Pravachan Ratnakar-Gujarati (English transliteration). Gatha: 38.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 25 of 210

 

PDF/HTML Page 481 of 4199
single page version

(मालिनी)
इति सति सह सर्वैरन्यभावैर्विवेके
स्वयमयमुपयोगो बिभ्रदात्मानमेकम्।
प्रकटितपरमार्थैर्दर्शनज्ञानवृत्तैः
कृतपरिणतिरात्माराम एव प्रवृत्तः।। ३१ ।।

____________________________________________________________ anubhavato evo bhagavAn AtmA ja jANe chhe ke-hun pragaT nishchayathI ek ja chhun mATe, gneyagnAyakabhAvamAtrathI Upajelun paradravyo sAthe paraspar maLavun (milan) hovA chhatAn paN, pragaT svAdamAn AvatA svabhAvanA bhedane lIdhe dharma, adharma, AkAsh, kAL, pudgal ane anya jIvo pratye hun nirmam chhun; kAraN ke sadAy potAnA ekapaNAmAn prApta hovAthI samay (AtmapadArtha athavA darek padArtha) evo ne evo ja sthit rahe chhe; (potAnA svabhAvane koI chhoDatun nathI). A prakAre gneyabhAvothI bhedagnAn thayun.

ahIn A arthanun kaLasharUp kAvya kahe chhe-

shlokArtha– [इति] Am pUrvokta prakAre bhAvakabhAv ane gneyabhAvothI bhedagnAn thatAn [सर्वैः अन्यभावैः सह विवेके सति] sarva anyabhAvothI jyAre bhinnatA thaI tyAre [अयं उपयोगः] A upayog chhe te [स्वयं] pote ja [एकं आत्मानम्] potAnA ek AtmAne ja [बिभ्रत्] dhArato, [प्रकटितपरमार्थेः दर्शनज्ञानवृत्तैः कृतपरिणतिः] jemano paramArtha pragaT thayo chhe evAn darshanagnAnachAritrathI jeNe pariNati karI chhe evo, [आत्म–आरामे एव प्रवृत्तः] potAnA AtmArUpI bAg (krIDAvan) mAn ja pravRutti kare chhe, anya jagyAe jato nathI.

bhAvArtha– sarva paradravyothI tathA temanAthI utpanna thayelA bhAvothI jyAre bhed jANyo tyAre upayogane ramavAne mATe potAno AtmA ja rahyo, anya ThekANun na rahyun. A rIte darshanagnAnachAritra sAthe ekarUp thayelo te AtmAmAn ja ramaN kare chhe em jANavun. 31.

have gneyabhAvanA bhedagnAnano prakAr kahe chhe. A AtmA sivAy sarvagna parameshvar, siddha ane nigodathI mAnDI bIjA badhAy anant AtmAo ane chhaye dravyo je gney chhe te gneyothI bhedagnAnanI have vyAkhyA kare chhe.

gnAyak evo jIvano potAno svabhAv chhe. tethI te gneyone jANe chhe. je jANavAnun thAy chhe e kAI gneyanI pariNati nathI, parantu gnAnanI pariNati chhe. chhatAn e gnAnanI pariNati potAnI chhe em na mAnatAn gneyane potAnA mAne chhe e mithyAdarshan chhe. dev,


PDF/HTML Page 482 of 4199
single page version

guru, shAstra ane dharmAdi chha dravyo e badhA paragneyo chhe ane e gneyothI mane lAbh chhe evI mAnyatA mithyAdarshan chhe. e mithyAdarshanane maTADanAr gneyabhAvathI bhedagnAnanI vAt have gAthAmAn kahe chhe-

* gAthA 37 TIkA uparanun pravachan *

potAnA nijarasathI je pragaT thayo chhe-koN? ke gnAnanI pariNati. gnAnanA prakAshanI pariNati-dashA potAnA nijarasathI pragaT thayel chhe. gnAnanI pariNati gneyone jANe chhe tethI gneyone kAraNe thaI chhe em nathI. e to gnAnanA svarasathI ja pragaT thayelI chhe, potAnA prakAshathI ja pariNamelI chhe. vaLI teno nivAraN na karI shakAy tevo phelAv chhe. chaitanyanI pariNati evI prakAshamay chhe ke eno phelAv nivArI shakAy em nathI. tathA teno samasta padArthone grasavAno svabhAv chhe. eTale ke badhAy gneyone-chAhe te sharIr ho, bhagavAn ho, mUrti ho, dev ho, guru ho ke shAstra ho-e badhAy gneyone potAnA svabhAvathI, gneyonA kAraNe nahi, jANavAno teno svabhAv chhe. grasavAno eTale gaLI javAno, gnAnamAn jANI levAno. gnAnano svabhAv samasta padArthone grasavAno chhe chhatAn te gnAnanun pariNaman gneyane laIne thatun nathI. jem arIsAmAn je parachIjanun pratibimb jaNAy chhe te parachIj nathI, tem ja arIsAmAn e parachIj AvI nathI. vaLI arIsAmAn pariNati thaI chhe (pratibimb paDayun chhe) te parachIjane kAraNe nathI. parantu arIsAnI svachchhatAne laIne parachIjano emAn bhAs thayo chhe. parachIj jANe arIsAmAn AvI hoy tem jaNAy chhe chhatAn te arIsAnI svachchhatAnI dashA chhe, te kAI parachIj nathI. tathA sAme parachIj chhe tene laIne arIsAnI svachchhatAnI pariNati thaI chhe em paN nathI. tem A gnAnasvarUp bhagavAn AtmAno potAnI dashAmAn parachIjane jANavAno-grahavAno-grasavAno-koLiyo karI javAno svabhAv chhe. samasta padArthone grasavAno-jANavAno teno svabhAv chhe. chAhe to sarvagna parameshvar ho, samosaraN ho ke mandir ho-e badhAyane potAnA chaitanyanA prakAshanA sAmarthyathI teno jANavAno svabhAv chhe.

AvI prachanD chinmAtrashakti vaDe grAsIbhUt karavAmAn AvyA hovAthI, jANe atyant antarmagna thaI rahyA hoy evI rIte padArtho AtmAmAn prakAshamAn chhe. eTale ke prachanD gnAnanA sAmarthya vaDe gnAnamAn badhA padArtho jANavAmAn AvyA hovAthI, jANe gnAnamAn badhA gneyo pesI gayA hoy arthAt gnAnamAn tadrAkAr thaI DUbI rahyA hoy evI rIte teo AtmAmAn prakAshamAn chhe.

dharmAstikAy, adharmAstikAy padArtha chhe, jagatanI chIj chhe. te kevaLI bhagavAne joyelA chhe. sarvagna parameshvar sivAy te padArtho koIe joyA nathI. dharmAstikAy tem ja


PDF/HTML Page 483 of 4199
single page version

adharmAstikAy lokapramAN chhe. gati karanAr (jIv-pudgalo) potAthI gati kare chhe tyAre dharmAstikAy temAn nimitta thAy chhe. ane te te padArtha gati karIne potAthI sthir thAy chhe tyAre adharmAstikAy sthir thavAmAn nimitta chhe. padArtho potAnA kAraNe gati kare chhe ane potAnA kAraNe sthiti kare chhe tyAre bIjI chIjane nimitta kahe chhe. dharmAstikAy gati karAve chhe ke adharmAstikAy sthiti karAve chhe em nathI. tevI rIte AkAsh lok- alokamAn vyApak padArtha chhe. ane kALadravya je asankhya chhe te lokamAn rahelA chhe. kALadravya paN utpAd-vyay-dhrauvyayukta sat padArtha chhe. pudgaladravya anant chhe. karma, sharIr, vANI ityAdi badhA pudgalo paragney tarIke jagatamAn asti dharAve chhe. tem ja anya jIvo- nigodanA, siddhanA jIvo, dev, guru, strI, kuTumb ityAdi jIvo te badhA anya jIv chhe. gnAnI kahe chhe ke A sarva paradravyo mArA sambandhI nathI. A badhay chhaye dravyo gnAnanun gney chhe. eTale ke gnAn temane jANI le chhe. gnAn temane jANI le chhe em kahevun e paN vyavahAr chhe. kharekhar to te sambandhI je potAnI gnAnadashA chhe te-rUpe pariNamato te potAne ja jANe chhe. gnAnamAn gneyane jANavAno svabhAv chhe. parantu e gney chhe mATe tene jANavAno svabhAv chhe em nathI. chaitanya pote ja te kALe, chaitanyanI shaktinA vikAsanA sAmarthyathI je anant gneyo chhe temane jANI-jANavAnA bhAve pariNamI temane gaLI jAy chhe. paragney tarIke jagatamAn je anant padArtho chhe temane gnAn potAnA jANavAnA sAmarthyathI jANe chhe. AtmA potAnA gnAnamAn rahIne, gneyanA Ashray-avalamban lIdhA vinA, potAno je svaparane prakAshavAno svabhAv chhe tenA sAmarthyathI te gneyone prakAshe chhe.

je paragneyo chhe te jIvanA nathI. dIkaro jIvano nathI ke paisA jIvanA nathI. jIvane guruy nathI ke shiShya paN nathI. e to badhA paragneyo chhe. jIvane to je gneyo chhe temane svabhAvanA sAmarthyathI jANe tevo svabhAv chhe te potAno chhe. tethI dharmI jIv em jANe chhe ke te saghaLAn paradravyo mArAn sambandhI nathI. vItarAg arihantadev ane nirgranth guru e mArA sambandhI nathI. e to par padArtho chhe.

prashna– dev-gurune to AtmAnA rAkho. dev-guru to shuddha chhe ne? te shuddha chhe tethI potAnA mAnIe to?

uttara– arihantadev ane anant siddho potapotAmAn param shuddha pavitra paramAtmapade birAjamAn hovA chhatAn A jIvane potAnA mATe teo par chhe. tathA A arihant chhe, A siddha chhe, em mAnavA e vikalpa chhe. (ane emane potAnA mAnavA e mithyAtva chhe.) AtmAno to potAnAmAn rahIne potAnA sAmarthyathI te gneyone gaLI javAno svabhAv chhe. teno to gnAnanA pariNamanamAn ramaNatA karavAno svabhAv chhe. tethI e saghaLAn paradravyo dev, guru, sharIr ane karma e mArAn sambandhI nathI. je ATh karma chhe te mArAn sambandhI nathI. e to jaD pudgal chhe ane hun to chaitanya-gnAnaprakAshanI mUrti chhun.


PDF/HTML Page 484 of 4199
single page version

prashna– karma to jIvane hoy chhe ne?

uttara– bhAI! karma to jIvanAn na hoy kemake e to jaD pudgalamay chhe. jIvane to gnAn potAnun hoy chhe. (jIvane karma chhe e to sanyog batAvanArun vyavahAranun kathan chhe.) bhagavAn! ekavAr tArA chaitanyanun sAmarthya keTalun chhe e jo to kharo. tArA gnAnano svabhAv to parane, paranA Ashray vinA jANe tevo chhe. paranI hayAtI chhe mATe parane jANe chhe em nathI. (parathI nirapekSha sahaj tAro jANavAno svabhAv chhe.)

A dharmanI vAt chAle chhe. par padArthonun gnAn karavAno mAro sahaj svabhAv chhe em jANavun enun nAm dharma chhe. dharma eTale shun? ke parapadArtha ane mAre kaIpaN sambandh nathI. parantu parapadArtha sambandhI gnAn karavAnun mArAmAn svaparaprakAshak sAmarthya chhe. e svaparaprakAshak sAmarthyamAn svanun pariNaman karavun e dharma chhe. sarva paradravyo mArA sambandhI nathI tethI gneyagnAyak sambandh kahevo e paN vyavahAr chhe. bhagavAn! A lokAlokanI hayAtI chhe mATe kevaLagnAnInI pariNati kevaLagnAnarUp thAy chhe em nathI. parantu gnAnanun pariNaman potAnA svabhAvanA sAmarthyathI ja kevaLagnAnarUp thAy chhe. gnAnanA svabhAvanun sAmarthya ja eTalun chhe ke te svane jANe ane parane jANe. paranI hayAtI hovA chhatAn gnAn, paranI hayAtIne kAraNe nahi, paN potAnI gnAnanI sattAnA sAmarthyane laIne te svaparane jANe chhe.

prashna– to shun bhagavAnathI paN kAI lAbh na thAy? bhagavAnanI vANIthI paN lAbh na thAy?

uttara– nA, kemake bhagavAn ane bhagavAnanI vANI paragney chhe, par padArtha chhe- AtmAno svabhAv to par padArthane parapadArthanI hayAtImAn jANavAno chhe. chhatAn gnAn, paranI hayAtInA kAraNe nahi, paN potAnA svaparaprakAshak gnAnanA sAmarthyanI pariNatine kAraNe jANe chhe. A samayasArajInI gAthA 320 mAn tyAnsudhI Ave chhe ke-bhagavAn AtmA gnAnasvarUp chhe te bandhane jANe, mokShane jANe, udrayane jANe ane nirjarAne jANe; mAtra jANe. lyo, have shun bAkI rahyun? pote gnAnasvabhAvI prabhu chhe ne? udray par tarIke gney, bandh par tarIke gney, nirjarA par tarIke gney ane karmanun chhUTavun te paN par tarIke gney chhe. mATe AtmA udray, bandh, nirjarA ane mokShane jANe ja chhe, karato nathI. jem draShTi mAtra parane jANavAnun kAm kare paN parane TakAvavAnun, badalAvavAnun pariNaman karAvavAnun ke pariNaman pheravavAnun kAm na kare. tem bhagavAn AtmA lokanI Ankh chhe. e chaitanyanI draShTinun pariNaman to gnAnarUpe chhe. potAnA sAmarthyathI potAmAn rahIne, parane sparsha karyA vinA badhAn dravyone gney tarIke jANavAno teno svabhAv chhe. to have AmAn paranI dayA hun pALI shakun e kayAn rahyun? ahAhA! tattva keTalun spaShTa chhe! Avun bIje kayAny nathI. A to sanAtan mArga chhe.


PDF/HTML Page 485 of 4199
single page version

anAdithI AtmAno svabhAv svaparaprakAshakanA sAmarthyavALo chhe. tethI svatattva parane prakAshe chhe te paranI hayAtInA kAraNe prakAshe chhe em nathI. kharekhar to par sambandhI potAnun je gnAn chhe tene te prakAshe chhe. AvI vAt chhe tyAn mArA paisA, mAro deh, mArI patnI, mArAn santAn ityAdi kayAn rahyun? konAn chhorun ane konAn vAchharun? konAn mA ane bAp? bhagavAn! konA desh ane paradesh? bApu! tAro desh to prabhu asankhya pradeshI andar chhe, temAn anant guNanI prajA vase chhe. ane svarUpamAn rahIne ekalun jANavun e ja tAro svabhAv chhe. ahIn mukhyapaNe gneyagnAyakanI vAt karavI chhe, kemake bIjA guNo karatAn te gnAnasvabhAv asAdhAraN shakti dharAve chhe. gnAn sivAy bIjI shaktio to nirvikalpa paNe sattA dharAve chhe. gnAnashikta savikalpa chhe. arthAt sva ane parane jANavAnA sAmarthyavALI te ek ja shakti chhe. AvI gnAnasvabhAvI vastumAn parane mArI shakun ke paranI dayA pALI shakun ke par pAsethI kAI laI shakun-evun kayAn chhe? are! shAstrane jANatAn, shAstramAnthI jANavAnI paryAy Ave chhe em nathI, kemake shAstra to par chhe, pudgalamay chhe jayAre gnAnaparyAy to gnAyak bhagavAn je svaparane prakAshavAnA sAmarthyarUp tattva chhe tenAthI thAy chhe. ahAhA? tethI dharmI em mAne chhe ke-mAre paradravyo sAthe kAI sambandh nathI. teo mArA kAI sambandhI nathI. dev mArA sambandhI nathI, guru mArA sambandhI nathI ane mandir paN mArun nathI. hun to ek chaitanyasvarUp bhagavAn AtmA chhun, paramAn gayA vinA ane par vastu mArAmAn AvyA vinA tene jANavAnA svabhAvavALo chhun.

sarva paradravyo mArAn sambandhI nathI kAraN ke TankotkIrNa ek gnAyakasvabhAvapaNAthI paramArthe antarang tattva to hun chhun. hun to gnAyakasvabhAvanA-svarasanA satnun sattva chhun. hun AtmA sat ane gnAyakapaNun e mArun sattva chhe. tethI gnAyakasvabhAvapaNAthI hun antarang tattva chhun ane te paradravyo, mArA svabhAvathI bhinna svabhAvavALAn hovAthI paramArthe bAhyatattvapaNAne chhoDavA asamartha chhe. ahAhA! siddha bhagavAn ane sarvagna parameshvar arihant parameShThI paN mArA svabhAvathI bhinna svabhAvavALA chhe. tethI teo paramArthe bAhyatattvapaNAne chhoDavA asamartha chhe. bAhya padArtho mArA svabhAvathI bhinna chhe ane potAnA svabhAvane chhoDavA asamartha chhe. arthAt teo potAnA svabhAvamAn ja TakI rahetA hovAthI potAnA svabhAvano abhAv karI gnAnamAn pesatAn nathI. bAhya anant tattvo - paragneyo potAnI hayAtI-potAnA svabhAvanun sattva chhoDavA asamartha chhe ane hun mArun antarangatattva je gnAyakapaNun chhe te chhoDavA asamartha chhun. gnAn sva ane parane potAnI astimAn rahIne jANatun hovAthI gney gnAnamAn pesatun nathI tathA gnAn gneyamAn jatun nathI. Am be vibhAg tadna judA chhe-(1) antarangatattva gnAyak pote ane (2) bAhyatattva sarva paragneyo. juo, A gneyabhAvanA bhedagnAnano prakAr kahe chhe.

gneyabhAvathI tArun tattva judun chhe em tun anubhav. tArI draShTine trikALItattva gnAyak


PDF/HTML Page 486 of 4199
single page version

upar joDI de ke je tun ja chhe. je tun nathI e paragneyothI draShTi haThAvI le-em ahIn kahe chhe. have kahe chhe-vaLI hun svayamev nitya upayukta evo ane paramArthe ek, anAkuL AtmAne anubhavato evo bhagavAn AtmA chhun. nitya upayukta eTale nitya jANavA- dekhavAnA upayogavALo, nitya gnAnanA upayoganA vepAravALo chhun. paramArthe ek chhun eTale gnAnamAn ekarUp chhun, jemAn bhed nathI evo ek anAkuL shAntarasano kand prabhu atIndriy Anandanun DhIm hun chhun. mArA Anand mATe nimittanI apekShA mane nathI, kem ke nimittamAn mAro Anand nathI. tevI ja rIte mArA gnAnaprakAshane mATe nimittanI jarUr nathI, kem ke mAro gnAnaprakAsh emAn nathI. bhagavAn samosaraNamAn sAkShAt birAjatA hoy ane temanI vANI chhUTe enun gnAn mane thAy te mArA vaDe mArAthI thAy chhe ane tenAthI hun anAkuL Anandane vedun chhun. parantu e parane laIne mane gnAn thAy ane paranA kAraNe mane Anand thAy em nathI; kAraN ke mArun gnAn ane mAro Anand tyAn paramAn chhe ja nahi.

bhAI! chaitanyanI svaparaprakAshak gnAnanI sattAnA sAmarthyane jeNe jANyun nathI, jeNe anubhavamAn tenI sattAno svIkAr karyo nathI tene dharma kayAnthI thAy? ahIn kahe chhe ke potAthI ja nityaupayogamay ane paramArthe ek anAkuL evA AtmAne potAnI gnAn-pariNatimAn anubhavato, anAkuL Anandane vedato bhagavAn AtmA ja jANe chhe ke hun pragaT nishchayathI ek ja chhun. kharekhar ek gnAyakabhAvasvarUpe anAkuL Anandane vedato hun ek chhun. nishchayathI ek hovAthI paryAyanA bhedo paN mArAmAn nathI.

jineshvaradevano mArga bhAI! bahu sUkShma ane apUrva chhe. sarpane pakaDavA moTA sANasA hoy paN motIne pakaDavA e sANasA shun kAm Ave? (nA). tem bhagavAn AtmAne pakaDavAmAn sthUL vikalpa kAm na Ave. e to nirvikalpa gnAn ane AnandathI pakaDAy em chhe. AvAn nirvikalpa gnAn ane Anand jene pragaT chhe te samyagdraShTi gnAnI AtmAne em anubhave chhe ke-hun to ek chhun. hun ek gnAyak chaitanyasvarUp chhun ane A sharIr, vANI, man, dev, guru, shAstra e badhAn paragney chhe. te mArI chIj nathI ke mArAmAn nathI. te mArA kAraNe nathI ane hun tenA kAraNe nathI. hun gnAyak chhun ane te gney chhe evo mAtra gneyagnAyakabhAv chhe.

te gneyagnAyakabhAvamAtrathI paradravyo sAthe paraspar maLavun (milan) thayun hovA chhatAn paN, pragaT svAdamAn AvatA svabhAvanA bhedane lIdhe bhinnatA chhe. shikhanDamAn jem mITho ane khATo svAd be bhegA hovA chhatAn paN, mITho svAd khATAthI judo jaNAy chhe tem samyagdraShTi dharmAtmAne bhagavAn AtmAno svAd paranA svAdathI judo jaNAy chhe. Avun jANe ane shraddhe tyAre AtmAne jANyo-mAnyo-anubhavyo em kahevAy chhe. A samyagdarshan ane dharmanI rIt chhe. A mUL vAtane mUkIne mahAvrat lIdhAn, brahmacharya pAL‌yAn, keshaloch


PDF/HTML Page 487 of 4199
single page version

karyA ityAdi bAhya kriyAkAnDamAn dharma mAnI mUrchhAI gayo paN e to badhAn thothethothAn chhe. e to shubhavikalpa chhe. paN bhagavAn AtmA nirvikalpa chhe. emAn te vikalpa kayAn chhe? hun shubh vikalpavALo em vichAravAne badale hun chaitanyaghanasvarUp anAdi anant tattva chhun em vichArane? gnAnI to kahe chhe ke hun to anAdi anAkuL AtmAne anubhavato bhagavAn chhun.

agnAnIne paN jaDano svAd Avato nathI. phakta tenA upar lakSha karIne ‘A ThIk chhe’ em rAgano svAd tene Ave chhe. parantu dharmI to kahe chhe ke rAgano bhAv paN par chhe. te mArA gnAnamAn paragney tarIke hayAtI rAkhanAr tattva chhe-em jaNAy chhe. e rAg chhe mATe ene jANun chhun em nathI. tathA rAgane, enAmAn pravesh karIne jANun chhun em paN nathI. bhAI! tane tArA svabhAvanA sAmarthyanI khabar nathI, shraddhA nathI. ek samayamAn lokAlokane jANe evo tAro svabhAv chhe. bhale shrutagnAn ho. shrutagnAn parokSha chhe ane kevaLagnAn pratyakSha chhe eTalo ja pher chhe. shrutagnAnamAn paN pote potAne jANatAn potAnI hayAtImAn, lokAlok jaNAI jAy chhe. kharekhar to lokAlok jaNAy chhe em kahevun te vyavahAr chhe. ahAhA! vItarAgano mArga bahu jhINo chhe, bhAI!

bhagavAn AtmA jANe chhe ke hun to pragaT nishchayathI ek ja chhun. par anek gneyone jANatAn hun anekarUp thato nathI. anek paragneyone jANatAn chhatAn hun anekamAn jato nathI, ane te anek gneyo mArA gnAnamAn AvatA nathI. hun to gnAyakamAtra anAkuL Anandane anubhavato AtmA chhun. ahIn ekalun jANavAnun lIdhun nathI, kAraN ke gnAnamAn sAthe Anand paN chhe. jem AtmAmAn gnAn chhe tem atIndriy Anand paN chhe. mATe jevun AtmAnun svaparaprakAshak sAmarthya chhe evun jANyun to gnAnanI sAthe Anand paN Ave ja chhe. Anand AvyA vinAnun ekalun gnAn te gnAn ja kahevAtun nathI. sarvagna trilokanAthanI divyadhvanimAn AvelI A vAt chhe. bhAI! tun AtmA chhe ne prabhu! ane tun prabhu chhe, pAmar nathI. prabhune pAmar mAnavo te mithyAtva chhe. ahAhA! anantA gneyone, gneyamAn pravesh karyA vinA ane gney gnAnamAn AvyA vinA jANavAnI tAkAtavALo tun AtmA chhe. AvI tArI prabhutA chhe, ane e ja ishvaratA chhe. 36 mI gAthAmAn AvI gayun ke-‘jenI nirantar shAshvatI pratApasampadA chhe’-temAn AtmAnI prabhutA batAvI chhe. jem gnAnasvabhAv chhe tem prabhutA paN svabhAv chhe. jeNe potAnA gnAn ane prabhutA svabhAvanun bhAn karyun tene paryAyamAn prabhutA pragaTe chhe. tene potAnI paryAy potAnA sAmarthyathI, akhanD pratApathI shobhit svatantra shobhe evI pragaT thAy chhe.

paN amAre karavun shun? bhAI, A karavun ke-hun andar gnAnasvarUpI bhagavAn anant anant guNanun godrAm, anant svabhAvano sAgar prabhu ane anant shaktionun sangrahAlay-dhAm chhun-em jANavun. paN agnAnIne tenI kayAn khabar chhe? tene chhoDIne te paramAn (sharIrAdi


PDF/HTML Page 488 of 4199
single page version

sanyogamAn) rAjI thaI jAy chhe. bhagavAn! tane A shun thayun? tArun bhikhArIpaNun (rAnkAI) to jo. A tArun gAnDapaN chhe, pAgalapaNun chhe. ahA! tun traNalokano nAth ane ATalA sukhamAn (sanyogamAn) rAjI thaI jAy!! bhagavAn! tun to Anandano nAth prabhu chhe. A parachIj (sanyog) tArI nathI ane tun teno nathI, te tArAthI nathI ane tun tenAthI nathI. A tArun gnAn parachIjathI chhe em nathI. parachIjanI hayAtI chhe mATe gnAn jANe chhe em paN nathI. tun tArI sattAthI svaparane jANe chhe. svaparane jANavAnA sAmarthyavALo tun bhagavAn chhe. tene jAN to atIndriy Anandano svAd Avashe.

ahIn ‘gneyagnAyakabhAv mAtrathI’ em kahyun chhe eTale shun? ke hun gnAyak ane A par gney chhe e to kahevA mAtra sambandh chhe. AvA gneyagnAyak sambandhathI paradravyo sAthe jANe meL hoy tem jaNAy chhe. parantu pragaT svAdamAn AvatA svabhAvanA bhedane lIdhe teo mArAthI bhinna chhe. mAro-AtmAno svAd atIndriy Anand chhe, jyAre dharmAstikAy Adi par gneyo mArAthI bhinna chhe. ahAhA! bhagavAne joyelA dharmAsti, adharmAsti, AkAsh, kAL, anya jIv ane karma Adi pudgalo e badhA paragney chhe ane hun to gnAnamAn sthit rahIne jANavAvALo atIndriy AnandathI bharelo bhagavAn chhun.

jaD karma e paragney chhe. te mane naDe ke karma mArAn chhe evun vastumAn nathI. ‘karme rAjA, karme rank, karme vAL‌yo ADo ank’-evun Ave chhe ne? bhAI! e badhI nimittanI vAto chhe. potAnI paryAy vikArarUpe pariName tyAre ghAtIkarmane nimitta kahevAy chhe. jyAre aghAtIkarma to sanyogamAn nimitta chhe. te AThey karma, teno prakRiti, pradesh, sthiti ane anubhAg bandh-e badhuy gnAnamAn paragney chhe. tIrthankar prakRiti bandhAy e paN gnAnamAn paragney chhe. jem shikhanDamAn mITho svAd, khATA svAdathI bhinnapaNe svAdamAn Ave chhe tem mAro AtmAno svAd, dharmAstikAy Adi paragneyo tenAthI bhinna chhe. mAro atIndriy Anandano svAd paragneyothI bhinna chhe. mATe hun tenAthI judo chhun. Avo jineshvarano mArga koI apUrva chhe! paN lokoe dayA pALavI ane bahArathI vrat pALavAn ityAdimAn dharma mAnyo chhe. paN evun to anantavAr karyun chhe. e to rAganI kriyA chhe. emAn kayAn AtmA chhe? AtmA to jANanAr svabhAve chhe. te shun rAgamAn Ave chhe? (nA). parantu agnAnIne tenI (potAnI) moTap sujhatI nathI. parane laIne mane ThIk paDe, parane laIne mane gnAn thAy em mAnI agnAnI potAnI moTap bIjAne Ape chhe. are bhagavAn! A tane shun thayun chhe? tun to anAdi brahmasvarUp bhagavAn chhe ne!

bhagavAn AtmA gnAnAnandasvarUpI brahmAnandano nAth chhe. teno pragaT svAd atIndriy Anand chhe. jyAre dharmAdi paragneyonA svabhAvo mArAthI bhinna chhe. Am pragaT svAdamAn AvatA svabhAvabhedane lIdhe hun, dharma, adharma, AkAsh, kAL, pudgal ane anya jIvo


PDF/HTML Page 489 of 4199
single page version

pratye nirmam chhun. A traNalokanA nAth tIrthankaradev prati nirmam chhun. tIrthankar mArA nathI, dev mArA nathI, guru ane shAstra mArAn nathI. e to shubhabhAv hoy chhe tyAre temanA prati lakSha jAy chhe. paN shubhabhAv kAI te parane laIne thAy chhe tathA e shubhabhAv thayo mATe dharma chhe em nathI. e shubhabhAv ane badhI paravastu paragneyamAn jAy chhe. te paragneyane hun mArA gnAnamAn rahIne, mArA atIndriy AnandanA svAdane vedato thako, mArAthI judA jANun chhun. Anun nAm samyagdarshan ane dharma chhe. samyagdraShTine jevun svarUp chhe tevI tenI pratIti thaI chhe. gnAnasvarUp chaitanyasUrya bhagavAn AtmA sivAyanA paragneyo temanA bAhyatattvapaNAne chhoDavA asamartha chhe. ane hun antarangatattva chhun je mArA anubhavamAn Anandane jANato thako parane bhinna jANun chhun. mATe hun e sarva paragneyo prati nirmam chhun- Avun gnAnI jANe chhe.

jyAre agnAnI mArI patnI, mArA dIkarA, mArun makAn-em mAne chhe. paN bhAI! A deh tAro nathI to vaLI makAn Adi tArAn kayAnthI AvyAn? are! andar je rAg chhe te paN tAro nathI to pachhI parachIj tArI kayAnthI AvI? gnAnI em jANe chhe ke hun to gnAn-Anandano anubhavanAro chhun. rAgano anubhavanAro te hun nahi. aho! shun adbhut TIkA chhe! ekalAn amRut reDayAn chhe! ahIn em kahe chhe ke-dharmI ene kahIe je potAnA gnAn-AnandarUpe potAthI ja (svayamev) pariName. emAn par sambandhI gnAn Ave paN e par sambandhI gnAn kahevun e vyavahAr chhe. kharekhar to e potAnun gnAn chhe. 47 shaktiomAn ek sarvagnatvashakti chhe. enun varNan karatAn ‘AtmagnAnamayI sarvagnatvashakti’ em kahyun chhe. sarvagna eTale sarvane jANe em nahi. paN sarvanun gnAn e AtmAnun gnAn chhe. sarvagnatAno svabhAv potAno chhe ane te AtmagnapaNun chhe. tethI gnAnI kahe chhe ke-hun je atyAre jANun chhun e jANavun mArAthI mArAmAn thayelun chhe, paragneyane laIne thayun nathI. ane tethI atIndriy Anandane vedato ekalo hun parathI bhinna chhun, nirmam chhun. kAraN ke sadAy potAnA ekapaNAmAn prApta hovAthI AtmapadArtha evo ne evo ja sthit rahe chhe. eTale jANavAnA svabhAvamAn ja sthit rahe chhe. potAnA svabhAvane koI padArtha chhoDatun nathI.

A prakAre gneyabhAvothI bhedagnAn thayun. AtmA paragneyothI bhinna thayo.

ahIn A arthanun kaLasharUp kAvya kahe chhe-

* kaLash 31 shlokArtha uparanun pravachan *

इति सर्वैः अन्यभावैः सह विविके सति-Am pUrvokta prakAre bhAvakabhAv ane gneyabhAvothI bhedagnAn thatAn-eTale shun kahyun? ke A AtmA je chhe te Anand ane gnAnasvarUp chhe. te puNya-pAp tathA rAg-dveShanA vikArI bhAvathI bhinna chhe. have anAdithI jIv rakhaDavAnun to karI


PDF/HTML Page 490 of 4199
single page version

rahyo chhe. dayA, dAn, bhakti ane khAvun, pIvun, raLavun, kamAvun ityAdi puNya-pApanA bhAv e chAr gatimAn rakhaDavAnA bhAv chhe. te vaDe jIv dukhI chhe. have jene janma-maraN maTADavAn hoy ane dharma pragaT karavo hoy teNe shun karavun enI A vAt chhe. pratham to teNe A bhagavAn AtmAne, bhAvakano bhAv je puNya, pAp, rAg, dveSh, dayA, dAn, bhaktinA AdinA vikArI bhAv chhe tenAthI judo anubhavavo-jANavo. tathA paragneyanA bhAvo je sharIr, man, vANI, karma, strI, kuTumb, lakShmI, dev, guru ane shAstra chhe tenAthI paN svagney AtmAne bhinna jANavo. ahIn kahe chhe ke anAdithI vikArane tathA paragneyane potAnA mAnato hato te mithyAtva, bhram ane agnAn hatAn. parantu have gnAnAnandasvarUp bhagavAn AtmAne bhedagnAn vaDe rAgAdi vikArathI ane paragneyothI bhinna pADIne tene ‘AtmArAm’ karyo.

sarva anyabhAvothI eTale ke rAg, dayA, dAn, vrat, bhakti, hinsA, jUTh, chorI, krodh, mAn Adi vikArI bhAvothI ane sharIr, vANI, man, karma, dev, guru, shAstra Adi paragneyothI jyAre bhinnatA thaI tyAre upayog AtmarUp thaI jAy chhe. bhinna to chhe ja paN jyAre parabhAv ane paragney banne bhinna chhe evI bhinnatA gnAnamAn karI tyAre upayog AtmarUp thaI jAy chhe. vastu dharma alaukik chhe, bhAI! paN jemane sAmbhaLavA ya maL‌yun na hoy te bichArA ghaNA em ne em dukhI thaI chAr gatimAn rakhaDe chhe. A karoDapati ane abajopati e badhA bichArA chhe. kem ke temane AtmAnI antarang gnAnAnand lakShmI shun chhe enI khabar nathI. je potAnAmAn nathI tene potAnA mAnI rahyo chhe te mUrkha chhe, mithyAtvanA bhramamAn paDayo chhe.

AtmA gnAn ane AnandasvarUp prabhu chhe. temAn je rAg, puNya ane pApanA shubhAshubh bhAv chhe te bhAvak karmanA nimitte thayelA aupAdhik bhAv chhe. te AtmAno svabhAv nathI-em enAthI bhinna pADayo, ane paragney-chAhe dev, guru, shAstra, ke sammedashikharanun tIrtha ho-enAthI svagneyane bhinna pADayo, tyAre स्वयम् अयम् उपयोगो आत्मानम् एकम् बिभ्रत् A upayog chhe te pote ja potAnA ek AtmAne ja dhArato- eTale jANavAno upayog je anAdithI rAgane ane paragneyane potAnA jANato hato te have rAg ane gneyathI bhinna paDI jatAn AtmArUp thaI gayo arthAt potAne pararUpe mAnato hato te upayog svabhAvarUp thaI gayo. ahIn bhed pADIne vyavahArathI vAt karI chhe ke-upayog chhe te pote ja potAnA ek AtmAne dhAre chhe. kharekhar to je upayog chhe te svayam svarUpamAn ekAkAr thaI jAy chhe.

‘A upayog chhe te pote ja potAnA AtmAne dhArato’-eno artha e chhe ke upayog AtmArUp thaI gayo, abhed thayo. jANavA-dekhavAno vyApAr AtmArUp thaI gayo. dayA, bhakti, pUjA, jAtrA Adi bhAv to vikAr chhe, rAg chhe ane dev, guru, shAstra paragney


PDF/HTML Page 491 of 4199
single page version

chhe, par chhe. e rAgAdi bhAvathI ane paragneyothI bhed karIne nirvikAr upayog andar svagney ek gnAyakamAtramAn jAmI jAy chhe tyAre upayog AtmArUp thayo em kahevAy chhe. tyAre AtmAno dharma pragaT thAy chhe.

have kahe chhe-प्रकटितपरमार्थैः दर्शनज्ञानवृतैः कृत्तपरिणतिः jemano paramArtha pragaT thayo chhe evAn darshanagnAnachAritrathI jeNe pariNati karI chhe-shun kahe chhe? ke bhagavAn AtmA AnandasvarUp ane gnAnasvarUp chhe. jyAre upayog andar gnAyakamAn lIn karyo tyAre shaktimAnthI samyagdarshan-gnAn-chAritranI pariNati pragaT thaI gaI. rAgAdi vikAr ane paragneyothI bhed karIne, upayog gnAn, darshan, Anand Adi je vastumAn sAmarthyapaNe chhe emAn jAmyo tyAn shaktimAnthI darshan-gnAn-chAritranun pariNaman paryAyamAn thaI gayun. Avo vItarAgano mArga chhe, bhAI! eNe koI divas sAmbhaL‌yo nathI. kahe chhe ke-bhagavAn AtmA andar sachchidAnand prabhu shuddha chhe. tene jineshvaradev kevaLagnAnI parameshvare AtmA tarIke joyo chhe. te AtmA rAg ane paragneyothI bhinna chhe. te rAgathI bhinna nirvikArI chhe ane paragneyathI bhinna svagneyarUp chhe. A AkharanI gAthA chhe ne? paryAyamAn thato rAg mAro ane paragneyo mArA evI je mithyAdarshan-gnAn-chAritranI pariNati hatI te have gulAnT khAy chhe em kahe chhe. shuddhachaitanyamUrti bhagavAn AtmA paramAnandano nAth prabhu te hun chhun em upayog antarlIn thaI andar jAmatAn shraddhA-gnAn-chAritranI nirmaL pariNati-paryAy pragaT thAy chhe.

A pramANe shraddhA-gnAn-chAritranI nirmaL pariNati pragaT karI chhe evo आत्माराम एव प्रवृत्तः gnAnI potAno AtmArUpI je bAg chhe temAn ja pravRutti kare chhe. A bhedathI vAt karI chhe. kharekhar to te upayog AtmArUp thaI jAy chhe. rAg, dayA, dAnanA tathA hinsAdinA pariNAm mArA em je mAnato hato ane paragneyomAn hun chhun ane te mane lAbhakArI chhe evun je mAnato hato te mAnyatAthI ane rAgAdithI bhinna paDI have upayog AtmAmAn jAy chhe, krIDA kare chhe ane AtmArUp thaI jAy chhe. ahAhA! A to ek samayamAn traNakAL traNalokane jeNe jANyAn chhe e vItarAg paramAtmA arihantadevanI vANI chhe. bhAI! jenAn bhAgya hoy tene sAmbhaLavA maLe. kahe chhe ke tun AtmA paramAnandanI mUrti prabhu chhe. teno upayog-vyApAr rAg ane paragneyamAn jAy te vyabhichAr chhe. ane te upayog parathI khasIne svamAn jAme e avyabhichArI pariNAm chhe. AvI jhINI vAt chhe. te samaje nahi ane jAtrA kare, pUjA kare, dAn kare ane mAne dharma thaI gayo, paN emAn to dhULey dharma nathI. sAmbhaL ne, e to jheranun pagathiyun chhe. amRutanun pagathiyun to rAg ane paragneyathI bhinna paDI svamAn ekAkAr thavun te chhe.

arere! vItarAganA mArgane samajavAnI darakAr paN karI nahi ane em ne em DhoranI jem majurI karIne, marIne chAlyo jAy chhe. ahIn kahe chhe ke bhagavAn AtmAno upayog arthAt jANavA dekhavAno bhAv vikArabhAvathI bhinna chhe ane jene potAnA mAnato


PDF/HTML Page 492 of 4199
single page version

hato te paragneyathI paN bhinna chhe. have te Avo vivek-bhedagnAn karIne gulAnT khAy chhe ke vikAr ane paragney te hun nahi, hun to nirvikArI svagney chhun. Am bhedagnAn karI gnAnI potAnA AtmArUpI krIDAvanamAn pravRutti kare chhe. A to vyavahArathI bhed pADIne samajAvyun chhe. kharekhar to upayog AtmarUp ja thaI jAy chhe. upayog AtmAmAn ja krIDA kare chhe, anya jagyAe jato nathI. eTale ke jANavA-dekhavAnA svarUpamAn ekAkAr thayo tethI have rAg ane paramAn jato nathI. arthAt ‘rAg ane par mArAn chhe’ em mAnyatA sahit upayog malin thato nathI. Anun nAm AtmA jANyo em kahevAmAn Ave chhe.

potAne je rAgarUp ane paragneyarUp mAne chhe tathA A strI, putra, parivAr, dhan- dolat, mahel, hajIrA ityAdi potAnA mAne chhe tenun Akhun jIvan ja marI gayun chhe. andaramAn jeNe vikArane ane parane potAnAn mAnyAn chhe te AtmAnA bhAn vinA marI gayelo ja chhe. bhagavAn Anandano nAth jIvatI chaitanyajyoti chhe. tenA jIvane jIvit na rAkhatAn rAg ane par mArAn chhe em mAnIne teNe potAnA jIvananI hinsA karI chhe. Avo jineshvaradevano vItarAg mArga sAmbhaLavA maLavo ya mushkel chhe. pachhI tenI samajaN karI svarUpanAn shraddhA-gnAn-ramaNatA karavAn e to ati ati mahAmushkel chhe. A to janma-maraN maTADavAno mArga chhe. so indrothI pUjit bhagavAn jineshvaradevanI divyadhvanimAn AvelI A vAt chhe. tene chhoDIne je bIje jyAn-tyAn AthaDe chhe te pAkhanDamAn rame chhe.

* kaLash 31 bhAvArtha uparanun pravachan *

sarva paradravyothI tathA temanAthI utpanna thayelA bhAvothI arthAt gney evA paradravyothI ane bhAvakanA bhAvathI jyAre bhed jANyo tyAre upayogane ramavAne mATe potAno AtmA ja rahyo. ahAhA! hun to chaitanyasUrya bhagavAn chaitanyanA tejanA nUranun pUr chhun ane A rAgAdi bhAvo ane paragneyo mArAthI bhinna chhe, mArAmAn nathI Avun jyAre bhedagnAn karyun tyAre upayog ek AtmAmAn ja lIn thayo ane jAmI gayo. kemake tene ramavAne AtmA sivAy koI anya sthAn rahyun nahi. A rIte darshan-gnAn-chAritra sAthe ekarUp thayelo te AtmA AtmAmAn ja ramaNatA kare chhe. ahAhA! TUnkAmAn paN keTalun bharyun chhe?

[pravachan nan. 83-84. * dinAnk 21-2-76 thI 22-2-76]

PDF/HTML Page 493 of 4199
single page version

अथैवं दर्शनज्ञानचारित्रपरिणतस्यास्यात्मनः कीद्रक् स्वरूपसञ्चेतनं

भवतीत्यावेद–यन्नुपसंहरति–

अहमेक्को खलु सुद्धो दंसणणाणमइओ सदारूवी।
ण वि अत्थि मज्झ किंचि वि अण्णं परमाणुमेत्तं पि।। ३८ ।।

अहमेकः खलु शुद्धो दर्शनज्ञानमयः सदाऽरूपी।
नाप्यस्ति मम किञ्चिदप्यन्यत्परमाणुमाक्रमपि।। ३८ ।।

have, e rIte darshanagnAnachAritrasvarUp pariNat thayelAs A AtmAne svarUpanun sanchetan kevun hoy chhe em kahetAn AchArya A kathanane sankoche chhe, sameTe chhe-

hun ek, shuddha, sadA arUpI, gnAnadarshanamay khare;
kai anya te mArun jarI paramANumAtra nathI are! 38.

gAthArtha– darshanagnAnachAritrarUp pariNamelo AtmA em jANe chhe ke [खलु] nishchayathI [अहम्] hun [एकः] ek chhun, [शुद्धः] shuddha chhun, [दर्शनज्ञानमयः] darshanagnAnamay chhun, [सदा अरूपी] sadA arUpI chhun; [किञ्चित् अपि अन्यत्] kAI paN anya paradravya [परमाणुमाक्रम् अपि] paramANumAtra paN [मम न अपि अस्ति] mArun nathI e nishchay chhe.

TIkA– je, anAdi moharUp agnAnathI unmattapaNAne lIdhe atyant apratibuddha hato ane virakta guruthI nirantar samajAvavAmAn AvatAn je koI prakAre (mahA bhAgyathI) samajI, sAvadhAn thaI, jem koI mUThImAn rAkhelun suvarNa bhUlI gayo hoy te pharI yAd karIne te suvarNane dekhe te nyAye, potAnA parameshvar (sarva sAmarthyanA dharanAr) AtmAne bhUlI gayo hato tene jANIne, tenun shraddhAn karIne tathA tenun AcharaN karIne (-temAn tanmay thaIne) je samyak prakAre ek AtmArAm thayo, te hun evo anubhav karun chhun ke hun chaitanyamAtra jyotirUp AtmA chhun ke je mArA ja anubhavathI pratyakSha jaNAy chhe; chinmAtra AkArane lIdhe hun samasta kramarUp tathA akramarUp pravartatA vyAvahArik bhAvothI bhedarUp thato nathI mATe hun ek chhun; nar, nArak Adi jIvanA visheSho, ajIv, puNya, pAp, Astrav, samvar, nirjarA, bandh ane mokShasvarUp je vyAvahArik nav tattvo temanAthI,


PDF/HTML Page 494 of 4199
single page version

(वसंततिलका)
मज्जन्तु निर्भरममी सममेव लोका
आलोकमुच्छलति शान्तरसे समस्ताः।

____________________________________________________________ TankotkIrNa ek gnAyakasvabhAvarUp bhAv vaDe, atyant judo chhun mATe hun shuddha chhun; chinmAtra hovAthI sAmAnya-visheSh upayogAtmakapaNAne ullanghato nathI mATe hun darshanagnAnamay chhun; sparsha, ras, gandh, varNa jenun nimitta chhe evA samvedanarUpe pariNamyo hovA chhatAn paN sparshAdirUpe pote pariNamyo nathI mATe paramArthe hun sadAy arUpI chhun. Am sarvathI judA evA svarUpane anubhavato A hun pratApavant rahyo. em pratApavant vartatA evA mane, joke (mArI) bahAr anek prakAranI svarUpanI sampadA vaDe samasta paradravyo sphurAyamAn chhe topaN, koI paN paradravya paramANumAtra paN mArApaNe bhAsatun nathI ke je mane bhAvakapaNe tathA gneyapaNe mArI sAthe ek thaIne pharI moh utpanna kare; kAraN ke nijarasathI ja mohane mULathI ukhADIne-pharI ankur na Upaje evo nAsh karIne, mahAn gnAnaprakAsh mane pragaT thayo chhe.

bhAvArtha– AtmA anAdi kALathI mohanA udrayathI agnAnI hato, te shrI guruonA upadeshathI ane potAnI kALalabdhithI gnAnI thayo ane potAnA svarUpane paramArthathI jANyun ke hun ek chhun, shuddha chhun, arUpI chhun, darshanagnAnamay chhun. Avun jANavAthI mohano samUL nAsh thayo, bhAvakabhAv ne gneyabhAvathI bhedagnAn thayun, potAnI svarUpasampadA anubhavamAn AvI; have pharI moh kem utpanna thAy? na thAy.

have, evo AtmAno anubhav thayo teno mahimA kahI preraNArUp kAvya AchArya kahe chhe ke AvA gnAnasvarUp AtmAmAn samasta lok nimagna thAo-

shlokArtha– [एषः भगवान् अवबोधसिन्धुः] A gnAnasamudra bhagavAn AtmA [विभ्रम–तिरस्करिणीं भरेण आप्लाव्य] vibhramarUp ADI chAdarane samULagI DubADI daIne (dUr karIne) [प्रोन्मग्नः] pote sarvAng pragaT thayo chhe; [अमी समस्ताः लोकाः] tethI have A samasta lok [शान्तरसे] tenA shAnt rasamAn [समम् एव] ekIsAthe ja [निर्भरम्] atyanta [मज्जन्तु] magna thAo. kevo chhe shAnt ras? [आलोकम् उच्छलति] samasta lok paryant UchhaLI rahyo chhe.

bhAvArtha– jem samudranI ADun kAI AvI jAy tyAre jaL nathI dekhAtun ane jyAre AD dUr thAy tyAre jaL pragaT thAy; pragaT thatAn, lokane preraNAyogya thAy ke ‘A jaLamAn sarva lok snAn karo’; tevI rIte A AtmA vibhramathI AchchhAdit hato tyAre tenun svarUp nahotun dekhAtun; have vibhram dUr thayo tyAre yathAsvarUp (jevun chhe


PDF/HTML Page 495 of 4199
single page version

आपॢाव्य विभ्रमतिरस्करिणीं भरेण
प्रोन्मग्न एष भगवानवबोधसिन्धुः।। ३२ ।।

____________________________________________________________ tevun svarUp) pragaT thayun; tethI ‘have tenA vItarAg vignAnarUp shAntarasamAn ekIvakhate sarva lok magna thAo’ em AchArye preraNA karI chhe. athavA evo paN artha chhe ke jyAre AtmAnun agnAn dUr thAy tyAre kevaLagnAn pragaT thAy ane kevaLagnAn pragaT thatAn samasta lokamAn rahelA padArtho ekIvakhate ja gnAnamAn AvI jhaLake chhe tene sarva lok dekho. 32.

A rIte A samayaprAbhRutagranthanI AtmakhyAti nAmanI TIkAmAn TIkAkAre pUrvarangasthaL kahyun.

ahIn TIkAkArano evo Ashay chhe ke A granthane alankArathI nATakarUpe varNavyo chhe. nATakamAn pahelAn rangabhUmi rachavAmAn Ave chhe. tyAn jonArA nAyak tathA sabhA hoy chhe ane nRitya (nATay, nATak) karanArA hoy chhe ke jeo anek svAng dhAre chhe tathA shRungArAdik ATh rasanun rUp batAve chhe. tyAn shRungAr, hAsya, raudra, karuNA, vIr, bhayAnak, bIbhatsa ane adbhut-e ATh ras chhe te laukik ras chhe; nATakamAn temano ja adhikAr chhe. navamo shAntaras chhe te alaukik chhe; nRityamAn teno adhikAr nathI. A rasonA sthAyI bhAv, sAttvik bhAv, anubhAvI bhAv, vyabhichArI bhAv ane temanI draShTi Adinun varNan rasagranthomAn chhe tyAnthI jANavun. ane sAmAnyapaNe rasanun e svarUp chhe ke gnAnamAn je gney Avyun temAn gnAn tadAkAr thayun, temAn puruShano bhAv lIn thaI jAy ane anya gneyanI ichchhA na rahe te ras chhe. te ATh rasanun rUp nRityamAn nRitya karanArA batAve chhe; ane temanun varNan karatAn kavIshvar jyAre anya rasane anya rasanI samAn karIne paN varNan kare chhe tyAre anya rasano anya ras angabhUt thavAthI tathA anyabhAv rasonun ang hovAthI, rasavat Adi alankArathI tene nRityanA rUpe varNavavAmAn Ave chhe.

ahIn pratham rangabhUmisthaL kahyun. tyAn jonArA to samyagdraShTi puruSh chhe tem ja bIjA mithyAdraShTi puruShonI sabhA chhe, temane batAve chhe. nRitya karanArA jIv-ajIv padArtha chhe ane bannenun ekapaNun, kartAkarmapaNun Adi temanA svAng chhe. temAn teo paraspar anekarUp thAy chhe, -ATh rasarUp thaI pariName chhe, te nRitya chhe. tyAn samyagdraShTi jonAr jIv-ajIvanA bhinna svarUpane jANe chhe; te to A sarva svAngone karmakRut jANI shAnt rasamAn ja magna chhe ane mithyAdraShTi jIv-ajIvano bhed nathI jANatA tethI A svAngone ja sAchA jANI emAn lIn thaI jAy chhe. temane samyagdraShTi yathArtha svarUp batAvI, temano bhram maTADI, shAnt rasamAn temane lIn karI samyagdraShTi banAve chhe. tenI sUchanArUpe rangabhUminA antamAn AchArye मज्जन्तु ityAdi A shlok rachyo chhe. te, have jIv- ajIvano svAng varNavashe tenI sUchanArUpe chhe evo Ashay sUchit thAy chhe. A rIte ahIn sudhI to rangabhUminun varNan karyun.


PDF/HTML Page 496 of 4199
single page version

इतिश्रीसमयसारव्याख्यायामात्मख्यातौ पूर्वरङ्गः समाप्तः। ____________________________________________________________

nRityakutUhal tattvako, mariyavi dekho dhAy;
nijAnand rasamen chhako, An sabai chhiTakAy.

A pramANe (shrImadbhagavatkundakundAchAryadevapraNIt) shrI samayasAr shAstranI (shrImad amRutachandrAchAryadevavirachit) AtmakhyAti nAmanI TIkAmAn pUrvarang samApta thayo.

bhagavAn AtmA vikAranA bhAvothI ane gneyabhAvothI bhedagnAn karI bhinna paDatAn potAnA svarUpanI pratIti-gnAn ramaNatArUpe pariNamyo. tyAn darshan-gnAn- chAritrasvarUp pariNat thayelA AtmAne svarUpanun sanchetan-vedan kevun hoy chhe enun kathan karatAn AchAryadev have (38 mI gAthAmAn) sankoche chhe-

* gAthA 38 TIkA uparanun pravachan *

‘je, anAdi moharUp agnAnathI unmattapaNAne lIdhe atyant apratibuddha hato’- shun kahyun? ke anAdi moharUp agnAnane laIne jIv chAragatimAn rakhaDe chhe. juo, ahIn em nathI kahyun ke anAdi karmane laIne rakhaDe chhe. karma bichArAn shun kare? moharUp agnAnanA kAraNe tene unmattapaNun chhe. pote Anandano nAth sachchidAnand prabhu bhagavAn chhe tene bhUlIne puNya-pApanA pariNAm ane tenA phaLane potAnAn mAne tene unmatta eTale pAgal kahyo chhe. A sheThiyA badhA je em mAne ke ame karoDapati ane ajabapati ane gaurav kare te badhA mohathI unmatta-pAgal chhe em ahIn kahe chhe. potAnA svarUpanI sAvadhAnI chhoDIne jIv vikAr ane sanyogI chIjamAn sAvadhAn thaI rahyo chhe e mithyAtva-moh chhe.

‘anAdi moharUp agnAnathI....’ e shabdothI pahelAn sharu karyun chhe. A gAthAmAn jIv adhikAr pUro karavo chhe ne? eTale jIvanun pUrNasvarUp prApta thAy tyAre kevo hoy ane e pahelAnI enI bhUl kevI hoy e batAve chhe. paisA, dhan-dolat, AbarUmAn majA-Anand mAnato te moh vaDe pAgal hato, atyant apratibuddha hato. ahAhA! AtmA ek samayamAn gnAn, Anand ityAdi anant anant shaktiono pinD chhe. paN enA upar enI anantakALamAn najar gaI nathI, kemake vartamAn paryAy je vyakta-pragaT chhe tenA upar enI najar chhe. jainano sAdhu thayo, digambar muni thayo, jangalamAn rahyo, paN enI draShTinun jor vartamAn paryAy upar ja rahyun; kemake paryAyano je ansh chhe e pragaT chhe, tene khyAlamAn Ave chhe tethI temAn ja rokAI gayelo chhe. pragaT paryAy upar draShTi chhe te lambAy to rAg ane par upar jAy chhe. tethI paryAyano, rAgano ane parano ja tene (AtmApaNe) svIkAr chhe. A anAdi bhramaNA ane agnAn chhe ane te vaDe te apratibuddha chhe.


PDF/HTML Page 497 of 4199
single page version

vaLI koI kahe ke jainamAn to badhun karmane laIne thAy chhe em Ave chhe eTale jIv karmane laIne apratibuddha chhe em kaho to? bhAI! e barAbar nathI. karma to jaD achetan chhe. e jaDane laIne tArAmAn shun thAy? ‘karmathI thayun’ em Ave e to nimitta batAvanArun kathan chhe, karmathI jIvamAn kAI thAy chhe em chhe ja nahi. jIv anAdi moharUp agnAn vaDe ja apratibuddha chhe. have evo jIv pote sulaTo pariName tyAre ene samajAvanAr kevA gurunun nimitta hoy chhe te kahe chhe.

anAdithI je moharUp agnAnathI apratibuddha hato te ‘virakta guru vaDe samajAvavAmAn AvatAn’-juo ahIn samajAvanAr guru virakta lIdhA chhe. je samyagdraShTi hoy ane chAritra sahit hoy te nirgranth munirAj sAchA guru chhe. je antaramAn rAgathI chhUTA paDI gayA chhe ane bahAramAn vastra-pAtrathI rahit chhe tene sAchA nirgranth guru kahe chhe. evA virakta guru vaDe ‘nirantar samajAvavAmAn AvatAn’-nirantar samajAvavAmAn AvatAn eTale guru kAI chovIse kalAk samajAvavA navarA hotA nathI, parantu gurue ene je samajAvyun e vAtanI sAmbhaLanAr shiShyane evI dhUn lAgI gaI ke nirantar e enA chintanamAn rahe chhe. tethI ahIn ‘nirantar samajAvavAmAn AvatAn’ em kahyun chhe.

shrI gurue tene kahyun ke-prabhu! tArI chIj vikAr ane karmathI bhinna chhe. tun anant anant gnAn ane Anandano sAgar chhe. juo, AvI deshanA denAr digambar bhAvalingI sant hoy chhe em ahIn kahyun chhe. agnAnInI deshanA dharma pAmavAmAn nimitta hoI shaktI nathI. jain darshanamAn sAdhu digambar hoy chhe ane te vanavAsI hoy chhe. te rAgathI virakta ane svarUpamAn visheSh rakta hoy chhe. AvA nirgranth gurunI deshanA dharma pAmavAmAn nimitta thAy chhe. evA guru pAsethI je deshanA maLe tene sAmbhaLIne shiShya nirantar ogALe chhe, vichAre chhe. tethI ‘nirantar samajAvavAmAn AvatAn’ em ahIn lIdhun chhe.

shrIgurue deshanAmAn kahyun ke-bhagavAn! tun chaitanyasvarUp chhe. tArAmAn anant guNo bharyA chhe. ahAhA! prabhu, tun anant gnAn, anant darshan, anant Anand, anant shAnti, anant svachchhatA, anant prabhutA evA evA pUrNa svabhAvanI anant shaktionun sangrahAlay-sthAn chhe; tun vikAr ane dehanun sthAn nathI. A sAmbhaLanAr shiShyane evI svabhAvanI dhUn chaDI ke tene choT lAgI ane te koI prakAre mahAbhAgyathI AtmA samajI gayo. mahAbhAgyathI eTale mahApuruShArtha vaDe teNe svasamvedan pragaT karI lIdhun. AtmA atIndriy Anand, atIndriy shAnti ane anant Ishvarashaktino samudAy chhe evun samyagdarshanamAn tene bhAn thayun. Avun samajIne-bhAn karIne shiShya sAvadhAn thayo, svarUp prati sAvadhAn thayo. anantakALamAn je nahotun karyun ane je karavA yogya hatun te


PDF/HTML Page 498 of 4199
single page version

(samyagdarshan) teNe karyun. gurue je bhAvathI kahyun hatun te bhAv te barAbar samajI gayo. pahelAn rAg ane sanyogamAn sAvadhAn hato te have asanyogI ane arAgI AtmAmAn sAvadhAn thayo.

hun to gnAyakasvarUp chaitanyasvabhAvanA bhAvathI bharelo chaitanya-tejanA nUranun pUr chhun em sAvadhAn thaI, jevI rIte koI mUThImAn rAkhelun suvarNa bhUlI gayo hoy te yAd karIne te suvarNane dekhe te nyAye, potAnA parameshvar AtmAne bhUlI gayo hato tene jANe chhe. juo, sonun kayAny peTI-paTArAmAn chhe ne bhUlI gayo em lIdhun nathI. paN potAnI mUThImAn potAnI pAse ja chhe te bhUlI gayo hoy tene kAI yAd karIne dekhe tem ahIn paN puNya-pApanI ruchimAn potAnI andar rahelo bhagavAn AtmA bhUlI gayo hato te yAd karIne dekhI lIdho. jem lApasI randhAtI hoy ane kAchAn lAkaDAnno dhUmADo thato hoy to vAsaN ane lApasI dekhAtAn nathI, tem puNya-pApanA dhumADAnI ADamAn andar bhagavAn AtmA chhe te dekhAto nathI. A shubhAshubh vikalpo chhe e dhumADo-mel chhe. ane tenI ruchimAn AtmA jaNAto nathI. parantu virakta gurunA upadeshanun nimitta banatAn sAvadhAn thaI shiShye jANyun ke-aho! hun to atIndriy Anand ane shAntino sAgar chhun. Anand, gnAn ane vItarAgatAnA rasathI chhalochhal bharelo parameshvar chhun. pAThamAn chhe ne ke-‘potAnA parameshvar AtmAne bhUlI gayo hato tene jANIne’-koIne A vAt sAmbhaLIne em thAy ke AtmA atyAre kayAn parameshvar chhe? bhAI! atyAre jo parameshvarasvarUp na hoy to paryAyamAn thashe kayAnthI? AtmA shaktie vItarAgamUrti chhe tethI tenI paryAyamAn vItarAgatA pragaTe chhe, pravahe chhe. ahIn kahe chhe-bhagavAn! tun tArA parameshvarane bhUlI gayo. “apane ko bhUl Ap herAn ho gayA.”

ahAhA! bhagavAn AtmAnI sattA-hovApaNun parameshvarapaNAnA svabhAvathI bharelun chhe. anant sAmarthyamanDit ek ek shakti em anant shakti-guN-svabhAvathI bharelo parameshvar pote chhe. te sarva sAmarthyano dharanAr anantabaLathI bharelo bhagavAn chhe. evA potAnA parameshvar AtmAne pote bhUlI gayo hato tene yAd karIne jANI le chhe. enAmAn najar karatAn kShaNamAn nArAyaN thAy evI tAkAtavALo e jaNAy chhe. bhAI! shaktimAn jo parameshvarapaNun na hoy to paryAyamAn kayAnthI Ave? kUvAmAn na hoy to aveDAmAn kayAnthI Ave?

AtmAmAn gnAnanun sAmarthya pUrNa chhe, darshananun sAmarthya pUrNa chhe. evA anantaguNonA pUrNa sAmarthyavALo prabhu AtmA chhe. AtmAmAn prabhutAno guN chhe. tenA nimitte anant- guNomAn prabhutAnun rUp chhe. prabhutva guN bIjA guNomAn nathI paN prabhutAnun rUp anantaguNomAn


PDF/HTML Page 499 of 4199
single page version

rahelun chhe. jevI rIte gnAnaguN chhe temAn astitvaguNanun rUp chhe. juo, gnAn chhe e paNe potAthI chhe. gnAn chhe em kahetAn gnAnanun astitva siddha thAy chhe. gnAnaguN ane astitva guN bhinna chhe, paN gnAnamAn astitva guNanun rUp chhe. evI rIte ek ek guNamAn anantaguNanun rUp chhe. Avo ‘siddha samAn sadA pad mero’-jenun sadAy siddha samAn pad chhe evA potAnA sachchidAnand parameshvarane bhUlI gayo hato te jyAn AtmAnun bhAn thayun tyAn vikAr ane parane bhulI gayo. pahelAn AtmA bhUlI gayo hato, have AtmAmAn najar karatAn je puNya-pApane ane parane potAnA mAnyA hatA tene bhUlI gayo. have teNe jANI lIdhun ke potAnI shAnti ane Anandano lAbh rAg ane paramAnthI nahi paN potAnA parameshvar AtmAmAnthI maLe chhe.

‘potAnA parameshvar AtmAne bhUlI gayo hato tene jANIne, tenun shraddhAn karIne tathA tenun AcharaN karIne je samyak prakAre ek AtmArAm thayo’-aho! amRutachandrAchAryadeve amRut reDayAn chhe. teoshrI ek hajAr varSha pahelAn bharatakShetramAn birAjamAn hatA. teo TIkAmAn kahe chhe ke potAnA parameshvarane bhUlI gayo hato tene jANIne tenun shraddhAn karyun. potAnI vartamAn gnAnanI paryAyamAn svane-pUrNAnandanA nAth prabhu AtmAne gney banAvIne ene jANyo. ahAhA! potAnA parameshvarane svasamvedanamAn jANIne em shraddhAn karyun ke hun ek gnAyakabhAvasvarUp AtmA pUrNAnandano nAth chhun. jANyA vinA shraddhAn konun kare? tethI jANIne, shraddhAn karIne tenun AcharaN karyun arthAt temAn ramaNatA karI.

bhagavAn AtmA anant gnAn ane AnandanA sAmarthyavALo parameshvar chhe. tene jANIne, tenun shraddhAn karIne temAn ramaNatA karavI te tenun AcharaN-chAritra chhe. bahAramAn vastrano tyAg kare, nagnapaNun dhAraN kare ane panchamahAvrat le tethI kAI chAritra prApta thaI jatun nathI. andar bhagavAn Anandano nAth gnAtA-draShTA svarUpe birAje chhe temAn ugrapaNe lInatA karI Tharavun enun nAm chAritra chhe ane tyAn vastrano tyAg ane nagnapaNun sahajapaNe hoy ja chhe. vastra rAkhIne sAdhupaNun mAne e to mithyAtva chhe. jainadarshanamAn vastra sahit sAdhupaNun traNakALamAn kadIy hotun nathI. tathA vastra chhoDIne nagna thAy parantu AtmAnA shraddhA-gnAn-chAritra rahit hoy to e paN mithyAdraShTi chhe. bhale panchamahAvratane pALe, paN e mahAvratanA vikalpane dharma mAne to e mithyAdraShTi chhe. panchamahAvratano vikalpa e to rAg chhe. rAgamAn rame e chAritra kem kahevAy? AtmAnA AnandamAn ramaNatA kare e chAritra chhe, dharma chhe.

bhagavAn AtmAmAn rame tene AtmArAm kahIe. pahelAn rAg mAro ane paragney mArA em parabhAvomAn anekarUp thaI ramato hato te have potAnA parameshvar AtmAne


PDF/HTML Page 500 of 4199
single page version

jANIne, tenun shraddhAn ane tenun AcharaN karIne samyak prakAre ek AtmArAm thayo. te have pote potAne kevo anubhave chhe te kahe chhe-

‘hun evo anubhav karun chhun ke-hun chaitanyamAtra jyotirUp AtmA chhun ke je mArA ja anubhavathI pratyakSha jaNAy chhe.’ agninI jyoti, dIvAnI jyoti hoy chhe e to jaD chhe. A to chaitanyamAtra jyoti eTale dekhavA-jANavAnA svabhAvarUp jyoti hun AtmA chhun. te mArA potAnA ja anubhavathI pratyakSha jaNAy chhe. vajan ahIn chhe ke mArA anubhavathI eTale AnandanA vedanathI hun mArA AtmAne jANun chhun. parathI, vikalpathI ke nimittathI nahi paN mArA ja anubhavathI hun AtmAne pratyakSha jANun chhun. samayasAr nATakamAn banArasIdAse kahyun chhe ne ke-

‘vastu vichArat dhyAvatain, man pAvai vishrAm;
ras svAdat sukh Upajai, anubhau yAkau nAm.’

jemAn AtmAnA AnandanA rasano svAd Ave tevA vedanathI hun mArA AtmAne pratyakSha jANun chhun. A jain parameshvarano mArga chhe. koIne em lAge ke shun mArga Avo hashe? paN bhAI! bhagavAn jineshvaradevanI divyadhvanimAn kahelo A mArga chhe. vartamAnamAn videhakShetramAn shrI sImandhar bhagavAn sAkShAt arihantapade birAje chhe. so indro ane gaNadharo natamastak thaI bahu vinayapUrvak temanI divyadhvani sAmbhaLe chhe. e divyadhvanimAn bhagavAne kahelo mArga A chhe. bAkI dayA pALo, vrat karo, dAn karo, jAtrA karo ityAdi kAI jainamArga nathI. evo mArga shun bhagavAn kahetA hashe? evun to kumbhArey kahe chhe. bhAI! A jainamArganI-mokShamArganI vAt mahAbhAgyashALI hoy ene sAmbhaLavA maLe chhe.

ahIn chhadmasthadashAmAn samakitI dharmAtmA AtmAne kevo anubhave chhe te batAvatAn kahe chhe ke-chaitanyamAtra jyotirUp hun AtmA chhun. ahAhA! trikALI gnAnasattva, sarvagna- svabhAv, ‘gna’bhAv, ek gnAyakabhAvasvarUp chaitanyamAtra jhaLahaL jyoti hun chhun. rAg ane par hun nathI. ek samayanI pragaT paryAy jeTalo paN hun nathI. ane A gnAyakasvabhAvI AtmA mArA ja anubhavathI pratyakSha jaNAy chhe. ahAhA! A gnAyakabhAvasvarUp AtmA mArA svasamvedanagnAnamAn pratyakSha jaNAy chhe. eno anubhav karavAmAn koI paranA- nimittanA ke vikalpanA sahArAnI jarUr nathI. sIdhun gnAn potAne ane parane jANe chhe evo hun chhun.

are! janma-maraNanA choryAshI lAkh yoninA AnTA khAIne agnAnI marI gayo chhe. jIvatI jyotane eNe mArI nAkhI chhe. A chaitanyamAtra jyotirUp AtmA te hun em nahi svIkAratAn ek samayanI rAgAdi paryAy ane vikAr te hun em jeNe mAnyun teNe chaitanyajIvanane haNI nAkhyun chhe, kem ke jIvatA satnA sattvano teNe nakAr karyo chhe. vastu to vastu chhe, vastuno nAsh thato nathI paN paryAyamAn chaitanyajIvanano ghAt thAy chhe.