Pravachan Ratnakar-Gujarati (English transliteration). Gatha: 61-64.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 34 of 210

 

PDF/HTML Page 661 of 4199
single page version

vastune paryAyothI bhinna abhedarUp judI siddha karavI hoy tyAre tenA asAdhAraN guNamAtrane mukhya karIne kahevAmAn Ave chhe. jIvane siddha karavo hoy tyAre teno asAdhAraN upayogasvarUp-gnAnasvarUp-trikAL Takto je guN-tene mukhya karIne kahevAmAn Ave chhe. ane tyAre paraspar dravyono nimitta-naimittikabhAv athavA nimittathI thatI sarva paryAyo gauN thaI jAy chhe. abhAv thaI jAy chhe em nahi, paN gauN thaI jAy chhe. abhed vastunI draShTimAn ek samayanI paryAy ke bhed dekhAtAn nathI. pahelAn sAtamI gAthAmAn khulAso AvI gayo chhe ke abhedamAn bhed dekhAto nathI. tathA jo bhed dekhavA jAy to abhedanI draShTi rahetI nathI. tethI abhed vastunI draShTie vastumAn bhed ke paryAy chhe ja nahi em kahyun chhe.

sansAraparyAyanI draShTithI jotAn sansAr chhe, udayabhAv chhe. ‘sansAr nathI’ em je kahyun chhe e to trikALI shuddhadravyanI apekShAe kahyun chhe. trikAL svabhAvane abhedadraShTithI jotAn arthAt vartamAn paryAyane abhed taraph vALatAn, abhedamAn bhed dekhAtA nathI. tethI bhedo trikALI dravyamAn- jIvamAn nathI em kahyun chhe. parantu paryAyamAn chhe tethI kathanchit (vyavahArathI) sat chhe. tattvArthasUtramAn paN udayabhAvane, jIvatattva kahyun chhe. paryAyanayathI rAg-puNya Adine jIvatattva kahevAy chhe. parantu trikALI dravyanI draShTimAn te paryAyo gauN thaI jAy chhe.

sansAr bIlakul chhe ja nahi, paryAyamAn ashuddhatA chhe ja nahi em koI kahe to te bhrAnti chhe. vartamAnamAn ashuddhatA chhe tene koI ‘mAyA’ eTale ‘kAI nahi’ em kahe chhe. tene ahIn kahe chhe ke trikALI shuddha dravyamAn e mAyA kAI nathI, paN vartamAn paryAyamAn to chhe. ‘brahma satya, jagat mithyA’ em kahe chhe; paN te kaI apekShAe chhe? paryAyane gauN karIne, abhedamAn draShTi karatAn te bhed abhedamAn nathI e apekShAe ‘brahma satya, jagat mithyA’ chhe. jo paryAy, paryAyanI apekShAe paN nathI to sansAr ja nathI ane tethI sansAranA abhAvapUrvak mokSha paN nathI. to koI paryAy siddha nahi thAy.

paramAtmaprakAshanA 43 ane 68 mA dohAmAn Ave chhe ke-jIvane bandh nathI ane jIvane mokSha nathI, tathA jIvane utpAd-vyay nathI. dohA 43 nI TIkAmAn lakhyun chhe ke-“yadyapi paryAyArthikanayakar utpAd-vyayakar sahit hai, to bhI dravyAyArthikanayakar utpAd-vyayarahit hai, sadA dhruv hI hai, vahI paramAtmA nirvikalpa samAdhike balase tIrthankaradevonne dehamen bhI dekh liyA hai.” juo, vyavahAranayathI jIv utpAd-vyay sahit chhe. vartamAn paryAyanI draShTie joIe to utpAd-vyay chhe, sansAr chhe, udayabhAv chhe. parantu dravyArthikanayathI joIe to, vastumAn utpAd-vyay nathI. trikALI dhruv dravyasvabhAvamAn utpAd-vyay nathI. parantu tethI karIne vartamAn paryAyamAn paN te nathI em nathI.

dohA 68 nI TIkAmAn lakhyun chhe ke-“yadyapi yah AtmA shuddhAtmAnubhUtike abhAv hone


PDF/HTML Page 662 of 4199
single page version

par shubh-ashubh upayogonse pariNaman karake jIvan, maraN, shubh, ashubh, karmabandhako karatA hai, aur shuddhAtmAnubhUtike pragaT honepar shuddhopayogase pariNat hokar mokShako karatA hai, to bhI shuddha pAriNAmik paramabhAvagrAhak shuddhadravyArthikanayakar na bandhakA rktA hai, aur na mokShakA rktA hai. aisA kathan sunakar shiShyane prashna kiyA ki-he prabho, shuddha dravyArthikasvarUp shuddhanishchayanayakar mokShakA bhI rktA nahi, to aisA samajhanA chAhiye ki-shuddhanayakar mokSha hI nahIn hai; jab mokSha nahi, tab mokShake liye yatna karanA vRuthA hai.” AtmAmAn bandhamokSha nathI to pachhI mokSha karavAno puruShArtha vRuthA chhe. eno uttar kahe chhe-

“mokSha hai vah bandhapUrvak hai, aur bandh hai vah shuddhanishchayanayakar hotA hI nahIn; is kAraN bandhake abhAvarUp mokSha hai vah bhI shuddhanishchayanayakar nahIn hai. jo shuddhanishchayanayase bandh hotA, to hameshA bandhA hI rahatA, kabhI bandhakA abhAv na hotA.” juo, vyavahAranayathI- ashuddhanayathI paryAyamAn bandh chhe ane bandhanA abhAvapUrvak mokShano mArga tathA mokSha paN chhe. parantu te badhun vyavahAranayathI chhe. nishchayanayathI to bandh ke mokSha nathI tathA bandh ke mokShanA kAraNo paN nathI. ahA! jainadarshan khUb jhINun chhe. paryAyamAn bandh chhe ane bandhanA nAshano upAy paN chhe. paN te badhun vyavahAr chhe. mokShamArganI paryAy paN vyavahAr chhe. vyavahAraratnatrayano shubhabhAv ke jene vyavahAr mokShamArga kahevAy chhe enI A vAt nathI. paN vastu je nirmaL AnandasvarUp bhagavAn chhe tenI pariNatimAn shuddharatnatrayarUp mokShamArganI dashA thavI te paryAy hovAthI vyavahAr chhe em vAt chhe. vyavahAre bandh chhe ane vyavahAre mokSha tathA mokShano mArga chhe. A ja vAt dohA 68 nI TIkAmAn AgaL draShTAntathI kahI chhe-

“koI ek puruSh sAnkalase bandh rahA hai, aur koI ek puruSh bandharahit hai; unamense jo pahale bandhA thA, usako to ‘mukta’ aisA kahanA ThIk mAlUm paDatA hai, aur dUsarA jo bandhA hI nahIn, usako jo ‘Ap chhUT gaye’ aisA kahA jAy to vah krodh kare-ki main kab bandhA thA so yah mujhe ‘chhUTA’ kahatA hai; bandhA hove vah chhUTe, isaliye bandheko to mokSha kahanA ThIk hai, aur bandhA hI na ho use chhUTe kaise kah sakte hai? usI prakAr yah jIv shuddhanishchayanayakar bandhA huA nahIn hai. is kAraN mukta kahanA ThIk nahi hai. bandh bhI vyavahAranayakar aur mukti bhI vyavahAranayakar hai; shuddhanishchayanayakar na bandh hai, na mokSha hai aur ashuddhanayakar bandh hai, isaliye bandhake nAshakA yatna bhI avashya karanA chAhiye.” mATe paryAyamAn bandh, bandhanA nAshano upAy mokShamArga ane mokSha e saghaLun vyavahAranayathI chhe parantu trikALI dravyasvabhAvamAn e nathI. A pramANe apekShAthI yathArtha samajavun joIe.

A kathanathI em na samajavun ke vyavahAr chhe mATe te vyavahAr, nishchayanun kAraN chhe.


PDF/HTML Page 663 of 4199
single page version

arthAt bandhamArganI paryAy mokShanA mArgane pragaT kare chhe em na mAnavun. vyavahAr, nishchayanun kAraN chhe em ahIn siddha nathI karavun. ahIn to vyavahAr chhe eTale ke paryAy chhe, bandhanI paryAy chhe tem ja mokShamArga ane mokShanI paryAy chhe em siddha karavun chhe. ahIn vyavahAr eTale rAganI nahIn paN paryAyanI (samuchchay) vAt chhe.

ahIn kahe chhe ke pahelAn je vyavahAranayane jUTho kahyo chhe teno artha e chhe ke paryAy- sansAr ke mokSha-dravyamAn nathI. dravyanI apekShAe vyavahAranayane jUTho kahyo chhe. tethI karIne te sarvathA nathI em na samajavun. vartamAn paryAyanI apekShAe to e vyavahAranay chhe. tethI e kathanchit satyArtha chhe. sansAr chhe, udayabhAv chhe, em je bhAvo 29 bol dvArA kahyA chhe te saghaLAy paryAyapaNe chhe. ek samayanA sambandhavALI paryAy astipaNe chhe. parantu Anandakand nityAnand prabhu dhruv je anAdi-anant chaitanyapravAh chhe tenI draShTimAn te bhedo pratibhAsatA nathI tethI teo dravyamAn nathI em kathanchit niShedh karavAmAn Avyo chhe. jo te bhed-bhAvone, ke je paryAyamAn chhe temane, dravyanA chhe em kahevun hoy to vyavahAranayathI kahI shakAy chhe; nishchayathI teo dravyamAn nathI. Am nishchay-vyavahAr yathArtha samajavA joIe. bIjI rIte samaje to bhram ja utpanna thAy.

prashna– vyavahAr satya chhe ke nahIn? jo vyavahAr satya chhe to vyavahAr mokShamArga satya chhe ke nahIn? ane tethI te nishchay mokShamArganun kAraN chhe ke nahIn?

uttara– bhAI! em nathI. ahIn to em kahe chhe ke-paryAyamAn ek samay pUrato bandh vagere chhe te satya chhe. AkhI chIj prabhu dhruv chaitanyanun daL je paramasvabhAvabhAv chhe tenI ek samayanI dashAmAn A badhA bhedo chhe mATe ‘chhe’ em kahyun chhe. parantu e trikALI dhruvanI draShTimAn AvatA nathI tethI dravyadraShTi karAvavA ‘teo nathI’ em niShedh karyo chhe. teo trikALI satya nathI. chhatAn vyavahArathI kahIe to teo satya chhe kemake teo vartamAn paryAyamAn asti chhe. bhAi! jo vyavahAranay chhe to teno viShay paN chhe. tethI to kahyun chhe ke vyavahArane paN chhoDIsh nahi. eTale ke vyavahAranay nathI em na mAnIsh. vyavahArane jo nahi mAne to chothun pAnchamun Adi guNasthAno raheshe nahi, tIrtha-bhedo ane tIrthaphaL raheshe nahi. paN tethI karIne evo artha nathI ke vyavahArathI nishchay pamAy chhe. e vyavahArane laIne (vyavahAranA Ashraye) tIrtha eTale samyagdarshan-gnAn-chAritra thAy chhe em nathI. ahIn kahe chhe ke-A bhed-bhAvo trikALI shuddha dravyamAn nathI e nishchay chhe. parantu teo ek samayanI paryAyamAn chhe tethI, dravyamAn chhe em kahevAmAn Ave to, vyavahAranayathI kahI shakAy chhe. Avo nayavibhAg chhe.


PDF/HTML Page 664 of 4199
single page version

trikALI bhagavAn AtmA nirvikalpa samyagdarshan ane samAdhithI jaNAy evo chhe. sarvavishuddhagnAn adhikAramAn Ave chhe ke bhagavAn AtmA shuddha chaitanyaghan chhe. tenun alpa nirmaL pariNaman te upAy chhe ane tenun pUrNa nirmaL pariNaman te upey chhe, phaL chhe. tyAn em nathI kahyun ke mandarAgano bhAv te upAy chhe. tathA jyAn bIje ThekANe tene (mandarAgane) upAy kahyo chhe tyAn rAg chhe eTalun jaNAvavA mATe kahyun chhe. ahAhA! vastu gnAnAnandasvabhAvI trikALI gnAyak bhagavAn chhe. tenI dashAmAn dravyasvabhAvanun apUrNa vItarAgI pariNaman te upAy chhe ane pUrNa vItarAgI pariNaman te upey eTale phaL chhe. svabhAv-pariNamananI ja apUrNatA ane pUrNatAmAn upAy ane upey samAy chhe. rAg-vyavahAr te upAy chhe em nathI. AvI vAt jhINI paDe, paN mArga to A ja chhe, bApu! A shuddha chidAnandaghan vastu je AtmA tenun adhUrun shuddha pariNaman te upAy-kAraN-mArga chhe ane tenun paripUrNa shuddha pariNaman te upey-phaL chhe. parantu vyavahAraratnatray upAy-kAraN chhe em nathI. ahIn to vyavahAr (bhed, paryAy, Adi) chhe em siddha karavun chhe. parantu mandarAg je vyavahArathI, vyavahAr mokShamArga kahevAy chhe te nishchayanun kAraN chhe em siddha nathI karavun. (ane em chhe paN nahi).

AtmA je trikALI bhagavAn dhruv, dhruv, dhruv evun dhruvapad-nijapad chhe te anAdi anant shuddha gnAyakabhAvapaNe chhe. tene ane karmane nimitta-naimittik sambandh nathI. arthAt vastu je shuddha dravya chhe te naimittik ane karma nimitta em nathI. parantu vastunI vikArI paryAy te naimittik ane karma nimitta-evo vyavahAr sambandh paryAyamAn chhe. ahIn shuddhanayanI draShTithI kathan chhe tethI A sarva bhAvone siddhAntamAn jIvanA kahyA chhe te vyavahAranayathI kahyA chhe. te bhAvo vyavahArathI asti chhe ane te vyavahAranayano viShay chhe. karma te nimitta ane rAgAdinun thavun te naimittik em nimitta-naimittikabhAvanI draShTithI jovAmAn Ave to te vyavahAr kathanchit satyArtha chhe em kahI shakAy chhe. rAg, vikAr, ashuddhatA, malinabhAv, udayabhAv Adi jIvamAn chhe em vyavahArathI kahI shakAy chhe. parantu trikALI shuddha chaitanyasvarUp dravyamAn te nathI te apekShAe te jUThA-asatyArtha chhe. A pramANe vyavahAr kathanchit satyArtha ane kathanchit asatyArtha chhe. jo vyavahArane sarvathA asatyArtha ja kahevAmAn Ave to vyavahArano lop thaI jAy ane tethI paramArthano paN lop thaI jAy. kAraN ke paryAyamAn jo rAgAdi nathI, puNya-pApanun bandhan nathI to rAgano jemAn abhAv karavAno chhe tevo mokShamArga ane mokSha paN nathI. ahIn to vyavahAr chhe eTalun ja siddha karavun chhe. paN te vyavahAr mokShamArga chhe em siddha nathI karavun. vyavahAr mokShamArga to rAg chhe ane te trikALI dravyanI apekShAe to chhe ja nahIn. paryAyamAn rAg chhe eTalun satyArtha chhe, parantu te vyavahAr chhe-eTalo rAg chhe-mATe nishchay pamAy chhe em nathI.

prashna– shAstramAn Ave chhe ke samaktiIne dukh chhe ja nahi, ashuddhatA chhe ja nahi. to e kevI rIte chhe?


PDF/HTML Page 665 of 4199
single page version

samAdhAna– bhAI! samyagdarshanano viShay trikALI shuddha dravya chhe. ahAhA! trikALI shuddha dravyane jeNe draShTimAn lIdhun chhe evA samyagdraShTine ashuddhatA ke dukh chhe ja nahi. draShTi ane draShTinA viShayamAn ashuddhatA thAy evI koI shakti ja nathI. draShTi paN ashuddha thAy em nathI tathA teno viShay je trikALI shuddha dravya chhe te paN ashuddha thAy evo tenAmAn koI guN nathI. tethI draShTi ane draShTinA viShayanI apekShAe gnAnIne ashuddhatA ane dukh nathI. parantu gnAn vaDe jue tyAre paryAyamAn gnAnIne tathA munine paN kinchit ashuddhatA chhe, dukh chhe. gnAnIne rAg chhe ane tenun pariNaman paN chhe. te pariNamananI apekShAe gnAnI teno rktA paN chhe. 47 nayomAn paN Ave chhe ke-dharmI jIvane paN rAganun pariNaman chhe ane teTalun dukh paN chhe. tathA te rAgano rktA ane bhoktA paN te gnAnI chhe. bhAI! ahIn to anshe anshane jovAno chhe. koI ekAnte mAnI le ke dharmIne rAg-dveSh-dukh hoy ja nahi to em nathI. trikALI shuddha dravya ane tenI draShTinI apekShAe te vAt yathArtha chhe. paN paryAyamAn? ahA! chhaThThA guNasthAne vartatA muni paN (samayasAr kaLash 3 mAn) em kahe chhe ke amane haju kaluShitatA chhe. ahA! ek bAju em kahe ke samaktiIne ashuddhatA na hoy, tenun pariNaman ashuddha na hoy ane bIjI bAju chhaThThA guNasthAnavartI AchArya em kahe ke amane haju ashuddhatAnun pariNaman chhe ane tethI teTalun dukhanun vedan paN chhe!! bhAI! samaktiIne draShTinI sAthe je gnAn thayun chhe te trikALI shuddha dravyane jANe chhe ane vartamAn paryAyamAn rAganun pariNaman jeTalun chhe tene paN jANe chhe. ashuddhatAnun- rAganun je pariNaman chhe teno hun rktA chhun, karmane laIne te thAy chhe em nathI; tathA pariNamanamAn mane bIlakul rAg ja nathI em paN nathI-Avun gnAnI yathArtha jANe chhe.

ahIn kahe chhe ke-jo paryAyamAn rAgAdi nathI em koI mAne to rAganA abhAv karavAnA puruShArthano paN lop thAy chhe. kAraN ke jo paryAyamAn rAg nathI to tenA nAshano upAy paN paryAyamAn siddha thato nathI.

panchAstikAyanI 62 mI gAthAmAn kahyun chhe ke-vikAranun pariNaman jIvanA astitvamAn chhe ane te potAne kAraNe chhe. vikAranun ShaTkArakarUp pariNaman potAthI chhe, tene parakArakanI apekShA nathI. rAg-vikAr chhe te asti chhe ane te vikAr, vikArane kAraNe chhe, dravya-guNanA kAraNe nahi tem ja par nimittane kAraN paN nahi. e panchAstikAy shAstra chhe. tethI tyAn jIvAstikAyanun- dravya-guN-paryAyanun svatantra astitva siddha karyun chhe. jIvanI paryAyamAn je vikAr thAy chhe te parathI nirapekSha svatasiddha, ahetukapaNe thAy chhe ane te jIvanA astitvamAn thAy chhe.

prashna– vikAr svapar-hetuk chhe em shAstromAn Ave chhe ne?

uttara– e to ekalA svathI ja (shuddha dravyathI) vikAr thAy nahi em batAvavA vikAranI utpattimAn upAdAn ane nimitta em be hetu tyAn siddha karyA chhe. vikArane jyAre


PDF/HTML Page 666 of 4199
single page version

vibhAv tarIke athavA par nimittanA Ashraye thayelI dashA chhe em batAvavun hoy tyAre, upAdAn te sva ane nimitta te par-em svaparathI utpanna thayelI chhe em kahevAy chhe. vikAr ekalA svathI (svabhAvathI) utpanna thAy em bane nahi. par upar lakSha jatAn paryAyamAn vikAr thAy chhe. mATe vikArane svaparahetuk kahyo chhe.

jyAre ahIn em kahyun ke e rAgAdi badhAy karmajanya chhe. e to e bhAvo badhAy trikALI shuddha dravyamAn nathI ane paryAyamAnthI kADhI nAkhavA yogya chhe mATe dravyadraShTi karAvavA em kahyun chhe. paramAtmaprakAshamAn paN rAg-dveShAdine karmajanya kahyA chhe, kAraN ke teo shuddha AtmadravyathI nIpajatA nathI. bhAI, ashuddhatA dravyamAn kayAn chhe ke jethI te utpanna thAy? paryAyamAn je ashuddhatA thaI chhe e to paryAyanun lakSha par upar gayun chhe tethI thaI chhe. tethI to tene svapar-hetuthI thayelo bhAv kahe chhe.

bhAI! ek samayanI paryAyamAn rAg-ashuddhatA je thaI chhe te sat chhe ane tethI ahetuk chhe em panchAstikAyamAn siddha karyun chhe.

e rAg-ashuddhatA (svabhAvanA lakShe nahi paN) paranA lakShe thaI chhe em batAvavA tene svaparahetuk kahI chhe.

ane pachhI trikAL vastumAn e rAg-ashuddhatA nathI tathA paryAyamAn ek samayanA sambandhe chhe te kADhI nAkhavA jevI chhe te apekShAe tene karmajanya upAdhi kahI chhe.

ahA! ekavAr kahe ke ashuddhatA svayam potAthI chhe, pachhI kahe ke te svapar hetuthI chhe ane vaLI kahe ke te ekalI karmajanya chhe!!! bhAI, je apekShAe jayAn je kahyun hoy te apekShAe tyAn te samajavun joIe. shrImade paN kahyun chhe ke-

jyAn jyAn je je yogya chhe, tahAn samajavun teh;
tyAn tyAn te te Achare, AtmArthI jan eh.

bhAI! je apekShA hoy te apekShAthI gnAn karavAne badale bIjI apekShA khoLavA-gotavA jaIsh to satya nahIn maLe.

उत्पादव्ययध्रौव्ययुक्तम् सत् em siddha karavun hoy tyAn rAgano-mithyAtvAdino utpAd dravyanI paryAyamAn chhe ane te potAthI sat chhe em kahe chhe. sat chhe mATe tene par kArakanI apekShA nathI. e ja vAt panchAstikAyanI gAthA 62mAn kahI chhe ke-je sansAranI paryAy chhe te parakArakanI apekShA vinA svata jIvanI paryAy chhe. te kAI parathI thaI chhe em nathI.

have te mithyAtvAdino sansArabhAv chhe te vibhAv chhe. ane vibhAv chhe te svarUpanA lakShe na

thAy, parantu paranA lakShe ja thAy. tethI tene svaparahetuk kahevAmAn Ave chhe. tathA A gAthAmAn ane paramAtmaprakAshamAn te badhAy bhAvone pudgalanA kahyA chhe. kaLash 44mAn Ave chhe ke-‘A


PDF/HTML Page 667 of 4199
single page version

anAdikALanA moTA avivekanA nATakamAn athavA nAchamAn varNAdimAn pudgal ja nAche chhe.’ jIvadravyane ekalA dhruv chaitanyamAtra svabhAvathI joIe to te ek-ekalun ja chhe. e jIvadravya ekalun chhe te kem nAche? bhagavAn AtmAno to kAI nAch nathI. e badhI paryAyomAn ek pudgalano ja nAch chhe. trikALI dhruv dravyanI apekShAe e saghaLA anya bhAvomAn ek pudgal ja nAche chhe-em kahyun chhe. A pramANe Avo bhagavAn jinadevano upadesh syAdvAdarUp chhe, ane te pramANe samajye ja samyaggnAn chhe. je apekShAe rAgAdi dravyamAn nathI ane je apekShAe teo paryAyamAn chhe-em je upadesh karyo chhe te rIte yathArtha jANavun joIe. jinadevanA upadeshamAn to apekShAthI kathan chhe. mATe te rIte samaje to ja samyaggnAn chhe.

vaLI kahe chhe ke-sarvathA ekAnt te mithyAtva chhe. rAg ekAnte par chIj chhe ane AtmAmAn (paryAyamAn) nathI em mAne to te mithyA ekAnt chhe. tathA rAg dravyamAn (dhruvamAn) paN chhe em mAne to te paN mithyAtva chhe.

prashna– rAg jeTalo thAy chhe te nAsh pAmIne andar jAy chhe ne? paryAyano vyay to thAy chhe. to te vyay thaIne kayAn jAy chhe? jo andar jAy chhe, to vikAr andar gayo ke nahIn?

uttara– bhAI, vikAr andar dravyasvabhAvamAn nathI. paryAyano je vyay thayo chhe te pAriNAmikabhAvamAn yogyatArUp thaI gayo chhe. vartamAnamAn vikAr je pragaT chhe te udayabhAvarUp chhe. parantu jyAre teno vyay thAy chhe tyAre te pAriNAmikabhAve thaIne andar jAy chhe. tevI ja rIte kShayopashamabhAvanI paryAy paN vyay pAme chhe ane bIje samaye bIjI paryAy utpanna thAy chhe. parantu pahelAnno bhAv vyay pAmIne gayo kayAn? shun te andaramAn kShayopashamabhAve chhe? nA, te pAriNAmikabhAve andar vastumAn chhe.

ahIn kahe chhe ke sarvathA ekAnt samaje to mithyAtva chhe. AthI koI em kahe ke-bandhanA mArgathI (vyavahAraratnatrayathI) paN mokSha thAy chhe em kaho; anyathA sarvathA ekAnta thaI jashe. to e vAt yathArtha nathI. bhAI! mokShano mArga sarvathA nirmaL pariNatithI ja thAy chhe ane emAn sarvathA rAganI pariNati chhe ja nahi evo A samyak anekAnta chhe. nishchayathI je shuddharatnatrayanI nirmaL paryAy chhe te ja mokShano mArga chhe. parantu sAthe rAgane nimitta-sahachar dekhIne tene vyavahArathI mokShamArga kahyo chhe. parantu tethI te rAg, je bandhanun kAraN chhe te, mokShanun kAraN thaI jAy em nathI. A pramANe je apekShAe kathan hoy te yathArtha samajavun joIe.

[pravachan nan. 10p (sheSh) 106 * dinAnk 24-6-76 thI 2p-6-76]


PDF/HTML Page 668 of 4199
single page version

कुतो जीवस्य वर्णादिभिः सह तादात्म्यलक्षणः सम्बन्धो नास्तीति चेत्

तत्थ भवे जीवाणं संसारत्थाण होंति वण्णादी।
संसारपमुक्काणं णत्थि हु वण्णादओ केई।। ६१ ।।
तत्र भवे जीवानां संसारस्थानां भवन्ति वर्णादयः।
संसारप्रमुक्तानां न सन्ति खलु वर्णादयः केचित्।। ६१ ।।

_________________________________________________________________

have pUchhe chhe ke varNAdik sAthe jIvano tAdAtmyalakShaN sambandh kem nathI? teno uttar kahe chhe-

sansArI jIvane varNa Adi bhAv chhe sansAramAn,
sansArathI parimuktane nahi bhAv ko varNAdinA. 61.

gAthArtha– [वर्णादयः] varNAdik chhe te [संसारस्थानां] sansAramAn sthit [जीवानां] jIvone [तत्र भवे] te sansAramAn [भवन्ति] hoy chhe ane [संसारप्रमुक्तानां] sansArathI mukta thayelA jIvone [खलु] nishchayathI [वर्णादयः केचित्] varNAdik koI paN (bhAvo) [न सन्ति] nathI; (mATe tAdAtmyasambandh nathI).

TIkA– je nishchayathI badhIye avasthAomAn yad-AtmakapaNAthI arthAt je- svarUpapaNAthI vyApta hoy ane tad-AtmakapaNAnI arthAt te-svarUpapaNAnI vyAptithI rahit na hoy, teno temanI sAthe tAdAtmyalakShaN sambandh hoy chhe. (je vastu sarva avasthAomAn je bhAvosvarUp hoy ane koI avasthAmAn te bhAvosvarUpapaNun chhoDe nahi, te vastuno te bhAvonI sAthe tAdAtmyasambandh hoy chhe.) mATe badhIye avasthAomAn je varNAdisvarUpapaNAthI vyApta hoy chhe ane varNAdisvarUpapaNAnI vyAptithI rahit hotun nathI evA pudgalano varNAdibhAvonI sAthe tAdAtmyalakShaN sambandh chhe; ane joke sansAr-avasthAmAn kathanchit varNAdisvarUpapaNAthI vyApta hoy chhe ane varNAdisvarUpapaNAnI vyAptithI rahit hoto nathI topaN mokSha-avasthAmAn je sarvathA varNAdisvarUpapaNAnI vyAptithI rahit hoy chhe ane varNAdisvarUpapaNAthI vyApta hoto nathI evA jIvano varNAdibhAvonI sAthe tAdAtmyalakShaN sambandh koI paN prakAre nathI.


PDF/HTML Page 669 of 4199
single page version

bhAvArtha– dravyanI sarva avasthAone viShe dravyamAn je bhAvo vyApe te bhAvo sAthe dravyano tAdAtmyasambandh kahevAy chhe. pudgalanI sarva avasthAone viShe pudgalamAn varNAdibhAvo vyApe chhe tethI varNAdibhAvo sAthe pudgalano tAdAtmyasambandh chhe. sansAr-avasthAne viShe jIvamAn varNAdibhAvo koI prakAre kahI shakAy chhe paN mokSha-avasthAne viShe jIvamAn varNAdibhAvo sarvathA nathI tethI varNAdibhAvo sAthe jIvano tAdAtmyasambandhI nathI e nyAy chhe.

* shrI samayasAr gAthA–61 mathALun *

have pUchhe chhe ke-varNAdine AtmA sAthe trikAL sambandh kem nathI? Ape AtmAnI sAthe temano ek samayanI paryAy pUrato kShaNik-anitya sambandh kahyo. parantu te rang, rAg, guNasthAn Adi sAthe jIvane tAdAtmyasambandh kem nathI? teno uttar Ape chhe-

* gAthA 61 TIkA uparanun pravachan *

je nishchayathI badhIy avasthAomAn je-svarUpapaNAthI vyApta hoy ane te svarUpapaNAnI vyAptithI rahit na hoy, teno temanI sAthe tAdAtmyalakShaN sambandh hoy chhe. jemake gnAn sAthe AtmAne je sambandh chhe te tAdAtmyalakShaN sambandh chhe, kemake AtmAnI sarva avasthAomAn te gnAnasvarUpapaNAthI vyApta chhe ane gnAnasvarUpapaNAnI vyAptithI kayArey rahit nathI. parantu rAg-udayabhAv sAthe AtmAne tAdAtmyalakShaN sambandh nathI, kemake AtmAnI sarva avasthAomAn udayabhAv vyApta hoy ane kayArey enI vyAptithI rahit na hoy em banatun nathI. sansAr avasthAmAn rAg-udayabhAv hoy chhe parantu mokSha avasthAmAn te sarvathA nathI.

kharekhar, je badhI dashAomAn je svarUpathI vyApta eTale prasarel hoy ane te svarUpathI kayArey rahit na hoy teno, temanI sAthe tAdAtmyasambandh hoy chhe. arthAt je vastu sarva avasthAomAn je bhAvosvarUp hoy ane koI avasthAmAn te bhAvosvarUpapaNun chhoDe nahi te vastuno, te bhAvo sAthe tAdAtmyasambandh chhe. mATe jenI badhIy avasthAomAn varNAdi vyApta hoy chhe te pudgalanI sAthe varNAdine tAdAtmyasambandh chhe. kALo, rAto Adi je varNa chhe tenun pudgalanI sAthe tAdAtmya chhe, kemake te vinA pudgalanI koI avasthA hotI nathI. tevI rIte je guNasthAn Adi bhed paDayA chhe tene paN pudgalanI sAthe tAdAtmyasambandh chhe kemake pudgalanA nimitta vinA te bhedo hotA nathI. aho! A samayasAr to kevun adbhut shAstra chhe! emAn AkhAy brahmAnDanA bhAvo bharyA chhe!

pudgalanI badhIy avasthAomAn te varNAdi vyApta hoy chhe ane tenI vyAptithI rahit pudgal hotun nathI. mATe varNAdibhAvono pudgal sAthe tAdAtmyasambandh chhe paN


PDF/HTML Page 670 of 4199
single page version

AtmAnI sAthe nathI. teo sansAr avasthAmAn kathanchit vyApta-prasarelA chhe topaN mokSha avasthAmAn sarvathA hotA nathI. mATe teone jIvanI sAthe tAdAtmyalakShaN sambandh nathI. sansAr avasthAmAn rAg-bhedathI vyApti hoy chhe ane tyAre varNAdirUpapaNAnI vyAptithI rahit jIv hoto nathI, topaN mokSha avasthAmAn sarvathA vyApti hotI nathI. mATe jIvane te varNAdibhAvo sAthe tAdAtmyasambandh nathI. ahAhA! varNAdimAn ek pudgal ja nAche chhe. bhagavAn AtmA to gnAyakasvarUpe shuddha chidrUp ekarUp chhe. te emAn kem nAche? na ja nAche em kahe chhe.

joke sansAr avasthAmAn kathanchit varNAdinI vyApti hoy chhe topaN mokSha avasthAmAn teonI vyApti hotI nathI, vyAptithI sarvathA rahit hoy chhe. mATe varNAdibhAvo sAthe jIvane koIpaN prakAre tAdAtmyalakShaN sambandh nathI. AtmAne gnAn, Anand sAthe tAdAtmyalakShaN sambandh chhe kAraN ke koIpaN avasthAmAn gnAnAnandarUpapaNun AtmAmAn na hoy em banatun nathI. parantu A varNAdi bhAvo sansAr avasthAmAn kathanchit hoy chhe topaN mokSha avasthAmAn teono sarvathA abhAv chhe. mATe varNathI mAnDIne guNasthAn paryantanA sarva bhAvo sAthe jIvane tAdAtmyalakShaN sambandh nathI.

* gAthA 61 bhAvArtha uparanun pravachan *

dravya je vastu chhe tenI badhI avasthAomAn je vyApe tene, te dravya sAthe ekarUp sambandh kahevAy chhe. tethI pudgalanI sarva avasthAomAn je varNAdibhAvo vyApe chhe tene, pudgalanI sAthe ekarUpatAno sambandh chhe. guNasthAn, jIvasthAn, mArgaNAsthAn Adi bhedo pudgalanA (karmanA) nimitte paDe chhe. ahAhA! AtmA vastu trikALI dhruv abhed ekarUp chaitanyamAtra chhe. tene kAraNe bhed kem paDe? mATe pudgalanA nimittathI je A varNathI guNasthAn paryant bhed paDe chhe te, AtmAnI sarva avasthAomAn vyApatA nathI paN pudgalanI sarva avasthAomAn vyApe chhe. te kAraNe te badhA pudgalanI sAthe tAdAtmyalakShaN sambandh rAkhe chhe. akhanD, abhed ek chinmAtrasvarUp vastunI draShTie rang-rAg-jIvasthAn-mArgaNAsthAn Adi bhedo pudgalanI sAthe sambandh rAkhe chhe. jyAn jyAn pudgal tyAn tyAn A badhA bhAvo hoy chhe. mATe teone pudgalanI sAthe tAdAtmya sambandh chhe.

sansAr avasthAmAn jIvamAn rang-rAg Adi bhAvo koI apekShAe kahI shakAy chhe. parantu mokSha avasthAmAn teo jIvamAn sarvathA nathI. tethI varNAdi sAthe jIvane ekarUpatAno sambandh nathI. rktA-karma adhikAramAn paN e ja kahyun chhe ke je dayA, dAn, vrat, bhakti, Adino bhAv thAy chhe te sanyogalakShaN chhe. teo sanyogIbhAv chhe, svabhAvabhAv nathI. mATe e dayA, dAn, Adi bhAvo sAthe AtmAne tAdAtmyasambandh nathI. jem bIjI sanyogI chIj chhe tem te paN sanyogI chIj chhe. mATe varNAdi bhAvo sAthe bhagavAn AtmAne ekarUpapaNAno tAdAtmyalakShaN sambandh nathI e nyAy chhe.


PDF/HTML Page 671 of 4199
single page version

ahAhA! AtmA je shuddha chidrUp vastu chhe tenA taraph DhaLavAnA bhAvamAn to AtmA abhedapaNe draShTimAn levA yogya chhe. jyAre A badhA bhed-bhAvo, ke je pudgalanA sambandhe thAy chhe tenI draShTi chhoDI devA yogya chhe. mATe to teo AtmAnA nathI em kahyun chhe. A varNathI sharU karIne mArgaNAsthAn-guNasthAn Adi je bhedo kahyA chhe te badhAy pudgalanI sAthe sambandhavALA chhe. jyAn jyAn teo chhe tyAn tyAn teone pudgalanI sAthe sambandh chhe. parantu jyAn jyAn bhagavAn AtmA chhe tyAn tyAn teonI sAthe sambandh chhe nahIn, kAraN ke sansAr avasthAmAn ek samay pUrato paryAyamAn sambandh chhe topaN mokSha avasthAmAn sarvathA sambandh nathI. tethI dharmIe ek abhedasvabhAvanI ja draShTi karavI em abhiprAy chhe. A jIv-ajIv adhikAr chhe. tethI rang, rAg, puNya, pAp, guNasthAn Adi sarva bhAvone ahIn ajIvamAn nAkhyA chhe. Ashay e chhe ke abhed ek chinmAtra akhanD vastuno Ashray karavo arthAt samyagdarshan ane nirvikalpa shAntinI paryAy dvArA te ekane ja grahaN karavo, anubhavavo.

[pravachan nan. 106 (sheSh)-107 * dinAnk 2p-6-76 thI 26-6-76]

PDF/HTML Page 672 of 4199
single page version

जीवस्य वर्णादितादात्म्यदुरभिनिवेशे दोषश्चायम्–

जीवो चेव हि एदे सव्वे भाव त्ति मण्णसे जदि हि।
जीवस्साजीवस्स य णत्थि विसेसो दु दे कोई।। ६२ ।।
जीवश्चैव ह्येते सर्वे भावा इति मन्यसे यदि हि।
जीवस्याजीवस्य च नास्ति विशेषस्तु ते कश्चित्।। ६२ ।।

_________________________________________________________________

have, jIvanun varNAdik sAthe tAdAtmya chhe evo mithyA abhiprAy koI kare to temAn A doSh Ave chhe em gAthAmAn batAve chhe-

A bhAv sarve jIv chhe jo em tun mAne kadI,
to jIv tem ajIvamAn kaI bhed tuj raheto nathI! 62.

gAthArtha– varNAdikanI sAthe jIvanun tAdAtmya mAnanArane kahe chhe ke he mithyA abhiprAyavALA! [यदि हि च] jo tun [इति मन्यसे] em mAne ke [एते सर्वे भावाः] A varNAdik sarva bhAvo [जीवः एव हि] jIv ja chhe, [तु] to [ते] tArA matamAn [जीवस्य च अजीवस्य] jIv ane ajIvano [कश्चित्] kAI [विशेषः] bhed [नास्ति] raheto nathI.

TIkA– jem varNAdik bhAvo, anukrame AvirbhAv (pragaT thavun, Upajavun) ane tirobhAv (DhankAvun, nAsh thavun) pAmatI evI te te vyaktio vaDe (arthAt paryAyo vaDe) pudgaladravyanI sAthe sAthe rahetA thakA, pudgalanun varNAdi sAthe tAdAtmya jAher kare chhe-vistAre chhe, tevI rIte varNAdik bhAvo, anukrame AvirbhAv ane tirobhAv pAmatI evI te te vyaktio vaDe jIvanI sAthe sAthe rahetA thakA, jIvanun varNAdi sAthe tAdAtmya jAher kare chhe, vistAre chhe- em jeno abhiprAy chhe tenA matamAn, anya bAkInAn dravyothI asAdhAraN evun varNAdisvarUpapaNun-ke je pudgaladravyanun lakShaN chhe-teno jIv vaDe angIkAr karavAmAn Avato hovAthI, jIv-pudgalanA avisheShano prasang Ave chhe, ane em thatAn, pudgalothI bhinna evun koI jIvadravya nahi rahevAthI, jIvano jarUr abhAv thAy chhe.

bhAvArtha– jem varNAdik bhAvo pudgaladravya sAthe tAdAtmyasvarUpe chhe tem jIv sAthe paN tAdAtmyasvarUpe hoy to jIv-pudgalamAn kAI paN bhed na rahe ane tethI jIvano ja abhAv thAy e moTo doSh Ave.


PDF/HTML Page 673 of 4199
single page version

* shrI samayasAr gAthA 62 mathALun *

have, jIvanun varNAdi sAthe eTale rang-rAg-guNasthAnAdi sAthe tAdAtmya-ekarUpapaNun chhe evo mithyA abhiprAy koI pragaT kare to temAn doSh Ave chhe em gAthA dvArA kahe chhe-

* gAthA 62 TIkA uparanun pravachan *

rAgAdi, je pudgalanA pariNAm chhe te, jo tun tArA-jIvanA chhe em mAnIsh to jIv ane ajIvamAn kAI bhed raheto nathI em kahe chhe. A gAthA ane TIkA sUkShma chhe. are, Akhuny samayasAr ja sUkShma chhe ane ethIy sUkShmamAn sUkShma bhagavAn AtmA chhe. chaitanya bhagavAn anant guNathI tAdAtmyasvarUp mahAprabhu chhe. tenA upar draShTi karavAthI dharmanI-samyagdarshananI sharUAt thAy chhe. ane te sivAy lAkh, kroD ke anant dayA, dAn, vrat, bhakti, pUjA Adi kare topaN ethI samyagdarshan thatun nathI. kAraN ke e to badho rAg chhe ane te rAgane pudgalanI sAthe tAdAtmya chhe. jyAn jyAn pudgal tyAn tyAn rang-rAg-bhedAdi hoy chhe, paN jyAn jyAn bhagavAn AtmA tyAn tyAn rang-rAg-bhedAdi hotA nathI-em ahIn kahe chhe. aho! shun alaukik vAt chhe! tene dhyAn daIne shAntithI sAmbhaLavI.

guNasthAn Adi bhedo paryAyamAn utpanna thayA chhe te temanI utpattinI ‘janmakShaN’ chhe tethI utpanna thayA chhe, nimitta vaDe utpanna thayA chhe em nathI. e bhedo jIvanI paryAyamAn potAthI thayA chhe, parantu AtmAmAn-trikALI shuddha dravyamAn teo vyApatA nathI. e rang, rAg, dayA, dAn, Adi bhAvone pudgalanI sAthe vyApti chhe. jyAn pudgal vyakta thAy chhe tyAn teo hoy chhe ane temAn vyApe chhe. jyAn em kahyun ke puNya-pApanA bhAv potAnI paryAyamAn thAy chhe ane eno rktA-bhoktA jIv chhe tyAn to enun gnAn karAvavA gnAnapradhAn kathan karyun chhe. jyAre ahIn draShTipradhAn vAt chhe. ahIn draShTinI pradhAnatAmAn, chAhe dayA-dAnanA bhAv ho ke panchamahAvratanA pAlananA bhAv ho, te badhAy pudgalanI sAthe vyApe chhe em kahe chhe. digambar santo sivAy AvI vAt koIe kayAny karI nathI. aho! digambar santo kevaLInA keDAyato chhe. bhagavAn kevaLIe je divyadhvanimAn kahyun chhe te vAt teo jagat samakSha jAher kare chhe. bhagavAn! ek vAr jarA dhIrajathI sAmbhaL. kahe chhe ke je puNya-pApanA bhAvanI pragaTatA-utpAd ane nAsh- vyay thAy chhe te bandhuy pudgalanI sAthe vyApe chhe. te utpAd-vyay tArI-jIvanI sAthe vyApatA nathI. ahA! shun sUkShma tattva!

dayA, dAn, vrat, svAdhyAy, Adino rAg; are, A je shravaNano rAg Ave chhe te rAg paN pudgalanI sAthe utpanna thAy chhe ane pudgalamAn vyay pAme chhe. e


PDF/HTML Page 674 of 4199
single page version

utpAd-vyay AtmAnA nathI. dravyasvabhAvanun ahIn varNan chhe ne! jIvadravyamAn to bhed chhe ja nahIn. tethI bhedane tathA rAgAdine ajIv kahyA chhe. dev-guru-shAstranI shraddhAno rAg, navatattvanI shraddhAno rAg, shAstragnAnano vikalpa ke chha kAyanA jIvonI rakShAno rAg e badhAy, ahIn kahe chhe ke pudgalanI sAthe utpanna thAy chhe ane pudgalamAn nAsh pAme chhe; potAnI-jIvanI sAthe nahIn. ahAhA! keTalun spaShTa karyun chhe! AvI vAt bIje kayAn chhe? utpAd-vyay, dravyasvabhAvamAn- chinmAtravastumAn to chhe nahIn. te kAraNe A varNAdi bhAvono AvirbhAv eTale ke utpatti ane tirobhAv eTale ke nAsh-vyay je thAy chhe tenun pudgalanI sAthe vyAptapaNun chhe. ane tethI pudgalano varNAdikanI sAthe tAdAtmya sambandh prasiddha thAy chhe. ahAhA! te varNAdik bhAvo pudgalano vistAr chhe, paN bhagavAn chidAnand prabhuno-AtmAno te vistAr nathI. bhagavAn AtmA to chidAnandamay akhanD ekarUp jinasvarUpI paramAtmA chhe. A varNAdi ane rAgAdi bhAvo te eno vistAr nathI. rAgAdinI prasiddhi te bhagavAn jinasvarUp AtmAnI prasiddhi nathI. ahAhA! shun santoe jAher karyun chhe! sarvagnadeve je kahyun chhe te A pancham ArAnA shrotAne santo kahe chhe.

koI em kahe ke A vAt to chothA ArAnI chhe ane te chothA ArAnA jIvane samajavA mATe chhe. tene kahe chhe ke-bhAI! A to pancham ArAnA santo pancham ArAnA shrotAne samajAvI rahyA chhe. prabhu! tun sAmbhaL to kharo. pancham ArAmAn paN tun AtmA chhe ke nahi? prabhu! tun anant guNothI bharelo abhed shuddha chaitanyamAtra AtmA chho ne! atyAre paN evo ja chho ne! eTale to kahe chhe ke jene abhed shuddha chidAnand bhagavAnanI draShTi karavI hoy teNe A rAgAdi bhAvone ajIvanA pariNAm mAnavA joIshe. koI em kahe chhe atyAre to shubhajog ja hoy ane te shubhajog ja dharmanun kAraN chhe. tene kahe chhe-are prabhu! shun kahe chhe tun? atyAre shubhajog ja hoy eno artha e thayo ke atyAre dharma ja na hoy. bhAI! tArI vAt barAbar nathI kemake shubhajog to pudgalamAn vyApanArA bhAvo chhe. te potAnA chhe ane lAbhakArak chhe em mAnavun e to mahAmithyAtva ane agnAn chhe.

traNalokanA nAth bhagavAn sImandharadev atyAre paramAtmapaNe mahAvidehamAn birAje chhe. bhagavAn kundakundAchArya temanI pAse gayA hatA ane tyAn ATh divas rahyA hatA. tyAnthI AvIne A shAstro banAvyAn chhe. temanA pachhI ek hajAr varShe shrI amRutachandrAchArya thayA hatA. temaNe A TIkA banAvI chhe. teo ahIn kahe chhe ke shubhAshubh rAganAn utpatti ane vyay pudgal sAthe sambandh rAkhe chhe, bhagavAn AtmA sAthe nahi. jo teno sambandh AtmA sAthe hoy to rAgAdinAn utpAd-vyay traNekAL AtmAmAn thavAn joIe. paN em to banatun nathI. mATe te rAgAdi AtmAnI chIj nathI. A sharIr, makAn, paisA, lakShmI


PDF/HTML Page 675 of 4199
single page version

Adi to kayAny dUr rahI gayA. e to pratyakSha pudgal-paravastu chhe. ahIn to kahe chhe ke-je vaDe tIrthankar gotra bandhAy e solahakAraN bhAvanAno bhAv paN rAg chhe ane te pudgalanI sAthe sambandh rAkhe chhe, ajIvarUp chhe, ane tenA phaLamAn paN ajIv maLe chhe.

arere! Avun sAmbhaLavAy maLe nahi tene enI pratIti to kayAnthI thAy? enAn to manuShyapaNAn chAlyAn jAy chhe. e kayAn jashe? A sanskAr andar na paDayA to 84nA avatAramAn enA kayAn utArA thashe? bhAI! bhagavAn AtmA to anAdi-anant nitya rahevAno chhe. A rAg mAro ane rAgathI mane lAbh thashe evI mithyAshraddhAno tyAg na karyo to e kayAn jashe? kayAnk jashe to kharo ja. ane mithyAtvanun phaL to narak, nigodAdi ja kahelun chhe. bhAI! Avo avasar prApta thavo mahA kaThaN chhe.

ahIn kahe chhe ke rAg chAhe to dayA, dAn, bhaktino ho ke panchamahAvratano ho, enun Upajavun ane vyay thavun pudgalanI sAthe sambandh rAkhe chhe. prabhu! tArun chaitanyaghar tapAsavA mATe A vAt kare chhe. tArun ghar tun jo, emAn tane rAgAdinAn utpatti-vyay nahIn jaNAy. tane tAro nAth chaitanyadev atIndriy AnandanAn utpatti-vyay sAthe jaNAshe. ahA! kundakundAchArya Adi digambar santo apAr karuNA karI mArga batAve chhe. teo UnchethI pokArIne kahe chhe ke-prabhu! tArI prasiddhi to atIndriy gnAn ane AnandanI paryAyathI thAy chhe. tArI prasiddhi rAgathI kem hoy? kemake rAganI prasiddhi chhe e to pudgalanI prasiddhi chhe. gajab vAt! A samayasAr e to jagatachakShu-ajoDachakShu chhe. ane A TIkAnun nAm AtmakhyAti chhe ne! abhed ek shuddha dravyasvabhAv upar draShTi karatAn je atIndriy Anand-shAntinI paryAy pragaT thAy te tArI prasiddhi eTale AtmakhyAti chhe. aho! pancham ArAnA santoe jagatanI darakAr chhoDIne, satya A ja chhe-em satyanA DankA vagADayA chhe.

ek kavie kahyun chhe ke-

prabhutA prabhu! tArI to kharI, mujaro, muj rog le harI.

prabhu! tArI prabhutA to tyAre kahIe ke jyAre nirmaL paryAyanAn utpatti-vyay thAy. rAganI utpatti ane rAgano vyay e tArI prabhutA nathI. rAg chhe e to rog chhe. tene harI le e tArI kharI prabhutA chhe. ahAhA! shubhAshubh rAg e to pudgalano vistAr chhe, pudgalanI prasiddhi chhe. emAn AtmAnI prasiddhi nathI. aho! amRutachandrAchAryadeve TIkAmAn ekalAn amRut reDayAn chhe. shun TIkAnI gambhIratA ane shun teno marma!

jenI paryAyamAn anantagnAn, anantadarshan, anantasukh ane anantavIrya khIlI nIkaL‌yAn chhe te paramAtmA chhe. jem gulAb hajAr pAnkhaDIe khIlI UThe chhe tem A


PDF/HTML Page 676 of 4199
single page version

paramAtmA anant pAnkhaDIe khIlIgayA chhe. e prabhunI prasiddhi chhe. bhagavAn! tArAn vakhAN kaI rIte karIe? ahA! anant Anand-gnAn Adi anant guNanI nirmaL paryAyano utpAd-vyay thavo athavA guNanA Ashraye utpAd-vyay thavo e AtmAnI prasiddhi chhe. parantu paranA Ashraye je rAgAdi thAy chhe te AtmAnI prasiddhi nathI. Avun Akarun paDe paN shun thAy? bhAI! mArag to je jineshvaradeve gaNadharo ane indronI upasthitimAn sabhAmAn kahyo chhe te A ja chhe. bhagavAn sImandharanAth mahAvidehakShetramAn birAje chhe. tyAn je vAt divyadhvanimAn AvI rahI chhe e ja vAt shrI kundakundAchArya ane amRutachandrAchArya ahIn kahe chhe. shrI kundakundAchArya to tyAn gayA hatA. paN shrI amRutachandrAchArya to nahotA gayA. parantu andaranA bhagavAn pAse gayA hatA ne! tethI AtmAnI vAt prasiddha kare chhe. kahe chhe ke-hun Anandano nAth anant anant gnAn, darshan, shAnti, svachchhatA, prabhutA evA ek ek guNanI pUrNatA sahit anantaguNanI pUrNatAno pinD prabhu AtmA chhun. tathA nirmaL paryAyanI utpatti ane nirmaL paryAyano vyay thavo te AtmAnI prasiddhi chhe, AtmakhyAti chhe.

prashna– ekalo shubhabhAv jIvanI sAthe sambandh rAkhe chhe em kaho to?

uttara– keTalAk vrat-tap vaDe dharma mAne chhe tathA keTalAk dev-guru-shAstranI bhaktimAn dharma mAne chhe. shubhabhAvamAn dharma mAnanArA e badhA ek sarakhI rIte mithyAdraShTi chhe. pravachanasAranI gAthA 77 mAn kahyun chhe ke-shubhAshubh bhAvo paikI shubhabhAv-puNyabhAv ThIk chhe ane ashubhabhAv-pApabhAv aThIk chhe em je mAne chhe te mithyAtvathI DhankAyelo ghor sansAramAn rakhaDe chhe. puNya ane pApamAn taphAvat nathI em je mAnato nathI te-‘hinDadi ghoramapAran sansAran mohasanchhaNNo’-mohAchchhAdit vartato thako ghor apAr sansAramAn rakhaDe chhe. bhAI! digambar mArga bahu sUkShma, bApA! sampradAy maLI gayo mATe digambar dharma samajAI jAy em nathI. digambar dharma e koI sampradAy, panth ke pakSha nathI. e to vastunun svarUp chhe.

have kahe chhe ke-A rAgAdi bhAvo jem pudgalanI sAthe AvirbhAv-tirobhAv pAme chhe arthAt utpanna-vyayarUp thAy chhe tem jo teo AtmAnI sAthe utpanna-vyayarUp thAy to je pudgalanun svarUp chhe te jIv dvArA angIkAr karavAmAn Avatun hovAthI jIv ane pudgalanA ekapaNAno prasang Ave. ahAhA! shun adbhut TIkA! AvI vItarAgamArganI vAt ek kShaN paN samajamAn besI jAy to bhavano ant AvI jAy evI A vAt chhe. shun kahe chhe? ke-jem jaDakarma-pudgal sAthe rAgAdi ajIv utpanna thAy chhe ane vyay pAme chhe mATe pudgal sAthe rAgAdine tAdAtmya sambandh chhe tem, jo koI evo abhiprAy rAkhe ke jIvanI sAthe rAgAdi utpanna-vyayarUp thAy chhe mATe jIvane rAgAdi sAthe sambandh


PDF/HTML Page 677 of 4199
single page version

chhe to teNe pudgalane ja jIv mAnyo chhe. tenI mAnyatA pramANe jIvadravya bhinna rahyun nahi paN te pudgalarUp thaI gayun em kahe chhe. sUkShma vAt, bhAI! je AtmAe evo abhiprAy rAkhyo chhe ke mArI (AtmAnI) sAthe rAganI utpatti ane rAgano vyay thAy chhe teNe pudgalane ja AtmA mAnyo chhe, pudgalathI bhinna potAnA chaitanyasvarUpane eNe mAnyun ja nathI.

prashna– parantu Avo dharma pAmavAnun sAdhan shun? bhakti Adi karIe te sAdhan kharun ke nahi?

uttara– are bhagavAn! dev-guru-shAstranI bhakti to rAg chhe. ane rAganI utpatti ane tenA vyayano sambandh to nishchayathI pudgal sAthe chhe. tethI jo bhakti AdinA rAgane ja tun sAdhan mAnIsh to pudgalane ja tun jIv mAne chhe em nishchit thatAn mithyAtva ja thashe.

vyavahArathI ek samayanI paryAyamAn-sansAr avasthAmAn te ho bhale, paN jIvane tenI sAthe tAdAtmya sambandh nathI. e ja vAt have pachhInI gAthAmAn kaheshe ke-bhAI! jo tun sansAr avasthAmAn paN rAgAdi mArAn chhe em mAnIsh to jIv pudgalasvarUp thaI jashe ane pudgalanI ja mukti thashe. gajab vAt chhe. anyamatanAn karoDo pustako vAnche topaN A vAt nIkaLe nahIn. kayAnthI nIkaLe? A to jeo trilokanAth jineshvaradev pAse gayelA ane antaramAn birAjamAn nij jineshvaradev chaitanya bhagavAn pAse gayelA tevA santonI vANI chhe. e santo kahe chhe ke jyAn ame gayA hatA tyAn to rAgAdi chhe ja nahi ne. ahAhA! shuddha chidAnandamay chaitanyamUrti bhagavAn amAro jinadev chhe. tyAn ame gayA hatA. tyAn rAg-dveSh-sansAr chhe ja nahi. rAgAdino sambandh AtmA sAthe chhe ja nahi. AvI santonI vANI sAmbhaLavA maLavI paN durlabh chhe.

ek bAju em kahe ke puNya-pAp Adi bhAv jIvanI paryAyamAn thAy chhe ane jIv teno rktA-bhoktA chhe. e to paryAyanun gnAn karAvavA gnAnanI apekShAe kathan chhe. jyAre ahIn draShTinI apekShAthI em kahe chhe ke rAg-dveShAdinI utpatti ane vyay pudgalanI sAthe sambandh rAkhe chhe. svabhAvanI draShTie jotAn te rAg-dveShAdi paranAn chhe. jo te rAg-dveShAdi bhAvo jem pudgalanI sAthe utpAd-vyayapaNe vyApta thatAn dekhAy chhe tem AtmAnI sAthe paN ekapaNe dekhAy to AtmA pudgalamay thaI jAy, jIvapaNe rahe nahi, arthAt rAg vinAno akhanD AnandakandasvarUp je AtmA teno nAsh thaI jAy. tethI pudgalanI ja prasiddhi thAy. ahAhA! atIndriy gnAn ane Anandano sAgar bhagavAn AtmA andar shAshvat birAje chhe ne nAth! tene jo tun rAgavALo mAne to tun pudgalamay thaI jAy, jIvapaNe na rahe. jo tun shubhabhAvanA rAgathI dharma mAne to tyAn AtmA na rahe, prabhu! ekalA pudgalanI ja prasiddhi thAy. bhAI! A to khUb dhIraj ane nyAyathI prApta thAy evo mArga chhe.


PDF/HTML Page 678 of 4199
single page version

prashna– A panchamakALamAn shubhabhAv ja hoy chhe. tethI vrat, tap, bhakti Adi karavAn e dharma chhe.

uttara– bhAI! e vrat, tap, bhakti AdinA shubhabhAv to pudgalanI sAthe sambandh rAkhe chhe. e AtmAnI sAthe tAdAtmya sambandhe vyApatA ja nathI.

prashna– Ap Am kaho chho tethI ekalA paDI jasho.

uttara– bhagavAn! koN ekalo ane koN bekalo? ahIn to je satya chhe te kahevAy chhe. ahA! shun digambar santoe kAm karyAn chhe! kevaLagnAnInA virah bhUlAvyA chhe! bhAI, tun em mAne ke shubharAgathI dharma thAy to e to pudgalanI prasiddhi thaI, nAth! tArI prasiddhi emAn na AvI. bhAI! rAgano tAdAtmya sambandh to pudgalanI sAthe chhe, kemake jyAn jyAn karma tyAn tyAn rAg chhe. AtmAvalokanamAn paN e ja kahyun chhe ke-jyAn sudhI nimitta-karma chhe tyAn sudhI rAg chhe; ane karma nathI to rAg nathI. rAg, pudgalanA sambandhamAn utpanna thAy chhe mATe te AtmAnun svarUp nathI em ahIn kahevun chhe.

ahAhA! bhagavAn AtmA to anant anant gnAn, Anand ane shAntino bhanDAr chhe. e bhanDAramAnthI nIkaLe to shun rAg nIkaLe? emAn rAg chhe kayAn ke nIkaLe? rAganI utpatti thAy evo koI guN AtmAmAn nathI. anant guNaratnonA bhanDAr bhagavAn AtmAmAn draShTi sthApatAn paryAyamAn anant Anand-shAnti AdinI paryAy pragaT thAy chhe ane enA utpAd-vyayano sambandh nij dravya sAthe chhe ane e utpAd-vyay siddhamAn paN anantakAL raheshe. AvI vastusthiti chhe.

ahIn kahe chhe ke-A rAgAdi bhAvo AtmAnI sAthe sambandh rAkhe chhe em jo koI jANe- mAne to AtmA pudgalamay thaI jAy, kemake rAgAdine to pudgal-ajIvanI sAthe tAdAtmya sambandh chhe. tethI pudgalathI bhinna jIv to koI rahe nahi. tethI jIvano ja avashya abhAv thaI jAy. gajab vAt, bhAI! jyAre trilokInAth divyadhvani dvArA A artho pragaT kare chhe tyAre e ja bhave mokSha janArA gaNadharo ane ekAvatArI indro paN vismay pAme chhe. e divyadhvaninI shI vAt! e divyadhvanino A sAr chhe ke jo tun shubharAgathI dharma thavo mAne chhe, shubharAgane potAno mAne chhe to tun pudgalane ja potAno mAne chhe arthAt tun potAno ja (jIvano ja) abhAv kare chhe.

* gAthA 62 bhAvArtha uparanun pravachan *

dayA, dAn, vrat, tap, Adino vikalpa-rAg je paryAyamAn pragaT thAy chhe te pudgaladravyanI sAthe tAdAtmyarUp chhe, parantu AtmAnI sAthe tAdAtmyarUp nathI. AkarI vAt, bhAI. jIv-ajIv adhikAr chhe ne! jIv to akhanD abhed pUrNa gnAnAnandasvarUp ekarUp chhe. tenI paryAyamAn A je rAg, bhed, Adi thAy chhe te pudgalanI sAthe sambandh rAkhe chhe


PDF/HTML Page 679 of 4199
single page version

em kahe chhe. ahIn to trikALI svabhAv ane svabhAvanI draShTi batAvavI chhe ne? tethI kahe chhe ke-A rAg ane bhed AdinA bhAv jem pudgalanI sAthe sambandh rAkhe chhe tem jIvanI sAthe paN sambandh rAkhe chhe em mAno to jIv ane pudgalamAn koI bhed na rahe. chaitanyamay bhagavAn AtmAnA shuddha svabhAvamAn rAgAdi chhe ja nahIn. tethI rAgAdino sambandh pudgal sAthe gaNIne, potAno abhedasvabhAv bhinna batAvyo chhe.

varNathI mAnDIne guNasthAn sudhInA badhAy bhAvone jem pudgalanI sAthe tAdAtmya sambandh chhe tem jIvanI sAthe paN tAdAtmyapaNun hoy to jIv ane pudgalamAn koI bhed raheto nathI. Am thavAthI jIvano ja abhAv thAy. chaitanyaprakAshanI mUrti jhaLahaLajyoti-svarUp bhagavAn AtmA andar shAshvat birAje chhe. te gnAyak chaitanyajyotine rAgAdi sAthe tAdAtmya hoy to AtmA achetan thaI jAy em kahe chhe. jem sharIr, karma, Adi pudgal achetan chhe tem shubharAg paN achetan chhe. vyavahAr ratnatrayano rAg paN achetan chhe ane pudgalanI sAthe tAdAtmyarUpe chhe, kemake rAgamAn chaitanyasvabhAvano abhAv chhe. chhaThThI gAthAnI TIkAmAn paN Ave chhe ke gnAyakasvabhAvI chaitanyajyot kadIy shubhAshubhabhAvonA svabhAve jaDapaNe thatI nathI. gAthA 72mAn paN e shubhAshubhabhAvarUp Asravone viparIt svabhAvavALA eTale jaD kahyA chhe. AvI chinmAtra vastu ekarUp AtmA chhe te rAgarUpe kem thAy? rAg chhe to jIvanI paryAyamAn, ane te chAritraguNanI doSharUp viparIt paryAy chhe, parantu svabhAvanI draShTithI trikALI jhaLahaL chaitanyajyotisvarUp bhagavAn AtmAne jotAn te bhinna achetanapaNe jaNAy chhe. mATe rAg jem pudgalathI tadrUp chhe tem jo AtmAthI tadrUp chhe em mAno to AtmA achetan thaI jAy. bhAI, jainadarshan bahu sUkShma chhe.

ahAhA! chaitanyaprakAshanun pUr prabhu AtmA chhe. temAn vyavahAraratnatrayano rAg paN samAto nathI, vyApato nathI, kemake rAg chhe te pudgalanI sAthe tAdAtmyapaNe chhe. tethI jIvane rAgathI sambandh chhe em jo kaho to jIv pudgalamay thaI jAy, achetan thaI jAy. svaparaprakAshak chetanyajyotisvarUp AtmA rAgane prakAshe chhe, jANe chhe, paN te rAgarUp thato nathI. bhAI! A samajavA mATe parathI ghaNA udAsIn thavun joIe. ahIn kahe chhe ke achetan rAg pudgalathI ekarUp chhe mATe enAthI tun udAs thaI jA. prabhu! e tArI chIj nathI tethI antarmukh thaI tArun Asan gnAyakasvarUp chaitanyamUrti bhagavAnamAn jamAvI de. jo tun rAgathI tAdAtmya sambandh karavA jaIsh to tun achetan thaI jaIsh ane tethI tAro-jIvano ja abhAv thaI jashe evo mahAdoSh Avashe. AkarI vAt, bhagavAn! paN vAt to A ja chhe.

[pravachan nan. 13p-136 (chAlu 19mI vAranAn) * dinAnk 13-11-78 thI 1p-11-78]

PDF/HTML Page 680 of 4199
single page version

संसारावस्थायामेव जीवस्य वर्णादितादात्म्यमित्यभिनिवेशेऽप्ययमेव दोषः–

अह संसारत्थाणं जीवाणं तुज्झ होंति वण्णादी।
तम्हा संसारत्था जीवा रूवित्तमावण्णा।। ६३ ।।
एवं पोग्गलदव्वं जीवो तहलक्खणेण मूढमदी।
णिव्वाणमुवगदो वि य जीवत्तं णोग्गलो पत्तो।। ६४ ।।

अथ संसारस्थानां जीवानां तव भवन्ति वर्णादयः।
तस्मात्संसारस्था जीवा रूपित्वमापन्नाः।। ६३ ।।

एवं पुद्गलद्रव्यं जीवस्तथालक्षणेन मूढमते।
निर्वाणमुपगतोऽपि च जीवत्वं पुद्गलः प्राप्तः।। ६४ ।।

_________________________________________________________________

have, ‘mAtra sansAr-avasthAmAn ja jIvane varNAdik sAthe tAdAtmya chhe’ evA abhiprAyamAn paN A ja doSh Ave chhe em kahe chhe-

varNAdi chhe sansArI jIvanA em jo tuj mat bane,
sansAramAn sthit sau jIvo pAmyA tadrA rUpitvane; 63.
e rIt pudgal te ja jIv, he mUDhamati! samalakShaNe,
ne mokShaprApta thatAy pudgaladravya pAmyun jIvatvane! 64.

gAthArtha– [अथ] athavA jo [तव] tAro mat em hoy ke [संसारस्थानां जीवानां] sansAramAn sthit jIvone ja [वर्णादयः] varNAdik (tAdAtmyasvarUpe) [भवन्ति] chhe, [तस्मात्] to te kAraNe [संसारस्थाः जीवाः] sansAramAn sthit jIvo [रूपित्वम् आपन्नाः] rUpIpaNAne pAmyA; [एवं] em thatAn, [तथालक्षणेन] tevun lakShaN to (arthAt rUpIpaNun lakShaN to) pudgaladravyanun hovAthI, [मूढमते] he mUDhabuddhi! [पुद्गलद्रव्यं] pudgaladravya te ja [जीवः] jIv Tharyun [च] ane (mAtra sansAraavasthAmAn ja nahi paN) [निर्वाणम् उपगतः अपि] nirvAN pAmye paN [पुद्गलः] pudgal ja [जीवत्वं] jIvapaNAne [प्राप्तः] pAmyun!