Pravachan Ratnakar-Gujarati (English transliteration). Gatha: 366-371 ; Kalash: 218-219.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 172 of 210

 

PDF/HTML Page 3421 of 4199
single page version

munivrat dhAr anantavAr grIvak upajAyo,
pai nij AtamagnAn vinA sukh lesh na pAyo.

are bhAI! svadravyano Ashray karyA vinA samyagdarshan-gnAn thatAn ja nathI. ahIn kahe chhe-AtmA kadIy rAgarUp thato nathI ne rAg kadIy AtmArUp thato nathI. tenun draShTAnt kahe chhe-

chAndanI pRithvIne ujjvaL kare chhe parantu pRithvI chAndanInI jarA paN thatI nathI; pRithvI to pRithvI ja rahe chhe ane chAndanI chAndanI ja rahe chhe. chAndanI pRithvIne aDatI ja nathI, ne pRithvI chAndanIne aDatI ja nathI. tem, kahe chhe, gnAn gneyane jANe chhe topaN gnAn gneyanun jarA paN thatun nathI. bhAI! A panchamahAvratanA pariNAm thAy te rAg chhe; gnAn te rAgane jANe chhe, paN gnAn rAgarUpe thatun ja nathI. gnAn rAgane aDatun ja nathI ane rAg gnAnane aDato ja nathI.

are! jIvo potAnI shuddha chaitanyavastu sukhadhAm prabhu AtmA chhe tene bhUlIne puNya-pApanI pravRuttimAn rokAI paDayA chhe. parantu puNya-pApanA bhAv vAstavamAn to paradravya chhe, svadravya nathI; bhagavAn AtmAnI e chIj nathI. bhagavAn AtmAno sahaj jANagasvabhAv chhe tethI te puNya-pAp Adi bhAvone jANe chhe, paN tethI kAI puNya-pAp Adi bhAv gnAnarUp-AtmarUp thaI jatA nathI. bhagavAn AtmA ne rAgAdi padArtho bhinna ja rahe chhe, kadI ekarUp thatA nathI. vAstavamAn rAg mAro svabhAv chhe em mAnIne jIv mithyAtva Adi agnAnamay bhAvone utpanna kare chhe ane te ene chAragatimAn paribhramaNanun kAraN thAy chhe.

kahe chhe- ‘AtmAno gnAnasvabhAv hovAthI tenI svachchhatAmAn gney svayamev jhaLake chhe, parantu gnAnamAn te gneyono pravesh nathI.’

ahAhA...! gnAnasvabhAvI prabhu AtmA chhe. tenA gnAnanI svachchhatAmAn jaNAvAyogya gney padArtho svayamev jhaLake chhe eTale jaNAy chhe. chhatAn gnAnamAn te gneyono pravesh nathI. shubhAshubh rAg thAy tene gnAn jANe paN gnAn te rAgarUpe thatun nathI, ne te rAg gnAnarUpe thato nathI. gnAnamAn gney kadI praveshatun nathI, ne gnAn gneyamAn kadI praveshatun nathI.

rAgadveShanI utpatti mithyAdraShTine ja thAy chhe em ahIn kahevun chhe. samyagdraShTine kinchit rAg (asthiratAno) hoy chhe, paN tene ahIn gauN gaNIne gnAnasvabhAv jANavA- dekhavAmAtra kAm kare chhe em kahe chhe. samyagdraShTine jarI rAg thAy chhe ane tenI jarI AkuLatA paN thAy chhe, paN tene te gney tarIke gnAnamAn jANe chhe. lyo, A pramANe gnAn


PDF/HTML Page 3422 of 4199
single page version

rAgane, sanyogane jANe chhe, paN gnAn te-rUpe thatun nathI, vaLI gnAnamAn gneyono pravesh nathI, arthAt gneyo gnAnarUpe thatA nathI. ahIn draShTipradhAn vAt chhe. bAkI gnAnIne je kinchit rAgadveShanA vikalpa thAy chhe eTalun vedan paN chhe, paN e vAt ahIn nathI. samajANun kAI....?

have AgaLanI gAthAonI sUchanArUpe kAvya kahe chhe-

* kaLash 217 shlokArtha uparanun pravachan *

‘तावत् राग–द्वेष–द्वयम् उदयते’ tyAn sudhI rAg-dveShanun dvandva uday pAme chhe (- utpanna thAy chhe) ‘यावत् एतत् ज्ञानम् ज्ञानम् न भवति’ ke jyAn sudhI A gnAn gnAnarUp na thAy ‘पुनः बोध्यम् बोध्यताम् न याति’ ane gney gneyapaNAne na pAme.

ahAhA....! shun kahe chhe? ke tyAn sudhI rAg-dveShanI paramparA UbhI rahe chhe ke jyAn sudhI gnAn gnAnarUp na thAy arthAt gnAn samyaggnAn na thAy. jhINI vAt chhe prabhu! AtmA jANagasvabhAvI prabhu pragnAbrahmasvarUp sarvagnasvarUp vastu chhe. ahA! AvA nijasvarUpanI jene antardraShTi thaI te samyagdraShTi gnAnIne, kahe chhe, rAgadveShanI utpatti thatI nathI; kemake gnAnarasathI bharelI potAnI vastumAn rAgadveSh nathI.

dharmAtmAne kamajorIvash kinchit rAgAdi utpanna thAy chhe, parantu pragaT gnAn- samyaggnAn tenI sAthe ekamek thatun nathI. gnAn tene bIjI chIj chhe, paragney chhe em jANe ja chhe bas; arthAt gnAn rAgarUp thatun nathI ne rAg gnAnamAn pravesh pAmato nathI. AvI vAt chhe. samajANun kAI....!

ahAhA....! kahe chhe-tyAn sudhI rAgadveShanun dvandva uday pAme chhe ke jyAn sudhI gnAn gnAnarUpe na rahe ane gney gneyapaNAne na pAme. ahA! gnAn gnAnasvabhAve pariNamavAne badale, A sharIrAdi padArtho mArA chhe, shubhAshubhabhAvo mane lAbhadAyI chhe em agnAnabhAve pariName tyAn sudhI rAgadveShanI paramparA chAlu ja rahe chhe. bhAI! sharIrAdi padArtho ne shubhAshubhabhAvo te gney chhe, paragney chhe; te tArAn kem thaI jAy? ene tun gneyapaNe na mAnatAn anyathA mAne te agnAnabhAv chhe, ane jyAn sudhI agnAnabhAv chhe tyAn sudhI rAgadveShanun dvandva utpanna thayA ja kare chhe. parantu jyAn gnAn gnAnasvabhAve thayun ke gneyo gneyapaNe temAn pratibhAsyA ane tyAre rAgadveShanI utpatti aTakI gaI. ahAhA....! samyagdraShTi dharmI puruShane samyaggnAn pragaT thayun chhe; tenun gnAn gnAnarUp thayun chhe, tethI mithyAtvasambandhI rAgadveSh tene utpanna thatA nathI; tene have dIrgha sansAr rahyo nathI. Avun! samajANun kAI....?


PDF/HTML Page 3423 of 4199
single page version

‘तत् इदं ज्ञानं न्यक्कृत–अज्ञानभावं ज्ञानं भवतु’ mATe A gnAn, agnAnabhAvane dUr karIne, gnAnarUp thAo– ‘येन भाव–अभावौ तिरयन् पूर्णस्वभावः भवति’ ke jethI bhAv-abhAvane (rAg-dveShane) aTakAvI deto pUrNasvabhAv (pragaT) thAy.

dayA, dAn, vrat, bhakti Adi rAganA pariNAm mArA chhe, mane hitakArI chhe evI mAnyatA agnAnabhAv chhe. A sharIr, man, vANI, ne puNya-pApanA bhAv-e sarva paragney chhe, bhagavAn AtmAnA nishchaye kAI paN sambandhI nathI. tathApi teo mArA (sambandhI) chhe em mAnavun te agnAnabhAv chhe. ahIn kahe chhe-AvA agnAnabhAvane dUr karIne gnAn gnAnarUp thAo. ‘gnAnarUp thAo’ eTale shun? ke andar vastu trikAL dhruv gnAnasvabhAvI pote chhe te ja hun chhun evun gnAn pragaT thAo. ahAhA...! agnAnadashAmAn sharIrAdi paragney hun chhun, mArA chhe em mAnato hato te have tyAnthI khasIne A gnAn.. gnAn.. gnAn ek jeno svabhAv chhe te shAshvat dhruv prabhu AtmA ja hun chhun em gnAn-shraddhAn thAo-em kahe chhe. samajANun kAI...?

aho! santoe-kevaLInA keDAyatI muni bhagavantoe-gajabanI vAtu karI chhe. kahe chhe-sarvane jANavun ne sarvane dekhavun evo tAro gnAtA-draShTA svabhAv chhe. koI paN par chIjane potAnI mAnavI evun tArun svarUp nathI. chAhe to vyavahAraratnatrayano vikalpa ho ke dev-guru-shAstranI shraddhAno rAg ho-e badho parabhAv chhe, paragney chhe. temAn svanI buddhi karavI te agnAnabhAv chhe. gnAnI to tene paragney tarIke jANe chhe, temAn svAmitvanI buddhi karato nathI. ahAhA...! gnAnInA gnAnathI rAg bhinna ja paDI gayo hoy chhe; tenA gnAnamAn rAgano pravesh ja nathI. gnAn potAmAn rahIne rAgane jANe chhe bas.

bhagavAn AtmA trikAL shAshvat ek gnAnasvarUpI chIj chhe. tene bhUlIne jyAn sudhI jIv dehAdi ne rAg-dveShAdi mArA mAne tyAn sudhI agnAnabhAv chhe, ane jyAn sudhI agnAnabhAv chhe tyAn sudhI rAg-dveSh utpanna thAy chhe ane sansAr Ubho rahe chhe. AchArya kahe chhe-agnAnabhAvane dUr karIne gnAn gnAnarUp thAo ne gney gneyarUp ja raho -ke jethI bhAv-abhAvane arthAt rAg-dveSharUp utpAd-vyayane aTakAvI deto pUrNasvabhAv pragaT thAy. bhAI! rAg kevo paN sUkShma hoy, jyAnsudhI te mAro chhe ne mane hitakArI chhe em mAne tyAn sudhI agnAnabhAv chhe ne tyAnsudhI jIvane rAgadveShanun dvandva pragaT thayA ja kare chhe. parantu jene potAnI shuddha chaitanyasattAnun antaramAn bhAn thayun chhe evA samyagdraShTi dharmI puruShane agnAnabhAv dUr thayo chhe ne have tene agnAnamay rAgadveShanI utpatti thatI nathI. dehAdi paragneyone te parapaNe jANIne nij gnAnasvabhAvamAn sthir thato jAy chhe. A pramANe gnAnasvabhAvamAn visheSh visheSh ramaNatA karato thako te pUrNasvabhAvane


PDF/HTML Page 3424 of 4199
single page version

arthAt kevaLagnAnane prApta thAy chhe. aho! dharmI puruShanI AvI achintya alaukik bhAvanA hoy chhe.

have AmAn vyavahArathI nishchay thAy e vAt kyAn rahI prabhu? ahI to vyavahAraratnatrayane paragneyamAn nAkhI dIdhAn chhe. ahAhA.....! jANanAr... jANanAr.... jANanAr bas kevaL jANavApaNe rahetAn kevaLagnAn pragaT thaI jAy chhe-em vAt chhe.

* kaLash 217 bhAvArtha uparanun pravachan *

‘jyAn sudhI gnAn gnAnarUp na thAy, gney gneyarUp na thAy, tyAn sudhI rAgadveSh upaje chhe; mATe A gnAn, agnAnabhAvane dUr karIne, gnAnarUp thAo, ke jethI gnAnamAn je bhAv ane abhAvarUp be avasthAo thAy chhe te maTI jAy ane gnAn pUrNasvabhAvane pAmI jAy. e prArthanA chhe.’

AtmA nitya gnAnasvarUpI vastu chhe; ne rAgAdi chhe te gnAnamAn jANavAlAyak paragney chhe. ahIn kahe chhe-gnAn gnAnarUp na thAy ne gney gneyapaNe na rahe tyAn sudhI rAgadveSh upaje chhe. ahIn mithyAtvasambandhI rAgadveShanI vAt chhe. mATe, kahe chhe, A gnAn, agnAnabhAvane dUr karIne, gnAnarUp thAo. ahA! A gnAnasvabhAvI shAshvat shuddha chinmAtra vastu te ja hun chhun, rAgAdi mArAn kAI nathI evI nirmaL draShTi pragaT thAo em kahe chhe. ahAhA....! hun to shuddha chinmAtra AtmA chhun ane A jaNAy chhe te rAgAdi ne dehAdi mArAn kAI nathI. evI draShTi pragaT thAo ke jethI gnAnamAn je bhAv-abhAvarUp be avasthAo (dvandva) thAy chhe te maTI jAy, ane gnAn pUrNasvabhAvane pAmI jAy.

ahA! mAro svabhAv to trikAL jANavApaNe ja chhe-em gnAn gnAnarUp thAy tyAre dharmI puruShane rAgadveSh utpanna thatA nathI. A rIte rAgadveSh maTI jAy ane svasvarUpanI ekAgratAnI bhAvanA dvArA gnAn pUrNasvabhAvane prApta thAy -evI dharmI puruShanI bhAvanA hoy chhe. dharmI puruShane asthiratAno kinchit rAg thato hoy chhe paN teno te gnAtA ja rahe chhe ane krame karIne gnAnasvabhAvanI ekAgratAnA puruShArtha vaDe teno paN te abhAv karI pUrNa gnAnasvabhAvane prApta thaI jAy chhe. lyo, AvI vAtu chhe.

(pravachan nan. 408 thI 4pa9 *dinAnk 4-8-77 thI 12-10-77)


PDF/HTML Page 3425 of 4199
single page version

gAthA 366 thI 371

दंसणणाणचरत्तिं किंचि वि णत्थि दु अचेदणे विसए। तम्हा कि घादयदे चेदयिदा तेसु विसएसु।। ३६६।। दंसणणाणचरित्तं किंचि वि णत्थि दु अचेदणे कम्मे। तम्हा किं घादयदे चेदयिदा तम्हि कम्मम्हि।। ३६७।।

दंसणणाणचरित्तं किंचि वि णत्थि दु अचेदणे काए। तम्हा किं घादयदे चेदयिदा तेसु काएसु।। ३६८।। णाणस्स दंसणस्स य भणिदो घादो तहा चरित्तस्स। ण वि तहिं पोग्गलदव्वस्स को वि घादो दु णिद्दिट्ठो।। ३६९।।

‘gnAn ane gney taddan bhinna chhe, AtmAnA darshanagnAnachAritrAdi koI guNo paradravyomAn nathI’ em jANato hovAthI samyagdraShTine viShayo pratye rAg thato nathI; vaLI rAgadveShAdi jaD viShayomAn paN nathI; teo mAtra agnAnadashAmAn vartatA jIvanA pariNAm chhe. -AvA arthanI gAthAo have kahe chhe-

chAritra–darshan–gnAn jarIye nahi achetan viShayamAn,
te kAraNe A AtamA shun haNI shake te viShayamAn? 366.
chAritra–darshan–gnAn jarIye nahi achetan karmamAn,
te kAraNe A AtamA shun haNI shake te karmamAn? 367.
chAritra–darshan–gnAn jarIye nahi achetan kAyamAn,
te kAraNe A AtamA shun haNI shake te kAyamAn? 368.
chhe gnAnano, darshan taNo, upaghAt bhAkhyo charitano,
tyAn kAI paN bhAkhyo nathI upaghAt pudgaladravyano. 369.

PDF/HTML Page 3426 of 4199
single page version

जीवस्स जे गुणा केइ णत्थि खलु ते परेसु दव्वेसु।
तम्हा सम्मादिट्ठिस्स णत्थि रागो दु विसएसु।। ३७०।।
रागो दासो मोहो जीवस्सेव य अणण्णपरिणामा।
एदेण कारणेण दु सद्दादिसु णत्थि रागादी।। ३७१।।
दर्शनज्ञानचारित्रं किञ्चिदपि नास्ति त्वचेतने विषये।
तस्मात्किं हन्ति चेतयिता तेषु विषयेषु।। ३६६।।
दर्शनज्ञानचारित्रं किञ्चिदपि नास्ति त्वचेतने कर्मणि।
तस्मात्किं हन्ति चेतयिता तत्र कर्मणि।। ३६७।।
दर्शनज्ञानचारित्रं किञ्चिदपि नास्ति त्वचेतने काये।
तस्मात्किं हन्ति चेतयिता तेषु कायेषु।। ३६८।।
ज्ञानस्य दर्शनस्य च भणितो घातस्तथा चारित्रस्य।
नापि तत्र पुद्गलद्रव्यस्य कोऽपि घातस्तु निर्दिष्टः।। ३६९।।

gAthArtha– [दर्शनज्ञानचारित्रम्] darshan-gnAn-chAritra [अचेतने विषये तु] achetan viShayamAn [किञ्चित् अपि] jarA paN [न अस्ति] nathI, [तस्मात्] tethI [चेतयिता] AtmA [तेषु विषयेषु] te viShayomAn [किं हन्ति] shun haNe (arthAt shAno ghAt karI shake)?

[दर्शनज्ञानचारित्रम्] darshan-gnAn-chAritra [अचेतने कर्मणि तु] achetan karmamAn [किञ्चित् अपि] jarA paN [न अस्ति] nathI, [तस्मात्] tethI [चेतयिता] AtmA [तत्र कर्मणि] te karmamAn [किं हन्ति] shun haNe? (kAI haNI shakto nathI.)

[दर्शनज्ञानचारित्रम्] darshan-gnAn-chAritra [अचेतने काये तु] achetan kAyAmAn [किञ्चित् अपि] jarA paN [न अस्ति] nathI, [तस्मात्] tethI [चेतयिता] AtmA [तेषु कायेषु] te kAyAomAn [किं हन्ति] shun haNe? (kAI haNI shakto nathI.)

je guN jIv taNA, khare te koI nahi paradravyamAn,
te kAraNe viShayo prati sudraShTi jIvane rAg nA.
370.
vaLI rAg, dveSh, vimoh to jIvanA ananya pariNAm chhe,
te kAraNe shabdAdi viShayomAn nahIn rAgAdi chhe. 371.

PDF/HTML Page 3427 of 4199
single page version

जीवस्य ये गुणाः केचिन्न सन्ति खलु ते परेषु द्रव्येषु।
तस्मात्सम्पग्द्रष्टेर्नास्ति रागस्तु विषयेषु।। ३७०।।
रागो द्वेषो मोहो जीवस्यैव चानन्यपरिणामाः।
एतेन कारणेन तु शब्दादिषु न सन्ति रागादयः।। ३७१।।

[ज्ञानस्य] gnAnano, [दर्शनस्य च] darshanano [तथा चारित्रस्य] tathA chAritrano [घातः भणितः] ghAt kahyo chhe, [तत्र] tyAn [पुद्गलद्रव्यस्य] pudgaladravyano [घातः तु] ghAt [कः अपि] jarA paN [न अपि निर्दिष्टः] kahyo nathI. (darshan-gnAn-chAritra haNAtAn pudgaladravya haNAtun nathI.)

(A rIte) [ये केचित्] je koI [जीवस्य गुणाः] jIvanA guNo chhe, [ते खलु] te kharekhar [परेषु द्रव्येषु] par dravyomAn [न सन्ति] nathI; [तस्मात्] tethI [सम्यग्द्रष्टेः] samyagdraShTine [विषयेषु] viShayo pratye [रागः तु] rAg [न अस्ति] nathI.

[च] vaLI [रागः द्वेषः मोहः] rAg, dveSh ane moh [जीवस्य एव] jIvanA ja [अनन्यपरिणामाः] ananya (ekarUp) pariNAm chhe, [एतेन कारणेन तु] te kAraNe [रागादयः] rAgAdik [शब्दादिषु] shabdAdi viShayomAn (paN) [न सन्ति] nathI.

(rAgadveShAdi samyagdraShTi AtmAmAn nathI tem ja jaD viShayomAn nathI, mAtra agnAnadashAmAn rahelA jIvanA pariNAm chhe.)

TIkA– kharekhar je jemAn hoy te teno ghAt thatAn haNAy ja chhe (arthAt AdhArano ghAt thatAn Adheyano ghAt thAy ja chhe), jem dIvAno ghAt thatAn (dIvAmAn rahelo) prakAsh haNAy chhe; tathA jemAn je hoy te teno ghAt thatAn haNAy ja chhe (arthAt Adheyano ghAt thatAn AdhArano ghAt thAy ja chhe), jem prakAshano ghAt thatAn dIvo haNAy chhe. vaLI je jemAn na hoy te teno ghAt thatAn haNAtun nathI, jem ghaTano ghAt thatAn *ghaT-pradIp haNAto nathI; tathA jemAn je na hoy te teno ghAt thatAn haNAtun nathI, jem ghaT-pradIpano ghAt thatAn ghaT haNAto nathI. (e pramANe nyAy kahyo.) have, AtmAnA dharmo-darshan, gnAn ane chAritra-pudgaladravyano ghAt thavA chhatAn haNAtA nathI ane darshan-gnAn-chAritrano ghAt thavA chhatAn pudgaladravya haNAtun nathI (e to spaShTa chhe); mATe e rIte ‘darshan-gnAn-chAritra pudgaladravyamAn nathI’ em phalit (siddha) thAy chhe; kAraN ke, jo em na hoy to darshan- gnAn-chAritrano ghAt _________________________________________________________________ * ghaT-pradIp = ghaDAmAn mUkelo dIvo. (paramArthe dIvo ghaDAmAn nathI, ghaDAmAn to ghaDAnA ja guNo chhe.)


PDF/HTML Page 3428 of 4199
single page version

(मंदाक्रान्ता)
रागद्वेषाविह हि भवति ज्ञानमज्ञानभावात्
तौ वस्तुत्वप्रणिहितद्रशा द्रश्यमानौ न किञ्चित्।
सम्यग्द्रष्टिः क्षपयतु ततस्तत्त्वद्रष्टया स्फुटं तौ
ज्ञानज्योतिर्ज्वलति सहजं येन पूर्णाचलार्चिः।। २१८।।

thatAn pudgaladravyano ghAt, ane pudgaladravyano ghAt thatAn darshan-gnAn-chAritrano ghAt anivArya thAy (arthAt avashya thavo joIe). Am chhe tethI je koI jeTalA jIvanA guNo chhe te badhAy paradravyomAn nathI em ame samyak prakAre dekhIe chhIe (-mAnIe chhIe); kAraN ke jo em na hoy to, ahIn paN jIvanA guNono ghAt thatAn pudgaladravyano ghAt, ane pudgaladravyano ghAt thatAn jIvanA guNono ghAt anivArya thAy. (A rIte siddha thayun ke jIvanA koI guNo pudgaladravyamAn nathI.)

(prashna–) jo Am chhe to samyagdraShTine viShayomAn rAg kayA kAraNe thAy chhe? (uttara–) koI paN kAraNe thato nathI. (prashna–) to pachhI rAganI kaI khAN chhe? (uttara–) rAg-dveSh-moh, jIvanA ja agnAnamay pariNAm chhe (arthAt jIvanun agnAn ja rAgAdik UpajavAnI khAN chhe); mATe te rAgadveShamoh, viShayomAn nathI kAraN ke viShayo paradravya chhe, ane samyagdraShTimAn (paN) nathI kAraN ke tene agnAnano abhAv chhe; A rIte rAgadveShamoh, viShayomAn nahi hovAthI ane samyagdraShTine (paN) nahi hovAthI, (teo) chhe ja nahi.

bhAvArtha– AtmAne agnAnamay pariNAmarUp rAgadveShamoh utpanna thatAn AtmAnA darshan-gnAn-chAritrAdi guNo haNAy chhe, parantu te guNo haNAtAn chhatAn achetan pudgaladravya haNAtun nathI; vaLI pudgaladravya haNAtAn darshan-gnAn-chAritrAdi haNAtAn nathI; mATe jIvanA koI guNo pudgaladravyamAn nathI. Avun jANatA samyagdraShTine achetan viShayomAn rAgAdi thatA nathI. rAgadveShamoh pudgaladravyamAn nathI, jIvanA ja astitvamAn agnAnathI Upaje chhe; jyAre agnAnano abhAv thAy arthAt samyagdraShTi thAy tyAre teo UpajatA nathI. A rIte rAgadveShamoh pudgalamAn nathI tem ja samyagdraShTimAn paN nathI, tethI shuddhadravyadraShTithI jotAn teo chhe ja nahi. paryAyadraShTithI jotAn jIvane agnAn-avasthAmAn teo chhe, e pramANe jANavun.

have A arthanun kaLasharUp kAvya kahe chhe- shlokArtha– [इह ज्ञानम् हि अज्ञानभावात् राग–द्वेषौ भवति] A jagatamAn gnAn ja agnAnabhAvathI rAgadveSharUpe pariName chhe; [वस्तुत्व–प्रणिहित–द्रशा द्रश्यमानौ तौ


PDF/HTML Page 3429 of 4199
single page version

(शालिनी)
रागद्वेषोत्पादकं तत्त्वद्रष्टया
नान्यद्र्रव्यं वीक्ष्यते किञ्चनापि।
सर्वद्रव्योत्पत्तिरन्तश्चकास्ति
व्यक्तात्यन्तं स्वस्वभावेन यस्मात्।। २१९।।

किञ्चित् न] vastutvamAn mUkelI (-sthApelI, ekAgra karelI) draShTi vaDe jotAn (arthAt dravyadraShTithI jotAn, te rAgadveSh kAI ja nathI (-dravyarUp judI vastu nathI). [ततः सम्यग्द्रष्टिः तत्त्वद्रष्टया तौ स्फुटं क्षपयतु] mATe (AchAryadev preraNA kare chhe ke) samyagdraShTi puruSh tattvadraShTi vaDe temane (rAgadveShane) pragaT rIte kShay karo, [येन पूर्ण–अचल–अर्चिः सहजं ज्ञानज्योतिः ज्वलति] ke jethI, pUrNa ane achaL jeno prakAsh chhe evI (dedIpyamAn) sahaj gnAnajyoti prakAshe.

bhAvArtha– rAgadveSh koI judun dravya nathI, jIvane agnAnabhAvathI (rAgadveSharUp pariNAm) thAy chhe; mATe samyagdraShTi thaIne tattvadraShTithI jovAmAn Ave to teo (rAgadveSh) kAI paN vastu nathI em dekhAy chhe, ane ghAtikarmano nAsh thaI kevaLagnAn Upaje chhe. 218.

‘anya dravya anya dravyane guN upajAvI shaktun nathI’ em havenI gAthAmAn kaheshe; tenI sUchanArUp kAvya pratham kahe chhe-

shlokArtha– [तत्त्वद्रष्टया] tattvadraShTithI jotAn, [राग–द्वेष–उत्पादकं अन्यत् द्रव्यं किञ्चन अपि न वीक्ष्यते] rAgadveShane upajAvanArun anya dravya jarAy dekhAtun nathI, [यस्मात् सर्व–द्रव्य–उत्पत्तिः स्वस्वभावेन अन्तः अत्यन्तं व्यक्ता चकास्ति] kAraN ke sarva dravyonI utpatti potAnA svabhAvathI ja thatI antarangamAn atyant pragaT prakAshe chhe,

bhAvArtha– rAgadveSh chetananA ja pariNAm chhe. anya dravya AtmAne rAgadveSh upajAvI shaktun nathI; kAraN ke sarva dravyonI utpatti potapotAnA svabhAvathI ja thAy chhe, anya dravyamAn anya dravyanA guNaparyAyonI utpatti thatI nathI. 219.

*
samayasAr gAthA 366 thI 371 mathALun

gnAn ane gney tadna bhinna chhe, AtmAnA darshan-gnAn-chAritrAdi koI guNo paradravyomAn nathI-em jANato hovAthI samyagdraShTine viShayo pratye rAg thato nathI;


PDF/HTML Page 3430 of 4199
single page version

vaLI rAgadveShAdi jaD viShayomAn paN nathI; teo mAtra agnAnadashAmAn vartatA jIvanA pariNAm chhe. -AvA arthanI gAthAo have kahe chhe-

* gAthA 366 thI 371 TIkA uparanun pravachan *

‘kharekhar je jemAn hoy te teno ghAt thatAn haNAy ja chhe (arthAt AdhArano ghAt thatAn Adheyano ghAt thAy ja chhe), jem dIvAno ghAt thatAn (dIvAmAn rahelo) prakAsh haNAy chhe; tathA jemAn je hoy te teno ghAt thatAn haNAy ja chhe (arthAt Adheyano ghAt thatAn AdhArano ghAt thAy ja chhe), jem prakAshano ghAt thatAn dIvo haNAy chhe.’

juo, shun kIdhun? ke AdhArano nAsh thatAn Adheyano nAsh thAy ja chhe. jemake dIvo AdhAr chhe, ne prakAsh tenun Adhey chhe; tethI jo dIvAno nAsh thAy to Adhey je prakAsh teno nAsh thAy ja chhe. vaLI Adhey haNAtAn AdhAr haNAy ja chhe, jemake Adhey je prakAsh te haNAtAn dIvo haNAy ja chhe. have kahe chhe-

‘vaLI je jemAn na hoy te teno ghAt thatAn haNAtun nathI, jem dIvAno ghAt thatAn ghaT-pradIp haNAto nathI; tathA jemAn je na hoy te teno ghAt thatAn haNAtun nathI, jem ghaT- pradIpano ghAt thatAn ghaT haNAto nathI. (e pramANe nyAy kahyo).’

juo, A tamAre navarAtramAn ghaDo korIne andar dIvo mUke chhe ne? ahIn kahe chhe-bahAr ghaDAno nAsh thatAn andar rahelA dIvAno nAsh thato nathI; ane andar dIvAno nAsh thatAn eTale ke dIvo olavAI jatAn kAI ghaDAno nAsh thato nathI. kem em? kemake paramArthe dIvo ghaDAmAn nathI, ghaDAmAn to ghaDAnA ja guNo chhe, ne dIvAmAn dIvAnA guNo chhe. ghaDo ane dIvo banne bhinna bhinna chIjo chhe; be vachche vAstavik AdhAr- Adhey sambandh nathI.

juo ahIn be vAt karI-

1. dIvAno nAsh thatAn prakAshano nAsh thAy chhe, ne prakAshano nAsh thatAn dIvAno

nAsh thAy chhe.

2. ghaDAno nAsh thatAn andar rahelA dIvAno nAsh thato nathI, ne andar rahelA

dIvAno nAsh thatAn ghaDAno nAsh thato nathI. A pramANe draShTAnt vaDe nyAy
kahyo.

have, AtmAnA dharmo-darshan ‘gnAn ane chAritra-pudgaladravyano ghAt thavA chhatAn


PDF/HTML Page 3431 of 4199
single page version

haNAtA nathI ane darshan-gnAn-chAritrano ghAt thavA chhatAn pudgaladravya haNAtun nathI (e to spaShTa chhe); mATe e rIte darshan-gnAn-chAritra pudgaladravyamAn nathI em phalit (siddha) thAy chhe; kAraN ke jo em na hoy to darshan-gnAn-chAritrano ghAt thatAn pudgaladravyano ghAt, ane pudgaladravyano ghAt thatAn darshan-gnAn-chAritrano ghAt anivArya thAy (arthAt avashya thavo joIe).’

juo, samyagdarshan-gnAn-chAritra te AtmAnA dharmo chhe. ahAhA....! bhagavAn AtmA nityAnand prabhu sadA gnAnasvarUpI chhe. tenI antardraShTi thaI pratIti thavI te samyagdarshan chhe, tenun gnAn te samyaggnAn chhe ne temAn ramaNatA thAy te chAritra chhe. A pramANe AtmAnA Ashraye pragaT thayelAn samyagdarshan-gnAn-chAritra te AtmAnA dharmo kahetAn AtmAnI nirmaL vItarAgI paryAy chhe. have kahe chhe-sharIrano ghAt thaI jAy, sharIr jIrNa thAy, ne vANI bandh thaI jAy ityAdi jaDanI kriyA thAy ethI karIne AtmAnA Ashraye pragaT thayelAn darshan-gnAn-chAritrano ghAt thaI jAy chhe shun? nA, nathI thato; kemake sharIr bhinna chIj chhe, ne AtmAnA dharmo-darshan-gnAn-chAritra bhinna chIj chhe. sharIranI kriyA na thaI tethI kAI AtmAnA darshan-gnAn-chAritrano ghAt thaI jAy em chhe nahi; kemake e bannene (AdhAr-Adhey) sambandh nathI. sharIranI kriyA na thaI shake to sharIrano ghAt thAy, pudgalano tyAn ghAt thAy, paN tenAthI AtmAnA koI dharmo haNAtA nathI. samajAy chhe kAI....!

hun gnAtA-draShTA chhun-evI draShTi chhoDIne hun rAg chhun, puNya-pApabhAvono hun kartA chhun, puNyabhAv mArun kartavya chhe, enAthI mArun hit-kalyAN chhe ityAdi mAnanAr jIv mithyAdraShTi chhe ane tene darshan-gnAn-chAritra-dharmono ghAt thaI rahyo chhe. have kahe chhe-A rIte potAnA darshan-gnAn-chAritrano ghAt thavA chhatAn bahAramAn sharIranI kriyAno -gupti, samiti, mahAvrat Adi sambandhI kriyAno-shun ghAt thAy ja chhe? nA, nathI thato. tene darshan- gnAn-chAritra-dharmono ghAt thavA chhatAn bahAramAn sharIranI kriyA evI ne evI thatI hoy chhe; kemake sharIranI kriyA ne AtmAnA dharmone paraspar kAI sambandh nathI, banne bhinna bhinna ja chhe. AvI sUkShma vAt chhe bhAI!

sharIranI pravRutti evI ne evI thatI hoy, panchamahAvrat, gupti, samiti ityAdi badhI vyavahAranI kriyA barAbar thatI hoy chhatAn andaramAn rAg mAro (IShTa) chhe evun shalya hotAn AtmAnA gnAn-darshan-chAritra-dharmono ghAt thato hoy chhe. ahIn em siddha karavun chhe ke pAnch IndriyanA viShayo par padArtha chhe, dev-guru-shAstra paN par padArtha chhe; ne paradravyamAn-parapadArthamAn rAgadveSh nathI. vaLI nijasvabhAvamAn paN rAgadveSh nathI. paN are! jIv potAnA svabhAvano ghAt potAnA agnAnathI kare chhe.


PDF/HTML Page 3432 of 4199
single page version

rAgadveSh te agnAnadashAmAn vartatA jIvanA pariNAm chhe. ahIn kahe chhe- potAnA guNono ghAt thatAn parano-pudgalAdino ghAt thaI jAy em nathI, tathA parano-pudgalAdino ghAt thatAn potAnA guNono ghAt thaI jAy em paN nathI.

sharIranI kriyA barAbar hoy to darshan-gnAn-chAritra Take chhe em chhe nahi. jarI sUkShma vAt chhe prabhu! juo, sharIranI kriyA na karI shake ane potAnA darshan-gnAn- chAritra-dharmo to TakI rahe; tyAn pudgalano ghAt to thayo paN potAnA dharmono ghAt na thayo vaLI sharIranI kriyA bahAramAn barAbar hoy, chhatAn e bahAranI kriyAthI mane lAbh chhe em mAne tene potAnA dharmono-darshan-gnAn-chAritrano ghAt thAy ja chhe. ahAhA....! bahAramAn sharIranI-kAyotsarga ne upavAs Adi kriyA ne vANInI kriyA evI ne evI thatI hoy chhatAn agnAnI viparItadraShTi jIvane potAnA guNono ghAt thAy ja chhe. AvI vAt! koIne AkarI lAge paN A satya vAt chhe.

bahAranI pravRutti ja dekhAy chhatAn Anandano nAth prabhu AtmAnI svasanmukh pratIti, gnAn ne ramaNatA vartatI hoy to tene potAnA dharmono ghAt thato nathI. AthI A spaShTa thayun ke vrat, tap, bhakti AdinA vikalpo te AtmAnA dharmo nathI. (kemake vrat, tap AdinA abhAvamAn paN AtmAnA dharmono ghAt thato nathI, ne temanA sadbhAvamAn paN AtmAnA dharmono ghAt thato jovAmAn Ave chhe.) vAstavamAn svasvarUp shuddha chidrUpasvarUp prabhu AtmAnI antar-draShTi thatAn samyagdarshan-gnAn-chAritra pragaT thAy te ja AtmAnA dharmo chhe; ane tene bahAramAn sharIranI ne vratAdi rAganI kriyAnI koI apekShA nathI.

ahIn to ek kor bhagavAn AtmArAm pote sva ane bIjI kor Akhun gAm- sharIr, man, vANI, indriy, shubhAshubh rAgAdibhAv-e badhuy paradravya chhe. e paradravyamAn, kahe chhe, AtmAno svabhAv nathI. tethI parano ghAt thatAn potAnA svabhAvano-gnAnAdi guNono ghAt thato nathI. ahAhA.....! jem ghaDAno nAsh thatAn dIvAno nAsh thato nathI, ne dIvAno nAsh thatAn ghaDAno nAsh thato nathI, tem, kahe chhe-A bhagavAn AtmA gnAnaprakAshanun bimb prabhu chaitanyadIvo chhe. tenA Ashraye darshan-gnAn-chAritranI je nirvikalpa dashA thaI teno, sharIrAdirUp ghaDAno ghAt thavA chhatAn, ghAt thato nathI; tathA sharIranI kriyA ne rAganI kriyA mArI chhe evI agnAnamay mAnyatA vaDe enA darshan-gnAn-chAritra- guNono ghAt thAy chhe teve prasange e sharIrAdinI kriyAno ghAt thAy ja chhe em hotun nathI. aho! A to jain parameshvare kahelun koI achintya alaukik tattva AchAryadeve jAher karyun chhe.


PDF/HTML Page 3433 of 4199
single page version

lyo, Am nyAyathI-lojIkathI siddha kare chhe ke- ‘mATe e rIte darshan-gnAn-chAritra pudgaladravyamAn nathI em siddha thAy chhe; kAraN ke jo em na hoy to darshan-gnAn- chAritrano ghAt thatAn pudgaladravyano ghAt ane pudgaladravyano ghAt thatAn darshan-gnAn-chAritrano ghAt anivArya thAy (arthAt avashya thavo joIe).’

ahA! jIvane je rAg-dveSh-mohanA bhAv utpanna thAy chhe te potAnA shuddha Anandakand prabhu AtmAnA bhAnanA abhAvathI eTale ke agnAnathI utpanna thAy chhe. rAg- dveSh-moh paradravyathI utpanna thatA nathI, potAnA svadravyathI paN utpanna thatA nathI; kemake paradravya potAnA svabhAvathI bhinna chhe arthAt potAnA svabhAvo paradravyamAn chhe nahi, ane potAnun svadravya to sadAy shuddha chaitanyamay vItarAgasvabhAvamay chhe. ahIn A siddha karavun chhe ke-paradravyamAn potAnA rAgadveShamoh nathI ane paradravyathI teo utpanna thAy chhe em paN nathI; potAnA shuddha chaitanyasvarUpanA bhAnanA abhAvathI, agnAnathI, rAg-dveSh-mohanA bhAvo utpanna thAy chhe. AvI vAt chhe.

sharIranI kriyA ane shubh vratAdinAn anuShThAn na thaI shake emAn to pudgalano ghAt thAy chhe, tethI karIne kAI AtmAnA dharmono ghAt thAy em chhe nahi; kemake AtmA ane pudgal bhinna chIj chhe. bhAI! jIvane je samyaggnAn utpanna thAy chhe e kAI sAmbhaLavAthI, IndriyothI, bhAvaindriyathI ke shubharAgathI thAy chhe em nathI; parantu potAnA svasvarUpanA-chaitanyachintAmaNi prabhu AtmAnA-Ashraye darshan-gnAn-chAritra pragaT thAy chhe.

samyaggnAn (mati-shrutagnAnane) tattvArthasUtramAn parokSha kahyun chhe ne?

hA, kahyun chhe; paN e to apekShAthI vAt karI chhe, andar pratyakShapaNAno bhAv gauNapaNe rahyo ja chhe. bhAI! samyaggnAn AtmAnA lakShe utpanna thAy chhe. ahIn kahe chhe- AtmagnAn-samyaggnAn je pragaT thayun teno IndriyanA ghAtathI kAI ghAt thato nathI, tathA man-Indriy barAbar hoy teTalA mAtrathI AtmAnun gnAn pragaT thAy chhe em paN nathI.

are! lokone man evo bhram ghar karI gayo chhe ke sharIranI kriyA ne vrat-tap Adi rAganI kriyAthI dharma-samvar thAy chhe. paN bApu! em chhe nahi. juo, shun kahe chhe? ke ghaTano nAsh thatAn ghaT-dIpakano nAsh thato nathI; tem Indriyo ane vratAdinI kriyAno ghAt thatAn kAI antarang AtmAnA darshan-gnAn-chAritrano nAsh thato nathI. vaLI vratAdinI bAhya kriyAo evI ne evI hovA chhatAn agnAnane kAraNe darshan-gnAn-chAritrano ghAt thato hoy chhe, jem ghaT evo ne evo hoy chhe chhatAn


PDF/HTML Page 3434 of 4199
single page version

ghaT dIpakano nAsh thato hoy chhe. bhAI! vrat-tap-bhakti ityAdinA pariNAm pudgalanA pariNAm chhe ane temAn AtmAnA darshan-gnAn-chAritranA dharmo samAtA nathI. tethI pudgalanI kriyAthI AtmAno svabhAv utpanna thAy em kadIy bane nahi; bAhya vrat- tapanI kriyAthI AtmAnun chAritra pragaTe em kadIy chhe nahi. AvI vAt chhe. have kahe chhe-

‘Am chhe tethI je koI jeTalA jIvanA guNo chhe te badhAy paradravyomAn nathI. ame ame samyak prakAre dekhIe chhIe (-mAnIe chhIe); kAraN ke jo em na hoy to, ahIn paN jIvanA guNono ghAt thatAn pudgaladravyono ghAt, ane pudgaladravyano ghAt thatAn jIvanA guNono ghAt anivArya thAy. (A rIte siddha thayun ke jIvanA koI guNo pudgaladravyamAn nathI).’

ahAhA.....! kahe chhe- ‘Am chhe tethI... , arthAt pudgalano ghAt thatAn jIvanA guNono ghAt thato nathI, ne jIvanA guNono ghAt thatAn pudgalano ghAt thato nathI-Am chhe tethI je koI jeTalA jIvanA guNo chhe te badhAy paradravyomAn nathI. shun kIdhun? AtmAmAn anant gnAn, darshan, sukh, Anand, shAnti, svachchhatA, prabhutA ityAdi anant shaktio- guNo chhe. te badhA, kahe chhe, paradravyomAn nathI. A sharIr, man, vANI, indriy ne vratAdinA vikalpomAn jIvanA koI guNo nathI. jo em na hoy to ekano ghAt thatAn bIjAno ghAt anivArya thAy. paN em thatun nathI.

bhAI! A badhun samajavun paDashe hon; AtmAnI samajaN karavAno A amUlya avasar chhe. bhAI! A avasar chAlyo jAy chhe hon. A bahAranI lakShmI ne AbarU e to kAI nathI, ne A vrat-tap-bhakti ityAdi badho rAg chhe, thothAn chhe. loko vADAmAn paDayA chhe temane satya shun chhe e bichArAone sAmbhaLavA maL‌yun nathI. ahIn kahe chhe-vrat, tap, bhakti AdinA pariNAm pudgalanI kriyA chhe ne temAn chaitanyano svabhAv-guN nathI. jIvanA jeTalA guNo chhe te badhAy te vratAdinI kriyAmAn nathI, ane jIvanA guNomAn e vratAdinI kriyA nathI.

ahAhA....! potAnA koI guNo paradravyamAn nathI. bhAI! A to TUnkA shabdomAn badhun ghaNun bharI dIdhun chhe. ahAhA.....! AchArya bhagavant em kahe chhe ke-vItarAg jinasvarUp prabhu amAro AtmA chhe, tenA Ashraye je nirmaL samyagdarshan-gnAn- chAritra-guNo amane pragaT thayA chhe te paradravyamAn arthAt vratAdirUp vyavahAraratnatrayamAn chhe ja nahi em samyak prakAre ame dekhIe chhIe, mAnIe chhIe. bhAI! A to jain parameshvaranA peTanI vAto digambar santo khullI kare chhe; kahe chhe-amArA koI guNo paradravyamAn nathI em dekhIne ame mAnIe chhIe.


PDF/HTML Page 3435 of 4199
single page version

are! jyAn AtmAnA guNo chhe tyAn najar karato nathI, ne jyAn AtmAnA guNo nathI tyAn anantakALathI najar karyA kare chhe! Akho di’ vepAr karavAmAn ne bhog bhogavavAmAn ne bAyaDI-chhokarAn sAchavavAmAn-em pApanI kriyAmAn gumAvI de chhe paN enAn phaL bahu mAThAn Avashe bhAI! bIjAne (-putraparivArane) rAjI karavAmAn ne bIjAthI rAjI thavAmAn badho vakhat veDaphI kADhe paN enun phaL bahu Akarun Avashe prabhu!

are bhAI! koN dIkaro ne koN bAp? shun AtmA kadI dIkaro chhe? bAp chhe? e to badho jUTho laukik vyavahAr bApA! e bahAranI koI chIj tArAmAn AvatI nathI, ne tun e chIjamAn kadIy jato nathI. mATe paradravya uparathI draShTi khaseDI le ne jyAn potAnA guNo chhe evA guNadhAm-sukhadhAm prabhu AtmAmAn draShTi lagAvI de. A ek ja sukhano upAy chhe, ane e ja kartavya chhe. samajAy chhe kAI...?

ahAhA...! AtmA anantaguNano pinD prabhu chhe. enA koI guN paradravyamAn eTale dehAdi ne rAgAdimAn nathI. shun kIdhun? A upavAs, brahmacharya Adi dehanI kriyAmAn ne vrat- tap Adi rAganI kriyAmAn bhagavAn AtmAnA koI guNo nathI. to pachhI dehAdi ne vratAdi sAdhan vaDe AtmAnA guN kem pragaTe? vyavahAr karatAn karatAn nishchay kem pragaTe? bhAI! e badhA vyavahAranA bhAv to bhavanA bhAv chhe bApu! enAthI bhav maLashe, bhavano ant nahi Ave, emAn navIn shun chhe? e to anantakALathI tun karato Avyo chhe. e kriyAnA vikalpo tArA bhavanA antano upAy nathI bhAI! santo kahe chhe-AtmAnA guNo paradravyamAn chhe ja nahi; arthAt AtmAnA guNo AtmAmAn ja chhe. mATe AtmAmAn lakSha kar, tethI tane AtmAnA guNonI-darshan-gnAn-chAritranI prApti thashe.

ahIn to ek kor AtmA ne ek kor Akhun jagat-em be bhAg pADI dIdhA chhe. kahe chhe-AtmAnA guNo paradravyamAn nathI. mATe paradravyathI haThI jA ne svadravyamAn draShTi kar. svadravyanA lakShe pariNamatAn tane nirmaL ratnatrayanI-samyagdarshan-gnAn-chAritranI prApti thashe. bhAI! tArI draShTino viShay ek tun ja chho, dehey nahi, rAgAdiy nahi ne ek samayanI vikArI-nirvikArI paryAy paN nahi. mATe draShTi svasvarUpamAn lagAvI de. bas. A ek ja karavA jevun chhe. samajANun kAI....? bhAI! antardraShTi vinA bahArathI vratAdi dhAraN kare paN e mArga nathI, e to sansAr ja sansAr chhe. AvI vAt AkarI lAge paN A satya vAt chhe. have kahe chhe-

prashna– jo Am chhe to samyagdraShTine rAg kayA kAraNe thAy chhe? uttara– koI paN kAraNe thato nathI.


PDF/HTML Page 3436 of 4199
single page version

prashna– to pachhI rAganI kaI khAN chhe? uttara– rAg-dveSh-moh, jIvanA ja agnAnamay pariNAm chhe (arthAt jIvanun

agnAn ja rAgAdik upajavAnI khAN chhe);’

juo, shiShya prashna kare chhe em ke paramAn AtmAnA guN nathI, paramAn AtmAnA avaguN nathI, to pachhI samyagdraShTine viShayomAn rAg kayA kAraNe thAy chhe?

to kahe chhe -sAmbhaL! gnAnIne koI paranA kAraNe rAg thato nathI. gnAnIne pAnch IndriyanA viShayamAn lakSha jAy tyAre kinchit rAg thAy chhe; paN tene rAg kahetA nathI, kemake mithyAtva sambandhIno rAg thAy tene ja rAg kahevAmAn Ave chhe. potAnI chaitanyasattAne bhUlIne parane potAnun mAne, parathI-vratAdithI potAnun hit thavun mAne evA mithyAdraShTine rAgadveSh utpanna thAy chhe; gnAnIne te hotA nathI.

to pachhI rAganI kaI khAN chhe? sAmbhaL bhAI! rAgadveShamoh e jIvanA ja agnAnamay pariNAm chhe, arthAt jIvanun svasvarUp sambandhI agnAn ja rAgAdik upajavAnI khAN chhe. AvI vAt chhe bhAI! e rAg paradravyathI nahi, svadravyathI nahi; potAno agnAnabhAv ja rAganI khAN chhe. samajAy chhe kAI....! have kahe chhe-

‘mATe te rAgadveShamoh viShayomAn nathI kAraN ke viShayo paradravya chhe, ane samyagdraShTimAn (paN) nathI kAraN ke tene agnAnano abhAv chhe; A rIte rAgadveShamoh, viShayomAn nahi hovAthI ane samyagdraShTine (paN) nahi hovAthI, (teo) chhe ja nahi.’

ahA! Avun (samajavun) to bahu kaThaN paDe. kaThaN paDe? shun kaThaN paDe? bhAI! AmAn na samajAy evun to kAI chhe nahi. samajaNano pinD prabhu pote ne na samajAy em kem bane? paN A samajavA mATe nivRutti to levI joIe ne! A sarakArI nokaro to panchAvan varShanI ummare rITAyarDa-nivRutta thaI jAy, paN A dhandhApANInA rasiyA to 70-80 varShanA thAy chhatAn dhandhAno ras na chhoDe ane kahe ke shen samajAy? paN bhAI! Avun vItarAganun tattva samajavA mATe to khAs nivRutti levI paDashe. ahAhA...! AtmA andaramAn sadA rAgathI bhinna chaitanyasvarUp, nivRuttasvarUp prabhu chhe. parathI to te nivRutta ja chhe, paN antarasvarUpanI draShTi karI rAgathI nivRutta thatAn te paryAyamAn nivRutta thAy chhe ane tenun nAm nivRutti chhe. samajANun kAI...? have eNe koI di’ vichAr ja karyo nathI ne!


PDF/HTML Page 3437 of 4199
single page version

hA, paN gnAnIne paN rAg to thato dekhAy chhe? are prabhu! tane khabar nathI bhAI! gnAnIne rAgadveSh chhe ja nahi, kemake rAgadveSh to agnAnathI utpanna thAy chhe, te agnAnanI olAd chhe, ane gnAnIne agnAn nathI. ahA! jene svanun lakSha ja thayun nathI evA agnAnI jIvane, jemAn potAnA guN nathI evA paradravyonun lakSha karavAthI agnAnanA kAraNe rAg-dveSh utpanna thAy chhe. vAstavamAn svadravyathI nahi, paradravyathI paN nahi, paN parathI ne rAgathI mane lAbh chhe ane te (-par ane rAg) mArun kartavya chhe evA agnAnathI rAgadveSh utpanna thAy chhe.

bhAI! paradravyamAn rAgadveSh nathI; paramAn tArA guN nathI, avaguN paN nathI. parantu shuddha chidAnand chaitanyachamatkAr nij AtmAne bhUlIne, vikArane potAnun sva mAne chhe te mahA viparItatA ne agnAn chhe ane te agnAnathI ja rAgadveSh utpanna thAy chhe. ahAhA....! santo kahe chhe-amArA koI guN ame paradravyamAn dekhatA nathI, to amane rAgadveSh kem utpanna thAy?

ahA! trikALI dhruv Anandakand prabhu pote-tenun lakSha chhoDIne ek samayanI paryAy jevaDo potAne mAne te agnAn chhe ane te agnAn ja rAg-dveShanI khAN chhe. paradravya nahi, svadravya nahi, parantu paryAyabuddhi ja rAgadveShanI khAN chhe. ahAhA....! AchArya kahe chhe-rAgadveShamoh viShayomAn nathI kemake viShayo paradravya chhe, ne rAg-dveSh-moh samyagdraShTimAn nathI kemake tene agnAnano abhAv chhe. mATe, kahe chhe, teo chhe ja nahi. lyo, AvI vAt! em ke agnAnabhAvane chhoDIne rAg-dveSh-moh kayAny chhe ja nahi. samajAy chhe kAI....?

ahA! dharmI jIv je samyagdraShTi thayo tene rAgadveSh nathI. kinchit rAgAdi thAy chhe te to gneyapaNe chhe. jhINI vAt chhe prabhu! dharmInI draShTi to trikALI svadravya par chhe; ane svadravyamAn kyAn rAgadveSh chhe? nathI; vaLI paradravyamAn paN rAg-dveSh-moh nathI, ane paradravyanI dharmIne draShTi paN nathI, mATe samyagdraShTine rAgadveShamoh kem hoy? na ja hoy. tethI AchArya kahe chhe- ‘teo (rAgadveShamoh) chhe ja nahi.’ kinchit rAgadveSh chhe e to dharmIne gnAnanA gneyapaNe chhe; tenun ene svAmitva nathI. mATe gnAnIne rAg-dveSh-moh nathI. AvI vAt chhe.

are! A samajyA vinA badho kAL viShay-kaShAyanI pravRuttimAn vItI jAy, paN kahyun chhe ne ke-

bALapaN khelamen khoyA, juvAnI strI viShe mohyA; bUDhApA dekhake royA....;


PDF/HTML Page 3438 of 4199
single page version

bhAI! svarUpanI samajaN karyA vinA AvA bhUnDA hAl thAy bApA! e to dolatarAmajIe paN chhahaDhAlAmAn kahyun chhe -

“bAlapanamen gnAn na lahyo, taruNasamay taruNIrat rahyo;
ardhamRutak sam bUDhApano kaise rUp lakhain Apano!”

bhAI! hamaNAn ja chetI jA, nahitar.... ... (em ke nahi chete to svarUpanI samajaN vinA anantakAL tIvra dukhamAn rakhaDavun paDashe).

* gAthA 366 thI 371 bhAvArtha uparanun pravachan *

‘AtmAne agnAnamay pariNAmarUp rAg-dveSh-moh utpanna thatAn AtmAnA darshan- gnAn-chAritrAdi guNo haNAy chhe, parantu te guNo haNAtAn chhatAn achetan pudgaladravya haNAtun nathI; vaLI pudgaladravya haNAtAn darshan-gnAn-chAritrAdi haNAtAn nathI; mATe jIvanA koI guNo pudgaladravyamAn nathI.’

jIvane je puNya-pApanA pariNAm thAy chhe te agnAnamay pariNAm chhe, kemake temAn chaitanyano ansh nathI. te agnAnamay pariNAmarUp rAg-dveSh-moh utpanna thatAn AtmAnA darshan-gnAn-chAritra-guNono ghAt thAy chhe. te guNo haNAtAn chhatAn, kahe chhe, achetan pudgaladravyano ghAt thato nathI. ahAhA....! AtmAnA guNono ghAt thavA chhatAn bahAramAn sharIranI kriyAno ghAt thaI jAy ke vratAdi vikalpano nAsh thaI jAy em chhe nahi-em kahe chhe.

vaLI pudgaladravyano ghAt thatAn AtmAnA guNono ghAt thato nathI. shun kIdhun? pudgaladravya nAm sharIrAdinI kriyA ne vratAdinA vikalpano ghAt thatAn jIvanA darshan-gnAn- chAritra-guNono nAsh thato nathI. mATe, kahe chhe, jIvanA koI guNo pudgaladravyamAn nathI. A vrat, tap, dayA, dAn Adi badhA pudgalanA pariNAm chhe; temAn AtmAnA koI guNo nathI. have kahe chhe-

‘Avun jANatA samyagdraShTine achetan viShayomAn rAgAdi thatA nathI.’ ahAhA....! paradravyamAn potAnA koI guNo nathI evun jANatA samyakdraShTine, paramAn draShTi nahi hovAthI, achetan viShayomAn rAgAdi thatA nathI. vratAdi rAganI kriyAmAn paN ene rAg-prem thato nathI. lyo, AvI vAt! have kahe chhe-

‘rAg-dveSh-moh pudgaladravyamAn nathI, jIvanA ja astitvamAn agnAnathI upaje chhe; jyAre agnAnano abhAv thAy arthAt samyagdraShTi thAy tyAre teo upajatAn nathI. A rIte rAgadveShamoh pudgalamAn nathI tem ja samyagdraShTimAn paN nathI, tethI


PDF/HTML Page 3439 of 4199
single page version

shuddha dravyadraShTithI jotAn teo chhe ja nahi. paryAyadraShTithI jotAn jIvane-agnAn avasthAmAn teo chhe-e pramANe jANavun.’

juo, A saravALo kIdho; shun? ke vItarAgamUrti Anandaghan prabhu AtmAne shuddhadravyadraShTithI-antaradraShTithI jotAn rAg-dveSh-moh chhe ja nahi. ahAhA....! dravyadraShTivantane -dharmIpuruShane, kahe chhe, rAgadveShamoh chhe ja nahi, kemake tene agnAn nathI. parantu vartamAn paryAy upar jenI draShTi chhe, ansh upar jenI draShTi chhe tevA paryAyadraShTi jIvane rAgadveShamoh utpanna thAy chhe. bahAramAn koI bhale mahAvratAdinun pAlan karato hoy, paN enAthI potAne lAbh chhe em jo mAnato hoy to te paryAyadraShTi mUDh chhe, ane tene agnAnanA kAraNe rAg-dveSh-moh avashya thAy chhe. mATe paryAyabuddhi chhoDI, he bhAI! dravyadraShTi pragaT kar. A ja tArA hitano-kalyANano upAy chhe.

have A arthanun kaLasharUp kAvya kahe chhe-

* kaLash 218 shlokArtha uparanun pravachan *

‘इह ज्ञानम् हि अज्ञानभावात् राग–द्वेषौ भवति’ A jagatamAn gnAn ja agnAnabhAvathI rAg-dveSharUpe pariName chhe; ‘वस्तुत्व–प्रणिहित–दशा द्रश्यमानौ तौ किञ्चित् न’ vastutvamAn mUkelI (-sthApelI, ekAgra karelI) draShTi vaDe jotAn (arthAt dravyadraShTithI jotAn), te rAgadveSh kAI ja nathI (-dravyarUp judI vastu nathI).

‘A jagatamAn gnAn ja agnAnabhAvathI rAgadveSharUpe pariName chhe.’ -jhINI vAt chhe prabhu! andar AtmA chhe te gnAnapunj prabhu chaitanya.... chaitanya... chaitanyashaktino rasakand chhe. dayA, dAn Adi puNyabhAv ne hinsA, jUTh Adi pApanA bhAv-te AtmAmAn nathI. shun kIdhun? rAgadveShanA bhAv, puNya-pApanA bhAv te shuddha chaitanyavastumAn nathI. ahA! Avo AtmA, kahe chhe, agnAnabhAvathI rAgadveSharUpe thAy chhe, pariName chhe. jene potAnI shuddha chaitanyasattA ke jene ek gnAyakabhAv, dhruvabhAv, ek sAmAnyabhAv, nityabhAv, pancham pAriNAmikabhAv kahIe tenun bhAn nathI te jIv agnAnabhAvathI puNya ne pAp ane rAg ne dveShanA bhAvarUpe pariName chhe. ahAhA....! pote nijasvabhAvathI rAgadveSharUpe pariNamato nathI, ne karmane laIne rAgadveSharUpe pariName chhe em paN nathI, parantu potAnI vastunA svarUpanun agnAn chhe, abhAn chhe-te agnAnane laIne pote rAgadveSharUpe pariName chhe. samajANun kAI...?

A sharIr to jaD mATI-dhUL chhe, ane karma paN jaD mATI-dhUL chhe. e to AtmAmAn chhe nahi. vaLI ekek IndriyanA viShayane jANe evI je khanDakhanD bhAv-


PDF/HTML Page 3440 of 4199
single page version

indriy-gnAnanI khanDakhanD paryAy-te paN trikALI dhruv vastumAn nathI. trikALI vastu to akhanD, abhed, ek gnAyakabhAvarUp chhe. te gnAyak vastumAn rAgadveSh nathI, sansAr nathI, udayabhAv nathI.

to pachhI A rAgadveSh utpanna thAy chhe kem? to kahe chhe-potAnA shuddha chaitanyasvarUpanun bhAn nathI evA agnAnane kAraNe jIvane rAgadveSh utpanna thAy chhe. ahAhA....! hun koN chhun? mArun svarUp shun chhe? ane mArun kartavya shun? ityAdinun bhAn nahi hovAthI agnAnavash ene rAgadveSh utpanna thAy chhe. ahIn mithyAtva sambandhInA je rAgadveSh chhe tene ja rAgadveSh gaNavAmAn AvyA chhe. samakit thayA pachhI rAgAdi thAy chhe tenI ahIn gaNatrI nathI. ahAhA....! bhagavAne jagatamAn chha dravya joyAn chhe; temAn AtmA chaitanyanI draShTinA abhAvarUp agnAnabhAvathI rAgadveSharUpe pariName chhe em joyun chhe. samajAy chhe kAI....? have kahe chhe-

vastutvamAn mUkelI-ekAgra karelI draShTi vaDe jotAn arthAt dravyadraShTithI jotAn te ‘rAgadveSh ‘किञ्चित् न्’ kAI ja nathI. joyun? paryAy ja potAnun svarUp chhe em dekhanArA paryAyadraShTi jIvone rAgadveSh utpanna thAy chhe, parantu vastu pote trikALI dhruv chidAnandaghan prabhu pote chhe temAn ekAgra karelI anrtadraShTivaDe jotAn, kahe chhe, rAgadveSh kAI ja nathI. ahAhA....! AtmA shuddha ek chaitanyavastu chhe tene antaranI ekAgradraShTithI dekhatAn dharma- vItarAgatA pragaT thAy chhe, samyagdarshan-gnAn-chAritra pragaT thAy chhe. tene rAgadveSh kAI ja nathI. ahA! ‘siddha samAn sadA pad mero’ -evI chIj pote AtmA chhe, paN are! ene enI khabar nathI! shun thAy? pote jinasvarUp andar bhagavAn chhe enA bhAn vinA agnAnathI tene rAgadveSh nirantar upajyA ja kare chhe. jo potAnA pUraN gnAnAnandamay bhagavAnasvarUpanI draShTi kare to rAgadveSh kAI ja nathI, kemake rAgadveSh kAI dravyarUp judI vastu nathI; dravyadraShTimAn rAgadveSh dekhAtA nathI. mATe AchAryadev preraNA karI kahe chhe ke-

‘ततः सम्यग्द्रष्टिः तत्त्वद्रष्टया तौ स्फुटं क्षपयतु’ mATe samyagdraShTi puruSh tattvadraShTi vaDe temane (rAgadveShane) pragaT rIte kShay karo, ‘येन पूर्ण–अचल–अर्चिः सहजं ज्ञान– ज्योतिः ज्वलति’ ke jethI, pUrNa ane achaL jeno prakAsh chhe evI (dedIpyamAn) sahaj gnAnajyoti prakAshe.

ahA! anAdi agnAn vaDe eNe chaitanyanun jIvan haNI nAkhyun chhe. tene AchAryadev kahe chhe-he bhAI! tArI chIj andar sarvagnasvabhAvathI pUraN bharI paDI chhe. temAn ja draShTi sthApit karI tattvadraShTi vaDe rAgadveShano kShay karo. svabhAv upar draShTi detAn rAgadveSh upajatA nathI; upajatA nathI mATe teno kShay karo em kahyun chhe. samajANun kAI....?