhane uDADI detun gnAn-AtmagnAn uday pAme chhe. ahA! anrtadraShTi karatAn abandhasvabhAvI ek gnAyakabhAvamAtra AtmAnI pratIti ne gnAn pragaT thAy chhe ane enun ja nAm dharma chhe. samajANun kAI...?

ahAhA...! kevun chhe gnAn? arthAt kevo chhe bhagavAn AtmA? gnAn kahetAn AtmA; to kahe chhe-

‘आनन्द–अमृत–नित्य–भोजि’ AnandarUpI amRutanun nitya bhojan karanArun chhe, shun kahyun? ke vartamAn pragaTelun samyaggnAn AnandAmRutanun nitya bhojan karanArun chhe. pahelAn (anAdithI) je rAganI ekatArUp dashA hatI te dukharUp dashA hatI. parantu rAgathI-puNya- pApanA vikalpathI bhinna paDIne jyAre AtmAne-chidAnandarasakand potAnA bhagavAnane- jANyo tyAre, kahe chhe ke je gnAn-samyaggnAn pragaT thayun te AnandarUpI amRutanun nitya bhojan karanArun chhe. ahAhA...! rAganA-jheranA svAdanA vedanathI chhUTI je gnAn shuddha chaitanyarasanA svAdanA vedanamAn paDayun te, kahe chhe, AnandarUpI amRutanun nitya bhojan karanArun chhe. ahA! bhAShA to juo! AnandarUpI amRutanun ‘nitya’ bhojan karanArun chhe em kahe chhe.

‘नित्य–भोजि’ -em pATh chhe ne? ahAhA...! bhagavAn AtmA

sahajAnandasvarUp prabhu nitya AnandasvarUp chhe ane tenA svAnubhav vaDe pragaT thayelun gnAn paryAyamAn nitya Anandanun bhojan karanArun chhe. (matalab ke have pachhI ene rAgano-jherano svAd nathI). gajab vAt chhe.

A maisUb, pataraveliyAn, strInun sharIr ityAdino svAd to ene chhe nahi, paN te ThIk chhe evo je rAg te jheranA pyAlA chhe prabhu! ane AtmA Anandarasakand prabhu jevo chhe tevo svAnubhavamAn Avavo te amRutanA pyAlA chhe. A amRutanA pyAlA jene pragaTayA tene nitya pragaTayA chhe em kahe chhe. atyAre lokonA antaramAn jyAn sansAranI-rAganI hoLI saLage chhe tyAn to A vAt chhe nahi paN dharmanA bahAne jyAn rAganI-shubharAganI prarUpaNA chAle chhe tyAn paN A vAt chhe nahi. shun thAy? arere! jyAn satya sAmbhaLavAy maLe nahi tyAn satyano vichAr kyAthi uge? tyAn satyano (shuddha Atmatattvano) vichAr karavAno prasang kyAthi maLe? ane satya bhaNI jhukAv to thAy ja kyAthi? ahA! em ne em avasar (manuShyabhav) veDaphAI jAy!

bhagavAn AtmA atIndriy Anandano kand prabhu chhe. tenA svAnubhavamAn pragaTelun gnAn bandhano chhed karIne nitya AnandAmRutanun bhojan karanArun chhe. AvI vAt! have jene indriyanA viShayomAn sukh bhAse chhe te viShayonA bhikhArIne atIndriy Anandarasano svAd kyAthi Ave? ahA! koIne strI rUpALI, sundar, namaNI hoy ane


PDF/HTML Page 2490 of 4199
single page version

tenI sAthe ramavAmAn Anand bhAse tene anupam Anandarasanun nityabhojan kyAthi hoy? ahA! strI Adi viShayomAn ramavAmAn je Anand bhAse chhe te to mithyAtvano bhramaNAno- sansArano ras chhe ane te chaturgatiparibhramaN karAvanAro chhe. samajANun kAI...?

prashna– to samyagdraShTine paN rAg to hoy chhe? (em ke tene ‘AnandAmRut- nityabhoji’ kem kahyo?)

samAdhAna– samyagdraShTi arthAt jene Anandano nAth prabhu AtmA anubhavamAn draShTimAn ne pratItimAn Avyo chhe ene mukhyapaNe nitya Anandanun bhojan chhe. ene kinchit rAg chhe te ahIn gauN chhe. koI ahIn em kADhe (samaje) ke samakitI nitya Anandane bhogave, tene dukh hoy ja nahi to em nathI. ene ‘AnandAmRutanityabhoji’ kahyo e to ene je vItarAgatAno-sukhano ansh pragaTayo enI mukhyatAthI vAt karI. paN bhAI! ene jeTalo kinchit rAg chhe teTalun dukh chhe. jyAn sudhI pUrNa vItarAgatA thaI nathI tyAn sudhI dayA, dAn, vrat, bhakti ityAdinA vikalpa tene hoy chhe ane te rAg chhe ane teTalun tene dukhanun vedan chhe. paN ahIn tene mukhya na gaNatAn (gauN gaNIne) ene nitya Anandanun vedan chhe em kahyun chhe. samajANun kAI...? ahA! draShTi (darshan) nirvikalpa chhe ane teno viShay nityAnand prabhu abhed ek nirvikalpa chhe. to draShTinI apekShAe samyagdraShTine nitya Anandano ja anubhav chhe em kahyun chhe. bAkI draShTi sAthe je gnAn pragaT chhe te to em yathArtha jANe chhe ke jeTalo rAg avasheSh chhe teTalun dukhanun vedan chhe ane teTalo bandh paN chhe je dravyabandhanun kAraN thAy chhe. AvI vAt chhe.

ahAhA...! jem hajAr pAnkhaDInun phUl khIlI UThe tem antardraShTi karatAn bhagavAn AtmA sarva asankhyAt pradeshe AnandathI khIlI UThe chhe. oho! je Anand andar sankochapaNe-shaktipaNe paDayo hato te, enA taraphano Ashray thatAn ja, dharmIne paryAyamAn uchhaLIne ullasit thAy chhe. Anun nAm dharma ne Anun nAm nirjarA kahevAmAn Ave chhe. samakitIne nirjarA chhe em Ave chhe ne? Anun nAm te nirjarA chhe.

A to ek be bahArathI upavAs kare ne mAne ke thaI gaI tapasyA ne thaI gaI nirjarA to tene kahIe chhIe ke dhULey nathI tapasyA sAmbhaLane. bApu! marI jAy ne tun (upavAsAdi rAg) karI karIne; topaN jyAn sudhI nirmaLAnandano nAth prabhu AtmAnA andar bheTA na thAy tyAn sudhI tapey nathI ne nirjarAy nathI.

A to ene nirjarA chhe jene AnandarUpI amRutanun nitya bhojan chhe. A laukikamAn ‘amRut’ kahe chhe e nahi hon. lokamAn to anek prakAre amRut kahe chhe-e vAt nathI A to atIndriy AnandarUpI amRutanun nitya bhojan em vAt chhe. nitya nAm sadA. nirjarA adhikAramAn chhelle Avyun ne? ke-


PDF/HTML Page 2491 of 4199
single page version

‘samyakavant mahant sadA samabhAv rahai...’

e ‘sadA’nI vyAkhyA chhe te ahIn pAchhI AvI. vaLI kevun chhe gnAn? to kahe chhe-

‘सहज–अवस्थां स्फुटं नाटयत’ potAnI jANanakriyArUp sahaj avasthAne pragaT nachAvI rahyun chhe.

pahelAn e nAchatun to hatun; e to Avyun ne? ke –‘रस–भाव–निर्भर–महा– नाटयेन क्रीडन्तं बन्धं’ pahelAn e nAchatun hatun rAganI ghelachhAbharyA nRityathI. have svabhAvadraShTi thatAn tene chhoDIne potAnI jANanakriyArUp sahaj avasthAne pragaT nachAvI rahyun chhe. juo, AmAn bandhanI sAme gnAn lIdhun. konun? samyagdraShTinun ahA! nitya AnandAmRutanun bhojan kare chhe te samakitInun gnAn jANanakriyArUp sahaj avasthAthI nAchI rahyun chhe. arthAt samakitIne jANanakriyAmAtra potAnI sahaj nirmaL avasthA vartamAn pragaT thaI chhe. pahelAn rAg pragaT thato hato tene badale have gnAn pragaT thayun chhe.

vaLI kevun chhe gnAn? ‘धीर–उदारम्’ dhIr chhe, udAr chhe.

ahA! samyaggnAnInun gnAn dhIr chhe eTale shun? ke te dhIrun thaIne svarUpamAn samAIne rahelun chhe. A karun ne te karun-evI bahAranI ho-hA ne dhandhAlamAn te parovAtun nathI. ahAhA...! agnAnI jyAn khUb harakhAI jAy vA munjhAI jAy evA anukUL ke pratikUL sanjogamAn gnAnI tene (-sanjogane) jANavAmAtrapaNe-sAkShIbhAvapaNe ja rahe chhe, paN temAn harakh-khed pAmato nathI. shun kahyun? pratikuLatAnA ganj khaDakAyA hoy topaN gnAnI svarUpamAn nishchaL raheto thako tene jANavAmAtrapaNe rahe chhe paN khedakhinna thato nathI. Avun gnAnInun gnAn mahA dhIr chhe. je vaDe te antaArAdhanAmAn nirantar lAgelo ja rahe chhe.

vaLI te udAr chhe. sAdhakane anAkuL AnandanI dhArA aviratapaNe vRuddhigat thaI param (pUrNa) Anand bhaNI gati kare evA anant anant puruShArthane jAgrat kare tevun udAr chhe. bhInsanA prasangamAn paN andarathI dhArAvAhI shAntinI dhArA nIkaL‌yA ja kare evun mahA udAr chhe. jyAn agnAnI akaLAI jAy, munjhAI jAy evA AkarA udayanA kALamAn paN gnAnInun gnAn dhArAvAhI shAnti-AnandanI dhArAne temAn bhang na paDe tem TakAvI rAkhe tevun udAr chhe. ahAhA..! Avun gnAnInun gnAn udAr chhe.

vaLI ‘अनाकुलं’ anAkuL chhe. jemAn jarAy AkuLatA nathI tevun AnandarUp chhe. gnAnIne kyAy harakh ke khed nathI. tene kinchit asthiratA hoy chhe te ahIn gauN chhe. vAstavamAn te nirAkuL AnandAmRutanun nirantar bhojan karanAro chhe. ahA! jANavun, jANavun mAtra jenun svarUp chhe temAn AkuLatA shun?


PDF/HTML Page 2492 of 4199
single page version

vaLI gnAn ‘निरुपधि’ nirupadhi chhe. eTale ke ene rAganI upadhi nathI, arthAt te rAganA sambandhathI rahit chhe. samyaggnAn parigrahathI rahit chhe. temAn kAI paradravya sambandhI grahaN-tyAg nathI evun nirupadhi chhe. A pramANe rAgathI bhinna paDIne bhagavAn AtmAmAn antaraekAgra thatAn pragaT thayelun gnAn bandhane uDADI detun, AnandAmRutanun nitya bhojan karanArun, jANanakriyArUp sahaj avasthAne nachAvatun, dhIr, udAr, anAkuL ane nirupadhi chhe. Avun samyaggnAn mahA mangaL chhe.

kaLash 163 bhAvArtha uparanun pravachan

bandhatattve rangabhUmimAn pravesh karyo chhe,...’ rAganun upayogamAn ekatva thavun enun nAm bandhatattva chhe. bhagavAn AtmA shuddha chaitanyasvarUp chhe. tenA upayogamAn-gnAnamAn vikAranun-rAganun ekatva thavun te bandhatattva chhe jaD karmano bandh e to bAhya nimitta chhe. ahIn kahe chhe-e bandhatattve rangabhUmimAn pravesh karyo chhe. nATakanI upamA ApI chhe ne? have kahe chhe-

‘tene uDAvI daIne je gnAn pote pragaT thaI nRitya karashe te gnAnano mahimA A kAvyamAn pragaT karyo chhe.’

ahIn kahe chhe te gnAn mahA mahimAvant chhe, mAngalik chhe jeNe upayog sAthe rAganI ekatAne toDI nAkhI chhe ane je nityAnandasvarUp prabhu AtmAmAn Ashray pAmIne svarUpamAn ekatvapaNe pariNamyun chhe. upayogamAn rAganun ekatva te mukhyapaNe bandh chhe. evA bandhane uDAvI daIne pragaT thayelun gnAn nirAkuL Anandano nAch nAche chhe. ahAhA...! pahelAn rAganA ekatvamAn je nAchatun hatun te gnAn have rAgathI judun paDIne nij gnAnAnandasvabhAvamAn ekatva pAmIne Anandano nAch nAche chhe. ahA! Anun nAm samyaggnAn chhe ane te Anandanun denArun atyant dhIr ane udAr hovAthI mahAmangaLarUp chhe. have kahe chhe-

‘evo anant gnAnasvarUp je AtmA te sadA pragaT raho.’ ahAhA...! AtmA anant anant sAmarthyamanDit anant gnAnasvarUp dravya chhe. eno gnAnasvabhAv behad, aparimit chhe. ahAhA...! jeno je svabhAv chhe enI had shI? kShetrathI bhale sharIr pramAN hoy paN eno svabhAv behad anant gnAnasvarUp chhe. ahIn kahe chhe-evun gnAnasvarUp, AtmAne sadA pragaT raho shun kIdhun? A jevo pragaT thayo evo ne evo sAdi-anant kAL raho. em kahe chhe. samajANun kAI...? A mahA mAngalik chhe.

jhINI vAt chhe bhAI! A badhI bahAranI kriyA kare te kriyA vaDe bandh tUTe em chhe nahi. A to paryAyabuddhimAn je vikAranA ekatvarUp pariNaman hatun teno


PDF/HTML Page 2493 of 4199
single page version

dravyadraShTi vaDe nAsh karyo chhe ane tyAre pragaT thayelun je gnAn temAn anantagnAnasvarUp bhagavAn AtmA jaNAyo ane tenun pariNaman shuddha nirmaL nirAkuL Anandanun pragaT thayun. have kahe chhe-te anant gnAnasvarUp AtmA sadAy pragaT raho. lyo, AvI vAt chhe!

samayasAr gAthA 237 thI 241 mathALun

have bandhatattvanun svarUp vichAre chhe; temAn pratham, bandhanA kAraNane spaShTa rIte kahe chhe-

gAthA 237 thI 241 TIkA uparanun pravachan

‘jevI rIte-A jagatamAn kharekhar koI puruSh snehanA (arthAt tel Adi chIkaNA padArthanA) mardanayukta thayelo,...’

‘A jagatamAn’ -em kahIne jagat siddha karyun. ‘snehanA mardanayukta thayelo’ eTale ekalun sneh nAm tel chopaDelun em nahi paN sharIr upar khUb mardan karelun em kahevun chhe. juo, ahIn koI telanun mardan kare chhe-karI shake chhe em siddha nathI karavun. A to draShTAntamAn telanA mardan vaDe chikAshavALo koI puruSh chhe bas eTalun ja kahevun chhe. samajANun kAI...? shun kIdhun? ke-

‘jevI rIte-A jagatamAn kharekhar koI puruSh snehanA mardanayukta thayelo, svabhAvathI ja je bahu rajathI bharelI chhe (arthAt bahu rajavALI chhe) evI bhUmimAn rahelo, shastronA vyAyAmarUpI karma (arthAt shastronA abhyAsarUpI kriyA) karato, anek prakAranAn karaNo vaDe sachitta tathA achitta vastuono ghAt karato, (te bhUminI) rajathI bandhAy chhe- lepAy chhe.’

A to dAkhalo chhe. have emAnthI koI kutarka karIne em kADhe ke-juo, bhUmimAn rahyo chhe ke nahi? vyAyAmarUpI kriyA kare chhe ke nahi? vyavahAre kriyA kare chhe ke nahi? bApu! ahIn e prashna nathI. ahIn to enun draShTAnt laIne siddhAntamAn utAravun chhe. have draShTAntamAn paN khoTA tarka karIne vAtane uDADI de e kem hAle?

ahAhA...! ‘anek prakAranA karaNo vaDe sachitta tathA achitta vastuono ghAt karato’ -matalab ke sachitta nAm ekendriyAdi prANIo ane achitta nAm paththar Adi padArthono ghAt karato-em kahyun to koI parano ghAt karI shake chhe em ahIn siddha nathI karavun. A to draShTAntamAnthI ek ansh siddhAntano kADhI levo chhe. draShTAnt kAI sarva prakAr siddhAnt sAthe maLatun Ave em na hoy. ‘karaNo vaDe sachitta-achitta vastuono ghAt karato’ -e to draShTAnt pUratun chhe; bAkI AgaL kaheshe ke-‘paravastuno jIv ghAt karI shake nahi.’ to emAn jIvanun shun kArya chhe?


PDF/HTML Page 2494 of 4199
single page version

jIv paravastuno ghAt karavAno bhAv kare te enun kArya chhe, te enun karma chhe, pariNAm chhe; paN paravastuno ghAt thAy e kharekhar jIvanun kArya nathI. koIno ghAt thAy te samaye kadAchit bIjA koI jIvano ghAt karavAno bhAv nimitta hoy chhe to ANe Ano ghAt karyo em upachArathI kahevAy chhe.

ahIn kahe chhe-snehanA mardanayukta thayelo puruSh bahu rajabharelI bhUmimAn shastro vaDe vyAyAm karato, anek karaNo vaDe sachitta-achitta vastuono ghAt karato te rajathI bandhAy chhe-lepAy chhe. ‘(tyAn vichAro ke) temAnthI te puruShane bandhanun kAraN kayun chhe?’ lyo, A siddhAnt siddha karavo chhe. to have AgaL kahe chhe-

‘pratham, svabhAvathI ja je bahu rajathI bharelI chhe evI bhUmi rajabandhanun kAraN nathI; kAraN ke jo em hoy to jemaNe tel Adinun mardan nathI karyun evA puruSho ke jeo te bhUmimAn rahelA hoy temane paN rajabandhano prasang Ave.’

shun kIdhun? ke je bhUmimAn ghaNI raj chhe temAn bIjA ghaNA puruSho tel chopaDayA vinAnA paN hoy chhe. tyAn rajabandh to telathI mardanayukta puruShane ekane ja thAy chhe, bIjAone nahi. tethI em siddha thayun ke tel AdinI chikAsh je lAgelI chhe e ja rajabandhanun kAraN chhe, paN bahu rajathI bharelI bhUmi rajabandhanun kAraN nathI. kemake jo bahu rajathI bharelI bhUmi rajabandhanun kAraN hoy to bhUmimAn rahelA anya telanI chikAshathI rahit je puruSho chhe temane paN rajabandh thavo joIe.

have kahe chhe-‘shastronA vyAyAmarUpI karma paN rajabandhanun kAraN nathI; kAraN ke jo em hoy to jemaNe tel Adinun mardan nathI karyun temane paN shastra vyAyAmarUpI kriyA karavAthI rajabandhano prasang Ave.’ paN em banatun nathI. mAtra jenA sharIre tel AdinI chIkAsh chhe tene ja rajabandh thAy chhe, anyane nahi. tethI em nakkI thAy chhe ke telanI chIkAsh ja rajabandhanun kAraN chhe, parantu shastronA vyAyAmarUpI kriyA rajabandhanun kAraN nathI.

trIjun, ‘anek prakAranAn karaNo paN rajabandhanun kAraN nathI; kAraN ke jo em hoy to jemaNe tel Adinun mardan nathI karyun temane paN anek prakAranAn karaNothI rajabandhano prasang Ave.’ paN em banatun nathI. arthAt mAtra jenA sharIr par tel AdinI chIkAsh chhe tene ja rajabandh thAy chhe, anya puruShone nahi. tethI em siddha thayun ke tel AdinI chIkAsh ja rajabandhanun kAraN chhe, parantu anek prakAranAn karaNo rajabandhanun kAraN nathI.

chothun, ‘sachitta tathA achitta vastuono ghAt paN rajabandhanun kAraN nathI; kAraN ke jo em hoy to jemaNe tel Adinun mardan nathI karyun temane paN sachitta


PDF/HTML Page 2495 of 4199
single page version

tathA achitta vastuono ghAt karavAthI rajabandhano prasang Ave.’ paN em banatun nathI. arthAt jenA sharIre tel AdinI chIkAsh chhe tene ja ekane rajabandh thAy chhe, anya koIne nahi. tethI em siddha thayun ke tel AdinI chIkAsh ja rajabandhanun kAraN chhe, parantu sachitta tathA achitta vastuono ghAt rajabandhanun kAraN nathI.

have saravALo kahe chhe. ‘mATe nyAyanA baLathI ja A phalit thayun (-siddha thayun) ke, je te puruShamAn snehamardanakaraN (arthAt te puruShamAn je tel AdinA mardananun karavun), te bandhanun kAraN chhe.’

juo, A nyAyanA baLathI ja siddha thayun ke te puruShamAn je tel Adinun mardan karavun chhe te ja rajabandhanun kAraN chhe. ahIn telanun ekalun chopaDavun em na letAn telanun mardan karavun em lIdhun chhe kemake emAnthI siddhAnt batAvavo chhe. shun? ke ekalo rAg bandhanun kAraN nathI paN rAganun mardan arthAt rAganun upayog sAthe ekatva karavun e bandhanun mukhya kAraN chhe. A draShTAnt thayun.

have siddhAnt kahe chhe- ‘tevI rIte-mithyAdraShTi potAmAn rAgAdik (-rAgAdibhAvo) karato, svabhAvathI ja je bahu karmayogya pudgalothI bharelo chhe evA lokamAn kAy-vachan- mananun karma (arthAt kAy-vachan-mananI kriyA) karato, anek prakAranAn karaNo vaDe sachitta tathA achitta vastuono ghAt karato karmarUpI rajathI bandhAy chhe. (tyAn vichAro ke) temAnthI te puruShane bandhanun kAraN kayun chhe?’

shun kIdhun? ke AtmA chaitanyamUrti prabhu akhanD ek gnAnAnandasvarUp chhe. tene na oLakhatAn vartamAn avasthAmAn je shubhAshubh rAgAdi thAy chhe tene potAnun svarUp mAne te mithyAdraShTi chhe. mithyAdraShTi par nimittAdi sanyog ane sanyogIbhAvamAn rokANo chhe. ahA! chaitanyasvabhAvathI jaD dravya to bAhya ja chhe. tathA shubhAshubh rAganA pariNAm paN shuddha chaitanyathI bahAr chhe. te bAhya bhAvone je potAnA jANe chhe, mAne chhe te bahirAtmA mithyAdraShTi chhe, ane te rajathI bandhAy chhe. ahIn pUchhe chhe ke-rAgathI sanyukta te bahu karmayogya rajakaNothI ThasAThas bharelA lokamAn, man-vachan-kAyanI kriyA karato ane anek karaNo (-hastAdi) vaDe sachitta-achitta vastuono ghAt karato karmarajathI bandhAy chhe to tyAn te puruShane bandhanun kAraN kayun chhe? eno nirNay karAve chhe.

‘pratham, svabhAvathI ja je bahu karmayogya pudgalothI bharelo chhe evo lok bandhanun kAraN nathI; kAraN ke jo em hoy to siddho ke jeo lokamAn rahelA chhe temane paN bandhano prasang Ave.’ paN em chhe nahi; kemake lokAgre birAjamAn siddha bhagavAnane tyAn karmayogya pudgalo hovA chhatAn karmabandh nathI. karmabandh to ek rAgathI sanyukta puruShane ja thAy chhe. mATe upayogamAn rAganun sanyuktapaNun e ja bandhanun


PDF/HTML Page 2496 of 4199
single page version

kAraN chhe paN svabhAvathI ja bahu karmayogya pudgalothI bharelo lok bandhanun kAraN nathI.

shubhabhAv bhalo ne ashubh buro evA be bhAg shuddha chaitanyanA ekAkAr (chidAkAr) svabhAvamAn nathI. agnAnane laIne mithyAdraShTie evA be bhAg pADayA chhe. paN e viShamatA chhe ane te bandhanun kAraN chhe. bhagavAn siddha to pUraN samabhAve- vItarAgabhAve pariNamyA chhe tethI tyAn karmayogya pudgalo hovA chhatAn paN siddha bhagavAnane bandh nathI. mATe karmayogya pudgalothI bharelo lok bandhanun kAraN nathI.

bIjun, ‘kAy-vachan-mananun karma (arthAt kAy-vachan-mananI kriyAsvarUp yog) paN bandhanun kAraN nathI; kAraN ke jo em hoy to yathAkhyAt-sanyamIone paN (kAy- vachan-mananI kriyA hovAthI) bandhano prasang Ave.’

juo, man-vachan-kAyanI kriyAsvarUp yog bandhanun kAraN nathI. jo yoganI kriyA bandhanun kAraN hoy to yathAkhyAt sanyamIone paN bandh thavo joIe; akaShAyI vItarAgI munivarane yoganI kriyA hoy chhe, to tene paN bandh thavo joIe. agiyArame-bArame guNasthAne shukladhyAnamAn paN mananun nimitta chhe, mananI kriyA chhe, chhatAn tyAn kaShAy nathI tethI bandh thato nathI, kemake yoganI kriyA bandhanun kAraN nathI. terame guNasthAne kevaLIne paN vachanayog chhe, kAyayog chhe, parantu tyAn kaShAy nathI tethI bandh thato nathI. A pramANe siddha thayun ke yog te bandhanun kAraN nathI.

trIjun, ‘anek prakAranAn karaNo paN bandhanun kAraN nathI; kAraN ke jo em hoy to kevaLagnAnIone paN (te karaNothI) bandhano prasang Ave.’

shun kahyun? ke jo karaNo bandhanun kAraN hoy to pUrNa vItarAgapaNe pariNamelA kevaLI arihantone paN bandh thavo joIe, kemake temane karaNo nAm indriyo to chhe. paN em banatun nathI. tethI siddha thayun ke anek prakAranAn karaNo bandhanun kAraN nathI. mithyAdraShTine bandh chhe kemake rAgathI sanyuktapaNun ja bandhanun kAraN chhe.

chothun, ‘sachitta tathA achitta vastuono ghAt paN bandhanun kAraN nathI; kAraN ke jo em hoy to jeo samitimAn tatpar chhe temane (arthAt jeo yatnapUrvak pravarte chhe evA sAdhuone) paN (sachitta tathA achitta vastuonA ghAtathI) bandhano prasang Ave.’

juo, sachitta tathA achitta vastuonA ghAtathI bandh thato hoy to IryAsamitipUrvak pramAdarahit yatnAchAr vaDe vicharatA munivarone paN bandh thavo joIe kemake temane paN samitipUrvak vicharatAn sharIranA nimittathI sachitta tathA achitta vastuono ghAt thAy chhe. parantu te munivarone bandh thato nathI tethI siddha thayun ke sachitta tathA achitta vastuono ghAt bandhanun kAraN nathI.


PDF/HTML Page 2497 of 4199
single page version

have badhAno saravALo karI siddhAnt kahe chhe-‘mATe nyAyabaLathI ja A phalit thayun ke, je upayogamAn rAgAdikaraN (arthAt upayogamAn je rAgAdikanun karavun), te bandhanun kAraN chhe.’

ahAhA..! bhagavAn AtmA sachchidAnandasvarUp prabhu sadA chaitanya upayogasvarUp chhe. teno pariNamanarUp upayog je gnAn temAn rAganI ekatA karavI te bandhanun kAraN chhe em kahe chhe. rAg ho; paN e bandhanun (mukhya) kAraN nathI, parantu rAgamAn ekatAbuddhi hoy te bandhanun kAraN chhe. ahA! ahIn darshanashuddhithI ekadam vAt upADI chhe. mithyAdraShTine rAgamAn ekatAbuddhi chhe te ja bandhanun kAraN chhe em siddha karavun chhe ne? eTale samyagdraShTine je alpa rAg chhe ane tenAthI mithyAtva ne anantAnubandhI sivAyano je alpa bandh chhe tene ahIn gauN gaNI te bandhanun kAraN nathI em kahyun chhe. ahA! samakitIne asthiratAnA rAgane kAraNe je alpabandh chhe tene mukhya na gaNatAn mithyAdraShTine rAganI ekatAbuddhithI je mithyAtva ane anantAnubandhIno bandh thAy chhe te ja mukhyapaNe bandh chhe em ahIn siddha karavun chhe.

‘ववहारोऽभूदत्थो’ -vyavahAr abhUtArtha nAm asatyArtha chhe em gAthA 11 mAn kahyun chhe. tyAn asatyArtha kahIne pachhI 12 mI gAthAmAn kahyun ke vyavahAr chhe, te sat chhe, jANelo prayojanavAn chhe. koI ne em thAy ke 11 mI gAthAmAn vyavahAr asatya chhe arthAt chhe nahi, avidyamAn chhe em kahyun to pachhI 12 mI gAthAmAn vyavahAr chhe em kyAthi Avyun?

bhAI! eno artha em chhe ke 11 mI gAthAmAn samakitIne shuddhanayano Ashray (shuddhanayanA Ashraye ja samakit chhe em) siddha karavo chhe tethI tyAn vyavahArane gauN karIne nathI, abhUt-avidyamAn chhe em kahyun chhe ane 12 mI gAthAmAn samakitIne asthiratAno alpa rAg chhe te siddha karavo chhe tethI vyavahAr jANelo prayojanavAn chhe em tyAn kahyun chhe. tethI to panDit shrI jayachandajIe khulAso karyo ke vyavahArane je asatya kIdho chhe te gauN karIne kIdho chhe paN abhAv karIne asatya kIdho nathI. bandhanA kAraNamAn paN ahIn em ja samajavun.

ahA! Ashray karavAnA sambandhamAn trikALI dhruv dravya ja mukhya chhe. tethI tyAn (11 mI gAthAmAn) mukhya je dravyasvabhAv chhe tene nishchay kahIne te satyArtha chhe em kahyun chhe ane paryAyane vyavahAr kahIne asat kIdhI. Ashay em chhe ke mukhya je dravyasvabhAv tenI draShTi karatAn samakit thAy chhe mATe te satyArtha chhe em kahIne paryAyane gauN karI asatyArtha kahIne nathI em kahevAmAn Avyun chhe.

bhAI! A to vItarAgano mArga chhe. emAn vItarAgatA kem thAy enun rahasya


PDF/HTML Page 2498 of 4199
single page version

pragaT karyun chhe. panchAstikAy gAthA 172 mAn Ave chhe ke shAstranun tAtparya vItarAgatA chhe. ahA! chAre anuyogano sAr vItarAgatA chhe. e vItarAgatA pragaT kem thAy? to kahe chhe ke trikALI satyArtha sadA vItarAgasvabhAv-chaitanyasvabhAvI ek bhagavAn AtmAno Ashray karatAn vItarAgatA pragaT thAy chhe. eTale trikALI dhruv nij paramAtmadravyamAn ja draShTi karavI e chArey anuyogano sAr chhe em siddha thayun.

A tArA hitanI vAt chhe bhAI! ahAhA...! hit kem thAy? to kahe chhe-param satrUp sAhyabo sachchidAnandasvarUp prabhu andar nitya paramAtmasvarUpe sAkShAt birAjamAn chhe. AvA nij paramAtmasvabhAvanA Ashraye paryAyamAn nirAkul AnandarUp paramAtmapad pragaT thAy chhe ane te enun hit chhe ene sukhanun prayojan chhe ne? to sukhadhAm prabhu AtmA trikAL chhe eno Ashray karavAthI sukhanI dashA pragaT thAy chhe. A sivAy bIjun ADun-avaLun kare e mArga nathI, upAy nathI, samajANun kAI...?

have ahIn siddhAnt shun nakkI thayo? ke ‘upayogamAn rAgAdikaraN te bandhanun kAraN chhe.’ upayogamAn rAganun karavun arthAt rAganI sAthe ekatvabuddhi karavI te bandhanun kAraN chhe, jyAre upayogamAn vItarAgasvarUpanun pragaT karavun te abandhanun kAraN chhe, Anandanun kAraN chhe, sukhanun ane shAntinun kAraN chhe. lyo, AvI vAt! are! satya ja A chhe. bahAranI chIj je rAg ke je enA (nirmaL) upayogamAn nathI te bahAranI chIjane upayogamAn ekAkAr karavI e bandhanun kAraN chhe, dukhanun kAraN chhe. samajANun kAI...? chhahaDhALAmAn Ave chhe ne ke-

“lAkh bAtakI bAt yahain, nishchay ur lAvo;
tori sakal jag dand-phand, nit Atam dhyAvo.”

bhAI! tAro bhagavAn andar pUraN sukhadhAm prabhu birAje chhe tyAn jAne! enI oth (Ashray) lene! enA paDakhe chaDhane! tun rAgAdi paryAyane paDakhe chaDhayo chho e to dukh chhe. ahIn siddhAntamAn to A kahe chhe ke-upayogamAn rAganun karavun, gnAn sAthe rAganun meLavavun e bandhanun kAraN chhe, dukhanun kAraN chhe.

prashna– gnAnIne mithyAtva gayA pachhI rAg to rahe chhe? te ene bandhanun kAraN chhe ke nahi?

samAdhAna– samAdhAn em chhe ke gnAnInA e rAganun bandhan mithyAtvanA bandhanI apekShAe atyant alpa chhe tethI ene gauN karIne tene bandh nathI em kahyun chhe; kemake mukhyapaNe to gnAnamAn rAganA ekatvarUp mithyAtva ja bandhanun kAraN chhe.

bIjI rIte kahIe to vyavahAraratnatrayano je rAg chhe e bandhanun kAraN chhe e ahIn siddha nathI karavun paN vyavahAraratnatrayano je shubharAg-shubhopayog chhe tene AtmA


PDF/HTML Page 2499 of 4199
single page version

sAthe ekatva karavun, bheLavI devun te bandhanun kAraN chhe em ahIn siddha karavun chhe. vaLI bIjI jagyAe jayAn mokShanun kAraN siddha karavun hoy tyAn em Ave ke-nishchayaratnatrayarUp mokShamArga e mokShanun kAraN chhe ane vyavahAraratnatrayano je rAg chhe te bandhanun kAraN chhe. paN e to (samakitIne) mokShanA kAraNanI ne bandhanA kAraNanI bhinnatA tyAn spaShTa karavI chhe. ahIn to mithyAdraShTine kem bandh chhe e siddha karavun chhe. tethI ene to rAganun upayogamAn ekatva karavun e bandhanun kAraN chhe em siddha karyun chhe. AvI vAt chhe.

have AmAn koI kahe chhe sangaThan (samp) karavun hoy to vItarAgabhAvathI paN lAbh thAy ane rAgathI paN lAbh thAy em anekAnta karo. matalab ke vItarAgabhAv paN mokShanun kAraN chhe ane shubharAg-puNyabhAv paN mokShanun kAraN chhe em mAno to sangaThan thaI jAy.

to kahIe chhIe ke-prabhu! A tArA hitanI vAt chhe. shun? ke rAgane-puNyane- bhAvane upayogamAn ekatva karavun e bandhanun kAraN chhe ane rAgane upayogathI bhinna pADIne ekalo (nirbheL) upayog karavo e abandh-mokShanun kAraN chhe. A mahAsiddhAnt chhe. AmAn jarAy bAndhachhoD ke DhIlApaNun chAlI shake nahi. rAgathI lAbh thAy em mAne e to rAgathI potAnun ekatva karanAro chhe; te mithyAdraShTi chhe ane tene bandh ja thAy, mokSha na thAy AvI vAt chhe!

ahAhA...! ahIn kahevun chhe ke AtmAnA chaitanyanA vepAramAn rAganun ekatva karavun chhoDI de kemake upayogamAn-chaitanyanI pariNatimAn rAganun ekatva karavun e bandhanun kAraN chhe. bhAI! chAhe to dev-shAstra-gurunI bhaktino rAg ho, chAhe mahAvratAdino vikalpa ho, vA chAhe guN-guNInA bhedano vikalpa ho-ene chaitanyamUrti prabhu AtmA sAthe ekatva kare e mithyAtva chhe ane e ja sansAr ane chAr gatimAn rakhaDavAnun mULiyun chhe. shun kahyun? bhakti ke vratAdinA vikalpa te mithyAtva chhe em nahi, paN te vikalpane-rAgane upayogamAn ekamek karavo te mithyAtva chhe ane te bandhanun sansAranun mUL kAraN chhe.

gAthA 237 thI 241 bhAvArtha uparanun pravachan

‘ahIn nishchayanay pradhAn karIne kathan chhe.’ eTale ke vyavahArano rAg chhe ene ahIn gauN karI nAkhyo chhe. gnAnIne asthiratAno rAg chhe paN e vAt ahIn levI nathI. ahIn to nishchay vastu je shuddha chaitanya chhe tenA upayogamAn rAganun karavun e bandhanun kAraN chhe em vAt chhe. samyagdarshan thayA bAd je alpa rAg thAy ane te vaDe tene je alpa bandh thAy


PDF/HTML Page 2500 of 4199
single page version

e ahIn gauN karIne nishchayanay pradhAn kathan karyun chhe.

have ahIn nishchayanI vyAkhyA kare chhe-‘jyAn nirbAdh hetuthI siddhi thAy te ja nishchay chhe. bandhanun kAraN vichAratAn nirbAdhapaNe e ja siddha thayun ke-mithyAdraShTi puruSh je rAgadveShamohabhAvone potAnA upayogamAn kare chhe te rAgAdik ja bandhanun kAraN chhe.’ samyagdarshan pachhI je rAgAdik ekalA (asthiratAnA) thAy chhe te bandhanun (mukhya) kAraN nathI em kahevun chhe. have kahe chhe-

‘te sivAy bIjAn-bahu karmayogya pudgalothI bharelo lok, man-vachan-kAyanA yog, anek karaNo tathA chetan-achetanano ghAt-bandhanAn kAraN nathI; jo temanAthI bandh thato hoy to siddhone, yathAkhyAt chAritravALAone, kevaLagnAnIone ane samitirUpe pravartanArA munione bandhano prasang Ave chhe. parantu temane to bandh thato nathI.’

shun kahyun? ke siddho karmayogya pudgalothI bharelA lokamAn hovAthI temane bandh thavo joIe; yathAkhyAt chAritravALAone man-vachan-kAyanA yoganI kriyA thAy chhe tethI temane paN bandh thavo joIe, kevaLagnAnIone paN karaNo nAm indriyo chhe tethI temane paN bandh thavo joIe ane samitirUpe pravartatA munione chetan-achetanano ghAt thAy chhe tethI temane paN bandh thavo joIe. parantu, ahIn kahe chhe temane to bandh thato nathI. have kahe chhe-

‘tethI A hetuomAn (-kAraNomAn) vyabhichAr Avyo.’ eTale ke A chAre prakAr bandhanA hetu tarIke nirbAdhapaNe siddha thatA nathI.

‘mATe bandhanun kAraN rAgAdik ja chhe e nishchay chhe.’ upayogamAn rAgAdikaraN e ek ja bandhanun kAraN nishchayathI nirbAdhapaNe siddha thAy chhe. ahA! upayogamAn rAganI ekatA-chikAsh e ja nishchayathI bandhanun kAraN chhe.

‘ahIn samitirUpe pravartanArA munionun nAm lIdhun ane avirat, deshaviratanun nAm na lIdhun tenun kAraN e chhe ke-avirat tathA deshaviratane bAhya samitirUp pravRutti nathI tethI chAritramohasambandhI rAgathI kinchit bandh thAy chhe; mATe sarvathA bandhanA abhAvanI apekShAmAn temanun nAm na lIdhun. bAkI antaranganI apekShAe to teo paN nirbandh ja jANavA.’

chothA ane pAnchamA guNasthAnavALAne, jevI munine hoy chhe tevI vyavahAranI samitino abhAv chhe. tethI temane sarvathA bandhano abhAv nathI paN kathanchit bandh chhe tethI temanun nAm ahIn na lIdhun. bAkI ene antarangamAn svabhAvadraShTi thai chhe ane rAganI ekatAbuddhi tUTI gaI chhe e apekShAe to te bandharahit ja jANavA samayasAr gAthA 14- 1p mAn Ave chhe ne ke-