Pravachan Ratnakar-Gujarati (English transliteration). Gatha: 106-112.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 62 of 210

 

PDF/HTML Page 1221 of 4199
single page version

upar sthir chonTI chhe. paN pUrNadashA na pragaTe tyAnsudhI asthAnanA rAgathI bachavA temane shubharAg Ave chhe paN te shubhabhAv bandhanun kAraN chhe em te jANe chhe. jo koI tene bandhanun kAraN na mAnatAn mokShanun kAraN mAne to te mithyAshraddhAn chhe, agnAn chhe.

ahIn ghaNI gambhIr vAt karI chhe. mUL sUtramAn to em lIdhun chhe ke jIv navA bandhamAn nimittabhUt thAy chhe. parantu TIkAmAn AchAryadeve em kahyun ke-A lokamAn kharekhar AtmA svabhAvathI paudgalikakarmane nimittabhUt nathI. AtmAno svabhAv gnAtAdraShTA chhe. svabhAvathI AtmA navAn karma bandhAy emAn nimittabhUt nathI. svabhAvathI AtmA nimittabhUt hoy to traNe kAL tene vikAr karavo paDe. karmabandhanamAn nimittapaNe sadAy jIvane hAjar rahevun paDe. tene nityakartRutvano prasang banatAn mukti thAy ja nahi.

dayA, dAn AdinA shubhabhAv Ave tene gnAnI bandhanun kAraN jANe chhe, tene teo dharma ke dharmanun kAraN mAnatA nathI. ahIn e vAt paN lIdhI nathI. ahIn to em kahe chhe ke gnAnIne navo bandh thato ja nathI, kemake gnAnInI draShTi potAnA gnAnAnand svabhAv upar rahelI chhe ane tethI tene svabhAvanI pariNati utpanna thAy chhe. je rAganA pariNAm thAy te gnAnInun kArya nathI. tethI gnAnI navA karmabandhanamAn nimitta paN nathI. aho! khUb gambhIr vyAkhyA karI chhe.

are bhAI! A manuShyajIvan em ne em chAlyun jAy chhe. bhagavAn kahe chhe ke A trasamAn rahevAnI sthiti be hajAr sAgaranI chhe. be indriyathI panchendriyanI avasthAmAn rahevAno kAL be hajAr sAgar chhe. temAn jo AtmAnun gnAn ane samyagdarshan pragaT na karyAn to A trasanI sthiti pUrI karIne nigodamAn chAlyo jaIsh. are bhagavAn! tane Avo avasar maL‌yo ane vikArathI rahit, vyavahArathI rahit, bandh ane bandhanA nimittapaNAthI rahit evA shuddha chidAnandasvarUp bhagavAn AtmAnun bhAn pragaT na karyun to chAr gatinun bhramaN karatAn karatAn nigodamAn-dukhanA samudramAn chAlyo jaIsh.

navAn karma je bandhAy te dashA to jaDakarmathI thAy chhe ane temAn upAdAnapaNe karmanA paramANu varte chhe. temAn nimitta koN chhe? to je vikArIbhAv thAy chhe te navA karmabandhanamAn nimitta chhe, paN chaitanyaratnAkar gnAtAdraShTA ane AnandanA svabhAvathI bharelo chidAnandaghan prabhu AtmA vikArathI shUnya chhe. tethI gnAyakamUrti prabhu AtmA navA karmabandhanamAn nimittabhUt nathI. bhagavAn AtmA atIndriy AnandathI bharelo chaitanyamahAsAgar chhe. temAn dayA, dAn Adi vikAranA vikalpa nathI to te navA karmabandhanamAn nimittabhUt kem thAy? AtmA svabhAvathI navA karmabandhanamAn nimitta chhe ja nahi.

gnAn-AnandathI pUrNa ane rAgathI khAlI evI chIj shuddha gnAyakamUrti bhagavAn AtmA chhe. AvA AtmAnun jene bhAn thayun chhe te samakitI gnAnI chhe. samakitIne dayA,


PDF/HTML Page 1222 of 4199
single page version

dAn, vrat ane vyavahAraratnatrayanA vikalpa Ave chhe paN te e vikalpane potAnA shuddha chaitanyasvarUpathI bhinna jANe chhe. samakitIne je svabhAvanI draShTi thaI chhe te draShTimAn rAgAdi vikArano abhAv chhe ane tethI jem svabhAv navA karmabandhanamAn nimittabhUt nathI tem svabhAvanI jene draShTi thaI chhe evo gnAnI navA karmabandhanamAn nimittabhUt nathI. samakitIne bandh thato nathI. (je alpa bandh thAy te ahIn gaNatarImAn nathI.) mATe te bandhamAn nimitta kem thAy? bandhamAn nimitta to vikArI bhAv chhe ane te vikArI bhAv AtmasvabhAv ane AtmasvabhAvanI draShTimAn chhe ja nahi. aho! adbhut vAt chhe!

nav graiveyakanA nav devalok chhe. te ekek devalokamAn anantavAr jaI Avyo evA bhAv jIve karyA chhe. shukalaleshyAnA pariNAm karIne jIv nav graiveyak jAy chhe. atyAre to evA shubhabhAv paN nathI. juo, shukalaleshyA ane shukaladhyAn be bhinna chIj chhe. shukaladhyAn to bhAvalingI munirAjane AThamA guNasthAnathI hoy chhe ane shukalaleshyAnA pariNAm to koI abhavi jIvane paN thAy chhe. shukalaleshyAnA pariNAm karIne jIv navamI graiveyak jAy chhe paN shubhabhAvane te potAnA mAne chhe ane shubhabhAvathI dharma thAy em mAne chhe tethI te mithyAdraShTi chhe. shubhabhAv rAg chhe ane AtmAno svabhAv vItarAg chhe. rAg ane svabhAvane ek mAnanAr bhale navamI graiveyak jAy paN je vaDe janmamaraNano nAsh thAy evI kriyA enI pAse nathI tethI te chaturgatisansAramAn rakhaDe ja chhe.

bhagavAn AtmA parano to kartA nathI paN paranAn je kArya thAy temAn nimitta paN nathI. dravyasvabhAv jo paranA kAryamAn nimitta thAy to jyAn jyAn paranAn kArya thAy tyAn tyAn AtmAne sadA hAjar rahevun paDe. tethI rAgathI bhinna paDIne tene kadIy svabhAvanun lakSha thAy nahi. A vAt gAthA 100mAn AvI gaI chhe. tethI e siddha chhe ke vAstavamAn AtmA svabhAvathI navA karmabandhanamAn nimitta nathI.

have kahe chhe ke svabhAvathI AtmA navA karmabandhanamAn nimitta na hovA chhatAn anAdi agnAnanA kAraNe paudgalik karmane nimittarUp thatA evA agnAnabhAve pariNamato hovAthI nimittabhUt thatAn, paudgalik karma utpanna thAy chhe.

juo, potAnA shuddha chaitanyasvarUpanun bhAn nathI te jIv dayA, dAnanA pariNAmano hun kartA chhun evun mAne chhe. te agnAn ene anAdinun chhe. te agnAnanA kAraNe paudgalik karmane nimittarUp thatA evA agnAnabhAve, vikArarUpe pariNamato hovAthI paudgalik karma utpanna thAy chhe. A navAn karmabandhan je thAy temAn agnAnInA puNya-pApanA vikArI bhAv nimitta thAy chhe. jaDakarmanI prakRutti bandhAy te to karmanA kAraNe bandhAy chhe. temAn agnAnInA rAgAdi bhAv nimitta chhe.


PDF/HTML Page 1223 of 4199
single page version

bhAI! samayasAramAn ghaNI gambhIratA bharI chhe. A to jagatachakShu chhe. bhagavAnanI sAkShAt divyadhvanimAnthI Avelun A shAstra chhe. samvat 1978nI sAlamAn jyAre samayasAr hAthamAn Avyun tyAre te vAnchIne em thayun hatun ke-‘‘A shAstra to asharIrI thavAnI chIj chhe’’ Ano svAdhyAy khUb dhIraj rAkhIne roj karavo joIe.

traNalokanA nAth sarvagna parameshvarane ichchhA vinA divyadhvani nIkaLe chhe. mahAvidehamAn sAkShAt bhagavAn birAje chhe. tyAn kundakundAchAryadev vANI sAmbhaLavA padhArelA. sAmbhaLavAno vikalpa hato paN vikalpanun lakSha na hatun; andar potAnA shuddha gnAnAnandasvarUpanun lakSha hatun. vANI sAmbhaLavAno ane dharmopadeshano gnAnIne vikalpa Ave chhe paN te vikalpanA gnAnI kartA thatA nathI, gnAtA ja rahe chhe. ahAhA...! AtmA shuddha chaitanyamay prabhu chhe, shubharAg gney chhe ane gnAnI tenA gnAtA ja chhe, kartA nathI. tethI jem AtmA svabhAvathI karmabandhanamAn nimitta nathI tem gnAnI paN navA karmabandhanamAn nimitta nathI.

ahAhA...! bhagavAn AtmA niranjan nirvikAr shuddha chaitanyaghan prabhu chhe. temAn sharIr, man, vANI, karma, nokarma to nathI; emAn shubhAshubhabhAvarUp vikAr paN nathI. tethI AtmA svabhAvathI karmabandhananun nimitta nathI. ane shuddha chaitanyasvarUp AtmAnA svasamvedanapUrvak jene svAnubhav thayo chhe te samakitIne navA karmabandhanamAn nimitta thAy e rAg thato nathI. alpa rAg je thAy chhe tene (draShTinA joramAn) ahIn gaNavAmAn Avyo nathI. parantu agnAnIne potAnA shuddha chaitanyasvarUpanun bhAn nathI tethI te agnAnIno rAgabhAv navA bandhanamAn nimitta kahevAmAn Ave chhe.

navAn karmano bandh thAy te AtmA karato nathI. karmabandhan thAy e to pudgalanI paryAy chhe ane agnAnInA agnAnarUp pariNAm temAn nimitta kahevAmAn Ave chhe. Atma-dravya temAn nimitta nathI ane dravyadraShTivant gnAnI paN temAn nimitta nathI. akhanDAnand-svarUp bhagavAn AtmAnun AkarShaN thavAthI gnAnIne bahAranI sarva chIjanun AkarShaN chhUTI gayun chhe. chaitanyachamatkArane joyA pachhI dharmIne bahAr kayAny chamatkAr bhAsato nathI. svarganA indrano apAr vaibhav ho, dharmI jIvane tenA taraph lakSha nathI; dharmIne e tuchchha bhAse chhe. viShayanI vAsanAno je rAg thAy te dharmIne jher samAn bhAse chhe. ahAhA...! hun to atIndriy Anandano kand prabhu paramAtmasvarUp chhun evun jene paryAyamAn bhAn thayun te gnAnI navA karmabandhanamAn nimitta nathI. navAn karma gnAnIne bandhAtAn nathI em ahIn kahe chhe.

aho! shun daivI TIkA chhe! jANe amRutanAn jharaNAn jhare chhe! anyatra to AvI TIkA nathI paN digambaramAny AvI gambhIr TIkA bIjA shAstramAn nathI.

96 mI gAthAmAn AvI gayun chhe ke A sharIr mRutak kalevar chhe. amRutasAgar prabhu


PDF/HTML Page 1224 of 4199
single page version

AtmA mRutak kalevaramAn mUrchhAI gayo chhe. ‘‘potAno kevaL bodh (-gnAn) DhankAyel hovAthI ane mRutak kalevar (sharIr) vaDe param amRutarUp vignAnaghan (pote) mUrchhit thayo hovAthI te prakAranA bhAvano kartA pratibhAse chhe.’’ traNalokano nAth amRutano sAgar andar chhalochhal bharelo chhe. tene bhUlIne mRutak kalevaramAn mUrchhit thayo chhe evo agnAnI jIv potAnA shubhAshubh bhAvono kartA pratibhAse chhe. sharIr chhe e to hAD-mAs-chAmaDAthI banelun mRutak kalevar chhe. jIv nIkaL‌yA pachhI mRutak em nahi; hamaNAn ja te mRutak kalevar chhe. AtmA A mRutak kalevaramAn mUrchhAI gayo chhe. tethI sharIr hun chhun, sharIranI kriyA hun karun chhun evun mAne chhe. te agnAnI jIv agnAnanA kAraNe vikArano kartA thAy chhe. A agnAnIno vikAr (puNyapApanA bhAv) navA karmabandhanamAn nimitta thAy chhe.

keTalAk kahe chhe ke samanvay karo to badhun ek thaI jAy. are bhAI! A shuddha tattvanI satya vAtano jagatanA bIjA koI panth sAthe samanvay thaI shake em nathI. jem netaranI chhAlano sUtaranA dorA sAthe samanvay na thAy tem gnAn ane agnAnano kadIy samanvay na thAy, beno kadIy meL na khAy. prabhu! mAn ke na mAn; satya A chhe. satya mAnyA vinA tAro chhUTakAro nahi thAy. bhAI! A tArA hitano mArga chhe; ane rAgathI lAbh thAy em mAnavun e ahitano mArga chhe, agnAn chhe ane temAn tane moTun nukashAn chhe.

shAstramAn tyAn sudhI kahyun chhe ke dayA, dAn, hinsA vagere shubh-ashubh bhAvanI je rachanA kare chhe te napunsak chhe. 47 shaktimAn ek vIryashaktinun varNan chhe. tyAn kahyun chhe ke potAnI vItarAg nirmaL pariNatinI rachanA kare te vIryashakti chhe. shubhAshubh rAganI rachanA kare te vIryashakti nathI. shubhAshubh rAganI rachanA kare e to napunsak chhe. jem napunsakane putranI prApti thatI nathI tem shubharAganI pariNatithI nirmaL pariNati pragaT thatI nathI. puNyanI ruchivALA jIvo napunsak-hIjaDA jevA chhe kemake teo vItarAg-bhAvarUp dharma pragaT karI shaktA nathI. samayasAr gAthA 39-43 nI TIkAmAn temane napunsak kahyA chhe ane puNya-pAp adhikAranI gAthA 1pa4 mAn nAmardra kahyA chhe. sanskRitamAn je ‘kalIb’ shabda chhe eno artha napunsak thAy chhe.

potAnA AnandanA nAthane bhUlIne je puNya-pariNAmamAn rokAI jAy ane rAganI rachanA kare evA agnAnIno rAg navA karmabandhanamAn nimitta chhe. gnAnI to shuddha pariNatinI rachanA kare chhe. rAg Ave chhe tene gauN karIne gnAnI nirmaL pariNatine rache chhe. tethI navAn karma gnAnIne bandhAtAn nathI. mATe navA karmabandhanamAn gnAnI nimitta nathI.

agnAnI agnAnabhAve pariNamato hovAthI teno te bhAv nimittabhUt thatAn paudgalik karma utpanna thAy chhe. agnAnInA puNya-pApanA bhAv navA karmabandhanamAn nimitta thAy chhe.


PDF/HTML Page 1225 of 4199
single page version

tethI ‘paudgalik karma AtmAe karyun’ evo nirvikalpa vignAnasvabhAvathI bhraShTa, vikalpa-parAyaN agnAnIono vikalpa chhe; te vikalpa upachAr ja chhe, paramArtha nathI.

AtmA rAgarahit nirvikalpa vignAnaghanasvabhAvarUp chhe. AvA nijasvabhAvathI agnAnI bhraShTa chhe. agnAnI vikalpaparAyaN eTale vikalpamAn tatpar chhe, svabhAvamAn tatpar nathI. vikalpamAn tatpar evo agnAnI je shubhAshubh vikalpa kare chhe te vikalpa navA karmabandhanamAn nimitta thAy chhe. tethI agnAnI mAne chhe ke hun karmabandhanano upachArathI-vyavahArathI kartA chhun. Avo upachAr agnAnIne lAgu paDe chhe. svabhAvane bhUlIne rAgamAn tatpar evo agnAnI je vikalpa kare chhe te navA karmabandhanamAn nimitta chhe tethI AtmAthI karma bandhANun em upachArathI kahevAmAn Ave chhe; te paramArtha nathI.

paranI, jaDanI avasthA to parathI enAthI thAy chhe. tene koN kare? shubhabhAv Ave paN paranI kriyA te shubhabhAvathI thAy chhe em nathI. A rathayAtrAmAn bhagavAn birAjamAn kare ane rathane chalAve ityAdi paranI kriyA AtmA karato nathI. bhAI! A vItarAgano mArga tadna judo chhe. tenun svarUp samaje tene bhav rahe nahi evo A mArga chhe. ek be bhav rahe e to gnAtAnun gney chhe. ahIn kahe chhe ke agnAnIno rAg navA karmabandhanamAn nimitta chhe tethI karma AtmAe bAndhyun evo agnAnIono je vikalpa chhe te upachAr ja chhe; paramArtha nathI.

* gAthA 10pa bhAvArtha uparanun pravachan *

‘kadAchit thatA nimittanaimittikabhAvamAn kartAkarmabhAv kahevo te upachAr chhe.’ kadAchit eTale agnAnapaNe agnAnI jIv vikArano kartA chhe tethI bandhanamAn tenA vikArane nimitta kahevAmAn Ave chhe. te nimittanaimittikabhAvamAn kartAkarmabhAv kahevo te upachAr chhe, agnAnI rAgano kartA chhe. te rAg paranI kriyAmAn nimitta chhe. tyAn agnAnI potAne parano kartA mAne chhe te upachAr chhe. paramArthe AtmA parano kartA chhe ja nahi.

[pravachan nan. 178 * dinAnk 7-9-76]

PDF/HTML Page 1226 of 4199
single page version

कथमिति चेत्–

जोधेहिं कदे जुद्धे राएण कदं ति जंपदे लोगो।
ववहारेण तह कदं णाणावरणादि जीवेण।। १०६ ।।

योधैः कृते युद्धे राज्ञा कृतमिति जल्पते लोकः।
व्यवहारेण तथा कृतं ज्ञानावरणादि जीवेन।। १०६ ।।

have, e upachAr kaI rIte chhe te draShTAntathI kahe chhe-

yoddhA kare jyAn yuddha tyAn e nRupakaryun loko kahe,
em ja karyAn vyavahArathI gnAnAvaraN Adi jIve. 106.

gAthArtha– [योधः] yoddhAo vaDe [युद्ध कृते] yuddha karavAmAn AvatAn, ‘[राज्ञा कृतम्] rAjAe yuddha karyun’ [इति] em [लोकः] lok [जल्पते] (vyavahArathI) kahe chhe [तथा] tevI rIte [ज्ञानावरणादि] gnAnAvaraNAdi karma [जीवेन कृतं] jIve karyun’ [व्यवहारेण] em vyavahArathI kahevAy chhe.

TIkA– jem yuddhapariNAme pote pariNamatA evA yoddhAo vaDe yuddha karavAmAn AvatAn, yuddhapariNAme pote nahi pariNamatA evA rAjA viShe ‘rAjAe yuddha karyun’ evo upachAr chhe, paramArtha nathI; tem gnAnAvaraNAdikarmapariNAme pote pariNamatA evA pudgaladravya vaDe gnAnAvaraNAdi karma karavAmAn AvatAn, gnAnAvaraNAdikarmapariNAme pote nahi pariNamatA evA AtmA viShe ‘AtmAe gnAnAvaraNAdi karma karyun’ evo upachAr chhe, paramArtha nathI.

bhAvArtha– yoddhAoe yuddha karyun hovA chhatAn ‘rAjAe yuddha karyun’ em upachArathI kahevAy chhe tem pudgaladravye gnAnAvaraNAdi karma karyun hovA chhatAn ‘jIve karma karyun’ em upachArathI kahevAy chhe.

* * *
samayasAr gAthA 106 mathALun

have, e upachAr kaI rIte chhe te draShTAntathI kahe chhe-

* gAthA 106 TIkA uparanun pravachan *

‘jem yuddhapariNAme pote pariNamatA evA yoddhAo vaDe yuddha karavAmAn AvatAn,


PDF/HTML Page 1227 of 4199
single page version

yuddhapariNAme pote nahi pariNamatA evA rAjA viShe ‘‘rAjAe yuddha karyun’’ evo upachAr chhe, paramArtha nathI;...’

ek dravya bIjA dravyanI paryAyane karI shaktun nathI e vAt siddha kare chhe. mATImay ghaDArUpI kArya mATI kare chhe, kumbhAr tene karato nathI. tem AtmA rAg-dveSh, puNya-pApanA bhAv kare tyAre je karma bandhAy te jIvanA bhAvathI bandhAtA nathI. jaDakarmanI avasthA jaD paramANu dravyathI thaI chhe ane temAn jIvanA vikArI bhAv nimitta kahevAmAn Ave chhe.

plAsTIkanA kArakhAnAmAn je mAl taiyAr thAy te kriyA paramANuothI thAy chhe. ekek paramANu pote potAthI svatantrapaNe pariName chhe. te kriyAne anya paramANu ke AtmA kare em banatun nathI. te kriyAnA kALamAn jIv potAnA vikArI pariNAmane kare chhe, paN jaDanI kriyA je thAy tene AtmA karato nathI. jeTalA pramANamAn jIv rAgadveShAdi bhAv kare teTalA pramANamAn navun karma bandhAy chhe chhatAn je karma bandhAy chhe te kriyAno AtmA kartA nathI. potAnA rAgadveShAdi vikArI bhAvano te agnAnI jIv kartA ho, paN paranA kAryano te jIv kartA nathI.

dharmI jIv to em jANe chhe ke-hun to shuddha chaitanyasvarUp chhun jevun siddha paramAtmAnun svarUp chhe tevun ja mArun shuddha chaitanyasvarUp chhe. ahAhA...! ‘siddha samAn sadA pad mero’-AvI shuddha svarUpanI draShTi thavAthI gnAnIne panchaparameShThInI bhaktino je rAg Ave chhe te rAgano te kartA thato nathI. bhagavAnanI bhaktino rAg te anarthanun kAraN chhe em te jANe chhe. panchAstikAy gAthA 168mAn kahyun chhe ke-‘‘A, rAgalav-mUlak doSh paramparAnun nirUpaN chhe. (arthAt alpa rAg jenun mUL chhe evI doShonI santatinun ahIn kathan chhe.) ahIn (A lokamAn) kharekhar arhantAdi pratyenI bhakti paN rAgapariNati vinA hotI nathI. rAgAdipariNati hotAn, AtmA buddhiprasAr vinAno (chittanA bhramaNathI rahit) potAne koIpaN rIte rAkhI shakato nathI; ane buddhiprasAr hotAn (-chittanun bhramaN hotAn) shubh vA ashubh karmano nirodh hoto nathI. mATe, A anarthasantatinun mUL rAgarUp kaleshano vilAs ja chhe.’’

shubharAg karatAn karatAn mokSha thAy, paramparA mokSha thAy e vAt chhe ja nahi. rAg to vikAr chhe, Asrav chhe, jher chhe. munivarone panchamahAvratano shubharAg Ave chhe paN te shubharAg anarthanun mUL chhe em teo jANe chhe. vaLI tyAn panchAstikAy gAthA 170mAn kahyun chhe ke-‘‘A, rAgarUp kaleshano nisheSh nAsh karavA yogya hovAnun nirUpaN chhe.’’ matalab ke rAg rAkhavA lAyak nathI paN sampUrNapaNe, jarAy bAkI na rahe evo nAsh karavA yogya chhe.

prashna– to panchAstikAy gAthA 170nI TIkAmAn arhantanI bhakti Adi shubh-rAgane paramparA mokShano hetu kahyo chhe ne?


PDF/HTML Page 1228 of 4199
single page version

uttara– hA, tyAn kahyun chhe ke-‘‘ahIn, arhantAdinI bhaktirUp parasamayapravRuttimAn sAkShAt mokShahetupaNAno abhAv hovA chhatAn paramparAe mokShahetupaNAno sadbhAv darshAvyo chhe.’’ bhAI! A je kathan chhe te AropathI karavAmAn Avyun chhe em samajavun. Avo kathanchit mokShahetutvano Arop paN gnAnIne ja vartatA bhakti AdirUp shubhabhAvomAn karI shakAy chhe. agnAnIne to shuddhino anshamAtra paN pariNamanamAn nahi hovAthI yathArtha mokShahetu bIlakul pragaTayo ja nathI, vidyamAn ja nathI. to pachhI tenA bhakti AdirUp shubhabhAvomAn Arop kono karavo? gnAnIne puNyabhAvathI devalokAdi je maLe te kalesh chhe, dAh chhe; te kAI sukh nathI. teno jyAre te abhAv karashe tyAre paramasukhasvarUp mokSha pAmashe.

jem halavo, sAkar, ghI ane ATAmAnthI bane chhe tem mokShapadanI prApti shuddha gnAn- darshan-chAritrathI thAy chhe. pUrNAnandano nAth chaitanyasvarUp bhagavAn AtmAnI draShTi thavI te samyagdarshan chhe, shuddha Atmatattvane sparshIne je gnAn thAy te samyaggnAn chhe, svarUpamAn nimagna thaIne temAn ja lIn rahevun, atIndriy Anandanun bhojan karavun te chAritra chhe. A mokShano mArga chhe.

sogAnIjI sau pratham AvyA tyAre ATalun ja kahelun ke paralakShe je vikalpa uThe chhe tenAthI andar bhagavAn bhinna chhe. A vAt sAmbhaLIne temane andar sva taraph DhaLI javAnI dhUn chaDhI gaI. samitinA oraDAmAn unDun manthan ane dhyAn karatAn temane samyagdarshan pragaT thaI gayun. teo alpa bhavamAn mokSha jashe. teoe dravyadraShTi prakAshamAn lakhyun chhe ke-shubharAg Ave chhe te dhadhakatI bhaThThI samAn bhAse chhe. ahAhA...! nirmaLAnandasvarUp pote chhe evun jene bhAn thayun tene bhakti AdinA shubhabhAvano rAg kaShTarUp lAge chhe. jem sAkaranA svAd sAme aphINano svAd kaDavo lAge chhe tem anubhav thatAn atIndriy Anandano svAd jene Avyo tene shubharAgano svAd kaDavo lAge chhe. je bhAvathI tIrthankaragotra bandhAy te shubhabhAv dharmIne kalesharUp, dukharUp bhAse chhe.

agnAnInA shubhabhAv anarthanun kAraN chhe; te paramparA mokShanun kAraN nathI. samyagdraShTinA shubhabhAvane upachArathI mokShanun paramparA kAraN kahevAy chhe, kemake rAganA phaLamAn te svarganA kalesh bhogavI, manuShyagatimAn AvI svarUpamAn TharavAno ugra puruShArtha karIne mokShapad pAmashe. A pramANe dharmI jIvanA shubharAgane mokShano paramparA hetu upachArathI ja kahevAmAn Ave chhe.

ahIn kahe chhe ke-yuddhanA pariNAme yoddhA pariName chhe; rAjA yuddhanA pariNAme pariNamato nathI. rAjA to Adesh daI ekakor beTho chhe. AdeshanA nimitte yuddhanA bhAve pariNamelA yoddhAo yuddha kare chhe. rAjA yuddhamAn joDAto nathI. evA rAjA viShe ‘‘rAjAe yuddha karyun’’ evo upachAr chhe, paramArtha nathI. have kahe chhe-‘tem gnAnAvaraNAdikarmapariNAme


PDF/HTML Page 1229 of 4199
single page version

pote pariNamatA evA pudgaladravya vaDe gnAnAvaraNAdi karma karavAmAn AvatAn, gnAnAvaraNAdi- karmapariNAme pote nahi pariNamatA evA AtmA viShe ‘‘AtmAe gnAnAvaraNAdi karma karyun’’ evo upachAr chhe, paramArtha nathI.’

pudgaladravya pote gnAnAvaraNAdi karmarUpe pariName chhe, agnAnI jIv gnAnAvaraNAdi karmarUpe pariNamato nathI. agnAnI jIv to agnAnabhAve potAnA rAgadveShAdi pariNAmane karato ekakor chhe. te rAgadveShAdinA nimitte pudgaladravya svayam karmarUpe pariNamI jAy chhe. temAn, agnAnI jIvanun kAI kartavya nathI. badhI vastu svatantra judI chhe. rajakaNo svatantra chIj chhe. rajakaNo svayam gnAnAvaraNAdirUpe pariNamI jAy chhe. temAn agnAnI jIv kAI karato nathI. chhatAn AtmAe karma karyun em kahevun te upachAr chhe, Arop chhe; paramArtha nathI. AtmA jaDakarmanI avasthAno kartA nathI to te bIjAno uddhAr kare ane deshanI sevA kare ityAdi vAt kayAn rahI? samAjanAn, deshanAn ke bIjAn bahAr je paradravyanAn kArya thAy teno AtmA kartA nathI.

bhagavAn! tAro to chaitanyadesh chhe. temAn gnAn Adi anant guNathI bharelo kimmatI mAl chhe. shrImade kahyun chhe ke-

ham paradeshI pankhI sAdhu, Arya desh ke nAhi re

ahAhA...! gnAnI kahe chhe ke A hindustAn ane saurAShTra te amAro desh nathI. amAro desh to gnAn ane AnandasvarUp chhe. AvA potAnA deshane oLakhI temAn ja sthir thaIne vasavun-rahevun te samyagdarshan ane dharma chhe, te mokShamArga ane mokShapadarUp chhe.

* gAthA 106 bhAvArtha uparanun pravachan *

‘yoddhAoe yuddha karyun hovA chhatAn ‘‘rAjAe yuddha karyun’’ em upachArathI kahevAy chhe tem pudgaladravye gnAnAvaraNAdi karma karyun hovA chhatAn ‘‘jIve karma karyun em upachArathI kahevAy chhe.’

pudgaladravya pote gnAnAvaraNAdi karmarUpe pariName chhe. AtmA jaDakarmapaNe pariNamato nathI. AtmAe jaDakarma karyun em upachArathI kahevAy chhe. jaDakarmanI je prakRiti bandhAy te pudgalathI bandhAy chhe, teno AtmA kartA nathI. to pachhI vepAr, udyog vagere je bahAranI paradravyanI kriyA thAy tene AtmA kare e vAt ja kayAn rahI? parapariNatine koN kare? agnAnabhAve je vikArI bhAv thAy te emAn nimitta chhe. tethI AtmAe jaDakarma karyun em kahevun te upachAr chhe, paramArtha nathI.

sanyogadraShTivALAne A vAt besavI mahA kaThaN chhe. paranAn kArya jIv kare em mAnavun e be dravyonI ekatAbuddhi chhe. teNe be dravyonI bhinnatA mAnI nathI. be dravyo


PDF/HTML Page 1230 of 4199
single page version

vachche atyant abhAv chhe ane ek paramANunI paryAy ane bIjA paramANunI paryAy vachche anyonya abhAv chhe. sanyogIdraShTivALAne badhun ek bhAse chhe. paN bhAI! abhAv shun kare? jaDakarma bandhAy te te paryAyanI janmakShaN chhe. jaDakarmanI paryAy svatantra paramANuthI thaI chhe; rAganA pariNAmathI karmanI paryAy thaI chhe em chhe ja nahi.

AtmA paranun kArya karI shakato nathI; AtmA jaDakarma bAndhato nathI, jaDakarmane chhoDato nathI. parane AtmA shun kare? na ja kare. bhAI! AvI sUkShma tattvadraShTi thayA vinA dharma thavo sulabh nathI. bhedagnAn karavun e ja sAcho upAy chhe.

[pravachan nan. 179 * dinAnk 8-9-76]

PDF/HTML Page 1231 of 4199
single page version

अत एतत्स्थितम्–

उप्पादेदि करेदि य बंधदि परिणामएदि गिण्हदि य।
आदा पोग्गलदव्वं ववहारणयस्स वत्तव्वं।। १०७ ।।
उत्पादयति करोति च बध्नाति परिणामयति गृह्णाति च।
आत्मा पुद्गलद्रव्यं व्यवहारनयस्य वक्तव्यम्।। १०७ ।।

have kahe chhe ke uparanA hetuthI Am Tharyun-

upajAvato, praNamAvato, grahato, ane bAndhe, kare
pudgaladaravane AtamA–vyavahAranayavaktavya chhe. 107.

gAthArtha– [आत्मा] AtmA [पुद्गलद्रव्यम्] pudgaladravyane [उत्पादयति] upajAve chhe, [करोति च] kare chhe, [बध्नाति] bAndhe chhe, [परिणामयति] pariNamAve chhe [च] ane [गृह्णाति] grahaN kare chhe-e [व्यवहारनयस्य] vyavahAranayanun [वक्तव्यम्] kathan chhe.

TIkA– A AtmA kharekhar, vyApyavyApakabhAvanA abhAvane lIdhe, prApya, vikArya ane nirvartya-evA pudgaladravyAtmak (-pudgaladravyasvarUp) karmane grahato nathI, pariNamAvato nathI, upajAvato nathI, karato nathI, bAndhato nathI; ane vyApya- vyApakabhAvano abhAv hovA chhatAn paN, “prApya, vikArya ane nirvartya-evA pudgal- dravyAtmak karmane AtmA grahe chhe, pariNamAve chhe, upajAve chhe, kare chhe ane bAndhe chhe” evo je vikalpa te kharekhar upachAr chhe.

bhAvArtha– vyApyavyApakabhAv vinA kartAkarmapaNun kahevun te upachAr chhe; mATe AtmA pudgaladravyane grahe chhe, pariNamAve chhe, upajAve chhe, ityAdi kahevun te upachAr chhe.

* * *
samayasAr gAthA 107 mathALun

have kahe chhe ke uparanA hetuthI Am Tharyun-

* gAthA 107 TIkA uparanun pravachan *

‘A AtmA kharekhar, vyApyavyApakabhAvanA abhAvane lIdhe, prApya, vikArya ane nirvartya-evA pudgaladravyAtmak (-pudgaladravyasvarUp) karmane grahato nathI, pariNamAvato nathI, upajAvato nathI, karato nathI, bAndhato nathI;....’


PDF/HTML Page 1232 of 4199
single page version

jem yoddhA yuddha laDe tyAn em kahevun ke rAjA yuddha laDe chhe-e upachArakathan chhe tem je karmanun bandhan thAy chhe te tenI paryAyanI yogyatAthI potAthI thAy chhe tene em kahevun ke AtmA karma bAndhe chhe te upachAranun, vyavahAranun kathan chhe.

je karma bandhAy chhe te vyApya ane AtmA teno vyApak evA bhAvano abhAv chhe. jaD karma bandhAy chhe te vyApya ane paramANu temAn vyApak chhe. jaD karmanI paryAyano kartA jaD paramANu chhe. AtmAne te paryAy sAthe vyApyavyApakabhAvano abhAv chhe. mATe AtmA jaD karmano kartA nathI, ane jaD karma AtmAnun kArya nathI. jIvanA jevA vikArI bhAv hoy tene anusAr ja karmaprakRutti bandhAy chhe chhatAn je karmabandhananI paryAy thAy chhe te tenA potAnA kAraNe thAy chhe; jIvanA vikArI bhAvanA kAraNe te paryAy thatI nathI.

jeTalun yoganun kampan ane kaShAyabhAv hoy teTalo tyAn sAme jaD karmamAn prakRutti-bandh, pradeshabandh, sthitibandh ane anubhAgabandh thAy chhe. yogane laIne prakRiti ane pradeshabandh thAy ane kaShAyane laIne sthiti ane anubhAgabandh thAy em je shAstramAn Ave chhe te nimittanun kathan chhe. ahIn kahe chhe ke karmabandhanI je avasthA thAy te vyApya eTale kArya ane AtmA teno vyApak eTale kartA evA vyApyavyApakabhAvano abhAv chhe. karmabandhanI avasthA te pariNAm ane AtmA pariNAmI-evA pariNAm-pariNAmIbhAvano abhAv chhe. je chAr prakAre bandh thAy te pudgalaparamANunI paryAy chhe ane paramANu temAn vyApak chhe. mATe karmabandhananI paryAyano kartA pudgalaparamANu chhe, paN AtmA teno kartA ane te karmabandh AtmAnun kArya em chhe nahi.

vItarAgano mArga bahu sUkShma chhe, bhAI! ruchi-laganIthI abhyAs kare to pakaDAy em chhe. AtmA jaDakarma kare ane AtmA jaDakarma bhogave-e vAt khoTI chhe em ahIn kahe chhe. jaDakarma je bandhAy te pudgalathI potAthI bandhAy chhe. prakRiti eTale svabhAv, pradesh eTale paramANunI sankhyA-te banne jaDakarmanI avasthA potAnA kAraNe paramANuthI thAy chhe. tevI ja rIte sthiti eTale tenI mudat ane anubhAg eTale phaLadAnashakti-te kArya paN jaD paramANuthI potAnA kAraNe thAy chhe. AtmAne tenI sAthe vyApya-vyApakabhAvano abhAv chhe. paramANunI karmabandharUp paryAy vyApya ane AtmA teno vyApak em nathI. mATe AtmA karmabandhananI paryAyano kartA nathI. ane te paryAy AtmAnun kArya nathI.

loko bichArA bahAranA vepAradhandhAnI pApanI pravRuttimAn gunchAI gayA chhe. majuranI jem rAtadivas kaShAyanI majurI-veTh karIne kAL gumAve chhe. paN bhAI! e to chAr-gatimAn rakhaDapaTTInI majurI chhe. phurasad laIne A tattva nahi samaje to tArun kalyAN nahi thAy bhAI!

vyavahAr to bolavA mATe chhe, kalpanAmAtra chhe. laukik vyavahAr badhoy jUTho chhe.


PDF/HTML Page 1233 of 4199
single page version

AtmAne jaDakarma sAthe pariNAmI-pariNAm sambandh nathI, kartAkarmasambandh nathI. jaDakarmanI paryAyano AtmA kartA nathI to bahAranAn je vepArAdi kAm thAy-jem ke mAl lIdho-dIdho, paisA lIdhA- dIdhA ityAdi-teno kartA AtmA kem hoy? traNakALamAn nathI. bahAranA padArthonI kriyA te vyApya ane AtmA teno vyApak em chhe nahi. are bhAI! vishvano pratyek padArtha svatantra chhe. potapotAnA pariNAmano te te dravya kartA chhe; bIjo teno kartA thAy em traNakALamAn banatun nathI. kumbhAr ghaTarUpI kAryano kartA nathI tem AtmA jaDakarmanI paryAyano kartA nathI.

jaDakarmano bandh thAy tenA chAr prakAr chhe; paramANunI sankhyA tenun nAm pradeshabandh, teno svabhAv te prakRiti bandh, amuk kALanI mudat paDe te sthitibandh, ane phaLadAnashakti te anubhAgabandh. A chArey avasthAnA te te paramANu kartA chhe, AtmA teno kartA nathI. chArey prakAre je karmabandhananI avasthA thAy te paramANunun prApya karma chhe. te karmabandhanI avasthAne te samaye paramANu pahonchI vaLe chhe, tene bIjo (jIv) pahonchato nathI. mATe te paramANunun prApya karma chhe.

A roTalI thaI te kArya chhe. te paramANunun prApya karma chhe. roTalInA paramANu te niyat paryAyane pahonchIne prApta kare chhe, rasoI karanArI bAI tene pahonchIne prApta karatI nathI. bAIe roTalI karI e to bolavAmAtra kathan chhe, vastusvarUp nathI. tem jaDakarma je samaye bandhAy te bandhanI avasthA te karmanA paramANunun prApya karma chhe. tene te paramANu prApta kare chhe, AtmA tene prApta karato nathI.

A paramAgam mandiranI rachanA thaI te kArya chhe. te pudgal paramANunun prApya karma chhe. mandir sthit pudgaladravyanA paramANuoe te niyat paryAyane pahonchIne prApta karI chhe. kArIgar ke anya koIe te avasthAne pahonchIne prApta karI nathI. tethI mandiranI rachanA te pudgalaparamANunun kArya chhe, anya koInun te kArya nathI. A lAdInA patharA UnchA, nIchA thayA ane goThavAI gayA e badhun jaDanun pudgalanun kArya chhe. pudgaladravya tene pahonchI vaL‌yun chhe mATe te pudgalanun prApya karma chhe; te AtmAnun kArya nathI. gajab vAt chhe!

prApya, vikArya ane nirvartya karmanI vAt samayasAranI gAthA 76, 77, 78 ane 79 mAn AvI gaI chhe. te vAt ahIn A 107 mI gAthAmAn karI chhe. pravachanasAr gAthA par mAn paN A shabda Ave chhe.

A akShar ‘OM vItarAgAy nama’ lakhAy te kArya chhe. te paramANunun prApya karma chhe. paramANumAn te samaye te akSharo lakhavArUp kArya thavA yogya chhe te thAy chhe ane tene te te paramANu prApta kare chhe tethI tene prApya karma kahe chhe. vaLI paramANunI pUrvanI


PDF/HTML Page 1234 of 4199
single page version

avasthA badalIne te kArya thAy chhe mATe tene vikArya karma kahe chhe. ane navIn paryAyarUpe Upaje chhe mATe tene nirvartya karma kahe chhe. dravyamAn je dhruvapaNe (svakAL niyat) paryAy chhe tene prApta karI mATe te prApya, pUrva avasthA badalIne thaI mATe vikArya ane navI UpajI mATe nirvartya-em traNe ek ja samayanI paryAyanA bhed chhe. teno kartA te te pudgalaparamANu chhe; jIv teno kartA nathI.

juo, sAmA jIvanun Ayu ane tenA sharIranI je avasthA chhe te paramANunun prApya chhe, teno kartA te paramANu chhe. tyAn bIjo koI kahe ke men enI dayA pALI to te mithyAdraShTi chhe. vItarAg jineshvaradevano mArga bahu judI jAtano chhe bhAI! AvI vAt jagatamAn bIje kayAny nathI.

prApya, vikArya ane nirvartya-e traNey ek samayanI paryAyanA bhed chhe. te vastunI paripUrNa svatantratA jAher kare chhe. pudgaladravyAtmak karma je bandhAy tene AtmA grahato nathI. jogane laIne karmaparamANune grahe chhe em kahevun e to nimittanun kathan chhe, upachAr chhe. te vAstavik kathan nathI. mohanIy karmamAn utkRuShTa 70 koDAkoDI sAgaro-pamanI sthiti paDe chhe ane jaghanya antarmuhUrtanI sthiti paDe chhe te te paryAyanI potAnI yogyatAthI chhe. te paryAyano kartA karmanA paramANu chhe. ahIn jIvane kaShAy thayo mATe tyAn sthitibandh thayo em chhe nahi. tevI rIte karmano anubhAg bandh thAy, phaLadAnashaktino bandh paDe te tenI yogyatAthI thAy chhe. te pudgaladravyanun prApya karma chhe. karmabandhanI avasthAne pudgaladravya grahe chhe, AtmA grahato nathI. are bhAI! karmanI sAthe tadna najIkano nimittanaimittik sambandh chhe chhatAn teno AtmA kartA nathI to pachhI bIjAn bahAranAn hAlavun, chAlavun, khAvun, pIvun, bolavun ityAdi kArya thAy teno AtmA kartA thAy em kem bane? traNakALamAn na bane.

A AngaLI hale te AngaLInA paramANunun prApya, vikArya ane nirvartya karma chhe. AtmA AngaLIne halAvI shake nahi. ahIn kahe chhe ke jaD karmabandhananI avasthA thAy te pudgaladravyanun prApya, vikArya ane nirvartya karma chhe, jIv teno kartA nathI. jaD ane AtmAne vyApyavyApakabhAvano abhAv hovAthI AtmA jaD karmane grahato nathI, pariNamAvato nathI, UpajAvato nathI, karato nathI, bAndhato nathI. have kahe chhe ke-

‘ane vyApyavyApakabhAvano abhAv hovA chhatAn paN, ‘‘prApya, vikArya ane nirvartya - evA pudgaladravyAtmak karmane AtmA grahe chhe, pariNamAve chhe, upajAve chhe, kare chhe ane bAndhe chhe’’ evo je vikalpa te kharekhar upachAr chhe.’


PDF/HTML Page 1235 of 4199
single page version

A mATImay ghaDo chhe te kArya chhe. te mATInun kArya chhe. mATI temAn vyApak thaIne rahelI chhe tethI mATI teno kartA chhe. ghaDo te kumbhAranun vyApya karma nathI. kumbhAr ghaDAmAn vyApak thaIne, prasarIne rahelo nathI. ghaDAnI avasthAne ane kumbhArane vyApyavyApakabhAvano abhAv chhe. mATe ghaDArUp kAryano kumbhAr kartA nathI. ghaDo mATImAnthI potAnI avasthArUpe thAy chhe ane kumbhAr temAn nimittamAtra chhe. tethI kumbhAre ghaDo karyo em upachArathI kahevAy chhe. vAstavamAn kumbhAre ghaDo karyo nathI.

par padArthanAn je kArya thAy te tenAthI thAy chhe. chhatAn nimitta dekhIne bIjAe te kArya karyun em kahevun te vyavahAranun kathan chhe, upachArakathan chhe; te vAstavik kathan nathI. agnAnI jIvano je vikalpa chhe ke paranAn kAm hun karun chhun te vikalpa upachAr chhe. gnAnIne to potAnA gnAtAdraShTA svabhAvanun bhAn chhe. tethI tenA pariNAm bandhamAn nimitta nathI. kharekhar to gnAnIne bandh nathI. dharmIne vItarAg pariNAm hoy chhe. tethI tene karmanun bandhan thAy ane temAn tenA pariNAm nimitta thAy evun banatun nathI.

dharmI jIvane potAnA shuddha gnAyakasvarUpanun bhAn thayelun chhe. te jANe chhe ke hun to shuddha chaitanyamay akhanD abhed ekarUp AtmA chhun. te kALe je rAg thAy ane jaD karmanI prakRiti bandhAy te tenA gnAnamAn nimitta chhe. gnAn to svaparane jANatun thakun potAnA upAdAnathI thayun chhe temAn rAg ane karmanI avasthA nimitta kahevAmAn Ave chhe. karmanA prakRiti ane pradeshabandhamAn gnAnI nimitta chhe em chhe nahi.

agnAnI jog ane rAgano kartA chhe. te agnAnInA jog ane rAg je karmabandh thAy emAn nimitta chhe. chhatAn jo em kahyun hoy ke jog ane rAgathI karmabandh thAy chhe to te vyavahAranun upachArakathan chhe; te paramArthakathan nathI. upachArano artha vyavahAr kalpanA chhe. parano kartA nathI chhatAn kahevun te upachAr chhe.

vishvano pratyek padArtha svatantra chhe. pratisamay padArthanI je avasthA thAy te tenA kALe tenAthI thAy chhe. te kArya thavAnI te janmakShaN chhe. padArthanI te paryAyane koI anya kare te vAt tadna khoTI chhe. pudgaladravyasvarUp karmabandhanI je samaye je paryAy thAy te tenAthI potAthI thAy chhe ane te tenI janmakShaN chhe. paramANumAn te paryAy utpanna thavAno svakAL chhe tethI tyAn te karmabandhanI paryAy utpanna thAy chhe. AtmA te karmabandhanI paryAyane grahato ke upajAvato nathI. jIve rAg karyo mATe te karmabandharUp kArya thayun chhe em nathI. rAg to nimittamAtra chhe. rAgathI karmabandhan thayun vA AtmAe karmabandhan karyun em kahevun te upachAr chhe.


PDF/HTML Page 1236 of 4199
single page version

* gAthA 107 bhAvArtha uparanun pravachan *

‘vyApyavyApakabhAv vinA kartAkarmapaNun kahevun te upachAr chhe; mATe AtmA pudgal-dravyane grahe chhe, pariNamAve chhe, upajAve chhe, ityAdi kahevun te upachAr chhe.’

vyApyavyApakabhAv vinA kartAkarmabhAv hoto nathI. chhatAn tyAn kartAkarma kahevAmAn Ave te upachAr chhe. AtmA jaDane grahe, pariNamAve, upajAve-em kahevun te upachArakathan chhe, vAstavik nathI.

[pravachan nan. 208 (19 mI vAranun) * dinAnk 1-3-79]

PDF/HTML Page 1237 of 4199
single page version

कथमिति चेत्–

जह राया ववहारा दोसगुणुप्पादगो त्ति आलविदो।
तह जीवो ववहारा दव्वगुणुप्पादगो भणिदो।। १०८ ।।
यथा राजा व्यवहारात् दोषगुणोत्पादक इत्यालपितः।
तथा जीवो व्यवहारत् द्रव्यगुणोत्पादको भणितः।। १०८ ।।

have pUchhe chhe ke e upachAr kaI rIte chhe? teno uttar draShTAntathI kahe chhe-

guNadoShautpAdak kahyo jyam bhUpane vyavahArathI,
tyam dravyaguNautpannakartA jIv kahyo vyavahArathI. 108.

gAthArtha– [यथा] jem [राजा] rAjAne [दोषगुणोत्पादकः इति] prajAnA doSh ane guNano utpanna karanAr [व्यवहारात्] vyavahArathI [आलपितः] kahyo chhe, [तथा] tem [जीवः] jIvane [द्रव्यगुणोत्पादकः] pudgaladravyanA dravya-guNano utpanna karanAr [व्यवहारात्] vyavahArathI [भणितः] kahyo chhe.

TIkA– jem prajAnA guNadoShone ane prajAne vyApyavyApakabhAv hovAne lIdhe sva- bhAvathI ja (prajAnA potAnA bhAvathI ja) te guNadoShonI utpatti thatAn-joke te guNadoShone ane rAjAne vyApyavyApakabhAvano abhAv chhe topaN-‘temano utpAdak rAjA chhe’ evo upachAr karavAmAn Ave chhe; tevI rIte pudgaladravyanA guNadoShone ane pudgaladravyane vyApyavyApakabhAv hovAne lIdhe sva-bhAvathI ja (pudgaladravyanA potAnA bhAvathI ja) te guNadoShonI utpatti thatAn-joke te guNadoShone ane jIvane vyApya- vyApakabhAvano abhAv chhe topaN-‘temano utpAdak jIv chhe’ evo upachAr karavAmAn Ave chhe.

bhAvArtha– jagatamAn kahevAy chhe ke jevo rAjA tevI prajA. Am kahIne prajAnA guNadoShano utpanna karanAr rAjAne kahevAmAn Ave chhe. evI ja rIte pudgaladravyanA guNadoShano utpanna karanAr jIvane kahevAmAn Ave chhe. paramArthadraShTie jotAn e satya nathI, upachAr chhe.

* * *
samayasAr gAthA 108 mathALun

‘have pUchhe chhe ke e upachAr kaI rIte chhe? teno uttar draShTAntathI kahe chhe-


PDF/HTML Page 1238 of 4199
single page version

* gAthA 108 TIkA uparanun pravachan *

‘jem prajAnA guNadoShone ane prajAne vyApyavyApakabhAv hovAne lIdhe svabhAvathI ja (prajAnA potAnA bhAvathI ja) te guNadoShonI utpatti thatAn-joke te guNadoShone ane rAjAne vyApyavyApakabhAvano abhAv chhe topaN-‘‘temano utpAdak rAjA chhe’’ evo upachAr karavAmAn Ave chhe;....’

lokamAn kahevAy chhe ke ‘jevo rAjA tevI prajA.’ A to kathanamAtra chhe, nimittanun kathan chhe. bAkI rAjAnI paryAy rAjAmAn ane prajAnI paryAy prajAmAn chhe. prajAnA guNadoSh ane prajAne vyApyavyApakabhAv chhe. parantu prajAnA guNadoSh ane rAjAne vyApyavyApakabhAvano abhAv chhe. rAjAnA kAraNe kAI prajA guN ke doSh karatI nathI. rAjA potAnA duShTa pariNAmathI narakagatimAn jAy, ane prajA potAnA guNathI mokShapad pAme. bhAI! darek dravya svatantra chhe. rAjA tevI prajA e to vyavahAr karyo chhe, bAkI e kAI vAstavikatA nathI.

prajAnA potAnA bhAvathI potAnA guNadoShanI utpatti thAy chhe. prajAnA guNadoShane rAjA utpanna kare chhe vA rAjAnA kAraNe prajAmAn guNadoSh utpanna thAy chhe em nathI, kemake prajAnA guNadoSh vyApya ane eno rAjA vyApak-evo vyApyavyApakabhAvano abhAv chhe. Am chhe chhatAn prajAnA guNadoShano utpAdak rAjA chhe evo upachAr karavAmAn Ave chhe. ‘bAp evA beTA’ e paN nimittanun upachArakathan chhe. bAp hoy te narke jAy ane dIkaro mokSha jAy. tIvra mAnAdi kaShAy karIne bAp DhoragatimAn jAy ane mandarAganA pariNAmathI yukta dIkaro marIne svarge jAy, vA manuShya thAy. ‘bAp evA beTA’ e kayAn niyam rahyo? e to mAtra upachArakathan chhe.

A strIne lokamAn ardhAnganA nathI kahetA? em ke mArun aDadhun ang ane strInun aDadhun ang em be maLIne ek chhIe. dhULey ek nathI, sAmbhaLane. strI marIne svarge jAy ane pati duShTabhAvathI marIne narke jAy; kayAn ekapaNun rahyun? are! jIv parane potAnun mAnI mAnIne anantakALathI marI rahyo chhe-rajhaLI rahyo chhe! vAstavamAn koI koInun kAI karatun nathI. paradravyanI paryAyane jIv kare chhe em kahevun te upachArakathan chhe.

have kahe chhe-‘tevI rIte pudgaladravyanA guNadoShone ane pudgaladravyane vyApya-vyApakabhAv hovAne lIdhe sva-bhAvathI ja (pudgaladravyanA potAnA bhAvathI ja) te guNadoShonI utpatti thatAn-joke te guNadoShone ane jIvane vyApyavyApakabhAvano abhAv chhe topaN-‘‘temano utpAdak jIv chhe’’ evo upachAr karavAmAn Ave chhe.’

sva-bhAvathI ja eTale ke pudgaladravyanA potAnA bhAvathI ja jaD karma bandhAy chhe. karmanI prakRitinA guNadoShane ane AtmAnA vikArI bhAvane nimittanaimittikasambandh chhe, paN


PDF/HTML Page 1239 of 4199
single page version

AtmA teno kartA nathI. agnAnI jog ane rAgano kartA chhe. tenA te pariNAm jaD karmanI paryAyane nimitta kahevAmAn Ave chhe, paN te pariNAm jaD karmanA kartA nathI.

koI samakitI vepArI hoy ane dukAnanA thaDe beTho hoy. tyAn mAlanI je levaD-devaDanI kriyA thatI hoy teno te gnAtA-jANanAr chhe, kartA nathI. gnAnInA gnAnamAn te padArthanI kriyA nimitta thAy chhe, gnAnI tene nimitta nathI. gnAnI to gnAnanI svaparaprakAshak paryAyamAn vyApak thaIne gnAnanI paryAyane prApta kare chhe. te kALe je rAg Avyo ane prakRiti bandhAI tenun ahIn gnAn thayun paN te jaD prakRitinI paryAy ane jog ane rAganI paryAyano gnAnI kartA nathI.

pudgalamAn shAtA bandhAy, ashAtA bandhAy e badhA pudgalanA guNadoSh kahevAmAn Ave chhe. pudgalanA guNadoShane pudgal kare chhe, AtmA tene karato nathI. pudgalanA guNadoShane ane jIvane vyApyavyApakabhAvano abhAv chhe. pudgalanI paryAy te kArya ane AtmA teno kartA evA bhAvano abhAv chhe, topaN ‘temano utpAdak jIv chhe’ em upachAr karavAmAn Ave chhe. nimittanun gnAn karAvavA mATe upachAr karavAmAn Ave chhe.

bhAvArtha– jagatamAn kahevAy chhe ke jevo rAjA tevI prajA. Am kahIne prajAnA guNadoShano utpanna karanAr rAjAne kahevAmAn Ave chhe. evI ja rIte pudgaladravyanA guNadoShano utpanna karanAr jIvane kahevAmAn Ave chhe. paramArthadraShTie jotAn e satya nathI, upachAr chhe.

[pravachan nan. 208 (19 mI vAranun) * 1-3-79]

PDF/HTML Page 1240 of 4199
single page version

(वसंततिलका)
जीवः करोति यदि पुद्गलकर्मनैव
कस्तर्हि तत्कुरुत इत्यभिशङ्कयैव।
एतर्हि तीव्ररयमोहनिवर्हणाय
सङ्कीर्त्यते शृणुत पुद्गलकर्मकर्तृ।। ६३ ।।

सामण्णपच्चया खलु चउरो भण्णंति बंधकत्तारो।
मिच्छत्तं अविरमणं कसायजोगा य बोद्धव्वा।। १०९ ।।
तेसिं पुणो वि य इमो भणिदो भेदो दु तेरसवियप्पो।
मिच्छादिट्ठीआदी जाव सजोगिस्स चरमंतं।। ११० ।।
एदे अचेदणा खलु पोग्गलकम्मुदयसंभवा जम्हा।
ते जदि करेंति कम्मं ण वि तेसिं वेदगो आदा।। १११ ।।

have AgaLanI gAthAnI sUchanikArUp kAvya kahe chhe-

shlokArtha– [यदि पुद्गलकर्म जीवः न एव करोति] jo pudgalakarmane jIv karato nathI [तर्हि] to [तत् कः कुरुते] tene koN kare chhe?’ [इति अभिशङ्कया एव] evI AshankA karIne, [एतर्हि] have [तीव्र–रय–मोह–निवर्हणाय] tIvra vegavALA mohano (kartAkarmapaNAnA agnAnano) nAsh karavA mATe, [पुद्गलकर्मकतृं सङ्कीर्त्यते] ‘pudgalakarmano kartA koN chhe’ te kahIe chhIe; [शृणुत] te (he gnAnanA ichchhak puruSho!) tame sAmbhaLo. 63.

pudgalakarmano kartA koN chhe te have kahe chhe-

sAmAnya pratyay chAr nishchay bandhanA kartA kahyA,
–mithyAtva ne aviramaN tem kaShAyayogo jANavA. 109.
vaLI temano paN varNavyo A bhed ter prakArano,
–mithyAtvathI Adi karIne charam bhed sayogIno. 110.
pudgalakaramanA udayathI utpanna tethI ajIv A,
te jo kare karmo bhale, bhoktAy teno jIv nA. 111.