Pravachan Ratnakar-Gujarati (English transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 58 of 210

 

PDF/HTML Page 1141 of 4199
single page version

dharmI jANe chhe ke AnandanI sAthe rAgane bheLavavo, bannenA ekapaNAno vikalpa karavo te agnAnathI chhe. A rIte parane ane potAne bhinna jANe chhe. dharmI jIv svaparane bhinna jANe chhe; rAgane ane gnAnane bhinna jANe chhe.

have kahe chhe-‘tethI akRutrim (nitya), ek gnAn ja hun chhun parantu kRutrim (anitya), anek je krodhAdik te hun nathI em jANato thako ‘‘hun krodh chhun’’ ityAdi Atmavikalpa jarApaN karato nathI; tethI samasta rktRutvane chhoDI de chhe.’

A shubhAshubh rAg chhe te kRutrim, anitya ane dukharUp chhe ane hun to akRutrim, nahi karAyelI evI trikALI sattvarUp nitya chIj chhun, ahAhA...! ek gnAn ja hun chhun. A palaTatI paryAy te hun nahi em gnAnI jANe chhe. hun to akRutrim trikALI dhruv ek gnAyak tattva chhun. A gnAnanA je bhed paDe te mArI chIj nathI. AvA shuddha gnAyakarUp paramAtmAne antarangamAn anubhave tenun nAm dharma chhe.

sarvagnadev arihant paramAtmAnun A kathan chhe. te anAdithI AchAryo kahetA AvyA chhe. bhAI! tane khabar nathI eTale navun lAge chhe paN A navun nathI. A to asalI purANI chAlI AvatI vAt chhe. kahe chhe-akRutrim ek gnAn ja hun chhun ane kRutrim krodh, mAn, mAyA, lobh, puNya, pAp AdinA anekarUp vikalpa te hun nathI em dharmI jANe chhe. A pramANe jANato gnAnI hun krodh chhun, mAn chhun, mAyA chhun, lobh chhun ityAdi kinchitmAtra vikalpa karatA nathI; tethI samasta rktRutvane chhoDI de chhe. rAgAdi je vikalpa thAy teno hun jANanAr mAtra chhun, kartA nahi-em sakal rktRutvane chhoDI de chhe.

have kahe chhe-‘tethI sadAy udAsIn avasthAvALo thayo thako mAtra jANyA ja kare chhe; ane tethI nirvikalpa, akRutrim, ek vignAnaghan thayo thako atyant akartA pratibhAse chhe.’

parano kartA agnAnathI chhe em jANe te rAgane chhoDI de chhe. rAgathI bhinna nij chaitanyasvarUpanun bhAn thatAn samasta rktRutvane chhoDI de chhe. tethI sadAy udAsIn avasthAvALo thayo thako mAtra jANyA ja kare chhe. ahAhA...! gnAtAdraShTA raheto thako dayA, dAn Adi vikalpano gnAnI kartA thato nathI. hun dayA karun chhun, hun dAn karun chhun-em dayA, dAnanA vikalpano te kartA thato nathI. mAtra je alpa kaShAy chhe tene te jANyA ja kare chhe ane svarUpasthiratA vadhArIne teno paN abhAv karI de chhe. ahAhA...! Anun nAm samyagdarshan ane dharma chhe.

gharabAr, kuTumb, bairAn-chhokarAn e badhAn potAnAn chhe em mAnIne agnAnI chopher gherAI gayo chhe. are bhAI! koI jIv kayAnyathIy Avyo ane koI kayAnyathI Avyo. temane ekabIjA sAthe kharekhar kAI sambandh nathI. patnIno jIv Avyo hoy tiryanchamAnthI ane patino jIv Avyo hoy svargathI. be thaI gayA bhegA tyAn mAne ke ‘mArI patnI’


PDF/HTML Page 1142 of 4199
single page version

ane ‘mAro pati.’ are! dhULey tArun nathI. badhA jyAn bhinna bhinna chhe tyAn ene ane tAre shun sambandh? jem ek jhAD upar sAnje pankhI meLo bharAy ane savAr paDatAn sau potapotAnA mArge chAlyA jAy chhe tem ek kuTumbamAn badhAn bhegAn thaI jAy paN vAstavamAn koI koInun kAI nathI. kayAnyathI AvyA ane kayAny potAnA mArge judA judA chAlyA jashe.

ahIn kahe chhe ke paryAyamAn je rAg thAy e paN tArI koI chIj nathI to mAro putra, mArI patnI, mArA pitA-AvI vAt tun kayAnthI lAvyo? A shubhAshubh rAg te puNya-pAp tattva chhe, Asrav tattva chhe ane tun bhagavAn gnAyak tattva chho. prabhu! A rAgathI tAre kAI sambandh nathI to putra, parivAr Adi par sAthe tAre sambandh kayAnthI Avyo? AchAryadev kahe chhe ke-dharmI jIv udAsIn avasthAvALo thayo thako mAtra jANanAr ja chhe. bAramI gAthAmAn kahyun chhe ke te kALe vyavahAranay jANelo prayojanavAn chhe.

ahAhA...! A shAstranI rachanA to dekho! Ane siddhAnt kahevAy. ek ThekANe k, bIje ThekANe bIjun kahe te siddhAnt na kahevAy. bAramI gAthAmAn kahyun chhe ke samyagdraShTine je rAg Ave te, te kALe jANelo prayojanavAn chhe. परिज्ञायमानस्तदात्वे प्रयोजनवान् em tyAn TIkAmAn shabdo paDelA chhe. rAg-vyavahAr te kALe jANelo prayojanavAn chhe, parantu te AdaraNIy nathI. pUrNa vItarAgatA na thAy tyAn sudhI sAdhakadashAmAn vyavahAr-rAg hoy chhe kharo, paN te jANelo prayojanavAn chhe. ahIn paN kahyun chhe ke mAtra jANyA ja kare chhe.

panchAstikAyamAn (gAthA 136mAn) em kahyun chhe ke asthAnano tIvra rAgajvar chhoDavA mATe gnAnIne shubharAg Ave chhe. gnAnIne koI ashubh rAg paN Ave paN gnAnI tene jANe ja chhe, rAg mAro chhe em mAnato nathI. ane tethI nirvikalpa, akRutrim, ek vignAnaghan thayo thako atyant akartA pratibhAse chhe. paryAyanI ahIn vAt chhe. dravya to nirvikalpa vignAnaghan chhe ja. ahAhA...! AvA dravyanI draShTi jene thaI chhe te samyagdraShTi rAgano atyant akartA pratibhAse chhe.

* gAthA 97 bhAvArtha uparanun pravachan *

‘je paradravyanA ane paradravyanA bhAvonA rktRutvane agnAn jANe te pote kartA shA mATe bane? agnAnI rahevun hoy to paradravyano kartA bane! mATe gnAn thayA pachhI paradravyanun kartApaNun rahetun nathI.’

gnAn thayA pachhI gnAnI vyavahArano je rAg Ave te rAgano kartA thato nathI. gnAnI


PDF/HTML Page 1143 of 4199
single page version

vyavahAraratnatrayano kartA thato nathI A phensalo Apyo. A kArakhAnAnnI vyavasthA karavI ane paranAn kAm karavAn e vAt to kayAny dUr rahI gaI! gnAnI rAgano ane paradravyano kartA nathI.

* * *

have A ja arthanun kaLasharUp kAvya kahe chhe-

* kaLash pa7 shlokArtha uparanun pravachan *

‘किल’ nishchayathI ‘स्वयं ज्ञानं भवन् अपि’ svayam gnAnasvarUp hovA chhatAn-shun kahe chhe? bhagavAn AtmA svayam traN lokano jANanAr dekhanAr chhe, jagatanI koI chIjano te kartA nathI. Avun ja tenun svarUp chhe. ahAhA...! mandir upar jem sonAno kaLash chaDhAve tem AchAryadeve gAthAnI TIkA upar A kaLash chaDhAvyo chhe. ahA! keT-keTalun spaShTa karyun chhe! jangalamAn vasanArA digambar munivarane karuNAbuddhino vikalpa Avyo ane A shAstra rachAI gayA. jagatanA prANIone dukhI-pIDit dekhIne gnAnI anukampA karavA jatA nathI paN ene antaramAn em thAy chhe ke-are! A sansAramAn prANIo nij chaitanyasvarUpane oLakhyA vinA janma-maraN karatA thakA bichArA dukhI chhe! panchAstikAyanI gAthA 137mAn anukampAnA svarUpanun kathan karyun chhe tyAn kahyun chhe ke-‘‘gnAnInI anukampA to nIchalI bhUmikAomAn viharatAn (-pote nIchenAn guN- sthAnomAn vartato hoy tyAre), janmArNavamAn nimagna jagatanA avalokanathI (arthAt sansAr- sAgaramAn DUbelA jagatane dekhavAthI) manamAn jarA khed thavo te chhe.’’ gnAnIne haju rAg chhe tethI heyabuddhie evo rAg Ave chhe.

tyAn panchAstikAy gAthA 136 mAn kahyun chhe ke-‘‘A (prashastarAg) kharekhar, je sthULalakShyavALo hovAthI kevaL bhakti-pradhAn chhe evA agnAnIne hoy chhe; uparanI bhUmikAmAn (-uparanA guNasthAnomAn) sthiti prApta na karI hoy tyAre, asthAnano rAg aTakAvavA arthe athavA tIvra rAgajvar haThAvavA arthe, kadAchit gnAnIne paN hoy chhe.’’ prashastarAg kadAchit gnAnIne paN hoy chhe eTale pariNamananI apekShAthI rAg chhe paN gnAnIne rAgamAn upAdeyabuddhi, kartavyabuddhi hotI nathI tethI te rAganA kartA thatA nathI.

agnAnIne bhakti, anukampA Adi rAgamAn upAdeyabuddhi, kartavyabuddhi hoy chhe. te prANIone dukhI-pIDit dekhIne temane hun Am sukhI karI daun ane Am jIvADI daun-em anek prakAre vikalpa karato thako vikalpano kartA thAy chhe. A men paranI dayA karI te ThIk karyun, tethI mane dharma thayo em agnAnIne paramAn kartAbuddhi ane rAgamAn dharmabuddhi hoy chhe tethI te kartA thAy chhe.


PDF/HTML Page 1144 of 4199
single page version

ahIn kahe chhe-AtmA svayam gnAnasvarUp hovA chhatAn ‘अज्ञानतः तु’ agnAnane lIdhe ‘यः’ je jIv, ‘सतृणाभ्यवहारकारी’ ghAs sAthe bheLaseL sundar AhArane khAnArA hAthI Adi tiryanchanI mAphak ‘रज्यते’ rAg kare chhe (rAgano ane potAno bheLaseL svAd le chhe) ‘असौ’ te ‘दधीक्षुमधुराम्लरसातिगृद्धया’ dahIn-khAnDanA arthAt shikhanDanA khATA-mIThA rasanI ati lolupatAthI ‘रसालम् पीत्वा’ shikhanDane pItAn chhatAn ‘गां दुग्धम् दोग्धि इव नूनम्’ pote gAyanA dUdhane pIe chhe evun mAnanAr puruShanA jevo chhe.

hAthIne ghAs ane chUramAnA lADavA bhegA karIne khAvA Apo to te bannene ek mAnIne khAI jAy chhe. beunA svAdano bhed chhe evo tene vivek hoto nathI. vaLI koI rasano lolupI atyant lolupatAne kAraN shikhanD pItAn chhatAn hun gAyanun dUdh pIun chhun em mAnavA lAge chhe. samayasAr nATakamAn draShTAnt Apyun chhe ke dArUno nasho jene chaDhayo chhe evA dArUDiyAne shikhanD pIvaDAvavAmAn AvatAn nashAnA kAraNe svAd nahi parakhI shakavAthI pote dUdh pI rahyo chhe em kahe chhe. tem mohadArUnA pAnathI je nashAmAn chhe tevA agnAnIne rAgano (kaluShit) svAd ane potAno (AnandarUp) svAd bhinna chhe em bhAn nathI. tethI rAgano ane potAno bheLaseL svAd le chhe. rAganA svAdane ja te potAno svAd mAne chhe.

* kaLash pa7 bhAvArtha uparanun pravachan *

‘jem hAthIne ghAsanA ane sundar AhAranA bhinna svAdanun bhAn nathI tem agnAnIne pudgalakarmanA ane potAnA bhinna svAdanun bhAn nathI; tethI te ekAkArapaNe rAgAdimAn varte chhe. jem shikhanDano gRuddhI mANas, svAdabhed nahi pArakhatAn, shikhanDanA svAdane mAtra dUdhano svAd jANe tem agnAnI jIv svaparanA bheLaseL svAdane potAno svAd jANe chhe.’

agnAnIne potAnA ane pudgalakarmanA bhinna svAdanun bhAn nathI. ahIn pudgal-karmano artha rAg thAy chhe. dayA, dAn vrat, bhakti Adino rAg kharekhar pudgal ja chhe. teno svAd ane potAno svAd bhinna chhe evun agnAnIne bhAn nathI. rAgano svAd ane AtmAno svAd- e bene agnAnI judA pADI shakto nathI.

are! A manuShyabhavanAn TUkAn AyuShya pUrAn karIne jIv chorAsInA avatAramAn kayAny chAlyo jashe. trasanI sthiti to mAtra be hajAr sAgaranI chhe. be indriyathI panchendriy sudhInA bhav karavAnI sthiti be hajAr sAgaranI chhe. are bhAI! jo bhedagnAn pragaT na karyun to te sthiti pUrI thatAn jIv nigodamAn jashe! nigodavAs to anantakAL ane apAr dukhathI bharelo chhe. he bhAI! vichAr kar.

jem shikhanDanA rasalolupIne shikhanDamAn khATA-mIThA svAdano bhed bhAsato nathI


PDF/HTML Page 1145 of 4199
single page version

tem agnAnIne rAgano svAd ane potAno svAd-be bhinna chhe em svAdabhed bhAsato nathI. ahA! AvI vItarAganI vANI A kALe durlabh chhe. je vItarAganI vANI sAmbhaLavA jAtIy vair bhUlIne ati vinayabhAvathI sinh, vAgh, bakarAn, hAthI, bilADI, undar Adi prANIo bhagavAnanA samosaraNamAn doDayAn Ave chhe ane pAse besIne khUb jignAsAthI sAmbhaLe chhe te vANI mahA mangaLarUp chhe. jenAn bhAgya hoy tenA kAne paDe em chhe.

ahIn kahe chhe ke rAgano svAd ane potAno svAd-banne bhinna chhe em svAdabhedanun agnAnIne bhAn nathI tethI te shubhAshubhabhAvanA kaluShit svAdane potAno svAd mAne chhe. tethI te rAgamAn ekAkArarUp pravarte chhe. rAgathI bhinna pote gnAtApaNe rAgano jANanAr ja chhe evun agnAnI jANato nathI eTale rAgAdi bhAvamAn te ekAkAr thaI jAy chhe. agnAnIne bhakti AdinI mukhyatA hoy chhe tethI te bhakti AdinA rAgamAn ekAkAr thaI jAy chhe.

gnAnIne bhakti Adino rAg Ave chhe paN gnAnI temAn ekAkAr nathI. gnAn ane rAganA svAdabhedano jene vivek pragaT thayo chhe te gnAnI svAvalambane dharmane sAdhe chhe. kahyun chhe ne ke-

‘‘dharma vADIe na nipaje, dharma hATe na vechAy;
dharma viveke nipaje, jo karIe to thAy.’’

ahIn vivek eTale bhedagnAn artha thAy chhe. paranI dayA pALavI e vivek nathI; paN bhagavAn AtmA shubharAganA vikalpathI bhinna gnAyak chaitanyamay prabhu chhe evun bhedagnAn karavun te vivek chhe. sharIranI game te avasthA thAy, baraphanI jem lohI jAmI jAy, shvAs rundhAI jAy, andar munjhavaN thAy, ane deh chhUTI jAy evI avasthAmAn paN gnAnI rAgAdibhAv sAthe ekAkAr thatA nathI. A vivek-bhedagnAn chhe!

bhagavAn AtmA AnandarasathI, chaitanyarasathI bharelo prabhu chhe. tene draShTimAn letAn andarathI AnandanAn jharaNAn jhare evI potAnI chIj chhe; parantu shraddhA nathI tethI agnAnI jIv svaparanA bheLaseL svAdane potAno svAd jANe chhe.

* * *

agnAnathI ja jIvo kartA thAy chhe evA arthanun kaLasharUp kAvya kahe chhe-

* kaLash pa8 shlokArtha uparanun pravachan *

‘अज्ञानात्’ agnAnane lIdhe ‘मृगतृष्णिकां जलधिया’ mRugajaLamAn jaLanI buddhi thavAthI ‘मृगाः पातुं धावन्ति’ haraNo tene pIvA doDe chhe. khArIlI jamInamAn sUryanAn kiraN paDe to jaL jevun dekhAy chhe. mRugalA doDatA doDatA jaLanI AshAe tyAn jAy ane jaIne jue to tyAn kAI na hoy. jaL kayAn hatun te maLe? tem agnAnI jIv


PDF/HTML Page 1146 of 4199
single page version

strImAn, makAnamAn, paisAmAn sukh chhe em bhramathI mAnI par vastunI AshAe doDadhAm karI mUke chhe. paisA raLavA mATe kuTumbane chhoDI paradesh jAy, tyAn ekalo rahe. Am atishay lobhAtur jeo paisA meLavavA bahAr doDI doDIne jAy chhe te badhA mRugalA jevA chhe. kahyun chhe ne ke- ‘manuShyarupeN mRugAshcharanti’ manuShyanA dehamAn teo mRuganI jem bhaTake chhe. potAne bhUlIne paramAn sukhabuddhi kare te haraNiyA jevA ja chhe, teo sansAramAn bhaTake ja chhe.

sukh kAje bahAr paradeshamAn jAy paN bhAI! sukh bahAramAn kayAny nathI. kastUrI mRuganI nAbhimAn kastUrI hoy chhe. pavananA jhakore sugandh prasare tyAn sugandh bahArathI Ave chhe tem te mRug mAne chhe. ene khabar nathI ke enI nAbhimAn kastUrI bharI chhe tyAnthI sugandh Ave chhe. tethI te jangalamAn doDAdoD karI thAkIne paDe chhe ane mahA kaShTane prApta thAy chhe. tem AtmAnA anrtasvabhAvamAn sukh bharyun chhe. agnAnIne enI khabar nathI tethI bAhya anukUL sAmagrImAnthI sukh levA tenA bhaNI doT mUke chhe. paN sukh to maLatun nathI, mAtra janma-maraNanA kaShTane prApta thAy chhe. paramAn sukh chhe evun te mAne chhe te agnAnanA kAraNe chhe. potAnA sachchidAnandasvarUpane chhoDIne, mRugajaL samAn rAgamAn sukhabuddhi kare chhe te agnAnathI chhe. AtmAno atIndriy Anandano ras ane rAgano dukharUp ras e beno bhed na jANatAn rAganA rasano ati kaluShit svAd anAdithI laI rahyo chhe te agnAnanA kAraNe chhe.

vaLI, ‘अज्ञानात्’ agnAnane lIdhe ‘तमसि रज्जौ भुजगाध्यासेन’ andhakAramAn paDelI doraDImAn sarpano adhyAs thavAthI ‘जनाः द्रवन्ति’ loko bhAgI jAy chhe. juo, chhe to doraDI ja; paN andhArAmAn nahi jaNAvAthI sarpa chhe em bhay pAmI loko dUr bhAgI jAy chhe. tem AtmA paramAnandamay param sukhasvarUp padArtha chhe. jarA shAnt thaI svasanmukh thAy to atIndriy Anand prApta thAy tem chhe. parantu anAdithI je A viShayasukh chhe te paN kadAch nAsh pAmashe evA bhayathI agnAnane lIdhe sansArI jIv potAnA AtmAthI dUr ne dUr bhAge chhe. re agnAn!

‘च’ ane (tevI rIte) ‘अज्ञानात्’ agnAnane lIdhe ‘अमी’ A jIvo ‘वातोत्तरंङ्गाब्धिवत्’ pavanathI tarangavALA samudranI mAphak ‘विकल्पचक्रकरणात्’ vikalponA samUh karatA hovAthI –‘शुद्धज्ञानमयाः अपि’ joke teo shuddhagnAnamay chhe topaN-‘आकुलाः’ Akulit banatA thakA ‘स्वयम् कर्त्रीभवन्ति’ potAnI meLe kartA thAy chhe.

vikalpano je kartA thAy chhe te agnAnathI chhe em ahIn batAvavun chhe. lokone lAge ke vyavahAr vinA koI rasto nathI; vyavahArathI nishchay thAy. are prabhu! vyavahAr to rAg chhe, dukh chhe. te dukhathI AtmAnA Anandano anubhav kem thAy? shAstramAn kahyun chhe


PDF/HTML Page 1147 of 4199
single page version

e to nimittanun gnAn karAvavA kahyun chhe. jo Am na mAne to pUrvApar virodh thaI jAy chhe.

AtmA AnandarasathI bharelI chIj chhe. teno anubhav karavo te mokShamArga chhe. samayasAr nATakamAn Ave chhe ke-

‘‘anubhav chintAmani ratan, anubhav hai rasakUp;
anubhav mArag mokhakau anubhav mokh sarUp.’’

tyAn em na kahyun ke vyavahArano rAg mokShamArga chhe. vyavahAr hoy chhe, Ave chhe; paN enAthI AtmAnA Anandano anubhav thAy chhe e viparIt mAnyatA chhe. jIvane vyavahAranA pakShanun A anAdi-shalya paDayun chhe. are! AtmAnA AnandanI anubhav dashA pragaT karavAmAn vyavahAranI apekShA nathI evun jene shraddhAn nathI te vyavahArane chhoDI anubhav kem pragaT karI shakashe?

pavanathI tarangavALA samudranI mAphak, agnAnane lIdhe A jIvo vikalponA samUhane kare chhe. jIv agnAnathI shubhAshubharAganA vikalpano kartA thaIne vikalpo kare chhe em ahIn batAvavun chhe. joke AtmA shuddhagnAnamay chhe topaN AkuLit banato thako potAnI meLe kartA thAy chhe.

samayasAr kaLashaTIkAmAn A shlokanA arthamAn em kahyun chhe ke-‘‘sarva sansArI mithyAdraShTi jIv sahajathI shuddhasvarUp chhe topaN mithyAdraShTine lIdhe Akulit thatA thakA baLajorIthI ja kartA thAy chhe.’’ rAg-dayA, dAn, bhakti AdinA je vikalpa te andar vastumAn nathI, parantu potAnA UndhA joranI baLajorIthI rAg utpanna thAy chhe. AtmA vastu to shuddha gnAnaghan, Anandaghan nirvikArI prabhu chhe. te rAgano kartA kem thAy? jem samudramAn tarang UThe chhe tem jIv anek vikalpa kare chhe te agnAnanI baLajorI chhe. agnAnanA baLathI jIv vikArarUpe pariName chhe. AtmA evo chhe nahi, AtmA to svabhAvathI shuddha chaitanyaghan prabhu chhe. topaN AtmadraShTi nahi hovAthI Akulit thato thako baLajorIthI ja kartA thAy chhe. AtmA gnAnano pinD prabhu ekalo jANag- jANagasvabhAvI chhe te kartA kem thAy chhe? anAdi agnAnane lIdhe baLajorIthI shubhAshubh rAgano, vikalponA samUhano kartA thAy chhe. A men dayA pALI, vrat karyAn, bhakti karI, pUjA karI, mandir bAndhyun, ne pratiShThA karI ityAdi rAgano mithyA shraddhAnA jorathI agnAnI kartA thAy chhe.

AtmAnun svarUp to sahaj shuddhagnAnamay chhe. te jANavAnun kAm kare ke rAganun ane paranun kAm kare? sarvagna paramAtmA kahe chhe ke-ame sarvagna thayA te amArA svabhAvamAn sarvagnapaNun hatun emAn ekAgra thaIne sarvagna thayA chhIe; rAg ane vyavahArathI sarvagna thayA nathI.


PDF/HTML Page 1148 of 4199
single page version

lokone ekAnta chhe, nishchayAbhAs chhe evun bahArathI lAge, paN bhAI! A samyak ekAnta chhe. nishchay sAthe vyavahAr ho, paN vyavahAr dharma nathI. sAdhakane yathApadavI vyavahAr hoy chhe, paN te dharma nathI em te yathArtha jANe chhe. rAtribhojanano dharmIne tyAg hoy chhe. jain nAm dharAvanArane paN rAtribhojan Adi na hoy. rAtre bhojan karavAmAn tIvra lolupatAno ane trasahinsAno mahAdoSh Ave chhe. mATe jain nAmadhArIne paN rAtanAn khAn-pAn ityAdi na hoy. kerInAn athANAn ityAdi jemAn trasajIvonI utpatti thaI jAy evo AhAr paN jainane hoI na shake. A badhA vyavahAranA vikalpa ho, paN e dharma nathI.

ahIn to kahe chhe ke potAnA shuddha AnandanA rasane bhUlI vikalpanA rasamAn je nimagna chhe tene AkuLatAnA svAdanun vedan hoy chhe. bahu sUkShma vAt. bhAI!

darek prANI sukhane ichchhe chhe paN sukhanA kAraNane ichchhato nathI; tathA dukhane ichchhato nathI paN dukhanA kAraNane chhoDato nathI. Anandano nAth prabhu AtmA sukhathI bharelo chhe. tyAn draShTi karato nathI ane dukh jenun svarUp chhe evA vyavahAranA rAgamAn sukhabuddhi kare chhe. ahA! agnAnInI vichitra gati chhe! paN bhAI! rAgathI-dukhathI AtmAnA AnandanI prApti kadI na thaI shake. AtmAno nirmaL Anand tenA anubhavathI prApta thAy chhe. kahyun chhe ne ke-

‘‘vastu vichArat dhyAvatain, man pAvai vishrAm;
ras svAdat sukh Upajai, anubhau yAkau nAm.’’

AtmA shuddha chidAnandaghan vastu prabhu-teno vichAr karatAn dhyAnanI dhUn chaDhI jAy ane andar vishrAm letAn vikalpo TharI jAy, maTI jAy tene AnandarasanA svAdathI sukh Upaje chhe. Anun nAm anubhav chhe ane enAthI sukh chhe. are bhAI! tane satyanun sharaN levun kem kaThaN paDe chhe? svabhAvanA pakShamAn AvI satyanI pratIti to kar! shubhabhAvathI kalyAN thAy em mAnIne to anantakAL gumAvyo chhe.

AtmA shuddhagnAnamay vastu hovA chhatAn tenun bhAn nahi hovAthI agnAnI vikalponA samUhanA chakrAve chaDhelo chhe. men vrat karyAn, tap karyAn, dayA pALI, bhakti karI-em vikalponA chakrAve chaDhI gayo chhe tethI te rAgano kartA thAy chhe jIvanano keTalok kAL to strI, kuTumb, parivAr, dhandhApANI ityAdi pApamAn kADhe chhe. bAkInA sAt-ATh kalAk UnghavAmAn gALe chhe. A pramANe paramAn sukhabuddhi karIne agnAnI rAgAdino kartA thAy chhe, ghaDiyALanAn kArakhAnAn, lAdInAn kArakhAnAn ityAdi moTA vepAr-udyog chAlatA hoy tyAn agnAnI rAjIrAjI thaI jAy chhe! are bhAI! e badho ashubharAg to tIvra AkuLatA chhe. tyAn sukh kevun?


PDF/HTML Page 1149 of 4199
single page version

AtmAno svabhAv to traNakAL traNalokane jANavA-dekhavAno chhe. bhale vartamAnamAn shrutagnAn ho, paN AtmA rAg ane rajakaNathI bhinna badhAno gnAtAdraShTA chhe. ahAhA...! AtmA pavitra gnAnamay prabhu chaitanyaprakAshasvarUp trikAL AnandasvarUp chhe. topaN arere! agnAnathI Akulit banIne agnAnI potAnI meLe kartA thAy chhe.

* kaLash pa8 bhAvArtha uparanun pravachan *

‘agnAnathI shun shun nathI thatun? haraNo jhAnjhavAne jaL jANI pIvA doDe chhe ane e rIte khedakhinna thAy chhe. andhArAmAn paDelA doraDAne sarpa mAnIne mANaso DarIne bhAge chhe. tevI ja rIte A AtmA, pavanathI kShubdha thayelA samudranI mAphak, agnAnane lIdhe anek vikalpo karato thako kShubdha thAy chhe ane e rIte-joke paramArthe te shuddhagnAnaghan chhe topaN-agnAnathI kartA thAy chhe.’

agnAnathI shun shun nathI thatun? agnAnathI anek anartha thAy chhe. juo, sinhaNanun bachchun sinhaNathI nathI Daratun. tenI pAse jaIne te dhAve chhe, kemake khabar chhe ke te mAtA chhe. parantu kutarAthI te Dare chhe kemake agnAn chhe. tevI ja rIte pavanathI DolatA dariyAnI jem AtmA agnAnane lIdhe anek vikalpo karato thako kShubdha thAy chhe, khaLabhaLI UThe chhe. plegano rog thAy to bichAro bhayathI khaLabhaLI UThe ke have be traN divasamAn mot thashe. arere! anAdi anant potAnI chIjanA bhAn vinA AvA anant dukho jIve sahan karyAn, paN hun AtmA gnAnamay chhun evo anubhav na karyo! are! jagat Akhun mohanI mAyAjALamAn phasAI rahyun chhe! A jagat tadna mAyA (mA yA) chhe em nathI. jagat to jagatamAn chhe. paN jagat mArAmAn nathI ane hun jagatamAn nathI. Avun bhedagnAn nahi hovAthI paradravya mArun chhe evI mAnyatA vaDe jagat mohapAshamAn bandhAI gayun chhe. bhAI! vedAnt sarvathA advait brahma mAne chhe tevun vastunun svarUp nathI. badhun maLIne ek AtmA chhe e mAnyatA yathArtha nathI.

bhagavAn AtmA paramArthathI vignAnaghan chhe. dash maN baraphanI shItaL pAT hoy chhe ne! tem AtmA AnandanI pAT chhe. baraphanI pAT toladAr chhe, paN A AtmapAT to arUpI chaitanyabimb chhe. ahAhA...! antaramAn dekho to AtmA rAg vinAnI chIj ekalA gnAn ane Anandanun arUpI bimb chhe topaN agnAnathI jIv anek vikalpothI kShubdha thayo thako kartA thAy chhe. anAdithI jIv kartA thaIne dukhI thAy chhe. samyaggnAn thAy to kartApaNun maTe chhe ane gnAtApaNe rahe chhe. shlok pa8 pUro thayo.

* * *

gnAnathI AtmA kartA thato nathI em have kahe chhe-


PDF/HTML Page 1150 of 4199
single page version

* kaLash pa9 shlokArtha uparanun pravachan *

‘हंसः वाः पयसोः इव’ jem hans dUdh ane pANInA visheShane (taphAvatane) jANe chhe- juo, hansanI chAnchamAn khaTAsh hoy chhe. tethI dUdhamAn chAnch boLe tyAn dUdh ane pANI judA paDI jAy chhe. ahIn kahe chhe ke A AtmA paramahans chhe, ane rAg chhe te pANI chhe. hans jem pANI ane dUdhane judA pADI de chhe tem A Atam-hansalo dUdhasamAn potAno gnAnasvabhAv ane jaLasamAn je rAg te bannene bhinna karI de chhe. ane tene Atmahans kahIe; bAkI to kauA- kAgaDA kahevAmAn Ave chhe. prabhu! tArI moTapanI tane khabar nathI!

AtmA arUpI chhe. arUpI chhe chhatAn te vastu chhe. jem rUpI vastu chhe tem arUpI paN vastu chhe. arUpI eTale kAI nahi em nathI. arUpI eTale rUpI nahi paN vastu to chhe. ahAhA...! anant gnAn, anant Anand, anant shAnti ityAdi anant anant guNano trikALI pinD prabhu AtmA chhe. AtmA arUpI mahAn padArtha chhe. have-

hansanI jem ‘यः’ je jIv ‘ज्ञानात्’ gnAnane lIdhe ‘विवेचकतया’ vivekavALo hovAthI ‘परात्मनोः तु विशेषम् जानाति’ paranA ane potAnA visheShane jANe chhe ‘सः’ te ‘अचलम् चैतन्यधातुम् सदा अधिरूढः’ achaL chaitanyadhAtumAn sadA ArUDh thayo thako ‘जानीत एव हि’ mAtra jANe ja chhe, ‘किञ्चन अपि न करोति’ kAI paN karato nathI.

dharmAtmA potAnun svasvarUp je gnAn ane par je rAg te bannene bhinna jANe chhe ane tethI te bhedagnAnasahit hovAthI, hans jem dUdh ane pANIne judA karI de chhe tem gnAn ane rAgane judA karI de chhe; rAg ane AtmAne ek karato nathI. rAgano je kartA thAy te gnAtA rahI shakto nathI ane je gnAtA thAy te rAgano kartA thato nathI. AvI ja vastusthiti chhe. samayasAr nATakamAn Ave chhe ke-

‘‘karai karam soI karatArA, jo jAnai so jAnanahArA;
jo karatA nahi jAnai soI, jAnai so karatA nahi hoI.’’

bahAranI sharIr, man, vANI AdinI kriyA to jaDanI kriyA chhe; paN andar je shubharAg Ave chhe teno gnAnI kartA nathI. gnAnI gnAnane lIdhe rAg je vikAr ane potAno avikArI shuddha gnAnaghan-Anandaghan svabhAv-e benA visheShane jANe chhe. hun to chidAnand-svabhAvI vastu chhun ane rAg to AkuLatAsvabhAv chhe-Avo banneno bhed gnAnI jANe chhe. Anun nAm bhedagnAn chhe. bhedagnAnanA baLe achaL nij chaitanyasvarUpano Ashray karato thako te mAtra jANe ja chhe. Anun nAm dharma chhe.

AtmA achaL chaitanyadhAtu chhe. je chaitanyane dhAre te chaitanyadhAtu chhe. emAn achetan


PDF/HTML Page 1151 of 4199
single page version

rAg dhArelo nathI, ekalI chaitanya-chaitanyamay vastu chhe. AvI shuddha chaitanyamay vastumAn ArUDh thatAn eTale ke teno Ashray karatAn AtmA rAgathI bhinna thaIne mAtra jANanAr ja rahe chhe. juo A bhedagnAnane prApta samakitInun svarUp! nij chaitanyadhAtuno Ashray karato thako gnAnI kinchitmAtra kartA thato nathI; gnAtA ja rahe chhe rAganA sUkShma anshano paN gnAnI kartA nathI. je bhAve tIrthankaragotra bandhAy te ShoDashakAraN bhAvanAnA rAgano gnAnI kinchitmAtra kartA nathI; gnAnamAn tene te bhinnarUpe mAtra jANe ja chhe.

* kaLash pa9 bhAvArtha uparanun pravachan *

‘je svaparano bhed jANe te gnAtA ja chhe, kartA nathI.’

loko kahe chhe ne ke karavun shun? to kahe chhe ke A bhedagnAn pragaT karavun te karavAnun chhe. bhedagnAn kare nahi ane rAganI mandatA kare to ethI kAI sAdhya nathI. rAganI mandatA to anAdithI karato Avyo chhe. emAn navun shun chhe? are bhAI! pahelAn shraddhAmAn to pakShakar ke gnAnamay bhagavAn AtmA ane rAgamay vikAr te banne tadna bhinna chIj chhe. te bannene ek mAnavA te mithyAtva ane agnAn chhe. rAgathI bhinna jyAn gnAnasvarUp bhagavAn AtmAnun bhAn thayun tyAn gnAnI rAgane jANe ja chhe, teno kartA thato nathI.

ek vaNik hato. tene ek chhokaro hato. te vaNikanI pahelI patnI gujarI jatAn teNe navI bAI sAthe lagna karyun. ek vAr te navI mA, dIkarAnI vahuno sAllo paherIne oraDAmAn sUtI hatI. chhokarAne khabar nahi ke koN sUtun chhe. chhokarAne viShayano rAg thaI AvatAn andar oraDAmAn jaIne hAth aDADayo. tyAn mA jAgI gaI ane bolI-‘beTA vahu nhAvA gayA chhe.’ chhokarAne gnAn thayun ke ahA! A to mAtA chhe, patnI nahi! Am gnAn thatAn ja phaDAk vRutti badalAI gaI. tatkShaN viShayano rAg nAsh pAmI gayo. tem AtmA rAgathI bhinna prabhu Anandano nAth chhe evun jyAn antar ekAgra thatAn gnAn thayun ke bhedagnAn pragaT thAy chhe ane tatkAl rAganI draShTi chhUTI jAy chhe. te rAgano kartA maTIne gnAtA thaI jAy chhe. Avo gnAn- bhedagnAnano alaukik mahimA chhe.

bhAI! janma-maraNanAn dukhano ant kem Ave enI A vAt chhe. 84 lAkh yonimAn sahan na thAy evAn dukh ten sahan karyAn chhe. anant bhavamAn anant mAtAono tane sanyog thayo chhe. maraN vakhate te mAtAonAn rUdananAn Ansu ekaThAn karIe to anant samudra bharAy eTalA bhav tun karI chUkayo chhe. tArA bhavano ant kem Ave enI ahIn AchAryadeve vAt karI chhe. kahe chhe ke shuddha gnAnAnandasvabhAvI potAnI vastune chhoDI rAganI-sanyogI bhAvathI ektA karavI te vyabhichAr chhe, kemake rAg tArI svabhAvabhUt chIj nathI. prabhu! rAganA kartApaNe pariNamavun te vyabhichAr chhe; te tane na shobhe. jo; gnAnI to potAnA gnAtAdraShTAsvabhAvanI draShTi karIne mAtra jANanAr ja rahe chhe, kinchitmAtra kartA thatA nathI.


PDF/HTML Page 1152 of 4199
single page version

are! agnAnI karoLiyAnI jem jALamAn phasAI gayo chhe. manuShyane be pag chhe. pachhI te paraNe eTale chAr pag thAy, eTale ke te Dhor thAy. pachhI ene chhokaro thAy eTale te chhapago bhamaro thAy. bhamarAne chha pag hoy chhe. agnAnI bhamarAnI jem jyAn-tyAn gunje-A mArI bAyaDI; A mAro chhokaro em gunje. pachhI chhokaro moTo thAy eTale ene paraNAve. chhokarAnI vahu gharamAn Ave eTale AThapago karoLiyo thAy. karoLiyAne ATh pag hoy chhe. karoLiyAnI jem manuShya pote ja jAL karI karIne temAn phasAI jAy chhe. varaghoDiyAn page lAgavA Ave eTale agnAnI khushI khushI thaI jAy, paN ene khabar nathI ke A dukhanI jAL rachI chhe. are bhAI! sansAramAn sukh kevun? sansAramAn-rAgamAn tun dukhI ja chho.

kanyAne sAsare vaLAve tyAre virahanA bhArathI kanyA raDe chhe, enI mAtA paN raDe chhe. bahArathI virahanA dukhamAn raDe chhe paN andar kanyAne sAsare javAno harakh hoy chhe. tem rAg gnAnIne Ave chhe paN rAgano gnAnIne Adar nathI. dharmIne to potAnA svarUpamAn TharavAno ullAs chhe; paN TharI na shake to rAg Ave chhe. parantu rAgano gnAnI kinchitmAtra kartA thato nathI, gnAtA ja rahe chhe, kemake gnAnInI draShTi chaitanyasvabhAv par chonTelI chhe. gnAnIne jeTalun rAganun pariNaman chhe eTalun pariNamananI apekShAe kartApaNun chhe, paN paramArthe te gnAtA ja chhe kemake rAg kartavya chhe, karavA yogya chhe em gnAnI mAnato nathI. gnAnI svaparano bhed jANe chhe mATe te rAgano kartA nathI, gnAtA ja chhe. samayasAr nATakamAn Ave chhe ke-

‘‘svapar prakAsak sakati hamArI, tAtain vachan bhed bhram bhArI;
gney dashA duvidhA paragAsI, nijarUpA pararUpA bhAsI.’’

ahA! nijarUp te svagney ane rAgAdi te paragney chhe. gnAn parane-rAgane jANe em kahevun e kharekhar vyavahAr chhe; vAstavamAn to te kALe gnAn pote potAne jANe chhe. svaparanA bhedane je jANe te gnAtA ja chhe, kartA nathI. pa9 kaLash pUro thayo.

* * *

have, je kAI jaNAy chhe te gnAnathI ja jaNAy chhe em kahe chhe-

* kaLash 60 shlokArtha uparanun pravachan *

‘ज्वलन–पयसोः औष्ण्य–शैत्य–व्यवस्था’ (garam pANImAn) agninI uShNatAno ane pANInI shItaLatAno bhed ‘ज्ञानात् एव’ gnAnathI ja pragaT thAy chhe. Ano artha karatAn kaLashaTIkAmAn em kahyun chhe ke-‘‘jem agni ane pANInA UShNapaNA ane shItapaNAno bhed nijasvarUp grAhI gnAnathI pragaT thAyachhe tem.’’


PDF/HTML Page 1153 of 4199
single page version

bhAvArtha Am chhe ke jem agni sanyogathI pANI Unun karavAmAn Ave chhe, kahevAmAn paN ‘Unun pANI’ em kahevAy chhe, topaN svabhAv vichAratAn (pANI ane agninA svabhAvane lakShamAn letAn) UShNapaNun agninun chhe, pANI to svabhAvathI shItaL chhe-Avun bhedagnAn vichAratAn upaje chhe. (jene AtmAno anubhav thayo chhe tevA samyaggnAnIne Avo yathArtha khyAl Ave chhe. sanyog AdhInadraShTivALA agnAnIne ‘garam pANImAn’ uShNatA agninI chhe ane pANI svabhAvathI shItaL chhe evo khyAl Avato nathI).

bIjun draShTAnt-jem khAro ras, tenA (khArA lavaNanA rasanA) vyanjanathI (shAkathI) bhinnapaNA vaDe ‘khAro lavaNano svabhAv’ evun jANapaNun tenAthI ‘vyanjan khArUn’ em kahevAtun- jaNAtun te chhUTayun; bhAvArtha Am chhe ke jem lavaNanA sanyogathI vyanjanano sambhAr karavAmAn Ave chhe. (shAk banAvavAmAn Ave chhe). tyAn ‘khArUn vyanjan’ em kahevAy chhe, jaNAy paN chhe, svarUp vichAratAn khArUn lavaN chhe, vyanjan jevun chhe tevun ja chhe. have siddhAnt-

e pramANe shuddha svarUpamAtra vastuno anubhav karatAn ja chetanA svarUpathI prakAshamAn chhe, avinashvar chhe, -evun je shuddhasvarUp chhe tenun ane samasta ashuddha chetanArUp rAgAdi pariNAmanun bhinnapaNun thAy chhe.

bhAvArtha Am chhe ke-(prashna) sAmprat (hAlamAn) jIvadravya rAgAdi ashuddha chetanArUpe pariNamyun chhe tyAn to em pratibhAse chhe ke gnAn krodharUp pariNamyun chhe tethI gnAn bhinna, krodh bhinna-evun anubhavavun ghaNun ja kaThaN chhe. uttar Am chhe ke sAche ja kaThaN chhe, parantu vastunun shuddha svarUp vichAratAn bhinnapaNArUp svAd Ave chhe. kevun chhe bhinnapaNun! ‘karmano kartA jIv’ evI bhrAnti tene mULathI dUr kare chhe-

paranun vAstavik gnAn jene samyaggnAn pragaT thayun chhe evA gnAnIne ja hoy chhe. (shikhanD mITho chhe em kahevAmAn Ave chhe tyAre paN) shikhanDamAn je khaTAsh chhe te dahInnI chhe ane mIThAsh khAnDanI chhe-em benI bhinnatAnun yathArtha gnAn jene svanA Ashraye samyaggnAn thayun chhe tene hoy chhe.

‘लवणस्वादभेदव्युदासः ज्ञानात् एव उल्लसति’ lavaNanA svAdabhedanun nirasan (nirAkaraN, asvIkAr, upekShA) gnAnathI ja thAy chhe (arthAt gnAnathI ja shAk vageremAnnA lavaNano sAmAnya svAd tarI Ave chhe ane teno svAd visheSh nirasta thAy chhe).’

lavaN ane shAk-e benA svAdanA bhedanI bhinnatAnun gnAn gnAnIne hoy chhe. agnAnIne svanA gnAnanun pariNaman nathI to parane prakAshatun paraprakAshak gnAn yathArtha kayAnthI hoy? na ja hoy. (shAk khArUn chhe em kahevAmAn Ave te kALe paN) lavaNanA svAdathI shAkano svAd sarvathA bhinna chhe evun gnAn gnAnathI ja pragaT thAy chhe. kone? ke


PDF/HTML Page 1154 of 4199
single page version

jene potAnA gnAnanun gnAn pragaT thayun chhe tene shAk ane lavaNanA-bannenA bhinnasvAdanun gnAn pragaT thAy chhe. A draShTAntamAn ja siddhAnt chhe.

‘स्वरसविकसन्नित्यचैतन्यधातोः च क्रोधादेः भिदा’ nijarasathI vikasatI nitya chaitanyadhAtuno ane krodhAdi bhAvono bhed, ‘कर्तृभावम् भिन्दती’ rktRutvane (kartApaNAnA bhAvane) bhedato thako-toDato thako ‘ज्ञानात् एव प्रभवति’ gnAnathI ja pragaT thAy chhe.’

AtmA nitya chaitanyadhAtu chhe te paryAyamAn vikasit thAy chhe. jem kamaLanun phUl khIle tem AtmA nitya chaitanyadhAtu nijarasathI paryAyamAn khIlI jAy chhe. te vakhate vyavahAraratnatrayano rAg hoy tene gnAn (par gneyapaNe) jANe chhe. nijarasathI vikasit thayelI paryAyathI rAgane jANe chhe. rAg chhe to rAgane jANe chhe em nathI kahyun. nijarasathI vikasit thayelI svaparaprakAshak gnAnanI paryAyathI rAgAdi bhAvane jANe chhe em vyavahArathI kahevAmAn Ave chhe. ahAhA! gajab vAt chhe! be draShTAnt ApyAn chhe; A siddhAnt chhe. A ja vAtane bAramI gAthAmAn bIjI rIte kahI ke-vyavahAr te kALe jANelo prayojanavAn chhe. potAnA trikALI bhUtArtha bhagavAnanA Ashraye je gnAn pragaT thayun te gnAn nijarasathI vikasit thayun chhe. te gnAnaparyAy potAthI vikasit thaI chhe. rAg chhe to rAgane jANatun gnAn ahIn paryAyamAn pragaT thayun chhe em nathI.

prabhu! tAro svabhAv evo chhe ke te nijarasathI vikasit thAy chhe. nitya chaitanya-dhAtunun paryAyamAn pariNaman thatAn krodhAdi bhAvonA rktRutvane toDatun gnAn pragaT thAy chhe. vyavahArano rAg Ave tene gnAn paragneyapaNe jANe chhe ane tethI tenA rktRutvane bhede chhe. (nAsh kare chhe.) rAganun rktRutva uDAvI de chhe, ane nijarasathI je gnAn-svaparaprakAshak gnAn pragaT thayun te gnAnano kartA thAy chhe.

bhagavAn AtmA shuddha chaitanyadhAtu chhe. tenI svaparaprakAshak paryAy je pragaT thaI te nijarasathI-nijashaktithI pragaT thaI chhe. te gnAnanI paryAy krodhAdibhAv eTale vikArIbhAvanA rktRutvane chhedatI potAnI svaparaprakAshak shaktithI krodhAdi bhAvane jANe chhe. gnAnanI paryAy je potAnA nijarasathI pragaT thAy chhe tene potAnI na mAnatAn rAgane potAno mAne to tenun rktRutva thaI jAy. rAgane bhinna jANanAr gnAn rAganA rktRutvane chhedIne rAganun gnAtA thaI jAy chhe.

vyavahArano rAg te krodh chhe. svarUpamAn nathI ane svabhAvathI viruddha chhe mATe tene krodh kahe chhe. krodh eTale rAg-tene bhinna jANatun gnAn rktRutvane chhedatun pragaT thAy chhe. rAgane bhinna jANyo eTale paranun rktRutva na rahyun; parane jANanArun gnAn chhe paN te parathI thayun chhe vA par chhe mATe thayun chhe em nathI. ahAhA! te samayanI svaparaprakAshak shaktinA vikAsathI gnAn thayun chhe ane te svane jANatAn parane-rAgane jANe chhe.


PDF/HTML Page 1155 of 4199
single page version

bhagavAn! tArA svabhAvanun baL, sAmarthya achintya behad chhe. ten pAmarapaNun agnAnathI mAnI lIdhun chhe. gnAn ane rAg bhinna chhe em jANatAn AtmA rktRutvane chhoDI de chhe. 11mI gAthAmAn kahyun ke potAnI trikALI chIj asti chhe tenA Ashraye samyagdarshan thAy chhe-te nishchay ane paryAyamAn je rAg ane alpa shuddhatA chhe tene jANavun te vyavahAr. bAramI gAthAmAn kahyun ne ke te te kALe vyavahAr jANelo prayojanavAn chhe. arthAt te samayanun te prakAranun gnAn ja svaparaprakAshakapaNe pariNamyun chhe. tethI te gnAn parane jANe chhe em vyavahArathI kahevAmAn Ave chhe.

A to dhIrAnAn kAm chhe bApu! chhokarAn mArAn chhe e vAt to nahi; parantu chhokarAnun je gnAn thAy chhe te gnAn svaparaprakAshakashaktinA sahaj vikAsathI chhe, chhokarAn chhe mATe chhokarAnne jANe chhe em nathI. paragneyanun je gnAn thAy chhe te sahaj potAnA kAraNe thAy chhe, paragneyanA kAraNe nahi. ahA! tArI shaktinun sAmarthya ja evun chhe ke te samayamAn svaparaprakAshak gnAn sahaj pragaT thAy chhe. rAg ane gnAn paryAyamAn ek ja samaye thAy chhe, AgaL pAchhaL nahi. bannenAn kShetra paN ek chhe. mATe rAg Avyo to ahIn gnAn thayun em kayAn rahyun? em chhe ja nahi. bApu! mArag judo chhe. rAganA kALe rAgane jANe ane te kALe svane jANe evI shakti nijarasathI eTale potAnA svabhAvathI sahaj pragaT thaI chhe.

prashna– to shun nimitta chhe ja nahi?

uttara– bApu! nimitta chhe enI koN nA pADe chhe. ahIn to em vAt chhe ke gnAn rAgane jANe emAn rAg nimitta chhe to rAgane jANe chhe em nathI. nimitta ho, paN nimittathI gnAn thayun chhe em nathI.

bhagavAn AtmA pUNAnandano nAth prabhu gnAnano dariyo andar potAnI shaktithI DolI rahyo chhe. enun je gnAn potAthI thayun te gnAn krodhAdine jANatun, tenA rktRutvane bhedatun sahaj pragaT thayun chhe. rAg mArI chIj nathI em rAgane bhinnapaNe jANatAn rAganun rktRutva chhUTI jAy chhe. bahu sUkShma vAt chhe bhAI! shun rAgatattvanA kAraNe ahIn gnAnatattva chhe? nA. to rAgane gnAn jANe chhe em kahetAn ja rAganI ektA tUTI gaI arthAt rAganun rktRutva chhUTI gayun. rAg ane gnAnane samakitI bhinna jANe chhe. svaparaprakAshak gnAnanI paryAyamAn potAnun ane je prakAranA rAgadveSh hoy tenun te prakAranun gnAn potAthI svayam prakAshe chhe.

kundakundAchAryadev gAthA 372mAn kahe chhe ke-sarva dravyo potapotAnA svabhAvathI Upaje chhe. anya dravyathI anya dravyane guNanI utpatti karI shakAtI nathI. guNano artha tyAn paryAy thAy chhe. sarvadravyonI paryAy potAthI thAy chhe. nimitta ho, paN nimittathI koI anya dravyanI paryAy karAtI nathI. mATInA svabhAvathI ghaDAnI paryAy utpanna thAy chhe, kumbhAranA svabhAvathI nahi. aho! gajab vAt karI chhe!


PDF/HTML Page 1156 of 4199
single page version

tem paramAtmA ahIn em kahe chhe ke potAnun svarUp jyAn draShTimAn Avyun tyAn gnAnanI svaparaprakAshak paryAy pragaT thaI. te gnAnanI paryAy rAgane jANe chhe; paN rAg chhe mATe tene jANe chhe em nathI. gnAnIne koI krodhanA pariNAm thaI gayA tyAn tenun gnAn thayun te krodhane laIne thayun em nathI. bhAI! gnAn potAthI thAy temAn rAg nimitta chhe, paN nimittathI gnAn thAy chhe em nathI. rAg rAgamAn ane gnAn gnAnamAn chhe.

rAgathI gnAn thAy chhe em mAne te gnAnanA sAmarthyano nAsh kare chhe. kumbhArathI jo ghaDo thAy to mATImAn je ghaDo thavAnun sAmarthya chhe teno nAsh thAy chhe. ahA! ekAvatArI indro ane e ja bhave mokSha janArA gaNadharadevo je vANI sAmbhaLe te vANI kevI hoy bApu! satnA siddhAnt prasiddha karanArI te vANI ati vilakShaN pAralaukik hoy chhe.

kevaLI bhagavAn lokAlokane jANe te asadbhUt vyavahAranayanun kathan chhe. lokAlok chhe mATe bhagavAnane kevaLagnAn chhe em nathI.

prashna– to shun kevaLI parane jANatA nathI?

uttara– nishchayathI parane jANatA nathI. nishchayathI parane jANe to paranI sAthe tanmay thaI jAy. jem potAnA AtmAne tanmayapaNe jANe chhe tem paradravyane tanmayIpaNe jANatA nathI. bhinnasvarUp jANe chhe-tethI vyavahAranayathI jANe chhe em kahyun chhe. jANavAno abhAv chhe tethI vyavahAranay kahyo chhe em nathI. paramAn tanmay thaIne jANatA nathI tethI vyavahAranay kahyo chhe.

ahAhA...! santoe satnI prasiddhino alaukik DhanDhero pITayo chhe. prabhu! ek vAr tun bahAranI vAto bhUlI jA ane tAro je gnAnasvabhAv chhe teno Ashray kar. tenA Ashraye je paryAy pragaT thAy te Atmadarshan ane AtmagnAn chhe; bAkI badho vyavahAr chhe. gnAn vyavahArane jANe chhe topaN te potAnI paryAyanI tAkAtathI jANe chhe. te samayanI gnAnanI paryAy te ja prakAranA utpAdarUpe potAthI utpanna thatI hoy chhe. dravyanA lakShe je gnAnanI svaparaprakAshak paryAy utpanna thAy te potAthI thAy chhe.

nitya chaitanyadhAtu te dhruv ane nijarasathI vikasit thaI je dashA te potAnI paryAy chhe. paranA kartAnI to vAtey nathI ane rAganA kartAnI paN vAt nathI. rAganun gnAn thayun te paN rAganA kAraNe nahi. gnAnanI paryAy rAgane jANe chhe em kahevun te vyavahAranayathI chhe, kemake rAgamAn gnAn tanmay nathI. jo rAgamAn tanmay thaIne gnAn jANe to rAganun kartApaNun thaI jAy, gnAtApaNun na rahe. mATe potAmAn tanmay thaIne jANe te gnAn rAganA rktRutvane chhoDatun potAthI pragaT thAy chhe-em siddhAnt chhe. aho! svarUpagrAhI gnAn kahIne rAjamalajIe kamAl kAm karyun chhe! gRuhasthAshramamAn rahIne


PDF/HTML Page 1157 of 4199
single page version

Avun adbhut kAm karyun chhe. ahA! AtmAmAn kayAn gRuhasthAshram chhe? A shAstranA AdhAre panDit shrI banArasIdAse samayasAr nATak banAvyun chhe.

panDit shrI banArasIdAs viShe koI em kahe chhe ke emaNe adhyAtmanI bhAng pIdhI chhe! are prabhu! Am kahevun tane shobhe nahi. AvA (virAdhanAnA) bhAvanA phaLamAn tene dukh veThavAn kaThaN paDashe bhAI! svatantra sukhano panth chhoDIne paratantratAnA panthe jatAn tane vartamAnamAn dukh thashe ane bhaviShyamAn paN dukh thashe.

bhagavAn AtmA abaddhaspRuShTa chhe. tene je jANe te paryAy jainashAsan chhe. abaddha-spRuShTa AtmAnA Ashraye je vItarAgI paryAy pragaT thAy te jainashAsan chhe. bAr ang ane samasta jain shAsananun tene gnAn thayun em kahyun chhe; kemake bAr angamAn je kahevA mAge chhe te eNe jANI lIdho chhe. bAr angano abhyAs bhale na hoy, paN abaddha-spRuShTanI draShTi thatAn je AtmAnubhUti pragaT thaI te jainashAsan chhe. AvI jainashAsananI paryAy chothe guNasthAne pragaT thAy chhe. te vakhate gnAnanI svaparaprakAshak je paryAy pragaTI te potAne ane rAgane jem chhe tem jANe chhe. tyAn rAg chhe to rAganun gnAn thayun chhe em nathI.

bhAI! samajAy eTalun samajavun. traNalokanA nAth sarvagna paramAtmAnAn A veN chhe. divyadhvanimAn bhagavAne satne satpaNe prasiddha karyun chhe, ‘utpAdavyayadhrauvyayuktan sat’- -ahA! gnAn dhruv sat ane gnAnanI paryAy je utpanna thaI te utpAd sat chhe. te paryAy sat pragaT thaI te potAthI thaI chhe, vyavahArano rAg chhe mATe pragaT thaI chhe em nathI. ahA! AvI vAt jenAn bhAgya hoy tene sAmbhaLavA maLe chhe. AvI vAt bIje kayAny chhe nahi. A to satnA bhaNakAr laIne nIkaLelI vANI chhe. ahA! AtmA sat, teno svabhAv sat ane tenI nijarasathI vikasit thatI gnAnanI paryAy sat. traNey sat svata siddha chhe, parane laIne nathI. ahA! chaitanyanI je paryAy svabhAvanA Ashraye pragaT thaI te chaitanyadhAtu ane krodhAdine bhinna jANe chhe ane tethI krodhAdinun rktRutvane chhoDatI te gnAtApaNe pariName chhe. aho! A to vItarAganA mantro chhe! AmAn panDitAI kAm lAge tem nathI; Ane samajavA antarang ruchinI jarUr chhe.

ek bAju shuddha chaitanyadhAtu ane ek bAju krodhAdik rAganA pariNAm-e banneno gnAn bhed jANe chhe. tethI gnAn rAganun rktRutva chhoDatun gnAtApaNe pariName chhe. vyavahAr-ratnatrayano rAg mAro ane hun teno kartA evI kartApaNAnI buddhi chhUTI jAy chhe vyavahAranA rAganun mAtra gnAn kare chhe. e paN apekShAthI vAt chhe. ‘ज्ञानात् एव प्रभवति’-eTale ke gnAn ane rAgano bhed (svarUpagrAhI) gnAnathI ja pragaT thAy chhe. shlok 60 pUro thayo.

* * *

PDF/HTML Page 1158 of 4199
single page version

have, agnAnI paN potAnA ja bhAvane kare chhe parantu pudgalanA bhAvane kadI karato nathI- evA arthano, AgaLanI gAthAnI sUchanikArUp shlok kahe chhe-

* kaLash 61 shlokArtha uparanun pravachan *

‘एवं’ A rIte ‘अञ्जसा’ kharekhar ‘आत्मानम्’ potAne ‘अज्ञानं ज्ञानं अपि’ agnAnarUp ke gnAnarUp ‘कुर्वन्’ karato ‘आत्मा आत्मभावस्य कर्ता स्यात्’ AtmA potAnA ja bhAvano kartA chhe, ‘परभावस्य’ parabhAvano (pudgalanA bhAvono) kartA to ‘क्वचित् न’ kadI nathI.

paranI dayA pALavI te dharma chhe em ghaNA mAne chhe. sAmo prANI jIve te upAdAn ane jIvADanArano bhAv te nimitta-A banne maLIne tyAn kArya thAy chhe em keTalAk mAne chhe paN e barAbar nathI kemake em chhe nahi. paravastu nimitta chhe paN nimittathI kArya thAy chhe em nathI. nimittathI kArya thAy to nimitta ane upAdAn ek thaI jAy. nimitta hoy chhe paN te paranA kAryanun kartA nathI. nimittane anukUL kahel chhe. pANIno pravAh vahI jato hoy tene kinAro anukUL chhe; paN kinAro chhe to pravAh tenAthI chAle chhe em nathI. pANIno pravAh vahI jAy chhe te upAdAn ane kinAro chhe te anukUL nimitta taTastha chhe. bhAI! tArA satnI balihArI chhe. tun kevo chho, kayAn chho, kem chho-te ahIn batAve chhe. kahe chhe-hun gnAnasvarUp chhun ane je rAg thAy tene jANun ja chhun. gnAnanI svaparaprakAshak paryAy potAnI tAkAtathI svaparane jANe chhe. hun mArI svayam pragaT thayelI gnAnaparyAyathI rAgane jANun ja chhun. ahAhA...! khUb sUkShma vAt chhe!

ahIn kahe chhe ke AtmA kAn to gnAn kare, vA agnAn kare paN parabhAvano kartA to AtmA kadI nathI. rAgano kartA thAy e paN potAthI ane rAgano jANanAr thAy e paN potAthI chhe. A sivAy koI paN paravastuno kartA AtmA (agnAnIpaN) kadI nathI. bhAI! A sharIr, man, vANI, karma, ane nokarmano ke desh ane samAjanI sevAnAn kAryono kartA AtmA kadI nathI. AtmA potAne gnAnarUp va agnAnarUp kare chhe ane te te potAnA bhAvono kartA thAy chhe paN parabhAvono kartA te kadApi nathI. ahIn agnAnane, vikArIbhAvane potAno bhAv kahyo chhe kemake te potAnI paryAy chhe. tathA parabhAv shabdano artha ahIn vikArI bhAv nahi paN jaD pudgalanA ane paradravyanA bhAv em karavo. pudgalanA ane paradravyanA bhAvono kartA AtmA kadI nathI. A vANI bolAy, sharIranun halanachalan thAy, mandir Adinun nirmAN thAy ke karmabandhananI paryAy thAy ityAdi sarva paradravyonA bhAvono kartA AtmA traNakALamAn nathI.

prashna– AtmA gnAnabhAve to paranun kAI na kare paN vibhAvabhAv vaDe to paranun kAI kare ke nahi?


PDF/HTML Page 1159 of 4199
single page version

uttara– kahyun ne ke AtmA potAne gnAnarUp kare ke agnAnarUp kare ane te te potAnA bhAvono te kartA chhe, paN paradravyanA bhAvono te kadIy kartA nathI. AtmA agnAnapaNe vibhAvabhAvane kare paN te vibhAv vaDe te paradravyanA bhAvone traNakALamAn na karI shake. AvI ja vastusthiti chhe.

kArya thavAmAn upAdAn ane nimitta em be kAraNo hoy chhe em je kahyun chhe e to nimittanun gnAn karAvavA kahyun chhe. vAstavik kAraN to ek upAdAn ja chhe; nimitta vAstavik kAraN nathI. mATe parano AtmA kadIy kartA nathI em nakkI karavun.

* * *

e ja vAtane draDh kare chhe-

* kaLash 62 shlokArtha uparanun pravachan *

‘आत्मा ज्ञानं’ AtmA gnAnasvarUp chhe, ‘स्वयं ज्ञानं’ pote gnAn ja chhe; ‘ज्ञानात् अन्यत् करोति किं’ te gnAn sivAy bIjun shun kare?

AtmA gnAnamUrti, chaitanyaghan, Anandarasano kand gnAnasvarUp prabhu chhe. A svabhAv kahyo. vaLI abhedathI kahyun ke pote gnAn ja chhe. te gnAn sivAy bIjun shun kare? shun te achetan pudgalanA karma kare? kadI na kare. A sharIranI kriyA, bhAShAnI bolavAnI kriyA, pudgalakarmabandhanI kriyA AtmA karato nathI. paranun kArya karavAmAn AtmA pAngaLo eTale asamartha chhe. A vakIlo korTamAn chhaTAdAr bhAShAmAn dalIlo kare chhe ne? ahIn kahe chhe e bhAShAno kartA AtmA nathI.

ahIn traN shabdo kahyA chhe- AtmA gnAnasvarUp chhe, pote gnAn ja chhe, te gnAn sivAy bIjun shun kare? gajab vAt chhe! A rUpiyA raLIne bhegA karavA ane tene bahAranA kAmomAn vAparavA ityAdi kriyAno AtmA kartA nathI. rUpiyA AvavA ane javA e to enun jaDanun kShetrAntararUp potAnun kArya chhe. eno kartA AtmA nathI. to lokamAn kahevAy chhe ne?

‘आत्मा परभावस्य कर्ता’ AtmA parabhAvano kartA chhe ‘अयं’ em mAnavun (tathA kahevun) te ‘व्यवहारिणाम् मोहः’ vyavahArI jIvono moh (agnAn) chhe. AtmA parabhAvano - sharIr, man, vANI, karma, nokarmanI kriyAno, paisA levA-devA ityAdi kriyAono kartA mAnavo ane kahevo e vyavahArI jIvono moh eTale mUDhatA chhe. vaLI koI evun kahe chhe ke AtmAne parano kartA mAne nahi te digambar nahi! are bhAI! tane A shun thayun? AvI vAt tun kayAnthI lAvyo? ahIn to AchArya em


PDF/HTML Page 1160 of 4199
single page version

kahe chhe ke AtmAne parabhAvano kartA mAne te digambar nahi. parano-jaDanA kAryano potAne kartA mAne te mUDh ane mohI prANI chhe. AtmA bole ne AtmA khAy-pIve ityAdi jaDanI kriyAo AtmA kare em kahevun ane mAnavun e agnAn chhe, mUDhatA chhe.

panchAstikAy gAthA 146nI TIkAmAn be gAthAono AdhAr TAnkIne kahyu chhe ke-‘‘hamaNAn paN triratna shuddha jIvo (-A kALe paN samyakdarshanagnAnachAritrarUp traN ratnothI shuddha evA munio) AtmAnun dhyAn karIne indrapaNun tathA lokAntik-devapaNun pAme chhe ane tyAnthI chyavIne (manuShyabhav pAmI) nirvANane prApta kare chhe.’’

ahAhA...! AtmA paranun kartApaNun chhoDI potAnA gnAn-darshan-chAritrarUp ratnatray - shuddharatnatray hon-nun ArAdhan karIne nirvANane prApta kare chhe. AtmAnun dhyAn karIne nirvAN pAme chhe; vyavahAraratnatrayanun ArAdhan karIne nahi. mokShapad je prApta thAy te antarasvarUpanA dhyAnathI prApta thAy chhe; vyavahAraratnatray kAI mokShanun kAraN nathI. ahAhA...! samosaraNamAn tIrthankar kevaLI bhagavAn birAjamAn hoy ane divyadhvani chhUTe te sAmbhaLI munirAj ekadam antarasvarUpamAn utarI jAy chhe. A vIjaLInA tAmbAnA tAr hoy chhe ne! baTan dabAvatAn vent tAmbAnA tAramAn sarararAT ekadam vIjaLI utarI jAy chhe. tem bhagavAnanI divyadhvani sAmbhaLatAn vent sarararAT ekadam munirAj antarasvarUpamAn utarI jAy chhe. pariNati bhagavAn AnandanA nAthane tenA taLamAn pahonchIne pakaDe chhe. munirAj svarUpanun ugra dhyAn karIne kevaLagnAn upajAve chhe ane pachhI mokSha pAme chhe. ahA! bhagavAn to haju arihantapade chhe ane munirAjane siddhapad! Avo svarUpanA dhyAnano achintya mahimA chhe. parantu vyavahAraratnatrayano rAg karoDo varSha paryant kare topaN teNe kAI karyun nathI. (matalab ke nirarthak chhe). AvI vAt chhe.

panchAstikAy gAthA 146nI TIkAmAn tyAn bIjI gAthAnun avataraN TAnkIne amRutachandrAchArya em kahe chhe-‘‘shrutiono ant nathI (-shAstrono pAr nathI), kAL thoDo chhe ane ApaNe durmedh chhIe; mATe te ja kevaL shIkhavA yogya chhe ke je jarA- maraNano kShay kare.’’

prabhu! shAstrono pAr nathI. shrutano to agAdh dariyo chhe. ane ame durmedh chhIe eTale ke eTalun badhun gnAn amane nathI. amArI buddhi mand ThoTh nishALiyA jevI chhe. ahA! amRutachandrAchArya jevA munirAj ke jemaNe samayasAr, pravachanasAr, panchAstikAy jevA shAstronI ajoD adbhut TIkA karI chhe te mahAn digambar sant em kahe chhe ke ame to mandabuddhi ThoTh chhIe! ahA! kayAn kevaLagnAn, kayAn bAr anganun gnAn ane kayAn amArun alpagnAn? shAstrono pAr nathI, kAL thoDo chhe, buddhi mand chhe; mATe te ja kevaL shIkhavA yogya chhe ke je jarAmaraNano kShay kare.

shun karavA yogya chhe? kahe chhe-paranAn kArya to tun karI shakto nathI ane