PDF/HTML Page 641 of 4199
single page version
pudgalanA pariNAm chhe ane tethI anubhUtithI bhinna chhe. AtmA akhanD, abhed shuddhachaitanyaghanavastu chhe. vartamAn paryAyane dhruv taraph DhALatAn abhed vastu jaNAy chhe paN A vishuddhisthAnanA bhedo temAn dekhAtA nathI. ahAhA! shuddha dravyane dhyey banAvatAn je nirmaL dhyAnanI vartamAn paryAy udit thaI emAn A vyavahAraratnatrayanA shubhabhAv dekhAtA nathI. shubhabhAv dhyAnanI anubhUtithI bhinna rahI jAy chhe. mATe te shubharAg jIvanA nathI. tethI te lakSha karavA yogya nathI. vartamAn avasthA andar dhruv, abhed chaitanyasAmAnya taraph vaLatAn, bhale te avasthAmAn ‘A dhruv, abhed chaitanyasAmAnya chhe’-evo vikalpa nathI paN evun gnAn- shraddhAnanun nirmaL pariNaman chhe ane te anubhUti chhe. e anubhUtimAn shubhabhAvanA bhedo AvatA nathI paN bhinna rahI jAy chhe. tethI shubhabhAv jIvane nathI em ahIn kahyun chhe.
27. have je chAritranI prApti chhe, sanyamalabdhinAn sthAn chhe te badhay jIvane nathI em kahe chhe. chAritranI-sanyamanI je nirmaL paryAyo chhe te bhedarUp chhe. jyAre AtmA akhanD abhed dravya chhe. tethI abhed dravyasvarUp jIvamAn A chAritranA bhedo nathI em kahyun chhe. ahIn nimitta, rAg ane bhedanun paN lakSha karavA yogya nathI em kahevun chhe. andar pUrNa paramAtmA chaitanyadev sAkShAt svasvarUpe birAjamAn chhe. tenA taraph DhaLatAn, vartamAn paryAyane temAn DhALI ekAgra karatAn je svAnubhUti pragaT thAy chhe te svAnubhUtimAn sanyamanA bhedo AvatA nathI, bhinna rahI jAy chhe. koIne lAge ke A to ekAnt chhe, ekalun nishchay-nishchay chhe. paN bApu! nishchay eTale ja satya ane vyavahAr to upachAr chhe. A to samyak ekAnt chhe. vItarAgadeve prarUpelo mArga Avo ja chhe. trikALI shuddha dravyane dhyey banAvI pragaT thatI dhyAnanI dashAmAn ‘A dhyAn ane A dhyey’ evo bhed-vikalpa paN raheto nathI. draShTino viShay je shuddha AtmA temAn sanyamalabdhinAn sthAno nathI tathA shuddha AtmAne viShay karanArI draShTi je anubhUti temAn paN te sanyamalabdhinA bhedo jaNAtA nathI, bhinna ja rahI jAy chhe. bhAI! vItarAgano mArga bahu jhINo chhe. temAn vAdavivAd kare kAI pAr paDe em nathI. bhagavAn! andar bhagavAnanI pAse javun chhe tyAn vAdavivAd kevA?
ahIn sanyamalabdhinAn sthAnone pudgalanA pariNAm kahyA chhe. temAn kShayopasham chAritra paN AvI gayun. paryAy taraphanun lakSha chhoDAvavA ane trikALI vastu chhe tyAn lakSha-paryAyane DhALavA ahIn sanyamalabdhinA pariNAmane pudgalanA kahyA chhe. athavA bIjI rIte kahIe to te sanyamanAn- nirmaL pariNAmanAn sthAno upar lakSha jatAn vikalpa thAy chhe. mATe tene pudgalanA pariNAm kahyA chhe. antarmukh puruShArtha vadhavAthI krame krame sanyamanI dashA vadhe chhe. parantu ahIn kahe chhe ke te dashA jIvane nathI. kem? kAraN ke je anubhUtinI paryAy dravyamAn DhaLe chhe temAn te dashA-sthAno-bhedo rahetA nathI, eTale ke anubhavamAn AvatA nathI.
PDF/HTML Page 642 of 4199
single page version
jem nimitta par chIj chhe, te ‘A jIv’ nahi hovAthI ajIv chhe. tathA jem rAgamAn chaitanyano ansh nathI tethI te ajIv chhe, tem A bhedane paN ajIv kahyA chhe. kem ke bhedanun lakSha karatAn rAg ja eTale ajIv ja utpanna thAy chhe tethI bhedane ajIv pudgalanA pariNAm kahyA chhe. A ajIv adhikAr chhe. tethI je jIv nathI, jIvamAn nathI tene pudgalanA pariNAm kahyA chhe. bhAI! bahAr DokiyAn mAre chhe to andar jA ne! andar Anandano nAth anAdi-anant, avichaL, trikALI dhruv chaitanya bhagavAn chhe tene jo ne! tene jotAn sanyamalabdhinA bhedo jaNAshe nahi. AvI vAt chhe.
sanyamalabdhinAn sthAno eTale ke krame krame nirmaLatAnI prAptinAn sthAno, krame krame rAganI nivRutti ane vItarAg sanyamanA pariNAmonI prAptinAn je sthAno, bhedo chhe te badhAy jIvadravyane nathI. kem? to kahe chhe ke shuddha dravya upar paryAy vALatAn anubhUtimAn te AvatA nathI.
prashna– A to Ape koI navo mArga kADhayo chhe?
uttara– prabhu! A to anAdino mArga chhe. anAdino A ja mArga chhe; navo nathI. are! A mArganA bhAn vinA tun 84nA avatAr karIne marI gayo chhe. tane parichay nathI tethI navo lAge chhe; paN shun thAy? bApu! nimittanI draShTithI, shubharAganI draShTithI ane bhedanI draShTithI to vikAr ja utpanna thAy chhe. ane tenA phaLamAn chAr gatimAn rakhaDavAnun-rajhaLavAnun ja thAy chhe. ahIn to kahe chhe ke shuddha jIvadravyanA Ashraye je nirmaLatAnAn pariNAmo, sanyamalabdhinAn pariNAmo utpanna thAy chhe te paryAyarUpe to chhe paN te dravyamAn nathI. ahA! Avo mArga anAdino chhe. jene hit karavun hoy tene samajavo paDashe. bhed dravyamAn nathI, paN kone enun sAchun gnAn thAy? jene dravyadraShTi thAy, dravya anubhUtimAn jaNAy tene em jaNAy ke bhed dravyamAn nathI. bhAI! A anubhavanI chIj kAI vAdavivAde pAr paDe em nathI.
prashna– tattvArthasUtramAn samyagdarshan nisarga ane adhigam em banne rItathI thAy chhe. chhatAn Ap kaho chho ke ek (nisarga)thI ja thAy chhe. e kevI rIte?
samAdhAna– prabhu! dhyAn daIne sAmbhaLane bhAI! samyagdarshananI paryAy, vartamAn paryAyane antaramAn vALatAn pragaT thAy chhe. tyAre nimitta ke rAganun paN lakSha rahetun nathI. adhigamathI eTale nimitta upar lakSha rAkhIne samakti thAy chhe evo artha nathI. vartamAn pariNAm antatattvamAn vaLe chhe tyAre samyagdarshananA pariNAm thAy chhe. ane tyAre bhedarUp bhAv (je pariNAmamAn chhe) te paN samyagdarshananA pariNAmano viShay raheto nathI. adhigamathI samyagdarshan thAy chhe em je kahyun chhe te nimittanun gnAn karAvyun chhe. te adhigam
PDF/HTML Page 643 of 4199
single page version
samyagdarshan paN svabhAvanI draShTithI ja thAy chhe, parantu nimittanun gnAn karAvavA tene adhigam samyagdarshan kahe chhe.
prashna– jo nimittathI kAI na thAy to adhigamathI samyagdarshan thAy chhe em shA mATe kahyun chhe?
uttara– e to nimittanI upasthitimAn shravaN karyun hatun ke-‘aho! tun shuddhAtmA chho’ e batAvavA kahyun chhe. shrI amRutachandrAchArye kahyun chhe ke amArA gurue amane shuddhAtmAno upadesh Apyo hato. tyAn upadesh Apyo evun pahelAn lakSha hatun. paN pachhI te lakSha chhoDIne jyAre shuddhAtmAnI sanmukh thAy chhe tyAre anubhUti thAy chhe. tyAre nimittanun lakSha rahetun nathI. adhigamathI samyagdarshan thAy chhe em je kahyun chhe te nimittathI kathan karyun chhe. bAkI jene samyagdarshan thAy chhe tene svabhAvanA Ashraye ja thAy chhe. nimittanA Ashraye nahi.
28. paryApta tem ja aparyApta evAn bAdar ne sUkShma ekendriy, dvIndriy, trIndriy, chaturindriy ane sangnI tathA asangnI panchendriy jemanAn lakShaN chhe evAn je jIvasthAno te badhay jIvane nathI. gajab vAt chhe! badhay jIvasthAno jIvane nathI kAraN ke te pudgaladravyanA pariNAmamay chhe tethI anubhUtithI bhinna chhe. abhed shuddha vastumAn bhed nathI. kemake abhedanA dhyAnamAn te bhed andar AvatA nathI.
shankA– shAstra vAnchatAn gnAn thAy chhe em nathI. eTale ke nimittathI gnAn thatun nathI to Ap shAstra shA mATe vAncho chho? shAstra to nimitta chhe, paradravya chhe. ane A ja (samayasAr ja) kem vAncho chho? bIjAn shAstro kem vAnchatA nathI? mATe nimittamAn k kvisheShatA to chhe ja.
samAdhAna– bhagavAn! nimittathI kAI na thAy. bhAI! tane nimittathI thAy chhe em kem sUjhe chhe? nimittathI lAbh thavAnun to dUr raho, ahIn to kahe chhe ke jyAn sudhI nimittanun lakSha chhe tyAnsudhI vikalpa chhe ane te vikalpa pudgalanA pariNAmamay chhe, kAraN ke antaramAn lakSha jAy chhe tyAre te vikalpanA pariNAm anubhUtimAn AvatA nathI. ahAhA! je sAmbhaLyun chhe te potAnI gnAnanI paryAy chhe ane te paryAy potAthI (jIvathI) thaI chhe, nimittathI ke vANIthI thaI nathI. chhatAn te paralakShI gnAnanI paryAy paN, nirmaL paryAyane antaramAn vALatAn, par tarIke rahI jAy chhe. bhAI! A to jene antaranI vAt samajavI hoy tene mATe chhe. te samajavA paN keTalo puruShArtha joIe!
29. mithyAdraShTi arthAt viparIt draShTinA pariNAm te pahelun guNasthAn, sAsAdan samyagdraShTi te bIjun guNasthAn, samyagmithyAdraShTi mishra te trIjun guNasthAn, asanyat
PDF/HTML Page 644 of 4199
single page version
samyagdraShTi te chothun guNasthAn chhe. ahA! pariNAmane dravyamAn vALatAn te asanyat samyagdraShTinA pariNAm paN lakShamAn rahetA nathI. avirat samyagdraShTipaNun-samyaktva paN paryAy chhe. ane paryAy upar lakSha jatAn to rAg ja thAy chhe. tethI ahIn kahe chhe ke asanyatasamyagdraShTipaNun paN pudgalanA pariNAm chhe. ahAhA! pariNAm jyAre antaramAn vaLe chhe tyAre asanyat samyaktvanA pariNAm paN anubhUtimAn AvatA nathI. ekamAtra abhed vastu anubhUtimAn Ave chhe, jaNAy chhe.
sanyatAsanyat te shrAvakanun pAnchamun guNasthAn, pramattasanyat te chhaThThun guNasthAn, apramattasanyat te sAtamun guNasthAn, apUrvakaraN te AThamun guNasthAn chhe. temAn upasham ane kShapak banney levAn. anivRuttikaraN-upasham ane kShapak te navamun guNasthAn, sUkShmasAmparAy-upasham ane kShapak te dashamun guNasthAn, upashAntakaShAy te agiyAramun guNasthAn, kShINakaShAy te bAramun guNasthAn, sayog kevaLI te teramun ane ayog kevaLI te chaudamun guNasthAn chhe. A guNasthAno chhe te moh ane yoganA bhedathI bane chhe. AvA bhedalakShaNavALA je guNasthAno chhe te badhay jIvane nathI. jIvadravyamAn bhed nathI ane dravyano anubhav karatAn temAn paN bhed Avato nathI. mATe bhed badhoy pudgalano chhe. bhAI! A to alaukik adbhut mArga chhe! bApu! bhavasindhune taravAno A upAy chhe. 48nA avatAr e moTo bhavasindhu chhe. chaitanyasindhu bhagavAn AtmAne Ashraye jatAn e bhavasindhu tarI javAy chhe. paryAyanA Ashraye tarAy em nathI.
varNa, gandh, ras, sparsha, sansthAn Adi jaDapaNun to jIvane nathI, paN shubharAg paN jIvane nathI kemake rAgamAn chaitanyano abhAv chhe. ahIn to visheSh kahe chhe ke bhedamAn paN chaitanyano abhAv hovAthI bhed paN jIvane nathI. trikALI bhagavAn AtmAmAn te saghaLA bhedo nathI. tathA AtmAnA Ashraye pragaT thatI anubhUtimAn paN te bhedo AvatA nathI. AvI vAt chhe, bhAI. ek akShar pharatAn AkhI vAt pharI jAy em chhe. bApu! A to vItarAg parameshvar trilokanAthanI divyadhvani chhe. anubhUtinI je paryAy dravya upar DhaLI chhe te abhed ekarUp AtmAne ja jue chhe, ene abhedamAn bhed bhAsato nathI. tethI bhedane pudgalanA pariNAm kahyA chhe.
A pramANe uparokta badhAy bhAvo pudgaladravyanA pariNAmamay hovAthI jIvane nathI. jIv to paramAtmasvarUp chaitanyashakti-svabhAvamAtra chhe.
have A ja arthanun kaLasharUp kAvya kahe chhe-
‘वर्ण–आद्याः’ je rang, gandh Adi bAhya padArtho वा athavA ‘राग–मोह–आदयः वा’ rAg-mohAdik abhyantar ‘भावाः’ pariNAmo chhe te ‘सर्वे एव’ badhAy ‘अस्य पुंसः’ A
PDF/HTML Page 645 of 4199
single page version
puruShathI-AtmAthI ‘भिन्नाः’ bhinna chhe. A badhAy bhAvo bhagavAn AtmAne nathI. ‘तेन एव’ tethI ‘अन्तः तत्त्वतः पश्यतः’ antardraShTi vaDe jonArane, shuddha antatattvanI anubhUti karanArane ‘अमी नो द्रष्टाः स्युः’ e badhA dekhAtA nathI. ahA! Avun tattva pakaDAy-samajAy nahi eTale agnAnI bAhya vrat-tapane, kriyAkAnDane dharma mAnI le chhe. parantu bhAI! tun bhUlo paDayo chhe. je mArge javAnun hatun te mArge gayo nahi ane je mArgathI khasavAnun hatun te khoTA mArge tun chaDhI gayo chhe. andar bhagavAn Anandano nAth pUrNa svarUpe jyAn chhe tyAn javun chhe, nAth! tene prApta karavo chhe, prabhu! to te jyAn chhe tyAn jA ne! tane te avashya prApta thashe. shun te paryAyamAn, rAgamAn, nimittamAn ke bhedamAn chhe ke tyAn tun shodhe chhe? (tyAn nathI, bhAI!)
gnAyakabhAvane arthAt chaitanyashakti-svabhAvabhAvane antardraShTi vaDe jotAn te badhA bhed bhAvo dekhAtA nathI. ahAhA! vartamAn paryAy antarmukh thaI chidAnandaghanamay shuddha anta tattvane jyAn jue chhe tyAn e badhA bhedo anubhUtimAn jaNAtA nathI. Avo mArga chhe, prabhu!
prashna– paN tenun (mArga prApta karavAnun) kAI sAdhan chhe ke nahIn? ke em ne em prApta thAy chhe?
uttara– sAdhan chhe ne. pragnAchhINI vA AtmAnubhav e sAdhan chhe. vyavahAranA vikalpa je chhe e koI enun sAdhan chhe ja nahi. rAgathI bhinna paDavAnun sAdhan bahAr nathI. antardraShTi e sAdhan chhe. ahA! sAnsArik dhandhAmAn keTakeTalI sAvadhAnI rAkhe? emAn keTalA ullasit pariNAm hoy chhe? ane ahIn jyAn bhagavAnamAn javun chhe tyAn ullAs na maLe, sAvadhAnI na maLe to mArga kem prApta thAy?
ahIn kahe chhe ke shuddha antatattvamAn bhedo nathI. shubharAg ane nimittanI vAt to kayAny dUr rahI gaI. e to sthUL bahirtattva chhe. antatattva evun je dravya arthAt chaitanyasvabhAv tene jonAr-anubhavanAr paryAyane emAn bhed bhAsatA nathI, ‘एकं परं द्रष्टं स्यात्’ mAtra ek sarvopari tattva ja dekhAy chhe. eTale ke kevaL ek chaitanyabhAvasvarUp abhed AtmA ja dekhAy chhe. bhAI! A to ekalA mAkhaNanI vAt chhe!
aho! shun samayasAranI shailI! shun tenI agAdhatA! shun tenI bhAShA! koIne em thAy ke ekalA samayasAranI ja prashansA kare chhe. bApu! em artha na thAy, bhAI. amane te sarva bhAvalingI santonAn shAstra pUjya chhe. darshanasAramAn digambar munirAj shrI devasenAchArya kahe chhe ke- prabho! (kundakundAchAryadev) Ap mahAvidehakShetramAn jaIne jo A vastu na lAvyA hot to ame dharma kem pAmat? eTale shun emanA guru pAse kAI na hatun em artha thAy? bhAI! em nathI. ahA! sAkShAt arihant paramAtmA birAje chhe tyAn prabhu Ap gayA ane A vAt lAvyA-em tyAn pramod batAvyo chhe. ethI karIne (A vachan vaDe) potAnA guruno
PDF/HTML Page 646 of 4199
single page version
anAdar karyo chhe vA potAnA gurunI paramparAmAn kAI na hatun evo artha na thAy. shrI kundakundAchAryanI adhiktA-visheShatA bhAsI chhe tethI bahumAnathI em kahyun chhe. kavi shrI vRundAvanadAsajIe paN kahyun chhe ke-kundakundAchArya samAn thayA nathI, chhe nahi ane thashe nahi. ‘hue, na hain, na honhinge munind kundakundase.’ eTale shun bIjA muniono emAn anAdar kare chhe evo artha chhe? je visheShatA dvArA potAno upakAr thayo tene te varNave chhe.
ahIn kahe chhe ke-draShTi antarmukh thatAn ek utkRuShTa vastu, abhed chaitanyasAmAnya ja anubhavAy chhe, dekhAy chhe, jaNAy chhe. alabat, te abhedane avaloke chhe to vartamAn paryAy, paN te paryAy bhedane avaloktI nathI, ek abhedane ja avaloke chhe.
paramArthanay abhed ja chhe. tethI te draShTithI jotAn bhed dekhAto nathI. paramArthanayanI draShTimAn AtmA ek chaitanyamAtra ja dekhAy chhe. paramArthadraShTi paryAyanA bhedone svIkAratI nathI. eTale vyavahAranay chhe ja nahi em nathI. nay chhe te gnAn chhe ane jo gnAn chhe to teno viShay kem na hoy? mATe vyavahAranayano viShay je bhed te chhe. parantu bhAI! te Ashray karavA lAyak nathI. mATe teno ahIn niShedh karyo chhe.
A shAstranI TIkAnA chothA kaLashamAn Ave chhe ke-nishchayanay ane vyavahAranayane viShayanI apekShAe virodh chhe. tathA bhagavAne to ek shuddha trikALI jIvane ja upAdey kahyo chhe. ‘जिन वचसि रमन्ते’-eno artha kaLashaTIkAkAre Avo karyo chhe ke-‘Asannabhavya jIvo divyadhvani dvArA kahI chhe upAdeyarUp shuddha jIvavastu temAn sAvadhAnapaNe ruchi-shraddhA-pratIti kare chhe. vivaraN-shuddha jIvavastuno pratyakShapaNe anubhav kare chhe tenun nAm ruchi-shraddhA-pratIti chhe.’ jinavachanamAn ramavun em je kahyun chhe teno artha e thAy chhe ke jinavachanamAn je trikALI shuddha jIvavastune upAdey kahI chhe temAn ramavun; parantu ubhayanayamAn-viruddha banne nayomAn ramavun evo artha nathI. jinavachanamAn nishchay ane vyavahAr banne nay kahyA chhe. parantu banne nayamAn na ramAy. kAn to agnAnapaNe vyavahAranayanA viShayamAn ramAy athavA gnAnapaNe antaranA viShayamAn ramAy.
mokShamArgaprakAshakanA sAtamA adhikAramAn Ave chhe ke-‘jinamatamAn nishchay ane vyavahAr be nay kahyA chhe mATe amAre e banne nayono angIkAr karavo, e pramANe vichArI jem kevaL nishchayAbhAsanA avalambIonun kathan karyun hatun e pramANe to te nishchayano angIkAr kare chhe tathA jem kevaL vyavahArAbhAsanA avalambIonun kathan karyun hatun tem vyavahArano angIkAr kare chhe; joke e pramANe angIkAr karavAmAn banne nayomAn paraspar virodh chhe, topaN kare shun? kAraN banne nayonun sAchun svarUp tene bhAsyun nathI ane jainamatamAn be nay kahyA chhe temAn koIne chhoDayo paN jato nathI tethI
PDF/HTML Page 647 of 4199
single page version
bhramapUrvak banne nayonun sAdhan sAdhe chhe; e jIvo paN mithyAdraShTi jANavA.’ bahu saras khulAso chhe.
ahIn kahe chhe ke nishchayanayanI draShTimAn chaitanyamAtra ja AtmA dekhAy chhe. ahAhA! antardraShTi karanArane param eTale utkRuShTa lakShmIvALo bhagavAn AtmA, sarvopari ekarUp chaitanyatattva ja dekhAy chhe. ek abhedanI draShTimAn bhed jaNAtA nathI. bhAI! andar Akhun chaitanyaratna paDayun chhe. teno mahimA karI tenI draShTi anantakALamAn karI nahi ane vyavahArano mahimA karI karIne janma-maraNanA 84nA chakkaramAn rakhaDI rahyo chhe.
anubhavamAn AtmA abhed ja jaNAy chhe. mATe te varNAdi ane rAgAdi bhAvo puruShathI- AtmAthI bhinna ja chhe.
A varNathI mAnDIne guNasthAn paryantanA je bhAvo chhe temanun svarUp vistArathI jANavun hoy to gommaTasAr Adi granthomAnthI jANI levun.
PDF/HTML Page 648 of 4199
single page version
ननु वर्णादयो यद्यमी न सन्ति जीवस्य तदा तन्त्रान्तरे कथं सन्तीति प्रज्ञाप्यन्ते इति चेत्–
गुणठाणंता भावा ण दु केई णिच्छयणयस्स।। ५६ ।।
व्यवहारेण त्वेते जीवस्य भवन्ति वर्णाद्याः।
गुणस्थानान्ता भावा न तु केचिन्निश्चयनयस्य।। ५६ ।।
_________________________________________________________________
have shiShya pUchhe chhe ke jo A varNAdik bhAvo jIvanA nathI to anya siddhAntagranthomAn ‘te jIvanA chhe’ em kem kahyun chhe? teno uttar gAthAmAn kahe chhe-
paN koI e bhAvo nathI AtmA taNA nishchay thakI. pa6.
bhAvArtha– [एते] A [वर्णाद्याः गुणस्थानान्ताः भावाः] varNathI mAnDIne guNasthAn paryanta bhAvo kahevAmAn AvyA te [व्यवहारेण तु] vyavahAranayathI to [जीवस्य भवन्ति] jIvanA chhe (mATe sUtramAn kahyA chhe), [तु] parantu [निश्चयनयस्य] nishchayanayanA matamAn [केचित् न] temanAmAnA koI paN jIvanA nathI.
TIkA– ahIn, vyavahAranay paryAyAshrit hovAthI, saphed rUnun banelun vastra je kasumbA vaDe rangAyelun chhe evA vastranA aupAdhik bhAv (-lAl rang)nI jem, pudgalanA sanyogavashe anAdi kALathI jeno bandhaparyAy prasiddha chhe evA jIvanA aupAdhik bhAv (-varNAdik) ne avalambIne pravartato thako, (te vyavahAranay) bIjAnA bhAvane bIjAno kahe chhe; ane nishchayanay dravyanA Ashraye hovAthI, kevaL ek jIvanA svAbhAvik bhAvane avalambIne pravartato thako, bIjAnA bhAvane jarA paN bIjAno nathI kaheto, niShedh kare chhe. mATe varNathI mAnDIne guNasthAn paryant je bhAvo chhe te vyavahArathI jIvanA chhe ane nishchayathI jIvanA nathI evun (bhagavAnanun syAdvAdavALun) kathan yogya chhe.
have shiShya pUchhe chhe ke jo A varNAdik bhAvo jIvanA nathI to anya siddhAntagranthomAn ‘te jIvanA chhe’ em kem kahyun chhe? tattvArthasUtramAn to rAg-dveSh Adi udayabhAvane jIvanA kahyA chhe. ane Ap kaho chho ke te jIvane nathI. to e kevI rIte chhe? teno uttar gAthAmAn kahe chhe-
PDF/HTML Page 649 of 4199
single page version
vyavahAranay paryAyAshrit chhe. eTale ke paryAyanA Ashraye vyavahAranay hoy chhe. jem saphed rUnun banelun vastra saphed ja chhe, parantu kasumbA vaDe rangAyelun te (lAl) rangasahit chhe. (lAl) rang chhe te jem vastrano aupAdhik bhAv chhe, tem anAdikALathI pudgalanA sanyogavashe jIvane bandhaparyAy prasiddha chhe, te jIvano aupAdhik bhAv chhe. jIv to trikAL shuddha chaitanyasvabhAvI vastu chhe. parantu anAdikALathI karma pudgalanA sanyogavashe tene bandh paryAy chhe, rAgAdi sahit avasthA chhe. e jIvano aupAdhik bhAv chhe. AvA aupAdhikabhAvane avalambIne pravartato vyavahAranay, bIjAnA bhAvane bIjAno kahe chhe. jemake-saphed vastra kasumbAnA range rangAyun hoy tyAre rang te vastrano aupAdhikabhAv chhe, te bhAv bIjAno (kasumbAno) chhe chhatAn vyavahAranay te bhAvane- vastrano bhAv chhe-em kahe chhe. tem jIv to shuddha chaitanyamAtra vastu chhe ane A varNAdi bhAvo chhe te aupAdhik bhAv chhe ane te bIjAnA-ajIvanA chhe. chhatAn vyavahAranay, te varNAdibhAvane jIvanA bhAv kahe chhe. A pramANe aupAdhikabhAvane avalambIne pravartato vyavahAranay bIjAnA bhAvane bIjAno kahe chhe.
jyAre nishchayanay dravyanA Ashraye chhe. joyun? pahelAn vyavahAranayane paryAyAshrit kahyo hato, ane have nishchayanay dravyanA Ashraye-trikALI vastunA Ashraye chhe em kahyun. arthAt nishchayanay, kevaL ek jIvanA svAbhAvik bhAvane avalambIne pravarte chhe em kahyun. trikALI gnAyakabhAv te jIvano kevaL ek svabhAvabhAv chhe. AvA jIvanA kevaL ek svAbhAvik bhAvane avalambIne pravartato hovAthI nishchayanay, bIjAnA bhAvane jarApaN bIjAno kaheto nathI. nishchayanay dravyanA Ashraye pravartato hovAthI aupAdhikabhAvano niShedh kare chhe. mATe varNathI mAnDIne guNasthAn sudhInA je bhAvo chhe te badhAy vyavahAranayathI to jIvanA chhe, parantu nishchayathI teo jIvane nathI. Avun bhagavAnanun je syAdvAdayukta kathan chhe te yogya chhe.
prashna– be nay chhe to banne AdaravA joIe ne?
uttara– nA, em nathI. vyavahAranay jANavA lAyak chhe. jyAre nishchayanay AdaravA lAyak chhe.
(pahelAn 29 bol dvArA kahyA te) varNathI mAnDIne guNasthAn paryant je bhAvo chhe te badhAy paryAy apekShAe vyavahArathI jIvanA chhe. chhatAn vastunA svabhAvanI draShTithI jotAn nishchayathI te jIvamAn nathI. Anun nAm syAdvAd chhe. ‘इति युक्ता प्रज्ञप्तिः’ em pAThamAn chhe ne? eTale ke vyavahArathI (paryAyamAn) chhe, parantu nishchayathI jIvavastumAn nathI evun vItarAganun (syAdvAdavALun) kathan chhe te yogya chhe, barAbar chhe, yathArtha chhe.
PDF/HTML Page 650 of 4199
single page version
कुतो जीवस्य वर्णादयो निश्चयेन न सन्तीति चेत्–
ण य होंति तस्स ताणि दु उवओगगुणाधिगो जम्हा।। ५७ ।।
न च भवन्ति तस्य तानि तूपयोगगुणाधिको यस्मात्।। ५७ ।।
_________________________________________________________________
have vaLI pUchhe chhe ke varNAdik nishchayathI jIvanA kem nathI tenun kAraN kaho. te prashnano uttar kahe chhe-
upayogaguNathI adhik tethI jIvanA nahi bhAv ko. pa7.
gAthArtha– [एतैः च सम्बन्धः] A varNAdik bhAvo sAthe jIvano sambandh [क्षीरोदकं यथा एव] jaLane ane dUdhane ekakShetrAvagAharUp sanyogasambandh chhe tevo [ज्ञातव्यः] jANavo [च] ane [तानि] teo [तस्य तु न भवन्ति] te jIvanA nathI [यस्मात्] kAraN ke jIv [उपयोगगुणाधिकः] temanAthI upayogaguNe adhik chhe (-upayogaguN vaDe judo jaNAy chhe).
TIkA– jem-jaLamishrit dUdhano, jaL sAthe paraspar avagAhasvarUp sambandh hovA chhatAn, svalakShaNabhUt je dUdhapaNun-guN te vaDe vyApta hovAne lIdhe dUdh jaLathI adhikapaNe pratIt thAy chhe; tethI, jevo agnino uShNatA sAthe tAdrAtmyasvarUp sambandh chhe tevo jaL sAthe dUdhano sambandh nahi hovAthI, nishchayathI jaL dUdhanun nathI; tevI rIte-varNAdik pudgaladravyanA pariNAmo sAthe mishrit A AtmAno, pudgaladravya sAthe paraspar avagAhasvarUp sambandh hovA chhatAn, svalakShaNabhUt upayogaguN vaDe vyApta hovAne lIdhe AtmA sarva dravyothI adhikapaNe pratIt thAy chhe; tethI, jevo agnino uShNatA sAthe tAdAtmyasvarUp sambandh chhe tevo varNAdik sAthe AtmAno sambandh nahi hovAthI, nishchayathI varNAdik pudgalapariNAmo AtmAnA nathI.
PDF/HTML Page 651 of 4199
single page version
have vaLI pUchhe chhe ke varNAdik nishchayathI jIvanA kem nathI? e rang, gandh ane guNasthAn Adi nishchayathI kem jIvanA nathI tenun kAraN kaho. te prashnano uttar kahe chhe-
jem-jaLamishrit dUdhano, jaL sAthe paraspar avagAhasvarUp sambandh chhe. eTale ke pANImAn dUdh ane dUdhamAn pANI em paraspar bhegA rahevAno avagAharUp sambandh chhe. chhatAn svalakShaNabhUt je dUdhapaNun-guN te vaDe vyApta hovAne lIdhe dUdh, jaLathI adhikapaNe pratIt thAy chhe. dUdhanun svalakShaN dUdhapaNun je guN chhe te vaDe vyApta hovAne lIdhe dUdh, jaLathI bhinna pratItamAn Ave chhe em kahe chhe. adhik eTale judun, bhinna. tethI jevo agnino uShNatA sAthe tAdAtmyasvarUp sambandh chhe tevo jaL sAthe dUdhano sambandh nathI. jaLane tathA dUdhane paraspar avagAhasambandh chhe, paN agni-uShNatAnI jem tAdAtmyasvarUp sambandh nathI. mATe nishchayathI jaL, dUdhanun nathI.
tevI rIte-AtmA ane rang-gandh Adi pudgal, rAg-dveShAdi vikAr tathA guNasthAn Adi bhed-ne paraspar ekabIjAne avagAhasvarUp sambandh hovA chhatAn, svalakShaNabhUt upayogaguN vaDe vyApta hovAne lIdhe AtmA sarvathI adhik eTale judo pratIti thAy chhe. bhagavAn AtmA jANan-dekhanarUp upayogaguN vaDe bIjAthI adhik eTale judo chhe. jem dUdhapaNA vaDe dUdh, jaLathI bhinna chhe tem upayogaguN vaDe AtmA sarva anyabhAvothI bhinna chhe. jem agni ane uShNatAno tAdAtmyasvarUp sambandh chhe tem bhagavAn AtmAne varNathI mAnDI guNasthAnAnt bhAvo sAthe tAdAtmyasvarUp sambandh nathI. banne vachche avagAh sambandh chhe, paN tAdAtmya sambandh nathI. mATe nishchayathI varNathI mAnDI guNasthAn paryantanA bhAvo, AtmAnA nathI. jANavun, jANavun, jANavun evo je jIvano svabhAv chhe te vaDe jIv rAg, dveSh tathA guNasthAn Adi bhedanA bhAvothI bhinna chhe. ahAhA! upayogarUp je trikALI svabhAv chhe tenun paryAyamAn lakSha thatAn, upayog vaDe te parathI judo paDe chhe.
nishchayathI trikAL upayog arthAt gnAnaguN te jIvanun svabhAvabhUt lakShaN chhe. gAthA 31mAn AvI gayun chhe ke-gnAnasvabhAv vaDe AtmA adhik chhe. parantu trikAL gnAnasvabhAv vaDe te parathI judo chhe eno nirNay koN kare chhe? svabhAv taraph DhaLelI paryAy em nirNay kare chhe ke A AtmA gnAnaguN vaDe parathI adhik-judo chhe. trikALI jIvanun lakShaN trikAL upayog chhe, paN upayogalakShaN jIv chhe em jANe chhe koN? trikAL upayog kAI na jANe. (e to akriy chhe). parantu emAn DhaLelI paryAy jANe chhe ke upayogalakShaN jIv chhe. ahAhA! A to dravya-guN ane paryAyanI vyAkhyA spaShTa kare chhe.
PDF/HTML Page 652 of 4199
single page version
shAstramAn Ave chhe ke-jIvanun upayogalakShaN nitya chhe. paN nitya upayog-lakShaNano nirNay karanAr paryAy chhe. upayog arthAt jANavAnA svabhAv vaDe bhagavAn AtmA rAgAdi bhAvothI bhinna chhe, judo chhe. parantu rAgAdithI AtmAne judo karanAr guN nathI, paN anubhUtinI paryAy chhe. 49 mI gAthAmAn avyaktanA bolamAn Avyun hatun ke-‘chitsAmAnyamAn chaitanyanI sarva vyaktio nimagna (antarbhUt) chhe mATe avyakta chhe.’ bhagavAn AtmAmAn paryAyo antarlIn chhe. parantu paryAyo jemAn antarlIn chhe evA avyaktano nirNay to vyakta paryAy ja kare chhe.
ahIn kahe chhe ke dUdh ane jaL ek jagyAe paraspar vyApIne avagAh sambandh hovA chhatAn, dUdhanA guNathI-lakShaNathI joIe to jaLathI dUdh jUdun chhe em jaNAy chhe. tem AtmA ane puNya, pAp, dayA, dAn, vrat, AdinA vikalpo avagAh sambandhanI apekShAe ek jagyAe vyApelA hovA chhatAn, svabhAvanI shaktithI joIe to, AtmA gnAnaguN vaDe rAgAdithI judo chhe, adhik chhe, em jaNAy chhe. rAgathI bhinna paDIne pariNati jyAre gnAyak upar lakSha mAnDe chhe tyAre te uddhat (svatantra) pariNati vaDe AtmA rAgathI bhinna kharekhar anubhavAy chhe. A rAgathI-parathI bhinna-adhik chhun evo anubhav guNamAn kayAn chhe? evo anubhav to paryAyamAn chhe.
jem draShTAntamAn ‘svalakShaNabhUt dUdhapaNun-guN’ em lIdhun hatun tem siddhAntamAn ‘svalakShaNabhUt upayog-guN em lIdhun chhe. A AtmA ane puNya-pAp, guNasthAn Adi bhAvo ek avagAhanAe vyApelA hovA chhatAn, svalakShaNabhUt upayog-guNathI jotAn, arthAt pariNati antaramAn DhaLe chhe tyAre, te bhAvo gnAnathI-AtmAthI bhinna jaNAy chhe. tethI A sarva anya bhAvo paryAyamAn chhe chhatAn dravyamAn nathI em kahe chhe. AvI vAto chhe! Am AtmA sarva dravyothI ane sarva bhAvothI adhikapaNe pratIt thAy chhe.
jem dUdhanA mIThAsh guN vaDe, dUdh tathA jaL ek jagyAe vyApelAn hovA chhatAn, dUdh jaLathI bhinna jaNAy chhe. tem bhagavAn AtmA gnAn-upayog guN vaDe, svabhAvabhAv vaDe parathI bhinna dekhAy chhe. paN te jANe chhe to paryAy. arthAt AtmA parathI judo chhe evo nirNay paryAy kare chhe. A gnAnaguN vaDe bhagavAn AtmA parathI judo chhe evo jene anubhUtinI paryAyamAn nirNay thayo chhe tene AtmA judo chhe em kharekhar jANavAmAn Ave chhe, kAraN ke trikAL je upayog guN chhe emAn jANavun kayAn thAy chhe? dravya-guN to dhruv, kUTastha chhe, akriy chhe. emAn koI kriyA, pariNaman, badalavun nathI. kriyA to
PDF/HTML Page 653 of 4199
single page version
pariNati-paryAyamAn chhe. rAganI kriyA to dravya-guNamAn nathI. paN nirmaLatAnI kriyA paN dravya- guNamAn nathI. kriyA paryAyamAn chhe, tethI je paryAy andar dravyasvabhAv taraph vaLe chhe te paryAy em nakkI kare chhe ke upayogaguN vaDe AtmA sarva paradravyothI bhinna chhe, adhik chhe. AvI mAkhaN-mAkhaNanI vAt chhe.
agnAnIne to bahAranI ho-hAmAnthI dharma prApta karavo chhe. thoDun dAn Ape ke ekAd mandir banAvI bhagavAnanI pratiShThA kare eTale jANe ke dharma thaI gayo. tene ahIn kahe chhe ke-bhAI! bahAranun to thavA kALe tyAn (bahAr) thAy chhe, enAthI tAro bhAv judo chhe ane vartamAnamAn tane thayelA vikalpa-rAgathI tun bhagavAn judo chho. ahAhA! potAnun lakShaN je jANak upayog chhe evA guN vaDe AtmA vyApta hovAne lIdhe te sarvadravyothI adhikapaNe pratIt thAy chhe. AtmAne varNAdi sAthe avagAh sambandh chhe, paN agni-uShNatAnI jem tAdAtmyam sambandh nathI. ahAhA! A je vyavahAraratnatrayano rAg chhe tenI sAthe AtmAne avagAh sambandh chhe paN tAdAtmya sambandh nathI. tethI svalakShaNabhUt gnAn-guNathI jovAmAn Ave to AtmA varNAdithI ane vyavahAraratnatrayanA rAgathI adhik eTale bhinna jaNAy chhe. paryAy jyAn svabhAv taraph DhaLI tyAn svabhAvanun, guNasthAn Adi bhedathI bhinnapaNun bhAse chhe. A pramANe rAgAdi sAthe AtmAne tAdAtmyapaNun nahi hovAthI nishchayathI rAgAdi sarva pudgalanA pariNAm chhe, parantu AtmAnA pariNAm nathI. bhAI! A koI dhArI rAkhe enI vAt nathI, paN anubhav kare enI vAt chhe.
ahIn be prakAranA sambandhanI vAt karI chhe. (1) avagAh sambandh. (2) tAdAtmya sambandh. bhagavAn AtmAne rAgAdi sAthe avagAh sambandh chhe, paN AtmAne jevo gnAnaguN sAthe tAdAtmya sambandh chhe tevo rAgAdi sAthe sambandh nathI. bIjI rIte kahIe to AtmAne rAgAdi sAthe ekarUpatA nathI arthAt banne vachche sAndh-sandhi chhe. tethI gnAnanI paryAyane svabhAvamAn vALatAn banne judA paDI jAy chhe. A dayA, dAn, vrat, Adi je vikalpo chhe enI sAthe AtmAne ektA nathI, sandhi chhe. mATe gnAnanI paryAy jyAn svarUpanun lakSha karI andar DhaLI tyAn te vikalpo bhinna paDI jAy chhe. paryAyamAn Avo anubhav thavo te samyagdarshan-samyaggnAn chhe.
A pramANe varNAdithI mAnDIne guNasthAn paryantanA sarva bhAvo pudgalanA pariNAmo chhe paN AtmAnA nathI. vyavahArathI paryAyanaye teo jIvanA chhe chhatAn nishchayathI dravyanaye teo jIvanA nathI evo syAdvAd chhe. Anun nAm syAdvAd chhe. vyavahAranaye jIvanA chhe ane nishchayathI paN jIvanA chhe-e syAdvAd nathI. tathA vyavahAr jUTho chhe kAraN ke te vastumAn nathI. kaLashaTIkAmAn anek sthAn par vyavahArane jUTho kahyo chhe. satya vastu to trikALI shuddha chitsvarUp AtmA chhe. enI apekShAe A sarva vyavahAranA bhAvo jUThA
PDF/HTML Page 654 of 4199
single page version
chhe kemake te mUL vastubhUt nathI. vastunA antaramAn-svarUpamAn vikArI bhAvo chhe ja nahi. mATe teo jUThA chhe. parantu e bhedo vAstavikapaNe jUThA kayAre thAy? ke jyAre gnAnanI paryAy svarUp taraph vaLI antarnimagna thAy tyAre.
paryAy tarIke to e bhedo chhe, paN AtmAnA chaitanyasvarUpamAn teo nathI. tethI varNAdi bhAvo vyavahArathI chhe, paN nishchayathI AtmAnA nathI evo yathArtha syAdvAd chhe. te pramANe nimitta chhe, paN nimittathI (upAdAnamAn) kArya thatun nathI e syAdvAd chhe. banArasIdAse kahyun chhe ne ke- ‘nahi nimittako dAv.’-nimittano kadI dAv Avato ja nathI. kArtikey svAmIe ek gAthAmAn kahyun chhe ke-pUrva-pariNAmayukta dravya te kAraN chhe ane uttarapariNAmayukta dravya te kArya chhe to pachhI nimitta (par dravya) kAraN chhe e kayAn rahyun? vyavahArathI kahevun hoy to pUrva pariNAm kAraN ane uttar pariNAm kArya kahevAy. tathA nishchayathI joIe to, e ja pariNAm kAraN ane e ja pariNAm kArya chhe.
[pravachan nan 10p (chAlu) * dinAnk 24-6-76]
PDF/HTML Page 655 of 4199
single page version
कथं तर्हि व्यवहारोऽविरोधक इति चेत्–
मुस्सदि एसो पंथो ण य पंथो मुस्सदे कोई।। ५८ ।।
जीवस्स एस वण्णो जिणेहिं ववहारदो उत्तो।। ५९ ।।
सव्वे ववहारस्स य णिच्छयदण्हू ववदिसंति।। ६० ।।
मुष्यते एष पन्था न च पन्था मुष्यते कश्चित्।। ५८ ।।
जीवस्यैष वर्णो जिनैर्व्यवहारत उक्तः।। ५९ ।।
सर्वे व्यवहारस्य च निश्चयद्रष्टारो व्यपदिशन्ति।। ६० ।।
_________________________________________________________________
have vaLI pUchhe chhe ke A rIte to vyavahAranay ane nishchayanayane virodh Ave chhe; avirodh kaI rIte kahevAmAn Ave chhe? teno uttar draShTAnt dvArA traN gAthAomAn kahe chhe-
bole jano vyavahArI, paN nahi panth ko lUnTAy chhe; pa8.
bhAkhe jino vyavahArathI ‘A varNa chhe A jIvano’. pa9.
nishchay taNA draShTA badhun vyavahArathI te varNave. 60.
gAthArtha– [पथि मुष्यमाणं] jem mArgamAn chAlanArane lUnTAto [द्रष्ट्वा]
PDF/HTML Page 656 of 4199
single page version
dekhIne ‘[एषः पन्था] A mArga [मृष्यते] lUnTAy chhe’ em [व्यवहारिणः] vyavahArI [लोकाः] loko [भणन्ति] kahe chhe; tyAn paramArthathI vichAravAmAn Ave to [कश्चित् पन्था] koI mArga to [न च मुष्यते] nathI lUnTAto, mArgamAn chAlanAr mANas ja lUnTAy chhe; [तथा] tevI rIte [जीवे] jIvamAn [कर्मणां नोकर्मणां च] karmono ane nokarmono [वर्णम्] varNa [द्रष्ट्वा] dekhIne ‘[जीवस्य] jIvano [एषः वर्णः] A varNa chhe’ em [जिनैः] jinadevoe [व्यवहारतः] vyavahArathI [उक्तः] kahyun chhe. [गन्धरसस्पर्शरूपाणि] e pramANe gandh, ras, sparsha, rUp, [देहः संस्थानादयः] deh, sansthAn Adi [ये च सर्वे] je sarva chhe, [व्यवहारस्य] te sarva vyavahArathI [निश्चयद्रष्टारः] nishchayanA dekhanArA [व्यपदिशन्ति] kahe chhe.
TIkA– jem vyavahArI loko, mArge nIkaLelA koI sArthane (sanghane) lUnTAto dekhIne, sArthanI mArgamAn sthiti hovAthI teno upachAr karIne, ‘A mArga lUnTAy chhe’ em kahe chhe, topaN nishchayathI jovAmAn Ave to, je AkAshanA amuk bhAgasvarUp chhe evo mArga to koI lUnTAto nathI; tevI rIte bhagavAn arhantadevo, jIvamAn bandhaparyAyathI sthiti pAmelo (rahelo) karma ane nokarmano varNa dekhIne, (karma-nokarmanA) varNanI (bandhaparyAyathI) jIvamAn sthiti hovAthI teno upachAr karIne, ‘jIvano A varNa chhe’ em vyavahArathI jaNAve chhe, topaN nishchayathI, sadAy jeno amUrta svabhAv chhe ane je upayogaguN vaDe anyadravyothI adhik chhe evA jIvano koI paN varNa nathI. e pramANe gandh, ras, sparsha, rUp, sharIr, sansthAn, sanhanan, rAg, dveSh, moh, pratyay, karma, nokarma, varga, vargaNA, spardhak, adhyAtmasthAn, anubhAgasthAn, yogasthAn, bandhasthAn, udayasthAn, mArgaNAsthAn, sthitibandhasthAn, sankaleshasthAn, vishuddhisthAn, sanyamalabdhisthAn, jIvasthAn ane guNasthAn-e badhAy (bhAvo) vyavahArathI arhantadevo jIvanA kahe chhe, topaN nishchayathI, sadAy jeno amUrta svabhAv chhe ane je upayogaguNavaDe anyathI adhik chhe evA jIvanA te sarva nathI, kAraN ke e varNAdi bhAvone ane jIvane tAdAtmyalakShaN sambandhano abhAv chhe.
bhAvArtha– A varNathI mAnDIne guNasthAn paryant bhAvo siddhAntamAn jIvanA kahyA chhe te vyavahAranayathI kahyA chhe; nishchayanayathI teo jIvanA nathI kAraN ke jIv to paramArthe upayogasvarUp chhe.
ahIn em jANavun ke-pahelAn vyavahAranayane asatyArtha kahyo hato tyAn em na samajavun ke te sarvathA asatyArtha chhe, kathanchit asatyArtha jANavo; kAraN ke jyAre ek dravyane judun, paryAyothI abhedarUp, tenA asAdhAraN guNamAtrane pradhAn karIne kahevAmAn Ave tyAre paraspar dravyono nimittanaimittikabhAv tathA nimittathI thatA paryAyo-te sarva gauN thaI jAy chhe, ek
PDF/HTML Page 657 of 4199
single page version
abhedadravyanI draShTimAn teo pratibhAsatA nathI. mATe te sarva te dravyamAn nathI em kathanchit niShedh karavAmAn Ave chhe. jo te bhAvone te dravyamAn kahevAmAn Ave to te vyavahAranayathI kahI shakAy chhe. Avo nayavibhAg chhe.
ahIn shuddhanayanI draShTithI kathan chhe tethI em siddha karyun chhe ke A sarva bhAvone siddhAntamAn jIvanA kahyA chhe te vyavahArathI kahyA chhe. jo nimittanaimittikabhAvanI draShTithI jovAmAn Ave to te vyavahAr kathanchit satyArtha paN kahI shakAy chhe. jo sarvathA asatyArtha ja kahevAmAn Ave to sarva vyavahArano lop thAy ane sarva vyavahArano lop thatAn paramArthano paN lop thAy. mATe jinadevano upadesh syAdvAdarUp samajye ja samyaggnAn chhe, sarvathA ekAnt te mithyAtva chhe.
ek nay kahe chhe ke varNAdi bhAvo jIvanA chhe ane bIjo nay kahe chhe ke te jIvanA nathI. A rIte to vyavahAranay ane nishchayanayane virodh Ave chhe; avirodh kevI rIte kahevAmAn Ave chhe? amAre teno nirNay shI rIte karavo? teno uttar draShTAnt dvArA traN gAthAomAn kahe chhe-
jem-vyavahArI loko mArge nIkaLelA sanghane lUnTAto dekhIne ‘A mArga lUnTAy chhe’ em kahe chhe. sanghanI mArgamAn teTalI vAr upasthiti hoy chhe tethI teno upachAr karIne ‘A mArga lUnTAy chhe’ em laukikamAn kahe chhe. ‘sangh lUnTAy chhe’ em kahevAne badale ‘mArga lUnTAy chhe’ em kem kahyun? e to sanghanI mArgamAn thoDo kAL sthiti chhe te dekhIne, teno upachAr karIne ‘A mArga lUnTAy chhe’ em kahyun chhe. topaN jo nishchayathI jovAmAn Ave to, je AkAshanA amuk bhAgasvarUp chhe evo mArga to koI lUnTAto nathI. mArga shun lUnTAy? lUnTAy chhe to mANaso. tevI rIte bhagavAn arhantadevo, jIvamAn bandhaparyAyathI sthiti pAmelA karma ane nokarmano varNa dekhIne, vyavahArathI jaNAve chhe ke-‘jIvano A varNa chhe.’ rAgano tathA karmano jIv sAthe sambandh dekhI arthAt jIvamAn te prakAre sthiti hovAthI, upachAr karIne kahe chhe ke ‘jIvano A varNa chhe.’
ahA! kevo saras dAkhalo Apyo chhe! mArga to lUnTAto nathI, paN mArgamAn teTalo kAL rahelo sangh lUnTAy chhe; ane teno upachAr karIne ‘mArga lUnTAy chhe’ em kahevAy chhe. tem bhagavAn AtmA to trikALI Anandano nAth nityAnandasvarUp chaitanya prabhu dhruv chhe. ane te chaitanya dhruv pravAh sadAkAL evo ne evo ja chhe. parantu tenI paryAyamAn, rAg ane karmano sambandh chhe. te samay pUrato paryAyano sambandh dekhIne, teno upachAr karIne, karma ane rAg jIvanA chhe em vyavahArathI kahevAmAn Ave chhe.
PDF/HTML Page 658 of 4199
single page version
A karma, nokarma ane rAgAdi bandhaparyAyathI jIvamAn sthiti pAmel chhe. eTale ke e karma ane rAgAdino sambandh paryAyamAn ek samay pUrato chhe. vartamAn paryAyamAn ek samay mATe karma ane rAgano sambandh chhe. te sambandh ek sayamano ja chhe. bIje samaye bIjo sambandh thAy chhe, ane trIje samaye trIjo; paN te ek samay pUrato ja sambandh thAy chhe. tethI ATalo sambandh dekhIne, jem mArga lUnTAto nathI chhatAn mArga lUnTAy chhe em AropathI kahevAy chhe tem, bhagavAn AtmAne karma ane rAgAdi nathI chhatAn vyavahArathI te AtmAne chhe em kahevAy chhe. nishchayathI to AtmA sadAy amUrtasvabhAvI ane upayogaguN vaDe anyadravyothI adhik chhe, judo chhe. tethI amUrtasvabhAvI ane upayogaguN vaDe anyadravyothI adhik evA jIvane koI paN varNa Adi nathI. nishchayathI andar paramArtha vastune-chaitanya dhruv pravAhane jotAn temAn varNa Adi kAI nathI.
mArga to mArgamAn chhe, AkAshamAn chhe. te mArga (AkAsh) kAI lUnTAy chhe? (nA). paN sangh je thoDo kAL mArgamAn Ubho chhe te kALe lUnTAy chhe tethI ‘mArga lUnTAy chhe’ em AropathI kahyun chhe. tevI rIte bhagavAn AtmA nityAnand prabhu gnAyak dhruv evo ne evo chhe. eno-dhruv chaitanyano pravAh to anAdi-anant em ne em ja chhe. parantu tenI ek samayanI paryAyamAn rAg tathA karmano sambandh dekhI, te rAg ane karma tenA chhe em vyavahArathI kahevAmAn Ave chhe. parantu mUL chIjamAn-AtmAmAn teo nishchayathI nathI. AtmAne anya koI paN vastu sAthe paryAyamAn ek samay pUrato ja sambandh chhe. sharIr, karma, rAg, guNasthAnanA bhed ityAdi sAthe paN ek samay pUrato ja sambandh chhe. ahA! vastu to vastupaNe trikAL chhe. tenI ek samayanI paryAyamAn varNAdi sAthe ek samay pUrato sambandh dekhI te varNAdi jIvanA chhe em vyavahArathI kahevAy chhe, chhatAn paramArthe teo vastubhUt nahi hovAthI jIvanA nathI.
jevI rIte ‘jIvane varNa nathI’ em kahyun tevI rIte gandh, ras, sparsha, rUp, sharIr, sansthAn, sanhanan, rAg, dveSh, moh, mithyAtva, pratyay eTale Asrav, karma, nokarma, varga, vargaNA, spardhak, adhyAtmasthAn, anubhAgasthAn, yogasthAn, bandhasthAn, udayasthAn, mArgaNAsthAn, sthitibandhasthAn, sankaleshasthAn, vishuddhisthAn ane sanyamalabdhinAn sthAn paN jIvane nathI. tathA paryApta, aparyApta, sangnI, asangnI Adi je jIvasthAn chhe te jIvane nathI, pahelAn 29 bol dvArA je bhAvo kahyA te saghaLAy ek samay pUratA jIvanI paryAyamAn chhe, paN trikALI dhruv bhagavAn AtmAmAn teo nathI. bhagavAn AtmA to chaitanyanA dhruv pravAhe dhruv-dhruv-dhruv em ne em ja anAdianant rahelo chhe. tene A badhA bhAvo sAthe paryAyamAn ek samay pUrato ja je sambandh chhe te dekhIne teo jIvanA chhe em arhantadevo vyavahArathI kahe chhe. topaN nishchayathI trikALI dravyasvabhAvanI apekShAe teo jIvanA chhe ja nahi.
PDF/HTML Page 659 of 4199
single page version
nishchayathI, sadAy jeno amUrtasvabhAv chhe ane je upayog guN vaDe anyathI adhik chhe evA AtmAne te sarva bhAvo nathI. joyun? uparokta badhAy bhAvo mUrta kahyA ane bhagavAn AtmA arUpI-amUrta vastu chhe em kahyun. ahAhA! AtmA jANavAnA svabhAvavALun arUpI chaitanyatattva chhe ane te sarva bhedanI paryAyathI bhinna chhe em kahe chhe. guNasthAn, jIvasthAn, mArgaNAsthAn AdinI, ek samayanI paryAyamAn sthiti dekhIne, teo jIvanA chhe em vyavahArathI kahyun, chhatAn sadAy jeno amUrta svabhAv chhe evA chaitanyabhagavAnamAn teo nathI. A bhAvo to pahelAn pudgalanA pariNAmamay kahyA chhe. tethI teo mUrta chhe. ane bhagavAn AtmA arUpI- amUrta chhe. tethI trikAL amUrtasvabhAvI AtmA te mUrtabhAvothI bhinna chhe, judo chhe. ahAhA! shun samayasAr chhe! kahe chhe ke-bhed, nimitta, sansAr, bhUlano sambandh to ek samay pUrato ja chhe. bhedamAn, bhUlamAn, sansAramAn te ek samay pUrato ja aTakelo chhe. bas, ATalo ja ek samayano sambandh joIne te jIvanA chhe em vyavahArathI kahel chhe. nishchayathI, upayogaguN vaDe je sarva anyathI adhik chhe te AtmAmAn bhed Adi chhe ja nahi.
anantakALathI-anAdithI AtmAnI sAthe rAg, mithyAtva chhe. tethI agnAnIne em lAge chhe ke sansAr to jANe anantakALathI chhe. tene ahIn kahe chhe ke-bhAI! sansAr anAdithI chhe te pravAhanI apekShAe chhe. bAkI kharekhar to jIvane sansAranI sAthe ek samay pUrato ja sambandh chhe. 84nA anant avatAr karyA topaN sambandh ek samayano ja chhe. A sanyamalabdhinA bhedarUp bhAv paN ek samay pUratA ja chhe. teo vastumAn kayAn chhe? ahA! kevI shailI lIdhI chhe! AtmAno sadAy amUrta svabhAv chhe ane te upayogaguN vaDe anya bhAvothI bhinna chhe. mATe vartamAn paryAyane antaramAn vALatAn, upayog guN vaDe te judo paDI jAy chhe, arthAt bhed sAthe sambandh raheto nathI.
anantakALathI pravAharUp sansAr bhale ho, topaN tenI sAthe jIvane anantakALano sambandh nathI, paN ek samayano ja sambandh chhe. trikALI bhagavAn Anandano nAth chaitanya mahAprabhu chhe. tene game teTalo lAmbo sansAr ho, are 70 kroDAkroDI sAgaropam karmanI sthiti ho, paN sambandhanI sthiti to ek samay pUratI chhe. gnAnAvaraNIy karmanI sthiti 30 kroDAkroDI sAgaranI chhe em je kahyun chhe e to Akho saravALo karIne kahyun chhe. bAkI sambandh to ek samay pUrato ja chhe. rAg ho, mithyAtva ho, guNasthAnanA bhed ho ke jIvasthAnanA bhed ho, e sarva sAthe ek samayano ja sambandh chhe. vartamAn ek samayano sambandh chhe tethI te apekShAe te bhedo jIvanA chhe em vyavahArathI kahyun; tathApi svabhAvanI draShTithI jotAn, te bhedo nishchayathI jIvane nathI. ek samayanI paryAyanA sambandhamAn aTakelI draShTi gulAnT khAIne, gnAnaguNe hun adhik chhun em jyAre svabhAv par sthir thAy chhe tyAre, te ek samayano sambandh raheto nathI.
PDF/HTML Page 660 of 4199
single page version
AtmAno sadAy amUrtasvabhAv chhe ane te upayogaguN vaDe anyathI judo chhe. mATe ek samayanI paryAyamAn aTakelA bhAvothI te judo chhe. arthAt te sarva bhAvo jIvanA nathI. ahA! nimitta kADhI nAkhyun, rAg kADhI nAkhyo ane bhedarUp paryAy paN kADhI nAkhI. (arthAt te jIvamAn nathI). nimittano sambandh ek samayano, rAgano sambandh ek samayano ane bhedarUp paryAyano sambandh paN ek samayano Akho ukaraDo-A 29 bol dvArA kahelA bhAvono Akho ukaraDo ek samayanA sambandhe chhe. A sambandh paN paryAyadraShTithI jotAn chhe; parantu vastudraShTithI jovAmAn Ave to te sambandh paN nathI kemake sanyog sambandh hovA chhatAn AtmAne te sarva bhAvo sAthe tAdAtmya sambandh nathI. varNAdi bhAvo ane jIvane tAdAtmya sambandhano abhAv chhe. kALo rang Adi nimittabhAv, vikAr Adi rAgabhAv ane labdhisthAn Adi bhed-bhAv-te sarva ek samayanA bhAvo chhe. temane ane AtmAne ek samayanI paryAyamAn sambandh hovAthI te jIvanA chhe em vyavahArathI kahyun chhe topaN te bhedo, vastudraShTithI joIe to, dravyanI sAthe ekarUp thayA ja nathI tethI nishchayathI te jIvanA nathI. A pramANe be vAt karI chhe. vyavahArathI A bhAvo jIvanA kahyA chhe, paN nishchayathI te jIvanA nathI. Avun vastunun svarUp chhe te yathArtha samajavun joIe.
A varNathI mAnDIne guNasthAn paryant bhAvo siddhAntamAn jIvanA kahyA chhe te vyavahAranayathI kahyA chhe. juo, bhagavAn AtmA to gnAnAnandasvabhAvI shuddha chaitanyaghan vastu chhe. tenI vartamAn paryAyamAn ek samay pUrato A varNa, rAg, guNasthAn Adi bhedano sambandh chhe. tethI vyavahAranayathI teo jIvanA chhe em kahyun chhe kemake vartamAn paryAyamAn temanun astitva chhe. parantu nishchayanayathI teo jIvanA nathI kAraN ke jIv to paramArthe upayog svarUp chhe. ahAhA! trikALI shuddha gnAyakasvabhAvanI draShTithI jotAn te guNasthAn Adi bhedo sAthe jIvane tadrUpapaNun nathI, tAdAtmya nathI. tethI te sarva bhAvo vyavahArathI jIvanA kahyA chhe chhatAn nishchayathI jIvanA nathI. AvI vAt chhe.
ahIn em jANavun ke-pahelAn vyavahAranayane asatyArtha kahyo hato tyAn em na samajavun ke sarvathA asatyArtha chhe. shun kahe chhe? ke A rAg, karmano sambandh, guNasthAn AdinA bhed je chhe te paryAyamAn paN nathI em na samajavun. paryAyapaNe to te sarva satyArtha chhe. trikALI dravyanI apekShAe ek samayanI dashAne asatyArtha kahI chhe, paN vartamAn paryAyanI apekShAthI to te vyavahAr satya chhe. mATe tene (vyavahAranayane) kathanchit asatyArtha jANavo.