Pravachan Ratnakar-Gujarati (English transliteration). Gatha: 36-37.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 24 of 210

 

PDF/HTML Page 461 of 4199
single page version

ke-shuddha chaitanyaghanasvarUp bhagavAn AtmAne rAgathI bhinna paDI antar-draShTi-gnAn- ramaNatAmAn levo te AtmavyavahAr chhe, ane shubharAg chhe e to manuShya eTale sansArano vyavahAr chhe. rAgano bhAv-dayA, dAn, vrat, bhakti, jAtrA ityAdino game tevo mand ho paN te AtmAnI chIj nathI. juo, bhagavAn sarvagna parameshvaranI divyadhvani ane Agamano A siddhAnt chhe. A Agamanun vAkay chhe. shrIguru A AgamanA vAkayane kahe chhe.

ahIn traN siddhAnt siddha karyAchhe. (1) bhagavAn AtmA gnAnasvarUp hovA chhatAn potAnA bhramathI shubhavikalpane potAno mAne chhe.

(2) chaitanyamUrti bhagavAn AtmAne ane rAgane potAnA agnAnathI-bhramathI ek mAnIne agnAnI sUto chhe. paradravyathI, karmathI ke kuguru maL‌yA tethI ekatva mAnIne sUto chhe em nathI. potAnA agnAnanA kAraNe sUto chhe.

(3) shrIguru tene vAramvAr vItarAgabhAvano (bhedagnAn karavAno) Agam-vAkay dvArA upadesh Ape chhe ane jignAsu shiShya te vAramvAr sAmbhaLe chhe, ekavAr sAmbhaLIne chAlyo jato nathI. deshasevAthI, janasevAthI, gurusevAthI, ke prabhusevAthI dharma thAy evo upadesh e kAI vItarAgabhAvano upadesh nathI, e to laukik vAto chhe.

AtmAnun svarUp vItarAgabhAvarUp chhe. tethI rAg-vikalpa e AtmAnI chIj nathI. AtmA enAthI bhinna chhe. rAgamAn dharma nathI ane dharmamAn rAg nathI. shrIguru vAramvAr Avo upadesh Ape chhe. eTale ke Agamanun vAkay Avun hoy chhe ane shrIguru evA ja vAkayane kahe chhe; sAmbhaLanAr shiShya paN Am ja (e ja bhAvathI) sAmbhaLe chhe. shiShya jignAsAthI vAramvAr upadesh sAmbhaLe chhe tethI shrIguru vAramvAr kahe chhe em kahyun chhe. A vAt vAramvAr sAmbhaLavAthI tene ruchi-pramod jAge chhe ke-aho! A to kayArey nahi sAmbhaLelI koI alaukik judI ja vAt chhe. jIvanun svarUp vItarAg-vignAnatA chhe em je vAramvAr kahe te ja gurunI padavIne shobhAve chhe. rAgathI AtmAmAn lAbh (dharma) thAy evun vachan Agamanun vAkay nathI. ane evun vachan (vAkay) kahenAr guru nahi paN agnAnI kuguru chhe. ahAhA! TIkAmAn keTalun badhun siddha karyun chhe?

A samayasAr shAstranI 38 mI gAthAmAn Ave chhe ke-‘je, anAdi moharUp agnAnathI unmattapaNAne lIdhe atyant apratibuddha hato ane virakta guruthI nirantar samajAvavAmAn AvatAn...’ to shun guru nirantar samajAvavA navarA thoDA hoy chhe? eno artha em chhe ke gurue je samajAvyun tenun shiShya vAramvAr chintan kare chhe. upadesh to chhaThThA guNasthAne munine vikalpa hoy to Ape, nahIn to tarat ja sAtamA guNasthAnamAn AvI jAy chhe. ahIn ‘nirantar samajAvavAmAn AvatAn’ em kahyun chhe teno artha e thayo ke sAmbhaLavAvALo


PDF/HTML Page 462 of 4199
single page version

shiShya sAmbhaLelI vAtane vAramvAr vichAre chhe, vAramvAr enun ja gholan kare chhe. (AmAn shiShyanI jignAsA ane ruchi siddha thAy chhe.)

pUrNa vItarAgatA ane sarvagnatAne prApta te jain parameshvar chhe. temanI divyadhvani te Agam chhe. e divyadhvanimAn em Avyun chhe ke-bhagavAn! tun vItarAg-vignAnaghan svarUpe chhe. tArAmAn Anand ane gnAnanI lakShmI paripUrNa bharI paDI chhe. temAn tun rAgane ekarUp karI bheLave chhe e tAro bhram chhe. rAg to bhagavAn AtmAthI bhinna chIj chhe. mATe shIghra jAg ane rAgathI bhinna paDI svarUpamAn sAvadhAn thA, AtmadraShTi kar. bhagavAnanI vANImAn Am Avyun chhe ane gaNadharadevoe paN je shrut rachyAn emAn e ja kahyun chhe. ahAhA! AmAn dev siddha karyA, guru ya siddha karyA, Agamanun vAkay siddha karyun ane rAgathI bhinna ekarUp AtmAmAn draShTi karatAn samyagdarshan Adi dharma thAy chhe-em dharma paN siddha karyo. aho! dev, guru, shAstra ane dharma saghaLuy siddha karanArI AchArya bhagavAnanI shun gajab shailI chhe! digambar santonI balihArI chhe ke emaNe jagatamAn param satya TakAvI rAkhyun chhe.

juo, shrIguru kahe chhe-shIghra jAg, sAvadhAn thA. eTale ke andar jhaLahaLajyoti chaitanyamUrti bhagavAn chhe emAn sAvadhAn thA. je rAgamAn sAvadhAnI chhe te chhoDI de, kAraN ke te paradravyano bhAv hovAthI tArI chIj nathI, parachIj chhe. bhagavAn AtmAmAn evo koI guNashakti nathI ke vikArarUpe pariName chhatAn tun rAgathI ektA mAne chhe te bhUl chhe. A bhUl tArA upAdAnathI thaI chhe, koI karme karAvI chhe em nathI. bhAI! tun ek (gnAnamAtra) AtmA rAganI sAthe (bhaLIne) ekarUp thAy evo chhe ja nahi. ek AtmA ane bIjo rAg em be (dvait) thatAn bagAD thAy chhe. (ekaDe ek ane bagaDe be). prabhu! jyAn tun chhe tyAn te (rAg) nathI ane jyAn te (rAg) chhe tyAn tun nathI. AvA siddhAntanA Agam-vAkayane guru vAramvAr kahe chhe ane agnAnI shiShya vAramvAr sAmbhaLe chhe. ahAhA! Agam kathan bahu TUnkun ane saraL chhatAn gambhIr ane mahAn chhe. A samayasAr to bhagavAnanI vANI chhe. temAn thoDun lakhyun chhe paN ghaNun karIne jANavun. jem lagna vakhate lakhe chhe ne ke thoDun lakhyun ghaNun karIne jANajo.

have shiShya te sAmbhaLIne samasta (svaparanAn) chihnothI bhalI-bhAnti parIkShA kare chhe. mArun lakShaN gnAn-Anand chhe ane rAganun lakShaN jaDatA ane AkuLatA chhe. rAganun ane mArun lakShaN bhinna bhinna chhe. hun gnAn lakShaNe lakShit chhun ane rAg dukh lakShaNe lakShit chhe. mokSha adhikAranI 294 mI gAthAmAn Ave chhe ke AtmAnun lakShaN gnAn ane bandhanun lakShaN rAg chhe. mATe banne bhinna bhinna chhe. gurunI vAt sAmbhaLIne agnAnI pote sArI peThe parIkShA kare chhe. (pramAd sevato nathI). guru kAI parIkShA karAvatA nathI. pote parIkShA kare chhe ke-bhagavAn AtmA gnAnasvarUp, AnandasvarUp, shAntisvarUp, dhIrajasvarUp chhe ane


PDF/HTML Page 463 of 4199
single page version

rAg achetanasvarUp, dukhasvarUp ane AkuLatAsvarUp chhe. sArI rIte parIkShA karIne’ em kahyun chhe. eTale upar Tapake parIkShA karIne em nahIn. aho! santoe jagatane shun nyAl karI dIdhun chhe! dev kevA, guru kevA, shAstra kevAn ane dharma kevo hoy e saghaLun siddha karI batAvyun chhe.

‘samasta chihnothI’ em kem lIdhun? ke ekalA svanA ja chihnothI parIkShA karI em nahi, paN sva ane par bannenAn chihnothI bhalI bhAnti parIkShA karI. mATe ‘samasta chihnothI sArI rIte parIkShA karIne’ em lIdhun chhe. pote ek AtmA ane bIjo rAg em bannenAn lakShaNo-endhANathI parIkShA karI. parIkShA shun karI? ke hun AtmA gnAnalakShaNathI lakShit trikALI dhruv kAyam rahevAvALI chIj anAkuL AnandasvarUp chhun ane A rAg to achetan, kRutrim, kShaNik ane AkuLatAmay dukhasvarUp chhe. bannenAn lakShaNo bhinna chhe mATe rAg mAro nathI. ‘jarUr A parabhAvo ja chhe’-em parIkShA karIne jANe chhe. rAg parabhAv ja chhe eTale kathanchit rAg AtmAno chhe ane kathanchit parano chhe em nahIn. sharIr, man, vANI, paisA-dhUL, bAyaDI, chhokarAn e to badhAn kayAnk dUr rahI gayA, paN svabhAvanI draShTimAn to rAg paN parabhAv ja chhe em jaNAy chhe.

A rAg parabhAv ja chhe ane hun parabhAvathI bhinna chhun em kayAre jANavAmAn Avyun? ke jyAre hun ek gnAnamAtra ja chaitanyaprakAshano punj chhun em jANavAmAn Avyun tyAre. mArI sattA ek chaitanyabimbamay chhe evun astithI bhAn thayun to rAg-parabhAv mArAmAn nathI evun nAstinun gnAn thaI jAy chhe. ek gnAnasvarUpane jANatAn, gnAnamAn gnAn ja chhe paN emAn rAg nathI em jaNAI jAy chhe. gnAyakasvabhAvanI jyAn draShTi thaI tyAn emAn rAg nathI em rAganI bhinnatAnun gnAn thaI jAy chhe. Am hun ek gnAnamAtra ja chhun em jANatAn parabhAvathI bhinna paDI javAy chhe. paN A samajavAnI kone paDI chhe? A to jene antarathI garaj thAy ane rakhaDavAno thAk lAge enA mATe vAt chhe. je paribhramaNathI dukhI chhe enAn dukh maTADavAnI chIj A chhe. A bhagavAn AtmA Anand chhe ane rAg dukh ja chhe, AtmA gnAn chhe ane rAg agnAn chhe, AtmA jIv chhe ane rAg ajIv chhe, AtmA chetanamay chhe ane rAg achetan pudgalamay chhe-em lakShaNo vaDe bannene bhinna jANI gnAnasvabhAvamAn ektA karI hun gnAnamAtra chhun em jANe tyAn jarUr rAgAdi parabhAv chhe enun gnAn thaI jAy chhe.

have kahe chhe-‘em jANIne gnAnI thayo thako sarva parabhAvone tatkAL chhoDe chhe.’ eTale ke rAgane parabhAv jANI, svabhAvamAn AvatAn parabhAvane te tatkAL chhoDI de chhe arthAt teno Ashray karato nathI. pratyAkhyAnanI vAt chhe ne? svabhAvano svIkAr karatAn rAg chhUTI jAy chhe ene rAg chhoDayo em kahevAmAn Ave chhe. ahAhA! vItarAg sarvagna


PDF/HTML Page 464 of 4199
single page version

parameshvaranI vANI ane tenA Agamanun shun kahevun? ekalun mAkhaN bharyun chhe. sarvagnadeve shun kahyun, temaNe shun karyun, Agam shun kahe chhe, guru shun upadesh Ape chhe tathA sAmbhaLanArane kayAre bhedagnAn thAy chhe te badhuy batAvyun chhe. bIjI rIte kahIe to paramAgamanI vANImAn je upadesh chhe e ja nimitta thAy chhe, agnAnIno upadesh (bhedagnAn thavAmAn) nimitta thato nathI.

shun jANIne gnAnI thayo? ke hun to gnAnamAtra ja chhun evI svadraShTi karatAn A rAgAdi parabhAvo ja chhe em jANIne gnAnI samakitI thayo thako sarva parabhAvone tatkAL chhoDe chhe. svarUpamAn ekAgra thatAn parabhAvano Ashray maTI gayo to parabhAv chhUTI gayo enun nAm pachchakakhAN eTale chAritra chhe. ek sekanDanun pachchakakhAN anantA janma- maraNane maTADe evun chhe. vItarAg parameshvaranA mArganI A rIt chhe ane te rIt digambar dharmamAn ja chhe, bIje kayAny nathI. A ja jainadharma chhe, bIjo koI jainadharma nathI. parantu jyAnsudhI A samajamAn na Ave tyAnsudhI potAnI mAnyatA khoTI chhe em kem mAne? ‘gnAnI thayo thako sarva parabhAvone tatkAL chhoDI de chhe.’ ‘sarva parabhAvo’-em bhAShA chhe, sUkShmamAn sUkShma guN-guNInA bhedarUp vikalpo je parabhAv chhe tene paN tatkAL chhoDI de chhe, arthAt te (sthiratAnA kALe) chhUTI jAy chhe. enun nAm bhagavAn rAgano tyAg kahe chhe. gnAyakasvarUp bhagavAn AtmA chhe evo bodh thayo ane pote emAn sthir thayo to rAg chhUTI gayo enun nAm bhagavAn pachchakakhAN kahe chhe.

* gAthA 3pa bhAvArtha uparanun pravachan *

jyAnsudhI paravastune bhUlathI potAnI jANe tyAnsudhI ja mamatva rahe; ane jyAre yathArtha gnAn thavAthI paravastune pArakI jANe tyAre bIjAnI vastumAn mamatva shAnun rahe? arthAt na rahe e prasiddha chhe. jem lagna prasang hoy ane potAnI sthiti sAdhAraN hoy to koI anya gRuhasthane tyAnthI dAgIno laI AvIne pahere chhe. paN te samaye pote shun samaje chhe? ke A mAro dAgIno nathI. be divasamAn pAchho ApavAno chhe, kemake mamatva nathI. tem rAgAdine parapaNe jANyA eTale potAnI chIj nathI em jANI tene chhoDI de chhe.

have A ja arthanun kaLasharUp kAvya kahe chhe-

* kaLash 29 shlokArtha uparanun pravachan *

अपरभावत्यागद्रष्टांतद्रष्टिः A parabhAvanA tyAganA draShTAntanI draShTi अनवम् jUnI na thAy e rIte अत्यन्तवेगात् यावत् न अवतरति atyant vegathI jyAnsudhI pravRuttine pAme nahi-shun kahyun e? jem vastra par chhe ane tene bhUlathI oDhIne sUto chhe, paN jyAn khyAlamAn Avyun ke A vastra par chhe tyAn vastra chhUTI gayun, abhiprAyamAnthI vastra judun paDI


PDF/HTML Page 465 of 4199
single page version

gayun. vastramAn mamatva-mArApaNun rahyun nahi. em A AtmA ane rAg je aparabhAv eTale parabhAv chhe-e bannenAn lakShaNo judAn chhe arthAt AtmA gnAn lakShaNathI lakShit chhe ane rAg bandh lakShaNathI lakShit chhe eTalI vAt jyAn sAmbhaLI tyAn kahe chhe ke shiShyane e vAt khyAlamAn AvI gaI ke AtmA to rAgarahit chhe ane jyAn rAgamAn joDAyo nahi ane andaramAn gayo tyAn अन्यदीयैः सकलभावैः विमुक्ता anya sakaL bhAvothI rahit स्वयम् इयम् अनुभूतिः pote ja A anubhUti झटिति आविर्बभूव tatkAL pragaT thaI gaI. siddhAnt samajavA draShTAnt vegathI pravRuttine pAme nahi eTale ke upayog draShTAntane samajavAmAn joDAy te pahelAn ja tatkAL sakal parabhAvothI rahit pote ja anubhUti pragaT thaI gaI. arthAt bIjI rIte kahIe to, “A parabhAvanA tyAganAn draShTAntanI draShTi jUnI na thAy e rIte eTale ke samayAntar Antaro paDayA vinA, atyant vegathI A anubhUti to pragaT thaI gaI. pratham mithyAtvano vyay thayo ane pachhI samyagdarshananI utpatti thaI em nathI, paN svabhAv taraph vaL‌yo tyAn to anyabhAvothI rahit anubhUti thaI gaI. jem koI mANas Ave te ja vakhate kAm purun thAy. tyAn em kahevAy ke, ‘tame na AvyA tyAr pahelAn to A kAm thaI gayun.’ kharekhar to Avyo chhe ne kAm thayun chhe. banne sAthe chhe. pahelAn pachhI nathI. tem ahIn paN pahelAn-pachhI nathI. paN pahelAn pachhInI vAt karI samajAvel chhe. paN parabhAvanAn tyAganI draShTi pahelAn parabhAvathI rahit anubhUti thaI em nathI. parabhAvonAn tyAganI draShTi eTale gnAyakasvabhAvanI jyAn draShTi thaI tyAn ja parabhAvarahit AtmAnI anubhUti thaI gaI chhe. banne sAthe ja chhe, kALabhed nathI. draShTAntamAn pahelAn pachhI kahevAy. paN tyAn te pramANe kALabhed na samajavo.”

dayA, dAn, vrat, bhakti Adi lAkh kriyAo kare paN e badho vikalpa chhe, e bandhanun lakShaN chhe. bhagavAn AtmA gnAnalakShaNathI lakShit chhe. rAgano vikalpa AkuLatAmay chhe ane bandhanun lakShaN chhe. nirAkuL gnAnasvabhAvI AtmAno e bhAv nathI ATalun sAmbhaLatAn A rAg parabhAv chhe evo par (rAg) taraphano vikalpa UThe te pahelAn gnAn gnAnamAn sthir thaI gayun ane nirvikalpa anubhUti pragaT thaI gaI. hun anAkuL chidghan gnAnAnandasvarUp chhun evun jyAn draShTimAn jor Avyun tyAn tatkAL anubhUti pragaT thaI gaI, bhagavAn AtmAnA Anandano pratyakSha svAd Avyo.

AchArya bhagavAn, pArakA vastranI jem A rAgAdi parabhAv chhe eTalun jyAn samajAve tyAn AtmAno nirNay thaI gayo. anyabhAvothI rahit sAkShAt anubhUti pote ja pragaT thaI gaI; draShTAnt samajavAnI paN pachhI ene jarUr na rahI.

loko kahe chhe ke vyavahArathI lAbh thAy em kaho, kem ke bhagavAn jinendradeve be nayathI vastunI prarUpaNA karI chhe. be nayonA Ashraye sarvasva kahevAnI temanI paddhati chhe.


PDF/HTML Page 466 of 4199
single page version

niyamasAramAn Ave chhe ke-hun te vANIne vandun chhun ke je be nayothI vastune kahe chhe. (be nayone grahaN karavAnun kahe chhe.)

be nayo chhe, be nayonA be viShayo paN chhe ane shAstromAn kathan paN be nayathI Ave chhe. parantu temAnthI ek nay (AshrayanI apekShA) hey chhe ane ek nay (AshrayanI apekShA) upAdey chhe. banne nay paraspar viruddha chhe. dravyanayathI paryAyanay ane paryAyanayathI dravyanay viruddha chhe. nishchayanayathI vyavahAranay ane vyavahAranayathI nishchayanay paraspar viruddha chhe. bemAnthI nishchayanay ek Ashray karavA yogya chhe, jyAre vyavahAranay heyapaNe jANavA lAyak chhe. A rIte be nay paraspar viruddha chhe chhatAn vyavahArathI nishchay mAne to be nay kayAn mAnyA? bhAI! vAdavivAdathI pAr Ave evun nathI. vastusvarUp ja Avun chhe.

ahIn kahe chhe ke vyavahAranayano viShay rAg chhe-paryAy chhe ane abhed nirvikalpa dhruv vastu chhe te nishchayanayano viShay chhe. em be nayonA be viShayo chhe evA vichAramAn vikalpanI pravRuttimAn joDAyo nahi tyAn to A bAju nishchayasvarUpamAn DhaLatAn ja AtmAno sAkShAtkAr thaI gayo.

bIjI vAt kaLashaTIkAmAn Ave chhe ke-je kALe jIvanA moharAgadveSharUp ashuddha pariNamanarUp sanskAr chhUTI jAy chhe te ja kALe tene anubhav chhe. shuddha chetanAmAtrano AsvAd AvyA vinA ashuddha bhAvarUp pariNAm chhUTatA nathI ane ashuddha sanskAr chhUTayA vinA shuddha svarUpano anubhav thato nathI. eTale ke ashuddhatA chhUTe ane pachhI shuddhatA thAy ke shuddhatA thAy ane pachhI ashuddhatA chhUTe em nathI. je kAI chhe te ek ja kAL, ek ja vastu, ek ja gnAn ane ek ja svAd chhe.

ahAhA! A ashuddhapaNun chhe ane A vastu trikAL shuddha chhe evo je vikalpa te UThe nahi tyAn to A bAju andar shuddhamAn DhaLI jAy chhe ane shuddha Anandano anubhav thAy chhe; e ja kALe ashuddha pariNAmano vyay thAy chhe. ashuddha pariNAmano vyay ane shuddha Anandano anubhav ek ja kALe-samakALe chhe. A to TheTh mULanI vAt chhe. AtmA AnandanA svAdane tatkAL pAmyo eTale ke A rAg par chhe ane A (AtmA) sva chhe evI pravRutti thavA pahelAn tatkAL AnandanA svAdane pAmyo. ahAhA! rAgathI-vikalpathI khasIne andar DhaLI javun e ja satya puruShArtha chhe.

(ek prakAr evo paN hoy chhe ke) paryAy taraphanA vikalpa Adi hoy chhe. benA bhedano vikalpa paN UThe chhe. kaLashaTIkAmAn A paN kahyun chhe ke Avun pratham vikalparUp bhedagnAn Ave chhe. ‘rAg judo ane hun judo’ e vikalpa tyAn hoy chhe. paN ahIn to


PDF/HTML Page 467 of 4199
single page version

kahe chhe ke-‘A hun nahIn ane A hun’ evo vikalpa UThe te pahelAn to antaramAn DhaLI gayo ane anubhUti pragaT karI lIdhI. vastu to vastu chhe, paN vastuno Ashray laI anubhUti pragaT karI lIdhI. rAg par chhe mATe bhinna chhe evun lakSha paN na rahyun ane anubhUti pragaT thaI ene pratyAkhyAn kahe chhe. ahIn to pratyAkhyAnanun svarUp samajAvavun chhe ne? vAt sharUthI anubhUtithI upADI chhe. jyAre jyAre AchAryoe pratyAkhyAn ke chAritranI vAt karI chhe tyAre pahelethI anubhUtithI ja vAt karI chhe. samayasAramAn pAchhaL 49 bhang Ave chhe temAn paN anubhavathI ja upADayun chhe.

vikalpathI-rAgathI kayAre shUnya thavAy? ke jyAre asti mahAprabhu chhe tenA upar draShTi paDe tyAre. nirvikalpasvarUp astitva upar draShTi paDavAthI vikalpathI shUnya thavAy chhe. potAnun astitva keTalun, kevun e vAtanI khabar na hoy to vikalpathI shUnya kem thavAy? uparanA pagathiyA upar pag mUke to nIchenA pagathiyA uparathI pag upADI shakAy. paN jo upar pag mUkayA vinA nIcheno pag upADe to nIche paDe. tem bhagavAn AtmA je mahAastirUp chhe tenI upar draShTi paDatAn ‘A rAg nathI’ tevA nAstinA paN vikalpanI jarUr nathI (tyAre pote vikalpathI shUnya-vikalparahit thaI jAy chhe), kemake svayam nirvikalpa anubhUti pragaT thaI jAy chhe.

vastu AvI chhe, bhAI! gAthA 38 mAn Ave chhe ke-potAnA parameshvarane, mUThImAn rAkhelun suvarNa koI bhUlI gayo hoy te pharIne yAd karIne suvarNane dekhe e nyAye tene jANIne, tenun shraddhAn karIne tathA tenun AcharaN karIne te samyak prakAre ek AtmArAm thayo. rAg parano chhe e lakSha tyAn rahetun nathI. bepaNun jyAn na thAy tyAn ekapaNAmAn AvI gayo chhe. ahAhA! A shubhabhAv chhe e mArAmAn nathI evA vikalpane paN tyAn avakAsh nathI. prabhu! tArI parameshvaratA eTalI moTI chhe ke enA anubhav mATe paranun lakSha karIne anubhav thAy evo tun nathI. A rAg bhinna chhe evun lakSha karIne bhinna paDe evun nathI em kahe chhe.

स्वयम् इयम् em shabda paDayo chhe ne? eTale ke A anubhUti paranA tyAganI apekShA vinA pote ja pragaT thaI gaI. tene paranA tyAganI apekShA nathI. gAthA 34 mAn e vAt AvI gaI chhe ke potAne rAganA tyAganun rktApaNun e nAmamAtra kathan chhe, paramArtha nathI. rAganA karavApaNAnI vAt to dUr rahI, rAgano nAshano rktA paN nAmamAtra chhe, vyavahAramAtra chhe, vastumAn nathI. aho! vastune raju karanArI AchAryanI koI gajab shailI chhe!

* kaLash 29 bhAvArtha uparanun pravachan *

A parabhAvanA tyAganun je draShTAnt kahyun enA par draShTi paDe te pahelAn samasta anyabhAvothI rahit potAnA svarUpanun anubhavan tatkAL thaI gayun. bhagavAn AtmA pUrNAnandano nAth


PDF/HTML Page 468 of 4199
single page version

chhe. enA taraphano jyAn jhukAv thayo tyAn to tarat ja anubhUti pragaT thaI gaI. Anun nAm pachchakakhAN chhe.

bhAI! jinendrano mArga alaukik chhe. enI prApti svabhAvathI thAy chhe. eTale ke te svabhAvathI jaNAy tevo chhe.

prashna– vrat, dayA, dAn Adi shubharAg tenun sAdhan kharun ke nahi?

uttara– nA. rAgathI bhinna paDI andaramAn pragnAchhINI mAravI e ja enun sAdhan chhe. pragnA vaDe andaramAn javun e tenun sAdhan chhe. rAg Adi koI anya sAdhan nathI. e ja vAt ahIn kahI chhe ke स्वयम् इयम् अनुभूतिः आविर्बभूव AtmAmAn, karaN kaho ke sAdhan kaho-e nAmanI shakti trikAL rahelI chhe. guNI evA AtmAno Ashray karatAn e pote ja (nirmaL) paryAyanun sAdhan thaI jAy chhe.

sansAramAn paN kahe chhe ne ke tame AvyA te pahelAn ja A kAm thaI gayun. em ahIn kahe chhe ke-bhagavAn AtmAne parabhAvanA tyAganun je draShTAnt te par draShTi paDe te pahelAn ja eTale ke draShTAnt par lakSha jAy te pahelAn ja andaramAn utarI gayo. jyAn javun hatun tyAn jor vadhI gayun. emAn paranA-rAganA tyAganI paN apekShA rahI nahi. A jyAn javun hatun tyAn jor vadhI gayun. emAn paranA-rAganA tyAganI paN apekShA rahI nahi. A rAg par chhe em samajavA mATe tyAn draShTAntanun paN kAm rahyun nahi. झटिति em kahyun chhe ne? parabhAvanA je draShTAnt kahyun e upar draShTi paDe te pahelAn samasta anyabhAvothI rahit potAnA svarUpanun tatkAL anubhavan thaI gayun. kAraN ke e prasiddha chhe ke vastune paranI jANyA pachhI temAn lakSha rahetun nathI. je chIj par jANI enA par mamatva nahi rahevAthI enun lakSha rahetun nathI. bhAI! vastu AvI chhe. A sivAy bIjI koI rIte songhun karavA jashe to moghun (duShprApya) paDashe. duniyA vrat, niyam, dayA, dAn, upavAsAdi kriyAkAnD vaDe dharma mAne chhe, manAve chhe. paN em songhun karavA jaIsh to chhetarAI jaIsh. jindagI chAlI jashe. (paribhramaN Ubhun raheshe).

[pravachan nan. 79, 80, 81. * dinAnk 17-2-76 thI 19-2-76]


PDF/HTML Page 469 of 4199
single page version

अथ कथमनुभूतेः परभावविवेको भूत इत्याशङ्कय भावकभावविवेकप्रकारमाह–

णत्थि मम को वि मोहो बुज्झदि उवओग एव अहमेक्को।
तं मोहणिम्ममत्तं समयस्स वियाणया बेंति।। ३६ ।।

नास्ति मम कोऽपि मोहो बुध्यते उपयोग एवाहमेकः।
तं मोहनिर्ममत्वं समयस्य विज्ञायका ब्रुवन्ति।। ३६ ।।

have, ‘A anubhUtithI parabhAvanun bhedagnAn kevA prakAre thayun?’ evI AshankA karIne, pratham to je bhAvakabhAv-mohakarmanA udayarUp, bhAv, tenA bhedagnAnano prakAr kahe chhe-

nathI moh te mAro kaI, upayog kevaL ek hun,
–e gnAnane, gnAyak samayanA mohanirmamatA kahe. 36.

*gAthArtha– [बुध्यते] em jANe ke [मोहः मम कः अपि नास्ति] ‘moh mAro kAI paN sambandhI nathI, [एकः उपयोगः एव अहम्] ek upayog chhe te ja hun chhun’- [तं] evun je jANavun tene [समयस्य] siddhAntanA athavA svaparanA svarUpanA [विज्ञायकाः] jANanArA [मोहनिर्ममत्वं] mohathI nirmamatva [ब्रुवन्ति] kahe chhe.

TIkA– nishchayathI, (A mArA anubhavamAn) phaL devAnA sAmarthyathI pragaT thaIne bhAvakarUp thatun je pudgaladravya tenA vaDe rachAyelo je moh te mAro kAi paN lAgatovaLagato nathI, kAraN ke TankotkIrNa ek gnAyakasvabhAvabhAvanun paramArthe paranA bhAv vaDe *bhAvavun ashakay chhe. vaLI ahIn svayamev, vishvane (samasta vastuone) prakAshavAmAn chatur ane vikAsarUp evI jenI nirantar shAshvatI pratApasampadA chhe evA chaitanyashakitamAtra svabhAvabhAv vaDe, bhagavAn AtmA ja jANe chhe ke-paramArthe hun ek chhun tethI, joke samasta dravyonA paraspar sAdhAraN avagAhanun (-ekakShetrAvagAhanun) nivAraN karavun ashakay hovAthI mAro ____________________________________________________________ * A gAthAno artha Am paN thAy chhe-‘jarAy moh mAro nathI hun ek chhun’ evun

upayog ja (-AtmA ja) jANe te upayogane (-AtmAne) samayanA jANanArA moh
pratye nirmam (mamatA vinAno) kahe chhe

× bhAvavun = banAvavun; bhAvyarUp karavun.


PDF/HTML Page 470 of 4199
single page version

(स्वागता)
सर्वतः स्वरसनिर्भरभावं
चेतये स्वयमहं स्वमिहैकम्।
नास्ति नास्ति मम कश्चन मोहः
शुद्धचिद्धनमहोनिधिरस्मि।। ३० ।।

____________________________________________________________

AtmA ne jaD, shikhanDanI jem, ekamek thaI rahyAn chhe topaN, shikhanDanI mAphak, spaShTa anubhavamAn AvatA svAdanA bhedane lIdhe, hun moh prati nirmam ja chhun; kAraN ke sadAy potAnA ekapaNAmAn prApta hovAthI samay (AtmapadArtha athavA darek padArtha) evo ne evo ja sthit rahe chhe. (dahIn ne khAnD meLavavAthI shikhanD thAy chhe temAn dahIn ne khAnD ek jevAn mAlUm paDe chhe topaN pragaTarUp khATA-mIThA svAdanA bhedathI judAn judAn jaNAy chhe; tevI rIte dravyonA lakShaNabhedathI jaD-chetananA judA judA svAdane lIdhe jaNAy chhe ke mohakarmanA udrayano svAd rAgAdik chhe te chaitanyanA nijasvabhAvanA svAdathI judo ja chhe.) A rIte bhAvakabhAv je mohano udray tenAthI bhedagnAn thayun.

bhAvArtha– A mohakarma chhe te jaD pudgaladravya chhe; teno udray kaluSh (malin) bhAvarUp chhe; te bhAv paN, mohakarmano bhAv hovAthI, pudgalano ja vikAr chhe. A bhAvakano bhAv chhe te jyAre A chaitanyanA upayoganA anubhavamAn Ave chhe tyAre upayog paN vikArI thaI rAgAdirUp malin dekhAy chhe. jyAre tenun bhedagnAn thAy ke ‘chaitanyanI shaktinI vyakti to gnAnadarshanopayogamAtra chhe ane A kaluShatA rAg- dveShamoharUp chhe te dravyakarmarUp jaD pudgaladravyanI chhe’, tyAre bhAvakabhAv je dravyakarmarUp mohano bhAv tenAthI avashya bhedagnAn thAy chhe ane AtmA avashya potAnA chaitanyanA anubhavarUp sthit thAy chhe.

have A arthanun kaLasharUp kAvya kahe chhe-

shlokArtha– [इह] A lokamAn [अहं] hun [स्वयं] potAnI ja [एकं स्वं] potAnA ek AtmasvarUpane [चेतये] anubhavun chhun [सर्वतः स्व–रस–निर्भर–भावं] ke je svarUp sarvata potAnA nijarasarUp chaitanyanA pariNamanathI pUrNa bharelA bhAvavALun chhe; mATe [मोहः] A moh [मम] mAro [कश्चन नास्ति नास्ति] kAI paN lAgatovaLagato nathI arthAt ene ane mAre kAI paN nAto nathI. [शुद्ध–चिद्–घन–महः–निधिः अस्मि] hun to shuddha chaitanyanA samUharUp tejapunjano nidhi chhun. (bhAvakabhAvanA bhed vaDe Avun anubhav kare.) 30.

evI ja rIte, gAthAmAn ‘moh’ pad chhe tene badalI, rAg, dveSh, krodh, mAn, mAyA, lobh, karma, nokarma, man, vachan, kAy, shrotra, chakShu, ghrAN, rasan, sparshan-e


PDF/HTML Page 471 of 4199
single page version

soL padanAn judAn judAn soL gAthAsUtro vyAkhyAnarUp karavAn ane A upadeshathI bIjAn paN vichAravAn.

have shiShya AshankA karIne pUchhe chhe-AshankA eTale ApanI vAt yathArtha nathI em shankAshIl thaIne nahi paN Ap shun kaho chho e potAnI samajamAn beThun nathI tethI samajavA mATenA prashnane AshankA kahe chhe. em AshankA karIne pUchhe chhe ke-A anubhUtithI parabhAvanun bhedagnAn kevA prakAre thayun? tevI AshankAnA uttararUpe pratham, je bhAvakabhAv- mohakarmanA udrayarUp bhAv, tenA bhedragnAnano prakAr kahe chhe.

* gAthA 36 TIkA uparanun pravachan *

nishchayathI eTale kharekhar phaL devAnA sAmarthyathI pragaT thaIne bhAvakarUp thato je karmano uday, tenA vaDe rachAyelo je bhAvyarUp moh te mAro kAI paN lAgato-vaLagato nathI. karmanA nimittathI rachAtA mohabhAvane ane mAre kAI paN sambandh nathI, kem ke hun gnAyakabhAv chhun ane rAgabhAv vaDe mArun thavun e ashakay chhe. mArAmAn moh chhe ja nahi. hun to nirmohI bhagavAn AtmA chhun. 14 prakAranA abhyantar parigrah-mithyAtva, 4 kaShAy ane 9 nokaShAy tathA 10 prakAranA bAhya parigrah-kShetra, vAstu, sonun, chAndI, dhan, dhAnya, dAs, dAsI, vastra ane vAsaN-e sarva mArAmAn chhe ja nahi. tem ja bAhya parigrah pratyeno rAg paN mArAmAn nathI. parigrah pratyenI vRutti UThe chhe te mArA svarUpamAn chhe ja nahi. jene abhyantar parigrahano tyAg chhe tene bAhya parigrahano tyAg asadbhUt vyavahAranaye kahevAy chhe. juo, vastra ane vAsaN e bAhya parigrahamAn kahyAn chhe. eTale vastra ane pAtra sarva parigrahatyAgI nirgranth munine hoy ja nahi.

ahIn kahe chhe ke pudgaladravya bhAvakarUpe thaIne mohane rache chhe. ahIn je mohanI vAt chhe te chAritramohanI vAt chhe. samakti pachhInI vAt chhe, mithyAtvanI vAt nathI. par taraphanA valaNavALo je bhAv-rAgadveSh chhe te moh chhe. te moh mAro kAI paN sambandhI nathI. par taraphanI sAvadhAnIno je bhAv chhe te mAro nathI. mArA svabhAv taraphanI sAvadhAnIno je bhAv chhe te mAro chhe. gnAnAnand sahajAnand prabhu AtmAne ane par taraphanA sAvadhAnInA bhAvane kAI lAgatun-vaLagatun nathI. bhAvak mohakarma ane tenI taraphanA valaNavALo je bhAv chhe tenI sAthe mAre kAI paN sambandh nathI, kAraN ke ek chaitanyadhAtu gnAyakasvabhAvabhAvanun paramArthe paranA bhAv vaDe thavun-bhAvyarUp thavun ashakay chhe.

dharmI jIv AgaL vadhIne pachchakakhAN kare chhe enI A vAt chhe. jaD mohakarma te bhAvak chhe ane AtmAno upayog je par taraphanA valaNavALo thaIne rAgadveShabhAvayukta pariName chhe e tenun bhAvya chhe. pudgaladravya, phaL devAnA sAmarthyathI pragaT thaIne bhAvakarUpe thAy chhe tyAre tenA nimitte par taraphano vikArIbhAv-moh rachAy chhe. ahIn kahe chhe ke A moh mAro kaIpaN sambandhI nathI kAraN ke hun to gnAnadarshanashaktinI vyaktatA rUp


PDF/HTML Page 472 of 4199
single page version

gnAnadarshanaupayogasvarUp chhun. jem karma bhAvakarUpe thAy chhe to moh rachAy chhe tem hun gnAnadarshanaupayogasvabhAvI tattva chhun, jethI mArI paryAyamAn gnAnadarshanashaktinI vyaktatA thAy; e vyaktatArUp upayog te mArI chIj chhe parantu moh e mArI chIj nathI. karmanA nimitte thatA rAgadveShanA pariNAm je upayogamAn jhaLake chhe te hun nathI, kAraN ke TankotkIrNa ek gnAyakasvabhAvabhAv shuddhachaitanyaupayogasvabhAvI vastunun vikArarUp bhAvyapaNe thavun ashakay chhe.

hun to chaitanyashaktisvabhAvavALun tattva chhun. tethI mAro je vikAs thAy e paN jANavA-dekhavAnA pariNAmarUpe ja thAy chhe. bhAvakakarmanA nimitte je vikAr thAy e mAro vikAs nahi. paryAyamAn paN vikAr na thAy evun mArun svarUp chhe. shaktirUpe to AtmA gnAyak chhe ja. parantu tethI vyaktatA ane pragaTatA thAy te paN gnAnadarshanaupayogasvarUpe ja thAy. rAg-dveShanA vikArarUpe thavun evI shakti to nathI paN tevI paryAyanI vyaktatA- pragaTatA thAy e paN nathI. ahAhA! jIv adhikAranI chhellI gAthAo chhe ne? tethI jIvathI ajIvane tadna judo pADe chhe. chaitanyashaktinI pragaTatAnun vikArarUp thavun ashakay chhe.

bhagavAn AtmA shuddha chaitanya upayogasvarUp chhe, ane tenI vyaktatA-pragaTatA jANavA-dekhavArUpe ja hoy chhe. enI shaktimAnthI vikAranA pariNAm pragaTe e ashakay chhe. Avo bhagavAn AtmA jenI nirantar shAshvatI sampadA chhe te, chaitanyashaktimAtra svabhAvabhAv vaDe arthAt jANavA-dekhavAnA svabhAvabhAv vaDe jANe chhe ke-hun ek chhun. jANavA-dekhavAnA svabhAve hun ek chhun. juo, AmAn prabhutvashakti lIdhI chhe. AtmAmAn ek prabhutvashakti chhe je vaDe te akhanD pratAp vaDe svatantrapaNe shobhAyamAn chhe. AvA AtmAnI vishvane prakAshavAmAn chatur, vikAsarUp, nirantar shAshvatI sampadA chhe. A bAhya makAn-kuTumb Adi sampadA AtmAnI nathI, e to jaD chhe. ahIn kahe chhe ke bhagavAn AtmA chaitanyashaktinA svabhAv-sAmArthya vaDe em jANe chhe ke paramArthe hun ek chhun. rAg ane hun em be thaIne ek chhun em nahi, paN rAgathI bhinna hun to chaitanyashaktimAtra ek chhun.

tethI jo ke mAro chaitanyasvabhAv ane jagatanAn bIjAn dravyo ek kShetre rahe chhe topaN bhinnabhinna chhe. paraspar sAdhAraN avagAhanun nivAraN karavun ashakay hovAthI ek ja kShetre hovA chhatAn AtmA ane jaD, shikhanDanI jem, bhinna chhe. shikhanDamAn jem khaTAsh ane mIThAsh ek kShetramAn rahelI chhe chhatAn khaTAsh ane mIThAshano svAd tadna bhinna chhe tem AtmA ane jaD ekamek (jevA) thaI rahyA chhe topaN spaShTa anubhavamAn AvatA svAdabhedane lIdhe bhinna chhe. bhagavAn AtmAno svAd anAkuL AnandarUp ane karmanA phaLano-rAgano svAd dukharUp chhe. em banne bhinnabhinna chhe.

bhagavAn AtmA anAkuL AnandanA svabhAvathI bharelo prabhu chhe. tenI anAkuL AnandanA vedanavALI je paryAy pragaT thAy chhe teno svAd rAganA svAdathI tadna judo chhe.


PDF/HTML Page 473 of 4199
single page version

koI loko em mAne chhe ke sAkarano ane aphINano svAd Ave chhe. parantu e to jaD chIj chhe. teno svAd koIne Avato nathI. parantu te taraphanun lakSha karIne A ThIk ane A aThIk em je rAgadveSh kare chhe e rAgadveShano svAd Ave chhe, tenun vedan thAy chhe. ahIn kahe chhe ke e svAd paN, gnAnasvabhAvI anAkuL AnandanA svabhAvano sAgar prabhu AtmA chhe tenI vyakta dashAnA svAdathI bhinna chhe. AtmA ane jaD, shikhanDanI jem ekamek thaI rahyA chhe topaN svAdabhedane lIdhe bhinna chhe. jem shikhanDamAn mITho ane khATo svAd bhinnabhinna chhe tem jaD ane AtmAno svAd anubhavamAn spaShTa bhinna jaNAy chhe. gnAnInI vastunA svabhAv upar draShTi hovAthI, vastushaktinI vyaktatA je Anand pragaTe chhe te svAdamAn jaNAy chhe. tethI kahe chhe ke-Am svAd bhedane lIdhe hun moh prati nirmam chhun.

ahIn mohanI vAt karI chhe temAn par taraphanA rAgAdi badhAy bhAvo AvI jAy chhe. teno svAd kaluShit chhe, jyAre bhagavAn AtmAno svAd Anand chhe, je kaluShitatAthI bhinna chhe. tethI moh pratye hun nirmam ja chhun. kAraN ke sadAy potAnA ekapaNAmAn prApta hovAthI hun to ekarUp gnAyak chhun. gnAyakapaNAnA lIdhe gnAnapaNAnA pariNaman sahit evo ne evo sadAy sthit chhun. ahAhA! karmanA nimittathI-bhAvakathI je rAgAdi bhAvya thAy chhe teno svAd ane gnAyakasvabhAvanI pariNatimAn je Anand Ave chhe teno svAd bhinna chhe em bhedagnAn thavAthI hun to ekarUp-gnAyakarUpe ja chhun. A bIjo svAd chhe e bIjAno chhe, mAro nathI em jaNAy chhe.

dahIn ane khAnD meLavavAthI shikhanD thAy chhe. emAn dahIn ane khAnD ekamek jevAn mAlum paDe chhe topaN pragaT khATA-mIThA svAdanA bhedathI banne judAn judAn jaNAy chhe. tevI rIte dravyakarmanA udayano svAd je rAgAdi chhe te, bhagavAn gnAyakasvabhAvanI je pariNati pragaT thAy chhe tenAthI svAdabhedane lIdhe bhinna chhe. dravyakarma je jaD chhe te bhAvak chhe ane tenA taraphano bhAvyarUp je rAg chhe tenA svAdanI jAt AtmAthI bhinna chhe. rAgano svAd kaluShit AkuLatAmay chhe ane bhagavAn AtmAno svAd anAkuL Anand chhe. Am svAdabhedathI-lakShaNabhedathI bhedagnAn karavun e dharmadhArA chhe, dharma chhe. karmanA sambandhe jeTalI asthiratA-vyAkuLatA thAy chhe te mArI chIj nathI, kem ke hun to gnAyakasvabhAvI chaitanyamAtra chhun. moh-rAgAdi ane gnAyakabhAv em bepaNe hun nathI. hun to ek gnAyakamAtra ja chhun, ekarUp ja chhun em je AtmAnA upayogathI jANe chhe tene samayanA jANanArAo mohanirmam kahe chhe. antasvabhAvanI sAvadhAnInA upayogamAn rAgano svAd Avato nathI tethI tenA pratye nirmamatva thAy chhe, te gnAnI rAgamAn joDAto nathI. ahIn paripUrNa sthiratA thaI tadna judo paDI pUrNa vItarAg na thAy tyAnsudhInI vAt lIdhI chhe.

chaitanyadaL je vastu AkhI chhe, je jIvatar shakti, chaitanyashakti, sukhashakti,


PDF/HTML Page 474 of 4199
single page version

vIryashakti ityAdi anant shaktionA sAmarthyavALun tattva chhe teno jyAn antar-sanmukh thaI svIkAr karyo tyAn AnandanI dhArA paryAyamAn vyakta thaI. hun to upayogamay chhun, je rAgAdi jaNAy chhe, bhAvakanun bhAvya thAy chhe te hun nathI. jem dhULadhoyo dhULane, bangaDInA kaTakAne, pittaLanI kaNIne ane sonAnI kaNIne haLavA ane bhAre vajananA lakShaNabhedathI bhinna kare chhe tem A bhagavAn AtmA, rAg ane svabhAvane svAdabhedathI bhinna jANI, gnAyakasvabhAvano Ashray karI rAgane bhinna pADe chhe. pUrNa Anandanun dhAm evA svabhAvanI sattAno svIkAr hovAthI gnAnI, AnandanA svAdane ane rAganA svAdane vyakta paryAyamAn bhinna jANe chhe. bhAI! dharma bahu sUkShma chhe, apUrva chhe. anantakALamAn anek kriyAkAnD-bhakti, vrat, tap, pUjA ityAdi karyAn., paN A karyun nathI. Ano upadesh paN viral chhe.

Am rAg taraphanA valaNane chhoDIne chaitanyasvabhAvanA sAmarthya prati valaN karatAn shaktimAnthI AnandanI dhArA svAdamAn Ave chhe. te rAgathI judI-bhinna chhe. rAg to jaD achetan chhe. temAn chaitanyanA-gnAnanA kiraNano ansh nathI. rAgano je svAd chhe te kaluShit chhe ane bhagavAn chaitanyano svAd Anand chhe. Am svAdabhedanA kAraNe banne judA paDe chhe. jIvane tathA ajIvane tadna judA pADavA chhe ne? mohakarmanA udayano svAd rAgAdi chhe. te chaitanyanA svAdathI tadna judo jaNAy chhe. A rIte bhAvakano bhAv je mohano udray chhe tenAthI bhedagnAn thayun. eTale ke karmanA nimitte je rAgabhAv thato hato tene lakShaNabhedathI bhinna jANI bhedagnAnapUrvak AtmAnA svabhAvathI judo pADayo.

* gAthA 36 bhAvArtha uparanun pravachan *

A mohakarma chhe te jaD pudgaladravya chhe; ane teno je udray Ave chhe te kaluShit malin bhAvarUp chhe. eTale ke karma jaD ajIv chhe ane tenA nimitte thato rAgAdibhAv te kaluShit ane malin chhe. rAgAdi vikArabhAv mohakarmano bhAv hovAthI pudgalano ja vikAr chhe, e gnAyakanI avasthA nathI. have kahe chhe ke bhAvak je karma chhe tenAthI thayelo vikAr jyAre chaitanyanA upayoganA anubhavamAn Ave chhe tyAre upayog paN vikArI thaI rAgAdirUp malin dekhAy chhe. parantu chaitanyanI shaktinI vyakti to gnAnadarshan-upayogamAtra chhe. eTale ke chaitanyanA sAmarthyanI vyakti gnAn-darshananA pariNAmarUp chhe paN rAgadveShanA pariNAmarUp nathI. chaitanyamAn to anant shaktionun sAmarthya bharyun chhe. gnAnasvabhAvanun sAmarthya, darshanasvabhAvanun sAmarthya, sukhanun, Anandanun, sattAnun, jIvataranun em anant- shaktionun sAmarthya bhagavAn AtmAmAn bharyun chhe. AvA anant sAmarthyamanDit chaitanyanI dashA to gnAn-darshan-upayogamay shuddha ja hoy chhe. upayogamAn badhun jaNAy chhe tethI ahIn upayoganI mukhyatAthI vAt lIdhI chhe.


PDF/HTML Page 475 of 4199
single page version

AtmAnI gnAn-darshan shaktinI vyaktatA jANavA-dekhavAnI thAy chhe. AtmAnun vyaktitva je jANavA-dekhavAnI vyakta dashA thAy te chhe. parantu rAganun pariNaman thAy evun tenun svarUp nathI. rAganI rachanA kare evo koI guN ke shakti chaitanyasvarUp AtmAmAn nathI. chaitanyadravya chhe, tenI chaitanyashakti chhe ane tenI paryAy-vyakti jANavA-dekhavAnI thAy chhe. bhAI! vItarAgamArga jagatathI judo chhe. lokoe tene kriyAkAnDamAn manAvI dIdho chhe. ahIn kahe chhe ke vratAdino je vikalpa chhe te achetan chhe, jaD chhe. e kAI chaitanyashaktinI vyaktatA-pragaTatA nathI. ahAhA! vastu Akhun chaitanyadaL chhe ane chaitanyapaNun e tenI shakti-guN chhe. to tenI vyaktatA chaitanyanA eTale gnAn-darshananA upayogamay ja hoy ne? tenI pragaTatAmAn rAgadveSh kevI rIte hoy?

bhedagnAn thatAn je rAgadveShamoharUp kaluShatA athavA malinatAno bhAv chhe te dravyakarmarUp jaD pudgaladravyanI vyaktatA chhe em jaNAy chhe. nishchayathI rAg pudgalano chhe; kemake vikAr-rAg e koI chaitanyashaktinI vyaktatA nathI. vyavahAraratnatrayano vikalpa paN nishchayathI gnAnasvabhAvanI jANakashaktinA sAmarthyamAnthI Avelo nathI. tethI te jaD chhe. jANakashaktinA sAmarthyamAnthI to mAtra jANavA-dekhavAnA pariNAm thAy chhe. te pariNAm rAgAdine jANe chhe parantu te rAgAdi mArA chhe em jANe nahi.

bhAvak eTale karmano uday ane te bhAvakathI thayelA rAg-dveSh te bhAvakanA bhAv chhe. parantu rAg-dveSh gnAyakanA bhAv nathI. ahAhA! A samajavA keTalI dhIraj joIe! svabhAvanA avalambane bhedagnAn pragaTe chhe tyAre rAganI kaluShitatA upayogathI bhinna, jaD pudgaladravyanI chhe em bhAse chhe. ane tyAre bhAvakabhAv je dravyakarmarUp mohano bhAv chhe tenAthI avashya bhedabhAv thAy chhe. mohakarmanA nimitte je je rAg thAy chhe te bhAvakano bhAv chhe parantu gnAyakano nathI. Avun jhINun paDe, parantu bhAI! tArAmAn e samajavAnI tAkAt chhe. are! tArAmAn to antarmuhUrtamAn kevaLagnAn levAnI tAkAt chhe. prabhu! tArI prabhutAnI shI vAt?

bhagavAn pUrNAnandano nAth shuddha chaitanyasvarUpe achaLapaNe andar birAjamAn chhe. te anant anant shAnti, sukh, gnAn ane Anandano sAgar chhe. te uchhaLe tyAre temAnthI gnAn ane AnandanI pariNati Ave chhe. phuvArAmAn jem mashIn chAlu karatAn pANI Ave chhe-UDe chhe tem chaitanyasvarUp upar draShTinun jor jatAn arthAt bhagavAn AtmA anant shaktiothI bharelun ek sattva chhe em vishvAs AvatAn, jeTalun andar svabhAvamAn ekAgratAnun dabAN- jor thAy eTalI AnandanI dhArA vahe chhe. bhedagnAn thatAn, bhAvakabhAv je dravyakarmarUp mohabhAv chhe tenAthI jarUr gnAyakabhAvano bhAv judo thAy chhe ane AtmA jarUr potAnA chaitanyanA anubhavarUp sthit thAy chhe, jene gnAyakabhAvano satkAr thayo chhe arthAt A


PDF/HTML Page 476 of 4199
single page version

pUrNAnandano nAth svabhAvano sAgar chhe, guNanun godAm chhe em jenI draShTi- pratItinA joramAn Avyun chhe te AtmA antaramAn visheSh visheSh sthir thaIne shaktinI gnAn ane AnandanI vyaktatAo pragaT karI rAgathI-bhAvakanA bhAvathI-bhinna paDI jAy chhe.

have A arthanun kaLasharUp kAvya kahe chhe-

* kaLash 30 shlokArtha uparanun pravachan *

A kaLashano ‘kahai vichachchhan....’ em samayasAr nATakamAn shrI banArasIdAse chhand lakhyo chhe. chhand A pramANe chhe-

kahai vichachchhan puruSh sadA main ek haun,
apane rasasaun bhayaun ApanI Tek haun,
mohakarma mam nAnhi nAnhi bhramakUp hai,
suddha chetanA sindhu hamAro rUp hai.

dharmAtmA gnAnIne vichakShaN puruSh kahevAy chhe. duniyAnA DAhyA to kharekhar pAgal chhe. ahIn samyagdraShTi-vichakShaN puruSh em kahe chhe arthAt em vichAre chhe ke-hun to sadA ek chhun. rAganA sambandhavALo hun nathI. hun to gnAyakanI pariNati je nirmaL pratyakSha AsvAdarUp chhe tenA svabhAvathI ekarUp chhun. mArA ekasvarUpamAn bagaDe be em bIjA bhAv-rAganA bhAvano bagAD nathI. hun to nij chaitanyarasathI bharapUr bharelo mArA potAnA Ashraye chhun. eTale ke mArI paryAyano dor chaitanyanA trikALI dhruv (svarUp) upar lAgyo chhe. paryAyanI dhArA dravyathI tanmayapaNe chhe tethI kahyun ke sadAy hun ek chhun, mArA gnAnarasathI bharapUr, mArA Ashraye ja chhun. rAgano Ashray mane nathI. ahAhA! hun atIndriy Anandaras ane gnAnarasathI anAdithI bharapUr bharelo chhun. e gnAnadarshanasvabhAvanI mane ruchi thaI eTale ke svabhAvano ras pragaT thayo tethI rAganA rasanI je ruchi hatI te nIkaLI gaI. ras eTale ke tadAkAr-ekAkAr thavun. ek gnAyakamAn ekAkAr lIn thavun ane bIje ekAkAr na thavun te gnAn-darshanano ras chhe.

rAgAdi chhe e to bhramaNAno kUvo chhe, e mArun svarUp nathI. A rAg-dveSh, ane puNya-pApano vikAr e bhramakUp chhe. bhAvakanA bhAvathI utpanna thayelI vikArI dashA, par taraphanI sAvadhAnInI dashA e mArI nathI. kAraN ke hun to ekalo shuddha chetanAno sindhu- dariyo chhun. shuddha chaitanyasindhu e mArun svarUp chhe. are! pote AtmA koN chhe ane te kevo chhe enI vAt kadI sAmbhaLI nahi ane bahAranI kaDAkUTamAn anAdithI em ne em marI gayo chhe.

jIv adhikAranI A badhI AkharanI gAthAo chhe. tethI kahe chhe ke-चेतये स्वयम् अहम् स्वम् इह एकम् A lokamAn hun potAthI ja potAnA ek AtmasvarUpane anubhavun chhun.


PDF/HTML Page 477 of 4199
single page version

mArun gnAyakasvarUp chhe tene hun vedanamAn laun chhun. ek gnAyakane anubhavun chhun, vedun chhun. mArA vedanamAn rAganun vedan nathI. AvI vAt samajavAmAn paN kaThaN paDe to prayog to kayAre kare? vItarAg jineshvaradevano A mArga apUrva chhe. jeNe traNakAL traNalokane kevaLagnAnamAn pratyakSha jANyA tenI divyadhvanimAn Avelo A mArga chhe ane santoe te sarvagnanI vANI anusAr kahyo chhe.

dharmI kahe chhe ke hun te svarUpane anubhavun chhun je सर्वतः स्वरसनिर्भरभावं sarvata nijarasarUp chaitanyanA pariNamanathI pUrNa bharelA bhAvavALun chhe. pariNaman eTale nirmaL svabhAvavALun. A trikALI dravyanI vAt chhe. chaitanyanun pariNaman chaitanyanA svabhAvathI paripUrNa bharelA bhAvavALun chhe. mATe नास्ति नास्ति मम कश्चन मोहः A moh mAro kAI paN lAgato-vaLagato nathI. tene ane mAre kAI paN nAto-sambandh nathI. kAraN ke शुद्धचिद्घनमहोनिधिः अस्मि hun to shuddha chaitanyanA samUharUp tejapunjano nidhi chhun- Am gnAnI pariNamanamAn vede chhe.

shuddha chaitanya-Anandano sAgar bhagavAn AtmA chhe. jIvatva, chiti, drashi, gnAn, sukh, vIrya prabhutva ityAdi anant anant shaktionun anant anant sAmarthya te AtmA chhe. je anant shaktio chhe te ek ek shaktinun paN anant sAmarthya chhe. AvA anant shaktinA sAmarthyavALun mArun tattva chhe. AvA svarUpane hun pratyakSha AnandanA AsvAdarUp anubhavun chhun. hun shuddha chaitanyanA samUharUp tejapunjano nidhi chhun em pariNati vede chhe, jANe chhe. A pariNati te dharma chhe. keTalAk kahe chhe ke A sonagaDhathI navo dharma kADhayo. paN A kayAn sonagaDhanun chhe? A shuddhachidghanamahonidhi anAdi chhe ne? dharmI jIv em jANe chhe ke-hun shuddha chidghan arthAt shuddha gnAnasamUhanun nidhAn, shuddhaAnandaghananun nidhAn, shuddha vIryaghananun nidhAn, shuddha rktAshaktinun nidhAn, shuddha karmashaktinun pUrNa nidhAn-bhanDAr chhun.

karmanA chAr prakAr chhe. (1) koI paN jaDanI avasthA thAy te karma chhe. A sharIrAdinI avasthA chhe te tenA rktAnun karma chhe. jaD paramANu rktA chhe. tenun e kArya chhe eTale karma chhe, paryAy chhe. je jaD dravyakarma chhe te paN jaD rktAnun pariNaman chhe-karma chhe.

(2) puNya-pApano vikAr, mithyAtvano bhAv te bhAvakarma-vikArI karma chhe. rAg- dveSh-mohanA pariNAm e vikArI karma chhe.

(3) nirmaL pariNati te paN karma chhe. AtmAnA AnandanA vedananI kriyA- shuddhatAno anubhav te paN nirmaL pariNamanarUp karma chhe.

(4) trikAL rahenAr shakti-sAmarthya andar paDayun chhe te paN karma chhe. kArya thavAnun sAmarthya chhe te karmashakti chhe. kArya thavAnun sAmarthya potAnAmAn hovAthI tenA kArya mATe nimitta ke paranI apekShA nathI. kAryarUp thavAnI karmashakti vastumAn traNekAL paDI chhe.


PDF/HTML Page 478 of 4199
single page version

Avo chidghanaparipUrNa shaktiothI bharelo bhanDAr-te hun chhun em jenA anubhavamAn Ave chhe te anubhav ek nirvikArI karma-kArya chhe, ane tene mokShamArga kahe chhe.

karma arthAt kArya-paryAy. AtmAmAn karma nAmano trikAL guN chhe. tethI kArya- paryAy te karma guNamAnthI Ave chhe. e karma guNanun rUp bIjA anant guNomAn chhe. ek guNamAn bIjo guN nathI, paN ek guNamAn bIjA guNanun rUp chhe. rktA guNanun rUp, karma guNanun rUp vagerenun rUp bIjA anant guNamAn chhe. ek guNamAn ke ek guNanA Ashraye bIjo guN chhe em nahi. guNo to sarva dravyanA Ashraye chhe. paN ek guNamAn bIjA guNanA rUpanun sAmarthya chhe. kartA guN chhe te gnAnaguNathI bhinna chhe. paN gnAnaguNamAn kartA guNanun rUp chhe. tevI rIte karmaguNanun paN rUp chhe. Avo shuddha chaitanyaghanano nidhi hun chhun em gnAnI anubhave chhe. ahAhA! tenA svabhAvanA sAmarthyanI shun shakti chhe! rAgarUpe thavun e koI shakti ke guN nathI. vastu to shuddha chidghan eTale shuddha Anandaghan, shuddha gnAnaghan, shuddha vIryaghan-em anantA guNanun ghan-samUh chhe. bhAI! tene prApta karavA keTalo puruShArtha joIe?

vIryano veg jyAn antaramAn vaLe chhe tyAn gnAnI em anubhave chhe ke hun to pUrNasvarUp nidhi chhun. hun sharIr nathI, rAg nathI, puNya-pAp nathI ane alpagna paN nathI, tem ja ekaguNarUp paN nathI; hun to anantA guNanun ek nidhAn-khAN chhun.

* gAthA 36 TIkA (pachhIno ansh) uparanun pravachan *

AvI ja rIte gAthAmAn je ‘moh’ pad chhe tene badalIne rAg levo. rAganA bhAvakapaNe hun nathI. karma bhAvak chhe ane tenun bhAvya rAg chhe. te hun nathI. hun to gnAyak chhun. tethI te mArA gnAnamAn jaNAvA yogya chhe. parantu te rAg mArA gnAnanI paryAyamAn (tadrUp) AvI jAy evun mArun svarUp nathI. evI ja rIte dveSh paN je karma bhAvak chhe tenun bhAvya chhe. paN te gnAyakanun bhAvya nathI. gnAyakanun bhAvya to dveShane lakShamAn lIdhA vinA jANavun te chhe. te ja pramANe krodh e karma-bhAvakano bhAv chhe paN gnAyakano bhAv nathI. hA, gnAyakanun bhAvya je gnAn te gnAnamAn krodh jaNAy chhe kharo, paN te krodh te hun nahi. gnAnamAn krodh jaNAy chhe em kahevun te vyavahAr chhe. kharekhar to gnAnanI paryAyanun svaparaprakAshakarUp vyakta thAy chhe, ane te hun chhun paN krodh hun nathI. A to pravIN eTale vichakShaN puruShanA anubhavanI vAt chhe.

ahAhA! bhagavAnanA mukhethI chhUTatI divyadhvani kevI hashe! AkhA lokanA svAmI indro ane gaNadharo sabhAmAn sAmbhaLatA hoy ane bhagavAnanA shrImukhethI amRutano dhodh vaheto hoy e vANImAn keTakeTalun spaShTIkaraN Ave? AchArya bhagavanto jo ATalI chamatkArik vAto kare chhe to bhagavAnanI divyadhvaninI shI vAt! ahAhA! pancham ArAnA chhadmastha munio em kahe chhe ke-ame to pUrNa nidhi chhIe. emAnthI anant Anand


PDF/HTML Page 479 of 4199
single page version

ane anant gnAn (pratisamay) vahyA kare topaN kadIy khUTe nahi evI (avyay) shAshvat nidhi chhIe. are! AvaDo ane Avo AtmA chhe em ene pratItimAn Avatun nathI. kAraN ke hun paisAvALo, bangalAvALo, kuTumbavALo, rAgavALo, puNyavALo chhun em AtmAne pAmar tarIke mAnyo chhe. parantu hun to jagatamAn ek anant anant guNonA sAmarthyathI bharelun mahAnidhAn AtmA chhun em dharmIne pariNati pokAr kare chhe. vastu to vastu ja chhe. paN ene jANe koN? gnAnInI pariNati jANe chhe ke hun Avo mahAnidhi chhun.

‘moh’ pad badalIne mAn, mAyA, lobh levAn. te badhAn bhAvak karmanAn bhAvya chhe. e badhAn gnAyakanAn svarUp nathI. e mArAn-gnAyakanAn nathI. sharIr, vANI, man ane pAnch indriyo mArAn nathI. Am soL pad judAn judAn vyAkhyAnarUp karavAn, ane bIjAn paN vichAravAn. asankhya prakAranA shubhAshubh bhAv chhe te badhAy levA. e badhAy je vibhAvabhAv chhe te hun nathI, kemake e badhA bhAvak-karmanA bhAv chhe, gnAyakanA bhAv nathI ane hun to ek gnAyakamAtra ja chhun.

[pravachan nan. 81-82 * dinAnk 19-2-76 thI 20-2-76]


PDF/HTML Page 480 of 4199
single page version

gAthA–37

अथ ज्ञेयभावविवेकप्रकारमाह–

णत्थि मम धम्मआदी बुज्झदि उवओग एव अहमेक्को। तं धम्मणिम्ममत्तं समयस्स वियाणया बेंति।। ३७ ।।

नास्ति मम धर्मादिर्बुध्यते उपयोग एवाहमेकः।
तं धर्मनिर्ममत्वं समयस्य विज्ञायका ब्रुवन्ति।। ३७ ।।

have gneyabhAvanA bhedagnAnano prakAr kahe chhe-

dharmAdi te mArAn nathI, upayog kevaL ek hun,
–e gnAnane, gnAyak samayanA dharmanirmamatA kahe. 37.

*gAthArtha– [बुध्यते] em jANe ke [धर्मादिः] ‘A dharma Adi dravyo [मम नास्ति] mArAn kAI paN lAgatAmvaLagatAn nathI, [एकः उपयोगः एव] ek upayog chhe te ja [अहम्] hun chhun’- [तं] evun je jANavun tene [समयस्य विज्ञायकाः] siddhAntanA athavA svaparanA svarUparUp samayanA jANanArA [धर्मनिर्ममत्वं] dharmadravya pratye nirmamatva [ब्रुवन्ति] kahe chhe.

TIkA– potAnA nijarasathI je pragaT thayel chhe, nivAraN na karI shakAy evo jeno phelAv chhe tathA samasta padArthone grasavAno (gaLI javAno) jeno svabhAv chhe evI prachanD chinmAtrashakit vaDe grAsIbhUt karavAmAn AvyAn hovAthI, jANe atyant antarmagna thai rahyAn hoy-gnAnamAn tadrAkAr thai DUbI rahyAn hoy evI rIte AtmAmAn prakAshamAn chhe evAn A dharma, adharma, AkAsh, kAL, pudgal, anya jIv-e sarva paradravyo mArAn sambandhI nathI; kAraN ke TankotkIrNa ek gnAyakasvabhAvapaNAthI paramArthe antarangatattva to hun chhun ane te paradravyo mArA svabhAvathI bhinna svabhAvavALAn hovAthI paramArthe bAhyatattvapaNAne chhoDavA asamartha chhe (kem ke potAnA svabhAvano abhAv karI gnAnamAn pesatAn nathI.) vaLI ahIn svayamev, (chaitanyamAn) nitya upayukta evo ane paramArthe ek, anAkuL AtmAne ____________________________________________________________ * A gAthAno artha Am paN thAy chhe-‘dharma Adi dravyo mArAn nathI. hun ek chhun’

evun upayog ja jANe, te upayogane samayanA jANanArA dharma pratye nirmam kahe chhe.