Pravachan Ratnakar-Gujarati (English transliteration). Gatha: 71.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 40 of 210

 

PDF/HTML Page 781 of 4199
single page version

ahAhA....! A gnAnajyoti atyant dhIr chhe. game tevA pratikUL sanjogo hoy topaN emAn munjhavaN nathI, AkuLatA nathI. gnAnajyoti pragaT thatAn dharmI jIv em jANe chhe ke hun paranun kAI (pariNaman) karI shakun nahi tathA par mArun kAI (pariNaman) karI shake nahi. pratyek pariNamanane jANavAno mAro svabhAv chhe, badalavAno nahi. AvI gnAnajyoti pragaT thatAn agnAnabhAve je kartAkarmanI pravRutti thatI hatI te saheje dUr thaI jAy chhe, ane nirAkuL Anand prApta thAy chhe.

prashna– shAstromAn em Ave chhe ke jeTalun rAganun pariNaman thAy teTalA pariNamanano hun kartA chhun em gnAnI jANe chhe. to A kevI rIte chhe?

uttara– bhAI! e gnAnapradhAn kathan chhe. samyaggnAn thayA pachhI dharmI jANe chhe ke jeTalun rAganun pariNaman chhe e mArA potAnA (paryAyarUp) astitvamAn chhe ane te mAre laIne chhe, emAn paranI sAthe shun sambandh chhe? Am te gnAnamAn jANe chhe. parantu draShTinA viShayanI apekShAe rAganun kartRutva trikALI gnAnasvarUp dravyamAn chhe ja nahi. trikALI dravyasvabhAvamAn rAg ke rAganun kartApaNun chhe ja nahi. AvA trikALI shuddha Atmadravyane jANanArI gnAnanI paryAy, paryAyamAn anshe rAgAdi chhe ene paN jANe chhe, ane te potAnun kArya chhe, pariNaman chhe ane pote eno kartA chhe em vyavahAre jANe chhe.

bhAI! nishchayathI vikAranun kartA-karmapaNun gnAnIne nathI; tathApi paryAy apekShAe vyavahArathI te vartamAn vikArano kartA-bhoktA chhe. jyAn je apekShAthI kathan hoy te apekShA lakShamAn laI teno bhAv barAbar samajavo joIe.

vikAr thavAmAn paradravyanI sAthe shun sambandh chhe? paradravya to potAthI tadna bhinna chhe. paryAyamAn je vikAr thayo te potAno ja aparAdh chhe. tathApi te karavA lAyak chhe evI buddhi gnAnIne chhUTI gaI chhe. paryAyamAn pariNaman chhe e apekShAe tyAn vyavahArathI kartA kahevAmAn Ave chhe, paN svabhAv draShTie enun svAmitva gnAnIne nathI. (e apekShAe gnAnI rAgano akartA chhe.)

AtmAmAn vikArane-rAgane na kare evo akartA nAmano guN chhe. dayA, dAn, vrat, bhakti AdinA rAgane na kare evI AtmAmAn akartRutva nAmanI shakti chhe. gnAnamAn jyAn gnAyakabhAvane pakaDayo tyAn shubhAshubh vikArabhAvonun kartApaNun maTI jAy chhe; A akartRutva shaktinun nirmaL pariNaman chhe. A pramANe gnAyakanA lakShe utpanna thayelI gnAnajyoti agnAnarUp kartA-karmanI pravRuttine badhI taraphathI maTADI de tevI dhIr chhe, anAkuL chhe. bhAI! AvI jainadharmanI sUkShma vAt digambar dharma sivAy bIje kayAny nathI, ane A ja vAt satya chhe. lokoe bahArathI kalpyo chhe evo jainadharma chhe ja nahi. ahIn


PDF/HTML Page 782 of 4199
single page version

kahe chhe ke andar jyAn gnAnasvabhAvI shuddha AtmAne grahyo tyAn gnAnI-dharmI em jANe chhe ke hun atyant dhIr chhun, anAkuL AnandarUp chhun. A jainadharma chhe.

vaLI te (gnAnajyoti) ‘निरुपधि–पृथग्द्रव्य–निर्भासि’ paranI sahAy vinA judAn judAn dravyone prakAshavAno jeno svabhAv hovAthI ‘विश्वम् साक्षात् कुर्वत्’ samasta lokAlokane sAkShAt kare chhe-pratyakSha jANe chhe. shun kahyun? ke gnAtAsvabhAvanA Ashraye je gnAnaparyAy pragaTI teno svabhAv judAn judAn dravyone prakAshavAno chhe. gnAnano savikalpa svabhAv chhe. eTale jeTalAn (anant) dravya- guN-paryAy chhe te sarvane bhinnabhinnapaNe jANe evo eno svabhAv chhe. kevaLagnAnanI paryAyamAn ke shrutagnAnanI paryAyamAn paranI sahAy vinA judAn judAn dravyone-dravya-guN-paryAy-badhAnne prakAshavAno svabhAv chhe. ahIn kahe chhe ke aparimit svabhAvathI bharelI shuddha chaitanyaprakAshamay vastu je AtmA-emAn DhaLatAn gnAnamAn evun sAmarthya pragaT thayun ke te dravyane-svane jANe ane lokAlokane paN jANe. gnAnanI paryAyano Avo svaparaprakAshak svabhAv potAthI chhe. aho! kare nahi koInun (pariNaman) ane jANe saune-lokAlokane evo gnAnasvabhAvI AtmA chhe.

* kaLash 46 bhAvArtha uparanun pravachan *

‘Avo gnAnasvarUp AtmA chhe te, paradravya tathA parabhAvonA kartApaNArUp agnAnane dUr karIne, pote pragaT prakAshamAn thAy chhe.’ juo, sharIr, man, vANI, kuTumb, desh ityAdinun hun karun e kartApaNAnun agnAn chhe. dehane Am sad-upayogamAn vALun, lakShmIno sadupayog karun, deshane sudhArI daun, dAnAdi vaDe puNya upajAvun ityAdi pravRutti e kartApaNAnun agnAn chhe. gnAnasvarUpI bhagavAn AtmA AvA agnAnane dUr karIne pote pragaT prakAshamAn thAy chhe. pote eTale paranI apekShA vinA, rAganI mandatAnI apekShA vinA, vyavahAranI apekShA vinA, bhedanA lakSha vinA abhed ek nirmaL gnAnasvabhAvanA lakShe gnAnajyoti pragaT prakAshamAn thAy chhe. A kaLashano bhAvArtha chhe.

have, jyAn sudhI A jIv AsravanA ane AtmAnA visheShane (taphAvatane) jANe nahi tyAn sudhI te agnAnI rahyo thako, AsravomAn pote lIn thato, karmono bandh kare chhe em gAthAmAn kahe chhe-

* samayasAra gAthA 69–70 *

ahA! kundakundAchAryadev gAthAomAn kahe chhe ke sarvadarshI-sarvagna bhagavAn Am kahe chhe.

prashna– jo bhagavAn kahe chhe to bhagavAn vANInA kartA chhe ke nahi?

uttara– paramArthe bhagavAn vANInA kartA nathI. vANI to jaD chhe. eno kartA AtmA nathI. bhagavAn Am kahe chhe em je ahIn kahyun chhe e to vyavahAr nayanun


PDF/HTML Page 783 of 4199
single page version

kathan chhe. bhAI! vANI to svayam vANInA kAraNe nIkaLe chhe, AtmAnA kAraNe nahi. upadesh vakhate gnAnI em jANe chhe ke A vANI amArI-AtmAnI nathI. vANI jaDanI chhe.

vANImAn svaparane kahevAnun sAmarthya chhe ane bhagavAn AtmAmAn svaparane jANavAnun sAmarthya chhe. vANImAn je svaparane kahevAnun sAmarthya chhe te AtmAthI thayun chhe em nathI.

gnAnI dharmAtmA agnAnIne vyavahAr dvArA samajAve chhe. tyAn agnAnI vyavahArane ja chonTI paDe chhe. te kahe chhe-tame amane samajAvo chho, to samajAvAthI ame samajIe em mAnIne samajAvo chho ke nahi? tame upadesh karo chho, to amane gnAn thAy e mATe karo chho ke khAlI em ne em karo chho? jo upadeshathI-nimittathI kAI na thAy to tame maun rahone? sau potapotAnI meLe samajI jashe.

samAdhAna– bhAI! koI koIne samajAvI de e vastunun svarUp ja nathI, e to vyavahAranI kathan shailI chhe. upadesh to sau sAmbhaLe chhe paN je svayam vikalparahit thaI antarmukh thavAno udyam kare chhe te samaje chhe, anya nahi. upadesh sAmbhaLIne paN je samaje chhe te pote potAthI potAnA kAraNe samaje chhe ane bIjo maun hoy te veLA je samaje chhe te paN pote potAthI samaje chhe. darek vakhate samaj to andarathI Ave chhe, bAhya upadeshathI ke maunathI nahi.

prashna– to dhavalamAn em Ave chhe ke-gnAn kartA ane vANI karma-eno shun Ashay chhe?

uttara– bhAI! e to nimittanun kathan chhe. nimitta kartA tarIke kahevAy, paN eno artha e chhe ke te kartA chhe ja nahi. bApu! Atmahit karavun hoy to vAdavivAd chhoDIne (syAdvAd shailI vaDe) samaje to samajAy evun chhe. ‘bhagavAn Am kahe chhe’ e to vyavahArathI kahevAmAn Avyun chhe, bhagavAn vANInA kartA yathArthamAn chhe ja nahi.

* gAthA 69–70 TIkA uparanun pravachan *

‘jem A AtmA, jemane tAdAtmyasiddha sambandh chhe evA AtmA ane gnAnamAn visheSh (taphAvat, judAn lakShaNo) nahi hovAthI temano bhed (judApaNun) nahi dekhato thako, nishank rIte gnAnamAn potApaNe varte chhe.’

pAThamAn (gAthAmAn) pratham bIjI vAt chhe. ahIn TIkAkAr pratham savaLethI sharU kare chhe. kahe chhe-bhagavAn AtmA ane gnAn e bemAn judAI nathI. gnAn ane AtmA banne tAdAtmyapaNe ekarUp chhe. gnAnasvabhAv ane AtmA ek ja vastu chhe, bannemAn taphAvat nathI. temanAn lakShaNo judAn nathI. dharmI jIv, samyagdraShTi jIv temane judAn nahi dekhato thako nishankapaNe gnAnamAn potApaNe varte chhe, eTale ke AtmAmAn potApaNe varte chhe.


PDF/HTML Page 784 of 4199
single page version

jaDanAn kAm AtmA kare e mAnyatA mUDh mithyAdraShTinI chhe. jaDanAn kAryo jaDathI thAy, AtmAthI traNakALamAn nahi-A vastusthiti chhe. vishvamAn anant padArtho anantapaNe ekabIjAthI pRuthakpaNe rahelA chhe te ekabIjAnun(kArya) kare to anantatA rahe nahi, pRuthaktA rahe nahi. anant AtmA, anant pudgalo Adi vishvamAn anant dravyo chhe. te sau potapotAthI chhe. dravya-guN to potAthI chhe paN te te dravyonI paryAyo paN potAthI chhe. tyAre ja te anantapaNe rahe chhe. AtmA agnAnapaNe rAgane kare ane gnAnapaNe jANavAnI kriyA kare. sharIr, vANI, paisA ityAdi jaDanI kriyA AtmA kadIy na kare-na karI shake. ahIn kahe chhe ke gnAn ane AtmAne judAn nahi dekhato gnAnI nishankapaNe gnAnamAn varte chhe. gnAn ane AtmA ek chhe, mATe gnAnamAn varte chhe te AtmAmAn varte chhe. jANavun, jANavun, jANavun evo je gnAnasvabhAv ane AtmA banne ek abhed chhe. tethI rAganun lakSha chhoDI daI je gnAnamAn varte chhe te AtmAmAn varte chhe, potAmAn varte chhe.

ane tyAn gnAnamAn potApaNe vartato te, gnAnakriyA svabhAvabhUt hovAne lIdhe niShedhavAmAn AvI nathI mATe, jANe chhe-jANavArUp pariName chhe. gnAn gnAnamAn-trikALI AtmAmAn ekAgra thayun te gnAnanI kriyA chhe. gnAn te hun em je gnAnanun pariNaman thayun te gnAnanI kriyA niShedhavAmAn AvI nathI. paryAy svadravya taraph DhaLatAn je gnAnanI kriyA thaI te dharma-kriyA chhe ane te niShedhI nathI. parantu paralakShe je rAganI kriyA thaI te niShedhI chhe.

traN prakAranI kriyA 1. sharIr, man, vANI, dhanAdi je jaD paradravya chhe tenI kriyA te jaDanI kriyA. 2. par-dravyanA lakShe utpanna rAganI kriyA te vibhAvarUp kriyA. 3. svarUpanA lakShe utpanna gnAnanI kriyA te svabhAvabhUt kriyA.

jaDanI kriyA to AtmA traN kALamAn karato nathI, karI shakto nathI. ane gnAn te AtmA-em gnAnamAn potApaNe nishankapaNe vartato te rAganI kriyAne paN karato nathI. gnAn te AtmA-em svabhAvasanmukh thaI svAnubhav karatAn te gnAnakriyA kare chhe. AmAn dravya-guN- paryAy traNe siddha thaI gayA. A jANavun, jANavun, jANavun-evo jeno svabhAv chhe te dravya AtmA, jANavun je svabhAv te guN. guN ane guNI be ek abhinna chhe-em je svalakShe pariNaman thayun te gnAnakriyA-paryAy. A gnAnakriyA te dharma chhe, mokShamArga chhe.

gnAn te AtmA-em sva taraph DhaLatAn je svAtmapratIti thaI te shraddhAn, svAtmagnAn thayun te gnAn ane svAtmasthiratA thaI te chAritra. A shraddhAn-gnAn-chAritranI ekarUp pariNati te mokShamArga chhe. aho! A kartA-karma adhikAramAn AchAryoe


PDF/HTML Page 785 of 4199
single page version

adbhut vAto karI chhe! Avo adhikAr bIje kayAny chhe ja nahi. A samayasAr to bejoD- benamUn granth chhe.

prashna– rAgano kartA AtmA nathI to rAgano kartA koN chhe? koI Ishvar chhe ke pudgal karma?

uttara– rAgano kartA koI ishvarey nathI ke paradravya paN nathI. rAg potAnI paryAyamAn potAnA kAraNe thAy chhe tyAre emAn pudgalakarma nimitta chhe, bas.

ahIn kahe chhe ke AtmAno svabhAv je shuddha chaitanya te taraph DhaLatAn gnAnanI je kriyA thaI e nirmaL pariNati chhe. e samyagdarshan-gnAn-chAritranI dashA chhe ane te svabhAvabhUt hovAthI niShedhavAmAn AvI nathI. ahAhA! draShTi antarmukh DhaLatAn gnAnamAn ekAgratAnI je kriyA thaI te svabhAvabhUt chhe. eTale jevo svabhAv chhe te jAtanI ja kriyA thaI chhe. tethI te niShedhI shakAtI nathI.

keTalAk kahe chhe ke ‘kriyAno lop karyo, kriyAno lop karyo’ tene ahIn kahe chhe ke- bhAI! A gnAnakriyAno lop nathI, A gnAnakriyA to dharmIne hoy chhe kemake te svabhAvabhUt chhe. AtmA ane gnAnamAn visheShatA (taphAvat) nathI-em bannemAn judApaNun nahi dekhato thako dharmI nishank rIte gnAnamAn potApaNe varte chhe. gnAnakriyA je thaI te svabhAvabhUt chhe tethI niShedhI shakAtI nathI.

gAthA 17-18nI TIkAmAn Ave chhe ke-‘samasta anya bhAvono bhed thavAthI nishank TharavAne samartha thavAne lIdhe AtmAnun AcharaN uday thatun AtmAne sAdhe chhe.’ ‘A anubhUti chhe te ja hun chhun-ahAhA....! gnAnamAn je anubhUtisvarUp trikALI bhagavAn jaNAyo te ja hun chhun em gnAnakriyAnI sAthe ja shraddhAnano uday thAy chhe ane tyAre dayA, dAn, vrat, Adi samasta parabhAvono bhed thavAthI svabhAvamAn TharavAne te samartha thAy chhe. A pramANe svarUpamAn nishank TharavAne lIdhe te AtmAnun anuShThAn-AtmAnI ramaNatAne prApta thAy chhe. A AtmAnI siddhinI rIt chhe, A ja mokShamArga chhe ane te svabhAvabhUt chhe.

vaLI tyAn ja (gAthA 17-18nI TIkAmAn) AgaL kahyun chhe ke AbALagopAL saune gnAnanI paryAyamAn jANanAro-jANakasvabhAvI anubhUtisvarUp bhagavAn AtmA sadA jaNAy chhe, kemake gnAnanI paryAyano svaparaprakAshak svabhAv chhe tethI te svane jANe chhe. parantu enA (gnAyakasvabhAvI AtmAnA) upar agnAnI jIvanI draShTi nathI. tethI hun rAgane ane parane ja jANun chhun em agnAnI mAne chhe.

ekalun gnAnanun daL evo AtmA ja saune sadAkAL jaNAy chhe. chhatAn rAgane vash thayelo agnAnI ‘A anubhUti chhe te hun chhun’-em gnAyak prati najar karato nathI.


PDF/HTML Page 786 of 4199
single page version

tethI tene AtmA tirobhUt thAy chhe, ane potAne par ane rAg jaNAy chhe em te mAne chhe. agnAnIne sva upar draShTi nathI kemake te paryAyamAn ja Ubho chhe.

ahIn kahe chhe ke-gnAnIne, vastuno trikALI dhruv chaitanyasvabhAv enA prati DhaLatAn je nirmaL gnAnapariNati thaI te svAbhAvik kriyA chhe, ane teno niShedh nathI mATe te jANe chhe- jANavArUp pariName chhe ane te dharma chhe. vastusvabhAv te dharma em kahyun chhe ne? vastuno trikALI dhruv gnAyakasvabhAv te dharmI chhe ane temAn DhaLelI dharmInI je nirmaL gnAnapariNati te dharma chhe, te mokShamArga chhe. gnAnanun gnAnapaNe pariNamavun te enun karma eTale kArya chhe.

prashna– ‘ज्ञानक्रियाभ्याम् मोक्षः’-ame kahyun chhe ne?

uttara– hA, bhAI! te barAbar chhe, paN kayun gnAn ane kayI kriyA? shun shAstranun paralakShI gnAn te gnAn chhe? shun vratAdi mand rAganun AcharaN te kriyA nAm chAritra chhe? nA, ho; bhAI! em nathI. AtmagnAn vinA agiyAr ang ane navapUrvanA gnAnanI labdhi pragaTI; paN te gnAn nathI. vartamAn gnAnanI paryAyamAn (svasamvedanapUrvak) A trikALI dhruv bhagavAn AtmA te hun-em je jaNAyo te gnAn chhe, AtmagnAn chhe. tathA e dhruv gnAyakamAn ekAgratA-ramaNatA thaI te kriyA eTale chAritra chhe. A gnAn ane kriyA te mokShano mArga chhe. enI pUrNatA te mokSha chhe. AvI vAt jANe nahi ane manDI paDe bAhya vrat-tap Adi kriyAmAn to tethI mokSha na thAy. agnAnapUrvakanAn AcharaN e to bandhamArga chhe, bhAI.

prashna– gnAnarUpe to agnAnI paN hammeshAn pariName chhe?

uttara– nA, em nathI. agnAnI ek samay paN gnAnapaNe pariNamato nathI. e to kahyun ne ke gnAnanI paryAyamAn dhruv gnAnasvarUpI AtmA jaNAy chhe, paN A dhruv gnAn te hun- em te kayAn jANe ane mAne chhe? e to je rAg ane par jaNAy chhe e ja mArAn gney chhe em mAne chhe. parantu rAg ane parathI lakSha dUr karIne draShTi sva bhaNI vALatAn gnAnanI paryAyamAn ‘A gnAyak chhe te hun chhun’-em gnAyakane jANavApaNe agnAnI pariNamato nathI.

have kahe chhe-‘tevI rIte jyAn sudhI A AtmA, jemane sanyogasiddha sambandh chhe evA AtmA ane krodhAdi AsravomAn paN, potAnA agnAnabhAvane lIdhe, visheSh nahi jANato thako temano bhed dekhato nathI tyAn sudhI nishank rIte krodhAdimAn potApaNe varte chhe.’

juo, gAthAno mUL bhAv have sharU thAy chhe. shun kahe chhe? ke krodh, mAn, mAyA, lobh ityAdi shubhAshubh bhAvo ane AtmAne sanyogasiddha sambandh chhe. jeno sanyog thaIne viyog thAy tene sanyogasiddha sambandh kahevAy. dayA, dAn, vrat, bhakti ityAdi


PDF/HTML Page 787 of 4199
single page version

shubh bhAvo ane hinsA, jUTh Adi ashubh bhAvo-e badhA sanyogI bhAvo chhe kemake temano viyog thaI jAy chhe. A krodhAdi bhAvo sAthe AtmAno ek samay pUrato ja sambandh chhe. (ek samayamAn teo nAsh pAme chhe) ane bIjA samaye bIjA navA utpanna thAy chhe, tathA AtmAnA bhAn ane sthiratA vaDe teo atyant mULamAnthI ja nAsh pAmI jAy chhe. kevalagnAn thatAn vikArIbhAvo atyant nAsh pAmI jAy chhe. mATe krodhAdi bhAvo AtmA sAthe utpAd-vyay sambandhe chhe paN dhruvasambandhe nathI, ekarUp sambandhe nathI. dayA, dAn, ityAdi shubh pariNAm ke pAnch mahAvratanA shubh pariNAm ke vyavahAr ratnatrayanA pariNAm e badhA sanyogIbhAv hovAthI temano AtmA sAthe sanyogasiddha sambandh chhe. vaLI te badhA bhAvo nimittanA sange utpanna thayelA chhe ne? tethI paN te sanyogI bhAvo chhe. gnAn ane AtmAne svabhAvasiddha sambandh chhe, ekarUpatAno sambandh chhe. gnAn ane AtmA ek chhe. tethI gnAnamAn potApaNe pravartatAn gnAnI AtmAnA mArge pravarte chhe. tyAn AtmAnun ja gnAn, AtmAnun shraddhAn ane AtmAnI ramaNatA-sthiratA thAy chhe ane te dharmanI kriyA chhe. prashna– gnAnanI paryAy paN badalAy to chhe? teno paN utpAd-vyay to thAy chhe? uttara– gnAnanI paryAy (kevaLagnAnanI paN) badalAy to chhe. teno paN utpAd-vyay to thAy chhe. parantu jevo AtmAno shuddha chaitanyasvabhAv chhe te ja jAtano temAn utpAd-vyay thAy chhe. badalAy chhe topaN gnAnanI paryAy chaitanyasvabhAvamay ja rahe chhe. mATe gnAnanI nirmaL paryAyane AtmA sAthe svabhAvasiddha sambandh chhe, tAdAtmyasambandh chhe. ahIn kahe chhe ke AtmA ane krodhAdi Asravone sanyogasiddha sambandh chhe chhatAn potAnA agnAnabhAvane lIdhe jyAn sudhI temano eTale svabhAv-ane vibhAvano visheSh jANato nathI, bhed dekhato nathI tyAn sudhI te agnAnI nishankapaNe vikArIbhAvomAn-AsravomAn potApaNe varte chhe. puNya-pApanA bhAv, dayA, dAn, vrat AdinA shubhabhAv ane AtmAne svabhAvasiddha sambandh nathI paN sanyogasiddha sambandh chhe. panchAdhyAyImAn A shubhAshubh vikArI bhAvone ‘Agantuk’ kahyA chhe. Agantuk eTale (ek samay pUratA) navA mahemAn tarIke AvelA bhAv kahyA chhe. sanyogIbhAv kaho ke Agantuk kaho-ek ja artha chhe. have jyAn sudhI potAnA agnAnapaNAne lIdhe-karmane lIdhe em nahi paN potAnA agnAnane lIdhe, rAgAdi vibhAvabhAvo ane akhanD ekarUp chaitanyasvabhAv-e banneno bhed agnAnI jANato nathI tyAn sudhI te nishankapaNe vibhAvamAn-vikAramAn potApaNe varte chhe. ahAhA! AtmAno svabhAv to shuddha chaitanyamay amRutasvarUp chhe. paN agnAnIne eno kadI anubhav nathI. tethI gnAn te hun em na jANatAn rAg-


PDF/HTML Page 788 of 4199
single page version

vikAr te hun em mAne chhe ane tethI rAgAdi vikAramAn potApaNe varte chhe. paN bhAI! rAg e to jher chhe bApu! jher pItAn pItAn amRut (AtmA)no svAd na Ave, rAg chhe e rog chhe ane rAg mAro evo mithyAtvabhAv mahAn rog chhe. kahyun chhe ne ke ‘Atma-bhrAnti sam rog nahi, sadguru vaidya sujAN.’ anAdino ene AtmabhrAntino rog lAgu paDayo chhe. tene maTADavAnI A vAt chAle chhe.

AtmA antaramAn svabhAvathI bhagavAn svarUpe birAje chhe. tene bhUlIne agnAnI nishank rIte krodhAdi vibhAvomAn potApaNe varte chhe. ‘ane tyAn (krodhAdimAn potApaNe) vartato te, joke krodhAdi kriyA parabhAvabhUt hovAthI niShedhavAmAn AvI chhe topaN te svabhAvabhUt hovAno tene adhyAs hovAthI krodharUp pariName chhe, rAgarUp pariName chhe, moharUp pariName chhe.’

shun kahyun? krodhAdi kriyA parabhAvabhUt hovAthI niShedhavAmAn AvI chhe. vyavahAr ratnatrayanA pariNAm, dayA, dAn, vratAdinA pariNAm sanyogIbhAv hovAthI parabhAvabhUt chhe. tethI te vikArI kriyA niShedhavAmAn AvI chhe. chhatAn te rAganI kriyA mArI potAnI kriyA chhe em mAnavAno tene chirakALathI adhyAs chhe. ahA! rAg chhe te mAro svabhAv chhe em mAnavAnI agnAnIne Tev-Adat thaI gaI chhe. tethI jem viShTAnA kIDAne pharI pharIne viShTAmAn javAnI Tev paDI gaI hoy chhe tem agnAnIne vAramvAr krodharUpe, rAgarUpe ane moharUpe pariNamavAnI Tev paDI gaI chhe. te pramANe te nishank krodharUpe pariName chhe, rAgarUpe pariName chhe, moharUpe pariName chhe. A rIte te rAgAdimAn ekapaNe pariNamato mithyAtvanA bhAvarUpe pariName chhe.

‘have ahIn, je A AtmA potAnA agnAn bhAvane lIdhe, gnAnabhavanamAtra je sahaj udAsIn (gnAtA-draShTA mAtra) avasthA teno tyAg karIne agnAnabhavan vyApArarUp arthAt krodhAdi vyApArarUp pravartato pratibhAse chhe te kartA chhe.’ gnAnavyApArathI bhinna lakShaNavALA puNya-pApanA je kShaNik vikAro paryAyamAn thAy chhe e ja jANe potAno svabhAv hoy em agnAnI mAne chhe. Am rAgAdi vikArathI ekatva mAnanAro agnAnI, gnAtAdraShTAnI sahaj udAsIn avasthAne chhoDI daIne rAgAdi vikArano kartA thAy chhe. ahAhA....! vastuno sahaj chaitanyasvabhAv to evo chhe ke emAnthI gnAtAdraShTAnI sahaj udAsIn nirmaL avasthA ja thAy vikAranI nahi, kemake vastumAn vikAr chhe ja kayAn? gnAnabhavanamAtra eTale jANavun, jANavun, jANavun-em sahaj jANanarUp gnAtAdraShTAnA pariNamananI kriyA thavI joIe. parantu agnAn vaDe teno tyAg karIne agnAnI krodhAdi kriyAmAn ekatvapaNe pravarte chhe ane tethI krodhAdimAn pravartato te krodhAdino kartA chhe.

prashna- gnAnIne paN paryAyamAn rAgAdi thAy chhe ne?


PDF/HTML Page 789 of 4199
single page version

uttara– hA, gnAnIne paryAyamAn rAgAdi thAy chhe-thaI jAy chhe. parantu gnAnI temAn tanmayapaNe pariNamato nathI. hun rAgAdino kartA chhun em ene rAgAdinun svAmitva nathI. e to paryAyamAn thatA rAgAdine jANavApaNe ja pariName chhe. juo! munirAj amRutachandrAchAryane TIkAnA kALamAn TIkA karavAno vikalpa utpanna thayo chhe, paN te vikalpanA kartApaNe pariNamyA nathI, paN sahaj jANavApaNe-gnAtApaNe pariNamyA chhe. ahIn kahe chhe ke agnAnI sahaj udAsIn jANanakriyAno tyAg karIne, rAgamAn ekatva sthApIne rAgAdi kriyAmAn pravarte chhe ane tethI te rAgAdino kartA chhe. tene gnAn pratibhAsavAne badale ekalA rAgAdi ja pratibhAse chhe ane tethI rAgAdimAn pravartato te rAgAdino kartA chhe. ‘ane gnAnabhavanavyApArarUp pravartanathI judAn, je kriyamANapaNe antarangamAn utpanna thatAn pratibhAse chhe evAn krodhAdik te, (te kartAnAn) karma chhe.’ nirmaL gnAnanA pariNamanathI judA-viruddha lakShaNavALA je potAthI (hun karun chhun evA abhiprAyathI) karAy chhe evA antarangamAn utpanna thatA krodhAdik bhAv te mArAn karma chhe em agnAnI mAne chhe. AtmA kartA ane krodhAdik bhAv te mArun karma-A pramANe anAdikALanI agnAnathI thayelI A AtmAnI kartAkarmanI pravRutti chhe. ane A ja sansAranun kAraN chhe. AtmA parano akartA chhe, kemake te parathI bhinna chhe. bIjAne sudhAravA-bagADavA e to agnAnabhAve paN AtmAnun karma nathI. bApu! A samajye ja chhUTako chhe ho. jotA nathI! kShaNavAramAn deh chhoDIne chAlyA jAy chhe. bhAI! A samajyA vinA te kayAn jashe? kayAn utarashe? svarUpane samajyA vinA A kartAkarmanI pravRutti UbhI ja rahe chhe, ane tyAn sudhI janma-maraNanI paramparA UbhI ja rahe chhe. svarUp samajye ja janma-maraNano ant Ave tevo chhe. have kahe chhe-‘e rIte potAnA agnAnane lIdhe kartAkarmabhAv vaDe krodhAdimAn vartatA A AtmAne, te ja krodhAdinI pravRuttirUp pariNAmane nimittamAtra karIne pote potAnA bhAvathI ja pariNamatun paudgalik karma ekaThun thAy chhe.’ juo! AtmA agnAnabhAve krodhAdino kartA thAy chhe. tyAn te krodhAdi pariNAmane nimittamAtra karIne potAnA bhAvathI ja pudgalakarma bandhAy chhe. nimittamAtra karIne-em kahyun chhe. eno artha e ke nimittanI upasthiti chhe, bas eTalun ja. jIvane krodhAdi bhAv thAy chhe mATe tyAn karma ekaThun thAy chhe em nathI. karma, karmanA rajakaNanA sAmarthyathI bandhAy chhe. rajakaNamAn pariNamavAnun sAmarthya chhe. lakhyun chhe ne ke ‘pote potAnA bhAvathI ja pariNamatun paudgalik karma ekaThun thAy chhe.’ aho! A to svatantratAno DhanDhero chhe! AvI svatantratAnI vAt digambar dharma sivAy bIje kayAny nathI. are! digambaramAn paN A kALe ene samajanArA bahu alpa jIvo chhe! jIv agnAnavash shubhAshubh vikArabhAve pariName chhe tyAre te vakhate karmapaNe


PDF/HTML Page 790 of 4199
single page version

pariNamavAnI paudgalik karma-rajakaNonI lAyakAt chhe tethI svakALe te karmanI avasthA thAy chhe. jIvanA shubhAshubh pariNAmane laIne navun karma bandhAy chhe em nathI. shubhAshubh pariNAm to bAhya nimittamAtra chhe. karma rajakaNo potAnI meLe svatantra pariNamI jAy chhe. aho! samayasAranI TIkA adbhut ane ajoD chhe! AvI vAt sAmbhaLavA maLe e jIvanun mahA saubhAgya chhe. ane teno bhAv samaje e to nyAl thaI jAy evI A chIj chhe.

ahA! gnAnarUpe na pariNamatAn rAgarUpe pariNamyo-e teno svakAL chhe mATe rAgarUpe pariNamyo chhe. karmano uday chhe mATe rAgarUpe pariNamyo chhe em nathI. tathA gnAnarUpe pariNamatAn karmano abhAv thayo mATe karmano abhAv thayo tethI gnAnarUpe pariNamyo em paN nathI. gnAn ane AtmA ek chhe-em je gnAnamAn potApaNe vartato pariNamyo te darshanamohano abhAv chhe mATe pariNamyo chhe em nathI. tathA darshanamohano uday chhe mATe mohabhAve pariNamyo chhe em paN nathI. (bannenI pariNamanadhArA svatantra chhe). nimitta chhe, bas eTalI vAt chhe. paramANumAn karmarUp avasthA thavAno teno svakAL chhe tethI potAnI yogyatAthI karmarUp pariName chhe.

jIvanA vikArI bhAvane nimittamAtra karIne karma pote potAthI ja pariNamatun tyAn ekaThun thAy chhe. ‘A rIte jIv ane pudgalano paraspar avagAh jenun lakShaN chhe evA sambandharUp bandh siddha thAy chhe.’ ahIn TIkAmAn traN prakAranA sambandh kahyA-

1. gnAn ane AtmAno tAdAtmyasiddha sambandh. 2. rAg ane AtmAno sanyogasiddha sambandh. 3. karma ane AtmAno paraspar avagAhasiddha sambandh.

vastuno svabhAv gnAn ane vastu dhruv AtmA e beno tAdAtmyasiddha sambandh chhe ane temAn abhedabhAve pariNamavun te dharma chhe.

rAg ane AtmAno sanyogasiddha sambandh chhe chhatAn bene ek mAnIne pariNamavun te agnAn chhe.

karma ane AtmAno ek kShetrAvagAh sambandh chhe. eTale ke karma ane AtmA paraspar ek gnetramAn vyApIne sannikaT rahe evA sambandharUp bandh chhe. jIvanA pariNAmanun nimitta pAmIne karmanA pudgalo ek kShetre avagAhIne rahe chhe topaN bhAvathI tadna judA chhe. ek kShetre rahe chhe tene paraspar avagAh jenun lakShaN chhe evA sambandharUp bandh kahevAy chhe.

have kahe chhe-‘anekAtmak hovA chhatAn (anAdi) ek pravAhapaNe hovAthI jemAnthI ItaretarAshray doSh dUr thayo chhe evo te bandh, kartAkarmanI pravRuttinun nimitta je agnAn tenun nimitta chhe.’


PDF/HTML Page 791 of 4199
single page version

anekAtmak eTale jIv-pudgalano em be dravyono je bandh chhe emAn ItaretarAshray doSh nathI, kemake anAdi pravAhapaNun chhe. (AnAthI A ane enAthI e-ene ItaretarAshray doSh kahe chhe. jIvanA rAg-pariNAmathI bandh ane e ja bandhathI rAgapariNAm thAy to ItaretarAshray doSh kahevAy. parantu em nathI. agnAnI jIv rAgadveSharUpe pariName tyAre navAn karma bandhAy ane te amuk sthiti sudhI ekakShetrAvagAhe rahe; tathA je rAgadveSharUpe pariName chhe emAn pUrvanA karmano uday nimitta hoy chhe. A pramANe je pariNAmathI karmano bandh thayo te bandh vikAr pariNAmanun nimitta thatun nathI, paN te pariNAmamAn jUnA karmano uday nimitta thAy chhe. tathA je vikArI pariNAm thayA te navIn karmabandhanun nimitta thAy chhe. A pramANe ItaretarAshray doSh nathI.)

pahelAn AtmA shuddha hato ane pachhI vikArI thayo, pahelAn karmabandh nahoto ane pachhIthI karma bandhAyAn em nathI. arthAt AtmAnA vikArI pariNAmathI karma thayAn ane karmathI vikArI pariNAm thayA em nathI. banne anAdithI svatasiddha chhe. anAdikALathI karma karmarUpe ane AtmAnA pariNAm vikArarUpe svatantrapaNe thatA AvyA chhe. koIthI koI thayA chhe em nathI. anAdithI purANAn karma kharatAn jAy ane enun nimitta pAmIne jIvamAn navA navA vikArI pariNAm thatA jAy tathA enun nimitta pAmIne navAn karma bandhAtAn jAy em pravAh chhe; A pramANe anAdi pravAhapaNAne lIdhe jIv-pudgalano je bandh thAy chhe emAn ItaretarAshray doSh nathI.

anAdikALathI Avo je bandh chhe te kartAkarmanI pravRuttinun nimitta je agnAn tenun nimitta chhe.

kartAkarmanI pravRuttinun nimitta agnAn chhe. ane agnAnanun nimitta pUrvanAn jUnAn karmano bandh chhe. agnAn kAI AtmAno mUL svabhAv nathI. agnAn-paryAy svayam (ashuddha) upAdAn chhe ane tenun nimitta pUrvano karmabandh chhe. karma chhe te kAI agnAn karAvI de chhe em nathI, parantu pote jyAn lagI rAg-dveSh-agnAn karyA kare chhe tyAn lagI karma nimitta thAy chhe.

nij chaitanyasvabhAvanA lakShe jene agnAn TaLI jAy chhe tene kartAkarma pravRutti maTe chhe ane karmabandh paN TaLI jAy chhe. tathA je svabhAvanA lakShe pariNamato nathI tene agnAn chhe, tene kartAkarmanI pravRutti chhe ane navo navo karmabandh paN chhe. AvI vAt chhe.

* gAthA 69–70 bhAvArtha uparanun pravachan *

‘A AtmA jem potAnA gnAn-svabhAvarUp pariName chhe tem jyAnsudhI krodhAdirUp paN pariName chhe, gnAnamAn ane krodhAdimAn bhed jANato nathI, tyAnsudhI tene kartAkarmanI pravRutti chhe.’


PDF/HTML Page 792 of 4199
single page version

jem agnimAn uShNatA ekarUp chhe tem AtmA ane eno gnAnasvabhAv ekarUp chhe, tadrUp chhe, tAdAtmyarUp chhe. AvA gnAnasvabhAvI AtmAnI sanmukh thaI ekAgratA thatAn je pariNaman thayun te gnAnanI kriyA chhe. te samyagdarshan-gnAn-chAritrarUp dharma chhe. A kriyA nij svabhAvarUp hovAthI niShedhI shakAtI nathI. parantu gnAn ane rAgAdi vikAr bhinna chhe. gnAn AnandasvarUp chhe ane vikAr dukharUp chhe. Am gnAn ane rAgAdi vikAranI bhinnatA nahi jANavAthI, jANe ke puNya-pApanA shubhAshubh vikArI bhAv potAno svabhAv chhe em mAnIne jyAnsudhI shubhAshubhabhAve pariName chhe tyAnsudhI te (agnAnI) vikArI pariNAmano kartA thAy chhe, ane vikArI pariNAm tenun karma chhe. paradravyano kartA to AtmA chhe ja nahi, kemake paradravya bhinna svatantra chIj chhe. e (paradravya) svayam potAnA kAraNe pariName chhe. chhatAn paradravyane hun karun chhun. sharIr, man, vANInI kriyA hun karun chhun-em je mAne te mithyAdraShTi chhe. tathA paryAyamAn je shubhAshubh vikArI bhAvo thAy, dayA, dAn AdinA pariNAm thAy teno hun kartA chhun em mAne te paN agnAnI mithyAdraShTi chhe. ahAhA....! AtmA vastu gnAnasvabhAvI, sarvagnasvabhAvI trikALI dhruv sahaj shuddha dravya chhe. emAn rAg nathI, puNya nathI, pAp nathI, vikAr nathI ke alpagnatA nathI. e to anant shaktiono pinD paripUrNa chaitanya bhagavAn chhe. emAn jyAn draShTi ekAgra thaI tyAn pariNaman nirmaL thayun. e nirmaL pariNaman AtmAnI svabhAvabhUt dhArmik kriyA chhe ane te niShedhavAmAn AvI nathI. parantu A akhanD ekarUp chaitanya bhagavAn te hun em potAnA astitvano agnAnIne svIkAr nathI. e to dayA, dAn, vratAdinA pariNAm je rAg chhe te mArA chhe, em mAne chhe. ane em mAnIne rAgabhAve pariNamato te rAgano kartA thAy chhe. are! jagatanA jIvone AvA sUkShma tattvanI khabar ja kayAn chhe! parantu bhAI! A samajavun paDashe. A samajyA vinA janma-maraNathI chhUTavAno bIjo koI upAy nathI. are! jagatanA jIvoe rAganI ruchimAn chaitanyasvabhAvI nij AtmAno tyAg karI dIdho chhe, traNalokanA nAthane hey karI dIdho chhe. AnAthI bIjo krodh ane dveSh shun chhe? nirmaLAnandano nAth chaitanyasvabhAvI bhagavAn AtmAnI sanmukh na jotAn enAthI viruddha rAgamAn ekatva karI joDAI javun e ja krodh ane dveSh chhe. ahIn kahe chhe gnAnasvarUpI AtmA ane krodh-mAn-mAyA-lobharUp vikAro e benI bhinnatA jANato nathI tyAn sudhI jIvane kartAkarmanI pravRutti chhe. vikArI pariNAm te mArun kartavya ane hun teno kartA em agnAnI mAne chhe, ane em pariName chhe. sharIr, man, vANI ityAdi paradravyanI kriyAno


PDF/HTML Page 793 of 4199
single page version

kartA-e vAt to ahIn chhe ja nahi, kemake paradravya to bhinna svatantra chhe. enI kriyAno kartA to agnAnI paN nathI.

are! jIvane potAnI darakAr nathI ke are! mArun shun thashe? rAt-divas raLavun-kamAvun, khAvun-pIvun, haravun-pharavun ityAdimAn ja samay vItI jAy chhe. A to samay (kalyAN karavAno) vItI jAy chhe. bhAI! tun marIne tattvanI draShTi vinA kayAn jaIsh? traNalokanA nAth devAdhidev paramAtmA kahe chhe ke-tun AtmA chho, puNya-pApanA bhAv e to Asrav chhe. e Asrav tun nathI. Am bannenI bhedadraShTi karI gnAnasvarUpI nij Atmatattvane grahaN kar, kemake te svabhAvabhUt kriyA chhe, dharmanI kriyA chhe.

tadna sIdhI saraL vAt chhe. samajavA mAge to samajAy em chhe. AtmA ane Asravano jyAn lagI bhed jANe nahi tyAn sudhI kartAkarmanI pravRutti paryAyamAn rahyA kare chhe.

krodhAdirUp pariNamato te pote kartA chhe ane krodhAdi tenun karma chhe. kharekhar to te samayanI paryAy te ja kartA ane te ja enun karma chhe. je shubhAshubh rAg pariNAm chhe eno kartA e paryAy, karma paN e paryAy, sAdhan-sampradAn, apAdAn ane adhikaraN -e paryAy chhe. paryAyanAn ShaTkArak svatantra chhe. enAthI te pariNAm svatantra utpanna thAy chhe. agnAnI te vikArI pariNAmano potAne kartA mAnI vikArIkarmapaNe pariName chhe ane te sansAr chhe. enAthI navo bandh thAy chhe.

dharmI jIv AtmA ane rAgane bhinna jANato gnAnanI kriyArUp pariName chhe. gnAnanI kriyAno hun kartA ane gnAnanI kriyA te mArun karma em dharmI mAne chhe. kharekhar to gnAnanI nirmaL paryAyano kartA e paryAy pote, enun karma paN e paryAy pote chhe. nirmaL paryAy paN enA ShaTkArakathI svatantrapaNe utpanna thAy chhe. dhruvamAn ekAgra thatAn je svabhAvaparyAy thaI te dharma chhe. e paryAyano kartA paryAy chhe. ahIn AtmA eno kartA chhe em kahyun te abhedathI vAt karI chhe.

‘anAdi agnAnathI kartAkarmanI pravRutti chhe, kartAkarmanI pravRuttithI bandh chhe ane te bandhanA nimittathI agnAn chhe; e pramANe anAdi santAn chhe, mATe temAn ItaretarAshray doSh Avato nathI.’

juo! svarUpanA bhAn vinA vikArano svAmI thaI jIv pote vikAr kare tyAre navo karma-bandh thAy chhe. je karma bandhAy chhe te svayam svata potAnA kAraNe bandhAy chhe. karmarUpe bandhAvAnI lAyakAtavALA paramANu svayam potAthI karmarUpe pariName chhe. tyAn jIv ane karmanun ekakShetrAvagAhe rahevun e sambandh chhe, paN ekabIjAnA kartAkarmapaNe thavun evo sambandh nathI.


PDF/HTML Page 794 of 4199
single page version

e bandhanA nimittathI agnAn chhe. eTale ke e bandhanA udayakALe pote svatantrapaNe navun agnAn kare chhe tyAre pUrvakarmano bandh nimitta chhe. bandhane laIne agnAn chhe em nathI paN pote svayam agnAnarUpe pariName chhe tyAre pUrvanA bandhanA udayane tenun nimitta kahevAmAn Ave chhe. bandhanun to nimitta chhe, upAdAn svayam potAnun agnAn (paryAy) chhe. A pramANe anAdi santAn chhe, pravAh chhe. navA karmabandhanun nimitta agnAnabhAv chhe ane e agnAnabhAvanun nimitta to jUnAn pUrvanAn karmano uday chhe. A pramANe anAdi pravAh chhe, mATe emAn itaretarAshray doSh Avato nathI.

prashna- ‘मोहावरणक्षयात्’–shAstramAn to em Ave chhe ne?

uttara– ‘mohAvaraNakShayAt’ eTale mohano sarvathA kShay thavAthI sarvagnapad pragaT thAy chhe. parantu tyAn je svadoSh chhe te nishchayathI AvaraN chhe ane karmanun nimitta chhe te vyavahArathI AvaraN chhe.

vaLI jyAn em Ave ke be kAraNothI kArya thAy chhe-1. upAdAnakAraN ane 2. sahakArIkAraN. tyAn eno artha e chhe ke sahakArI (nimittapaNe) ek chIj chhe tenun gnAn karAvyun chhe, paN sahakArI kAraNathI upAdAnamAn kArya thAy chhe em bIlakul nathI. rAganI utpatti AtmA svata potAnA agnAnabhAvathI kare chhe ane karmano bandh paN svata (rajakaNonI) potAnI yogyatAthI thAy chhe. vikAr thavAnI potAnI yogyatA chhe ane je karma bandhAyAn te enI yogyatAthI bandhAyAn chhe. vikAr karyo mATe karmane bandhAvun paDayun em nathI, tathA karmanA udayanA kAraNe vikAr thayo em paN nathI. sarvatra yogyatA ja kAryanI sAkShAt sAdhak chhe. nimitta e vAstavik kAraN nathI, upachArathI kAraN kahevAy chhe.

A rIte jyAn sudhI AtmA agnAnathI krodhAdi karmano kartA thaI pariName chhe tyAnsudhI kartAkarmanI pravRutti chhe ane tyAnsudhI karmano bandh thAy chhe.

[pravachan nan. 11p, 116, 117 * dinAnk 4-7-76 thI 6-7-76]

PDF/HTML Page 795 of 4199
single page version

gAthA–71

कदाऽस्याः कर्तृकर्मप्रवृत्तेर्निवृत्तिरिति चेत्–

जइया इमेण जीवेण अप्पणो आसवाण य तहेव।
णादं होदि विसेसंतरं तु
तइया ण बंधो से।। ७१।।

यदानेन जीवेनात्मनः आस्रवाणां च
तथैव।
ज्ञातं भवति विशेषान्तरं तु तदा न बन्धस्तस्य।। ७१।।

have pUchhe chhe ke A kartAkarmanI pravRuttino abhAv kayAre thAy chhe? teno uttar kahe chhe-

A jIv jyAre Asravonun tem nij AtmA taNun,
jANe visheShAntar, tadA bandhan nahIn tene thatun. 71.

gAthArtha– [यदा] jyAre [अनेन जीवेन] A jIv [आत्मनः] AtmAnA [तथा एव च] ane [आस्रवाणां] AsravonA [विशेषान्तरं] taphAvat ane bhedane [ज्ञातं भवति] jANe [तदा तु] tyAre [तस्य] tene [बन्धः न] bandh thato nathI.

TIkA– A jagatamAn vastu chhe te svabhAvamAtra ja chhe, ane ‘sva’nun bhavan te sva- bhAv chhe (arthAt potAnun je thavun-pariNamavun te svabhAv chhe); mATe nishchayathI gnAnanun thavun- pariNamavun te AtmA chhe ane krodhAdikanun thavun-pariNamavun te krodhAdi chhe. vaLI gnAnanun je thavun- pariNamavun chhe te krodhAdikanun paN thavun-pariNamavun nathI, kAraN ke gnAnanA thavAmAn (-pariNamavAmAn) jem gnAn thatun mAlUm paDe chhe tem krodhAdik paN thatAn mAlUm paDatAn nathI; ane krodhAdikanun je thavun-pariNamavun te gnAnanun paN thavun-pariNamavun nathI, kAraN ke krodhAdikanA thavAmAn (-pariNamavAmAn) jem krodhAdik thatAn mAlUm paDe chhe tem gnAn paN thatun mAlUm paDatun nathI. A rIte AtmAne ane krodhAdikane nishchayathI ekavastupaNun nathI. A pramANe AtmA ane Asravono visheSh (-taphAvat) dekhavAthI jyAre A AtmA temano bhed (bhinnatA) jANe chhe tyAre A AtmAne anAdi hovA chhatAn paN agnAnathI utpanna thayelI evI (paramAn) kartAkarmanI pravRutti nivRutta thAy chhe; tenI nivRutti thatAn agnAnanA nimitte thato paudgalik dravyakarmano bandh paN nivRutta thAy chhe. em thatAn, gnAnamAtrathI ja bandhano nirodh siddha thAy chhe.

bhAvArtha– krodhAdik ane gnAn judI judI vastuo chhe; gnAnamAn krodhAdik nathI,


PDF/HTML Page 796 of 4199
single page version

krodhAdikamAn gnAn nathI. Avun temanun bhedagnAn thAy tyAre temanA ekapaNArUp agnAn maTe ane agnAn maTavAthI karmano bandh paN na thAy A rIte gnAnathI ja bandhano nirodh thAy chhe.

have pUchhe chhe ke A kartAkarmanI pravRuttino abhAv kayAre thAy chhe? teno uttar kahe chhe-

* * *

* gAthA 71 TIkA uparanun pravachan *

‘A jagatamAn vastu chhe te svabhAvamAtra ja chhe, ane ‘sva’nun bhavan te svabhAv chhe. (arthAt potAnun je thavun-pariNamavun te svabhAv chhe); mATe nishchayathI gnAnanun thavun-pariNamavun te AtmA chhe ane krodhAdikanun thavun-pariNamavun te krodhAdi chhe.’

juo! A vastunI vyAkhyA kahI. vastu chhe te svabhAvamAtra ja chhe. eTale jeTalo svabhAv chhe teTalI ja vastu chhe. jeTalo vikAr chhe te paramArtha vastu-AtmA nathI. ahAhA....! je bhAve sarvArthasiddhinun pad maLe ke je bhAve tIrthankar nAmakarma bandhAy te bhAv AtmA nathI em ahIn kahe chhe. svabhAvamAn paN vastu to nathI paN A je krodhAdinun thavun-pariNamavun chhe te paN vastu nathI, AtmA nathI.

‘sva’nun bhavan te svabhAv chhe. potAnun je thavun-pariNamavun te svabhAv chhe. A siddhAnt kahyo. mATe nishchayathI gnAnanun thavun-pariNamavun te AtmA chhe. ahAhA....! nishchayathI gnAnanun thavun eTale jevo gnAnasvabhAv chhe te-rUpe pariNamavun te AtmA chhe. samyagdarshanapaNe, samyaggnAnapaNe, samyakchAritrapaNe, atIndriy AnandapaNe pariNamavun te AtmA chhe. AtmA nirmaL gnAn- shraddhAn-shAntipaNe pariName te AtmA chhe.

prashna- to niyamasAramAn shuddhabhAv adhikAranI gAthA 38 mAn to em Ave chhe ke trikALI dhruv chaitanyasvabhAvamay vastu chhe te AtmA chhe. tyAn samvar, nirjarA ane mokShanI paryAyane to hey kahIne te AtmA nathI em kahyun chhe. A kevI rIte chhe?

uttara– bhAI! tyAn niyamasAramAn apekShA judI chhe. tyAn to dhyAtAnun je dhyey, je samyagdarshanano viShay trikALI shuddhabhAv, shuddha chaitanyamay vastu chhe te batAvavAnun prayojan chhe. trikALI shuddha vastu, avinAshI AtmA te ekanA Ashraye ja samyagdarshan Adi dharma thAy chhe mATe tene upAdey kahyo. jyAre paryAy to kShaNavinAshI chhe ane tenA Ashraye samyagdarshan thatun nathI paN vikalpa thAy chhe tethI samvar, nirjarA, mokShanI paryAyane tyAn (Ashray karavA mATe) hey kahI. vaLI trikALI dhruv dravyamAn paryAy nathI tethI te (nirmaL paryAy) AtmA nathI em kahyun chhe. jyAre ahIn to kartAnun karma batAvavAnI vAt chhe. eTale kahe chhe ke vastu rAgapaNe na pariNamatAn svabhAvapaNe-gnAnapaNe pariName te AtmA


PDF/HTML Page 797 of 4199
single page version

chhe. rAganun thavun, rAgapaNe pariNamavun te AtmA nahi. AtmA to shuddha gnAnAnandasvabhAvI vastu chhe. mATe nirmaL gnAn-AnandapaNe pariNamavun te AtmA chhe. jevo AtmAno svabhAv chhe te-rUpe tenA pariNamananI dashA thAy te AtmA chhe. jevI shuddha chaitanyamay vastu chhe tevun (shuddha chaitanyamay) pariNaman thavun te kartAnun karma chhe em ahIn vAt chhe.

dayA, dAn, vrat Adi shubharAganA vikArI pariNAm te mArun karma ane hun teno kartA- em agnAnI mAne chhe. gnAnI to kahe chhe ke gnAnasvabhAvanA lakShe je nirmaL gnAnarUpe pariNaman thayun te mArun karma chhe, rAg thAy te mArun karma nahi. Avo vItarAgano mArga bahu jhINo chhe. parantu lokoe bahArathI kriyAkAnDane ja dharma mAnyo chhe. ghaNAne em thAy ke A to vyavahArano lop thAy chhe, parantu ahIn to spaShTa kahe chhe ke rAgabhAv e tArA svarUpamAn nathI ane tene tun tArun kArya mAne e agnAn chhe.

gnAnanun thavun-pariNamavun te AtmA chhe ane krodhAdikanun thavun-pariNamavun te krodhAdi chhe. svabhAvane bhUlIne puNya-pApanA vikArI bhAvarUpe thavun e vikAr chhe, AtmA nathI. shubharAgarUpe pariNamavun e svabhAv pratyenA virodhavALo bhAv krodh chhe. evA krodhapaNe thayo te AtmA nathI, anAtmA chhe. jagatanI vAtothI ghaNo pher chhe. jagat mAne ke na mAne vAt to A ja satya chhe. jagat to anAdithI Undhe raste chhe.

‘vaLI gnAnanun je thavun-pariNamavun chhe te krodhAdikanun paN thavun-pariNamavun nathI, kAraN ke gnAnanA thavAmAn (pariNamavAmAn) jem gnAn thatun mAlUm paDe chhe tem krodhAdik paN thatAn mAlUm paDatAn nathI.’

shun kahyun? gnAnasvarUpI bhagavAn AtmA gnAnarUpe pariName te vakhate vikArapaNe paN pariName em nathI. ahAhA....! shuddha chaitanyasvabhAv prati DhaLIne chaitanyanI ruchipUrvak jene antar-pariNaman thayun tene rAgAdi-krodhAdinI ruchi nathI. ek myAnamAn be talavAr rahI shaktI nathI. dharmI jIv gnAnasvabhAvanA premapaNe pariName te vakhate rAganA premapaNe paN pariName em bIlakul hoI shake nahi.

svabhAvapaNe pariNaman thavun te gnAnInun karma ane rAgapaNe pariNaman thavun te agnAnInun karma chhe. paranun karavun e vAt to chhe ja nahi. paranun kArya to koI karI shakto ja nathI. Avun dharmanun tattva ghaNun sUkShma chhe. bhAI! jene vikalpano dvandva chhUTI, svabhAvanA Ashraye nirvikalpa nirvikArI gnAnanun pariNaman thavun te dharma chhe. ahAhA....! munidashAmAn to traN kaShAyano abhAv thaI andar atIndriy AnandanI laher UThatI hoy chhe, ane bahAramAn sahaj nagna dashA hoy chhe. andar kaShAyathI nagna ane bahAr vastrathI nagna-evI shuddha chaitanyanA AnandamAn jhUlatI munidashA koI alaukik chIj chhe, bApu!


PDF/HTML Page 798 of 4199
single page version

AtmAno chaitanyasvabhAv arUpI atisUkShma chhe. dayA, dAn, vrat, bhakti Adi shubharAganA pariNAmane puNya-pAp adhikAramAn sthUL kahyA chhe. je potAnA sUkShma svabhAve pariName tene AtmA kahIe, ane rAg-dveShanA sthUL vikArapaNe pariName tene AtmA nahi eTale anAtmA kahIe. ahIn kahe chhe ke je chaitanyasvabhAve-AtmabhAve pariName te sAthe rAgAdi anAtmabhAve paN pariName em banI shake nahi.

prashna– gnAnIne paN rAgAdi to hoy chhe?

uttara– hA, sAdhakadashAmAn gnAnIne paN rAg hoy chhe, paN gnAnapaNe pariNamatA gnAnInA gnAnapariNamanathI te rAg bhinna rahI jAy chhe. je rAg thAy tene jANavApaNe eTale ke tenA gnAtApaNe gnAnI pariName chhe. kartApaNe nahi. je rAg Ave tene jANato gnAnI gnAnarUpe pariName chhe paN rAgarUpe pariNamato nathI. gnAnIne je rAg thAy tenAn ene ruchi ane svAmitva nathI.

gnAnanun pariNamavun te krodhAdinun pariNamavun nathI. kAraN? kAraN ke gnAnanA thavAmAn jem gnAn thatun mAlUm paDe chhe tem krodhAdik paN thatAn mAlUm paDatAn nathI. ahAhA...! gnAnAnandasvabhAvI vastu AtmA jyAre gnAn ane Anand svabhAve nirmaL pariNamato bhAse chhe te vakhate te rAgapaNe ke krodhAdipaNe pariNamato bhAsato nathI. paripUrNa vItarAgatA na thaI hoy tyAn sudhI gnAnIne rAg Ave kharo, parantu tene (rAgane) jANavApaNe hun pariNamun chhun, rAgapaNe nahi em te mAne chhe. A sAmbhaLIne koI kahe ke A to badhI nishchayanI vAto chhe. parantu bhAI! nishchayanI vAt eTale ja sAchI vAt. bhAI! vastu-svarUp ja Avun chhe. ‘jain tattvamImAnsA’mAn panDit shrI phUlachandajIe lakhyun chhe ke potAnA svabhAvanI puShTi karavI e nishchay chhe.

bhAI! bahu dhIrajathI A samajavA jevI vAto chhe. pratham em siddha karyun ke AtmA svabhAvamAtra vastu chhe. prabhu! tun koN chho? to kahe chhe ke-tun svabhAvamAtra vastu chho, chaitanyamAtra vastu chho; rAg ane puNya pAp e tun nahi. ahAhA...! AvI chaitanyasvabhAvamay vastu-AtmAne draShTimAn letAn je svabhAvanun-chaitanyanun pariNaman thAy te dharma chhe ane te veLA dharmI jIvane jem chaitanyanun pariNaman thatun mAlUm paDe chhe tem rAganun pariNaman thatun mAlUm paDatun nathI. bahu jhINI vAt, bhAI! kahe chhe ke banne kriyA ek sAthe thaI shaktI nathI. ahAhA...! rAgathI bhinna paDIne svabhAvapaNe jyAn gnAn pariNamyun tyAn gnAnIne-hun kartA ane je gnAnanI paryAy thaI, AnandanI paryAy thaI te mArun kArya em pratibhAse chhe paN hun rAg karun chhun ane rAg mArun kArya em pratibhAsatun nathI. aho! dharmanA sthambh evA digambar santoe gajabanI vAto karI chhe. dharmanA svarUpanI AvI vAt bIje kayAny nathI.


PDF/HTML Page 799 of 4199
single page version

have kahe chhe-‘ane krodhAdikanun je thavun-pariNamavun te gnAnanun paN thavun-pariNamavun nathI, kAraN ke krodhAdikanA thavAmAn jem krodhAdik thatAn mAlUm paDe chhe tem gnAn paN thatun mAlUm paDatun nathI.’ jIv krodhAdi kaShAyanI ruchipaNe pariName te vakhate chaitanya-svabhAvapaNe-gnAnapaNe paN pariName em hoI shaktun nathI em ahIn kahe chhe.

juo! kartAkarma siddha karavun chhe ne! ahIn be vAt karI chhe.

1. jene chaitanyasvabhAvamay shuddha AtmAnI draShTi thaI te jIv (gnAnI)ne pote gnAnapaNe, AnandapaNe, shAntipaNe pariName chhe em bhAse chhe paN rAgapaNe, AkuLatApaNe, ashAntipaNe pariName chhe em mAlUm paDatun nathI.

2. ane svabhAvanA bhAn vinA jyAre jIv (agnAnI) krodhAdi kaShAyanI-rAganI ruchipaNe pariName tyAre krodhAdi kaShAyarUpe thato mAlUm paDe chhe paN gnAnapaNe-shuddhapaNe pariNamato mAlUm paDato nathI.

ahIn to chaitanyasvabhAv ane karma vibhAv e bannene bhinna pADayA chhe. paryAy uparanI draShTi chhoDIne jene dravya upar draShTi gaI ene gnAn ane Anandanun ja karma chhe. e gnAn ane Anandano ja kartA chhe. kharekhar to paryAy pote kartA ane paryAy pote ja karma chhe. 47 nayanA adhikAramAn je em kahyun chhe ke-rAg chhe te mArun pariNaman chhe em gnAnI jANe chhe tyAn, rAgamAn bhaLIne ene jANe chhe em nathI, paN rAgathI bhinna rahIne jANe chhe. ahIn kahe chhe ke bhagavAn pUrNAnandasvarUp AtmAnun jene bhAn thayun tene gnAn ane shAntinun ja ekalun vedan chhe. ane vrat, tap, bhakti, pUjA ityAdi shubharAgathI dharma thAy chhe em jene rAganI ruchi chhe evo mithyAdraShTi jIv pote rAgapaNe pariNamato bhAse chhe, paN gnAnapaNe pariNamato bhAsato nathI.

prashna– to shun gnAnIne rAganun pariNaman chhe ja nahi?

uttara– bhAI! em nathI. paryAyamAn jyAn sudhI puruShArthanI mandatA chhe tyAn sudhI gnAnIne (yathAsambhav) rAganun pariNaman chhe, paN te ene jANe chhe. vyavahAre jANelo prayojanavAn chhe em (gAthA 12 mAn) kahyun chhe ne? eTale ke rAg je ashuddhatAno ansh chhe tene te jANe chhe- jANavApaNe pariName chhe (kartApaNe nahi). bhAI! svabhAvanI ruchinA pariNaman vakhate vikAranI ruchinun pariNaman ane vikAranI ruchinA pariNaman vakhate svabhAvanI ruchinun pariNaman-em be ek samayamAn ekasAthe hoI shake nahi em ahIn kahe chhe. AvI vAt je trilokInAth sarvagna parameshvaranI divyadhvanimAn AvI te pote anubhav karIne santoe jagat sAme jAher karI chhe.

kahe chhe-mArga to A ja chhe. rAgathI bhinna paDatAn jyAn bhedagnAn thayun, samyagdarshan-samyaggnAn thayun tyAn hun shuddhapaNe pariNamun chhun em gnAnIne bhAse chhe; alpa ashuddha


PDF/HTML Page 800 of 4199
single page version

pariNaman je chhe te tyAn (dravyadraShTinI pradhAnatAmAn) gauN chhe. ane bhedagnAnanA abhAvamAn jyAn ekalun ashuddhatArUp pariNaman bhAse chhe tyAn mithyAdraShTine AtmA shuddhapaNe bhAsato ja nathI. paranI dayA hun pALun chhun evA kartApaNAnA bhAvanA bhAsanamAn hun shuddha chaitanyaghan gnAtApaNe pariNamun chhun em hoI shaktun ja nathI. gnAtA vakhate kartA nahi ane kartA vakhate gnAtA nahi. aho! digambar santoe koI alaukik mArga batAvyo chhe!

‘A rIte AtmAne ane krodhAdikane nishchayathI ek vastupaNun nathI.’ AtmAno svabhAv shuddha chaitanya chhe. ane krodhAdi Asravo chhe e AtmAthI viruddha svabhAvavALA chhe. tethI AtmAno svabhAv ane krodhAdik vibhAv e banne ek vastu nathI. krodhAdi bhAvo to AtmAnA svabhAvano anAdar ane aruchi thatAn thayelA chhe. tethI AtmA ane krodhAdik bhAvo ek nathI.

ahAhA...! AtmA-vastu shuddha chidghan atIndriy Anandano pinD prabhu chhe. enI jene antardraShTi thaI tene to AtmA gnAnapaNe, nirAkuL AnandapaNe pariNamelo bhAse chhe, parantu krodhAdik vikAranA premamAn phasAIne je paryAyabuddhie vikArapaNe pariNamyo tene shuddha chaitanyanun gnAtApaNe pariNaman bhAsatun nathI-hotun nathI. ahAhA...! koI drurddhar tap kare, maun pALe ke chha kAyanA jIvanI rakShA kare, paN jo tene rAganI-krodhAdinI ruchi chhe to tene chaitanyanun shuddha gnAtApaNe pariNaman bhAsatun nathI-hotun nathI. bhAI! jene paralakShI kShayopashamavisheShanI paN adhikatA (gaurav) bhAse chhe tene paN vikAranun ja pariNaman bhAse chhe. parasattAvalambI gnAnanA premamAn tene chaitanyasvabhAv pratye anAdar ja rahelo chhe. tene chaitanyasvarUpI AtmA ane tenA nirmaL gnAn-pariNamananI khabar ja nathI.

lokone AvI nishchayanI vAt AkarI paDe chhe, paN shun thAy? ekAnt thaI gayun, ekAnt thaI gayun-em rADo pADe chhe, paN bhAI! A to samyak ekAnta chhe. bApu! vItarAg dharmanI vAt jarA dhIraj rAkhIne sAmbhaLavA jevI chhe, samajavA jevI chhe. dharma e kAI bahAranI panDitAIno viShay nathI, e to antaranI chIj chhe. anubhavanI chIj chhe.

kahyun nathI ke-vastuno svabhAv te dharma? ahAhA...! vastuno svabhAv shuddha gnAn ane Anand chhe. ane te eno trikALI dharma chhe. have te trikALIne lakShamAn laI nirmaL gnAn ane AnandapaNe pariName tenun nAm pragaT dharma chhe. ane trikALIno anAdar karIne dayA, dAn, vrat, tap Adi puNyabhAvanA premamAn rokAI vikArapaNe pariName chhe te svabhAvathI viruddha adharma chhe, tene chaitanyasvabhAvanun pariNaman hotun nathI.

antaramAn chaitanyamUrti Anandano nAth bhagavAn AtmA nitya birAjamAn chhe. enun astitva jene potApaNe bhAsyun nathI teNe kayAnk to potApaNe astitva mAnyun chhe ne! teNe paryAyamAn je krodhAdi kaShAy chhe temAn potAnun astitva mAnyun chhe. eTale te