PDF/HTML Page 1261 of 4199
single page version
pratyayothI bhagavAn AtmA bhinna chhe. AvI draShTi karavAthI samyagdarshan pragaT thAy chhe. A sivAy rAgano ane parano potAne kartA mAnavAthI mithyAtvano bhAv utpanna thAy chhe.
‘mithyAtvAdi Asrav to jaDasvabhAv chhe ane jIv chetanasvabhAv chhe. jo jaD ane chetan ek thaI jAy to bhinna dravyono lop thaI jAy e moTo doSh Ave. mATe Asravane ane AtmAne ekapaNun nathI e nishchayanayano siddhAnt chhe.’
mithyAtvAdi chAr Asravo jaDasvabhAv chhe. je mithyA mAnyatAo chhe te jaDasvabhAv chhe kemake te chaitanyasvabhAvathI viparIt chhe. mithyAshraddhAn Adi ne ahIn jaD kahel chhe. vaLI paramANu to jaD chhe ja. ane jIv jANagasvabhAvanI mUrti prabhu chaitanyasvabhAv chhe. ahIn kahe chhe ke jaD ane chaitanya jo ek thaI jAy to bhinna dravyono lop thavAno prasang Ave. paN em to kadIy banatun nathI. mATe AtmA anya chhe ane jaDasvabhAvI Asravo, sharIr, man, vANI, karma, nokarma ityAdi sarva anya chhe. tem chhatAn shubhAshubh rAg, sharIr, man, vANI, paisA, makAn ityAdi je chhe te mArAn chhe ane hun teno kartA chhun em je mAne te jaD thaI jAy chhe. jaD thaI jAy chhe eTale tenI viparIt mAnyatAne kAraNe tene mithyAtva utpanna thAy chhe. mATe nishchayanayano A je siddhAnt chhe ke Asrav ane AtmA ek nathI, anya chhe, te yathArtha jANI AtmadraShTivant thavun.
PDF/HTML Page 1262 of 4199
single page version
अथ पुद्गलद्रव्यस्य परिणामस्वभावत्वं साधयति सांख्यमतानुयायिशिष्यं प्रति–
जदि पोग्गलदव्वमिणं अप्परिणामी तदा होदि।। ११६ ।।
संसारस्स अभावो पसज्जदे संखसमओ वा।। ११७ ।।
ते समयपरिणमंते कहं णु परिणामयदि चेदा।। ११८ ।।
जीवो परिणामयदे कम्मं कम्मत्तमिदि मिच्छा।। ११९ ।।
तह तं णाणावरणाइपरिणदं मुणसु तच्चेव।। १२० ।।
have sAnkhyamatanA anuyAyI shiShya prati pudgaladravyanun pariNAmasvabhAvapaNun siddha kare chhe (arthAt sAnkhyamatI prakRiti-puruShane apariNAmI mAne chhe tene samajAve chhe)-
to evun pudgaladravya A pariNamanahIn bane are! 116.
sansArano ja abhAv athavA samay sAnkhya taNo Thare! 117.
kayam jIv tene pariNamAve je svayam nahi pariName? 118.
jIv pariNamAve karmane karmatvamAn–mithyA bane. 119.
gnAnAvaraNaityAdipariNat, te ja jANo tehane. 120.
PDF/HTML Page 1263 of 4199
single page version
यदि पुद्गलद्रव्यमिदमपरिणामि तदा भवति।। ११६ ।।
संसारस्याभावः प्रसजति सांख्यसमयो वा।। ११७ ।।
तानि स्वयमपरिणाममानानि कथं नु परिणामयति चेतयिता।। ११८ ।।
जीवः परिणामयति कर्म कर्मत्वमिति मिथ्या।। ११९ ।।
तथा तद्ज्ञानावरणादिपरिणतं जानीत तच्चैव।। १२० ।।
gAthArtha– [इदम् पुद्गलद्रव्यम्] A pudgaladravya [जीवे] jIvamAn [स्वयं] svayam [बद्धं न] bandhAyun nathI ane [कर्मभावेन] karmabhAve [स्वयं] svayam [न परिणमते] pariNamatun nathI [यदि] em jo mAnavAmAn Ave [तदा] to te [अपरिणामि] apariNAmI [भवति] Thare chhe; [च] ane [कार्मणवर्गणासु] kArmaNavargaNAo [कर्मभावेन] karmabhAve [अपरिणममानासु] nahi pariNamatAn, [संसारस्य] sansArano [अभावः] abhAv [प्रसजति] Thare chhe [वा] athavA [सांख्यसमयः] sAnkhyamatano prasang Ave chhe.
vaLI [जीवः] jIv [पुद्गलद्रव्याणि] pudgaladravyone [कर्मभावेन] karmabhAve [परिणामयति] pariNamAve chhe em mAnavAmAn Ave to e prashna thAy chhe ke [स्वयम् अपरिणममानानि] svayam nahi pariNamatI evI [तानि] te vargaNAone [चेतयिता] chetan AtmA [कथं नु] kem [परिणामयति] pariNamAvI shake? [अथ] athavA jo [पुद्गलम् द्रव्यम्] pudgaladravya [स्वयमेव हि] potAnI meLe ja [कर्मभावेन] karmabhAve [परिणमते] pariName chhe em mAnavAmAn Ave, to [जीवः] jIv [कर्म] karmane arthAt pudgaladravyane [कर्मत्वम्] karmapaNe [परिणामयति] pariNamAve chhe [इति] em kahevun [मिथ्या] mithyA Thare chhe.
[नियमात्] mATe jem niyamathI [कर्मपरिणतं] *karmarUpe pariNamelun [पुद्गलम् द्रव्यम्] pudgaladravya [कर्म चैव] karma ja [भवति] chhe [तथा] tevI rIte [ज्ञानावरणादिपरिणतं] gnAnAvaraNAdirUpe pariNamelun [तत्] pudgaladravya [तत् च एव] gnAnAvaraNAdi ja [जानीत] jANo. _________________________________________________________________ * karma = kartAnun kArya, jem ke-mATInun karma ghaDo. samayasAr gAthA-116 thI 120 ] [ 203
PDF/HTML Page 1264 of 4199
single page version
स्वभावभूता परिणामशक्तिः।
तस्यां स्थितायां स करोति भावं
यमात्मनस्तस्य स एव कर्ता।। ६४ ।।
TIkA– jo pudgaladravya jIvamAn svayam nahi bandhAyun thakun karmabhAve svayamev na pariName, to te apariNAmI ja Thare. em thatAn, sansArano abhAv thAy. (kAraN ke pudgaladravya karmarUpe na pariName to jIv karmarahit Thare; to pachhI sansAr kono?) ahIn jo em tarka karavAmAn Ave ke “jIv pudgaladravyane karmabhAve pariNamAve chhe tethI sansArano abhAv thato nathI”, to tenun nirAkaraN be pakSha laIne karavAmAn Ave chhe-shun jIv svayam apariNamatA pudgaladravyane karmabhAve pariNamAve ke svayam pariNamatAne? pratham, svayam apariNamatAne par vaDe pariNamAvI shakAy nahi; kAraN ke (vastumAn) je shakti svata (potAthI ja) na hoy tene anya koI karI shake nahi. (mATe pratham pakSha asatya chhe.) ane svayam pariNamatAne to par (anya) pariNamAvanAranI apekShA na hoy; kAraN ke vastunI shaktio paranI apekShA rAkhatI nathI. (mATe bIjo pakSha paN asatya chhe.) tethI pudgaladravya pariNamanasvabhAvavALun svayamev ho. em hotAn (hovAthI), jem ghaDArUpe pariNamelI mATI ja pote ghaDo chhe tem, jaD svabhAvavALA gnAnAvaraNAdikarmarUpe pariNamelun pudgaladravya ja pote gnAnAvaraNAdikarma chhe. A rIte pudgaladravyanun pariNAmasvabhAvapaNun siddha thayun.
have A arthanun kaLasharUp kAvya kahe chhe-
shlokArtha– [इति] A rIte [पुद्गलस्य] pudgaladravyanI [स्वभावभूता परिणामशक्तिः] svabhAvabhUt pariNamanashakti [खलु अविध्ना स्थिता] nirvidhna siddha thaI. [तस्यां स्थितायां] e siddha thatAn, [सः आत्मनः यम् भावं करोति] pudgaladravya potAnA je bhAvane kare chhe [तस्य सः एव कर्ता] teno te pudgaladravya ja kartA chhe.
bhAvArtha– sarva dravyo pariNamanasvabhAvavALAn chhe tethI potapotAnA bhAvanA pote ja kartA chhe. pudgaladravya paN potAnA je bhAvane kare chhe teno pote ja kartA chhe. 64.
have sAnkhyamatanA anuyAyI shiShya prati pudgaladravyanun pariNAmasvabhAvapaNun siddha kare chhe (arthAt sAnkhyamatI prakRiti-puruShane apariNAmI mAne chhe tene samajAve chhe)-
PDF/HTML Page 1265 of 4199
single page version
‘jo pudgaladravya jIvamAn svayam nahi bandhAyun thakun karmabhAve svayamev na pariName, to te apariNAmI ja Thare. em thatAn, sansArano abhAv thAy. (kAraN ke pudgaladravya karmarUpe na pariName to jIv karmarahit Thare; to pachhI sansAr kono?)’
juo, agnAnI jevo vikArabhAv kare chhe te anusAr tyAn karmabandhan thAy chhe. te karmabandhan pudgalanA pariNamananI yogyatAthI thAy chhe. AtmAe vikAr karyo mATe enAthI karmabandhan thayun em chhe nahi.
vaLI, jIv potAmAn puNya-pApanA bhAv rache te svatantrapaNe rache chhe; temAn karmanI apekShA nathI. jIv shubhAshubh vikArabhAve pariName chhe te potAnA ShaTkArakanI kriyAthI pariName chhe. vikAr pariNAmano kartA vikAr pote, karma pote, vikAranun sAdhan pote, vikAr karIne potAne Ape te sampradAn pote, vikAr potAmAnthI thayo te apAdAn pote ane vikAranun adhikaraN paN pote-em potAnA ShaTkArakanI kriyAthI vikAr utpanna thAy chhe. tevI rIte je jaD karmanI prakRiti bandhAy te paN tenA potAnA ShaTkArakanI kriyArUp pariNamanathI bandhAy chhe. ahIn sAnkhyamatavALAne pudgaladravyanun pariNAmasvabhAvapaNun samajAve chhe.
kahe chhe-jo pudgaladravya karmabhAve svayamev na pariName to te apariNAmI ja Thare. pariNamIne (paryAyapaNe) badalavAno jo teno svabhAv na hoy to te apariNAmI eTale kUTastha siddha thAy. em thavAthI sansArano abhAv thAy, kemake sansAranun nimitta je karmarUp paryAy te nahi hotAn jIvane sansArano abhAv siddha thashe. jaD karmanA pudgalo svayamev karmarUpe na pariName to vikAranA nimittano abhAv thaI jashe, nimittanA abhAvamAn vikAr paN raheshe nahi, ane vikAr na rahe to sansArano abhAv thaI jashe. pudgaladravya jo svayamev karmarUpe na pariName to jIv karmarahit thaI jashe. karmarahit jIvane siddha kahevAmAn Ave chhe. to sansAr to raheshe nahi; to pachhI sansAr kono?
‘ahIn jo em tarka karavAmAn Ave ke-‘‘jIv pudgaladravyane karmabhAve pariNamAve chhe tethI sansArano abhAv thato nathI,’’ to tenun nirAkaraN be pakSha laIne karavAmAn Ave chhe-shun jIv svayam apariNamatA pudgaladravyane karmabhAve pariNamAve chhe ke svayam pariNamatAne?
pratham, svayam apariNamatAne par vaDe pariNamAvI shakAy nahi; kAraN ke (vastumAn) je shakti svata (potAthI ja) na hoy tene anya koI karI shake nahi. (mATe pratham pakSha asatya chhe.) ane svayam pariNamatAne par (anya) pariNamAvanAranI apekShA na
PDF/HTML Page 1266 of 4199
single page version
hoy; kAraN ke vastunI shaktio paranI apekShA rAkhatI nathI. (mATe bIjo pakSha paN asatya chhe.) tethI pudgaladravya pariNamanasvabhAvavALun svayamev ho.’
juo, A agnAnInA tarkanun nirAkaraN chhe.
vikalpa thayo ke AngaLIthI roTalInA TukaDA karun; tyAn AngaLI potAthI svayam pariName chhe ke jIvanA vikalpathI? jo AngaLI svayam potAthI na pariName to jIv tene kem pariNamAvI shake? ane jo AngaLI svayam potAthI ja pariName chhe to jIve shun karyun? kAI ja nahi. mATe AngaLInun pariNaman svayam AngaLIthI potAthI thayun chhe, jIvanI ichchhAthI nahi-A nyAy chhe.
juo, mATImay ghaDAnI paryAy thaI te mATIthI thaI ke kumbhArathI thaI? jo mATI svayam ghaDArUpe pariNamI na hoy to kumbhAr tene pariNamAvI shake nahi; ane jo svayam mATI ghaDArUpe pariNamI chhe to temAn kumbhAre shun karyun? temAn kumbhAranI koI apekShA rahI ja nahi. bhAI! A Ankh UnchI-nIchI thAy te pariNaman Ankhanun potAnun chhe, jIvanun temAn kAI kartavya nathI; kemake jo Ankh svayam pariName nahi to tene bIjo pariNamAvI shake nahi ane jo Ankh svayam potAthI pariName chhe to anyanI-jIvanI temAn apekShA na hoy. A to nyAyathI-lojikathI vAt chhe. jo vastumAn pariNamanashakti svata na hoy to tene bIjo pariNamAvI shake nahi ane jo svata pariNaman shakti chhe to tene pariNamavAmAn bIjA pariNamAvanAranI apekShA na hoy kAraN ke vastunI shaktio paranI apekShA rAkhatI nathI.
prashna– paryAyamAn je vikAr thAy chhe tene karmanI apekShA chhe ke nahi?
uttara– (jIvamAn) vikAranI je koI paryAy thAy chhe te potAnA ShaTkArakathI svatantra thAy chhe; temAn karmanA kArakonI apekShA traNakALamAn nathI. karma chhe to jIvane paryAyamAn vikAr thAy chhe e vAt tadna jUThI chhe. vikArabhAv thavAmAn nishchayathI karmanI apekShA chhe ja nahi. vastumAn pariNamananI potAnI shaktithI pariNaman thAy chhe tyAn paranI apekShA shun? jo potAnI pariNamanashakti na hoy to bIjo kevI rIte pariNamAvI shake? anya anyane pariNamAve e vastusthiti ja nathI.
ahAhA...! pratyek dravyanI samayasamayanI pratyek paryAy te te kALe (svakALe) potAthI thAy chhe, parathI nahi, e vAt ahIn siddha karavI chhe. karmarUp je pariNaman thAy chhe te ajIvanI-pudgalanI paryAy chhe. pudgal karmarUp pariName te potAnI shaktithI pariName chhe, parathI nahi. pudgalanI potAnI pariNamananI shakti na hoy to bIjo tene pariNamAvI shake nahi; ane svayam potAnI shaktithI pariName chhe to temAn bIjAnI-jIvanI
PDF/HTML Page 1267 of 4199
single page version
apekShA na hoy. jIve rAgadveSh karyA mATe pudgal karmarUpe bandhAyun em chhe nahi. jaD karmanI je paryAy pariName chhe te potAnA ShaTkArakathI svayam pariName chhe. AvI ja vastusthiti chhe.
bandh adhikAramAn Ave chhe ke bIjA jIvane tun jIvADI shakto nathI. tenA AyuShyathI te jIve chhe ane AyuShya pUrun thatAn tenun maraN nIpaje chhe. bhAI! koInAn jIvan-maraN koI bIjo karI shake e vastunA svarUpamAn ja nathI.
vikArI bhAvarUpe agnAnI svayam-pote pariName chhe, ane te kALe sAme je karma-bandhan thAy te tenI pariNamanashaktithI thAy chhe. agnAnI vikAranA pariNAm kare chhe mATe tyAn karmane bandhAvun paDe chhe em nathI. (bannenAn pariNaman potapotAmAn svatantra chhe).
gnAnIne rAg thAy chhe em kahevun te vyavahAr chhe. kharekhar to gnAnIne rAg sambandhInun gnAn potAmAn potAthI thAy chhe. potAnun (svadravyanun) ane rAg sambandhInun gnAn je gnAnIne thAy chhe te gnAn potAnI pariNamanashaktithI thAy chhe; rAg chhe to te gnAn thAy chhe em nathI. potAnA pariNamananI shaktithI sva-paraprakAshak gnAn gnAnIne pragaT thAy chhe ane emAn rAganI- paranI koI apekShA nathI. jo gnAn svashaktithI potAthI pariName nahi to rAg tene pariNamAvI shake nahi; rAgamAn evI tAkAt nathI ke te gnAnane pariNamAvI de.
jaDanI pariNamanashaktithI jaD pariName chhe, jIvanA kAraNe te pariName chhe em chhe nahi. jIv rAg, dveSh, moh, viShayavAsanAnA pariNAm kare te kALe chAritramohanIy karmanI prakRiti potAthI pariName chhe. e teno pariNamanano kAL chhe mATe svayam potAthI pariName chhe. jIvanA rAgAdi vikArabhAv tenun pariNaman karI de chhe em nathI. jo jaD karma svayam pariName nahi to tene rAg pariNamAvI shake nahi, ane te karmaprakRiti jo potAthI svayam pariName chhe to tene rAganI apekShA chhe nahi. bhAI! pratyek tattva bhinna-bhinna chhe. ajIv te jIv nahi ane jIv te ajIv nahi em sAmAnyapaNe kahe, paN ajIvanun pariNaman hun karI shakun ane mArun pariNaman ajIvathI chhe evun mAne tene mAnyatAmAn jIv-ajIvanI ekatA hovAthI mithyAtva chhe.
A akSharo lakhAy chhe te paramANuonun pariNaman chhe. paramANuo (pratyek) svayam svata pariNamIne akShararUp thayA chhe. e akShararUp pariNaman tArI kalamathI ke tArAthI (jIvathI) thayun chhe em nathI. motInA dANA jevA akSharo lakhAy tyAn tun abhimAn kare ke- vAh! kevA saras akShar men lakhyA chhe? dhULey ten lakhyA nathI, sAmbhaLane! paramANuo tyAn svayam potAnI shaktithI akShararUpe pariNamyA chhe. A Agam-mandiramAn ArasamAn je Agam kotarAyAn chhe teno pratyek akShar anant paramANuno pinD chhe. te
PDF/HTML Page 1268 of 4199
single page version
paramANuo svayam potAnI sahaj pariNamananI shaktithI AgamanA akShararUpe kotarAI gayA chhe. AgamanA akShararUp pariNamananI kriyA mashInathI ke kArIgarathI thaI chhe em chhe nahi. ahIn kahe chhe ke paramANumAn jo akShararUpe pariNamavAnI nij shakti na hoy to bIjo tene pariNamAvI shake nahi, ane jo potAnI sahaj pariNamanashaktithI paramANu akShararUpe pariNamyA chhe to temAn koI anyanI apekShA rahetI nathI. jain parameshvarano vItarAg-mArga bahu sUkShma chhe, bhAI!
agnAnI jyAn-tyAn kartApaNAnun mithyA abhimAn kare chhe. hun kevo hoshiyAr chhun! jagatanA padArthonI saras vyavasthA hun karI shakun chhun. Avun badhun bhramathI agnAnI mAne chhe. are bhAI! jaDanI avasthA ane vyavasthA svayam jaDathI potAthI thAy evI sahaj pariNamanashakti jaDamAn rahelI chhe. teno tun kartA nathI. jaDanI vyavasthAnI avasthA je thavA yogya hoy te svayam tenAthI thAy tyAn tun shun karI shake? tArA vikalpanI emAn kayAn apekShA chhe? tArI ichchhAne laIne jaDamAn pariNaman thAy em chhe ja nahi. A Agamamandirane joIne koI em kahe ke A koI bhAre niShNAt ijaneranun kAm chhe to te yathArtha nathI. are bhAI! A AgamamandiranI je rachanA thaI te paramANunI sahaj pariNamanashaktithI svatantra tenAthI thaI chhe, ijanerathI, kaDiyAthI ke anya koIthI thaI chhe em chhe nahi. gajab vAt chhe!
ujjainamAn aDhI karoDano sancho (mashIn) vinod milamAn chhe. temAn rU nAkhe to kapaDun banIne bahAr Ave chhe. te rUmAnthI je kApaD bane chhe te tenI pariNamanashaktithI tenAthI potAthI bane chhe, mashInane laIne ke koI anyathI te kArya thAy chhe em chhe nahi. are! jainamAn rahIne AvA tattvanI khabar na hoy e to bichArA bhramamAn paDelA chhe! jain to ene kahIe ke je em mAne ke-jaDanI anant paramANunI (pratyekanI) je paryAy je kALe je thavAnI hoy te enAthI thAy, mArAthI nahi; ane je rAgAdi vikArI bhAv thAy te paN mArI chIj nahi; hun to ekamAtra gnAtAdraShTA chhun. ahAhA...! Avun je antarangamAn mAne te jain chhe bAkI badhA ajain chhe.
ahIn kahe chhe-pratham, svayam apariNamatAne par vaDe pariNamAvI shakAy nahi; kAraN ke vastumAn je shakti svata na hoy tene anya koI karI shake nahi. ane svayam pariNamatAne par (anya) pariNamAvanAranI apekShA na hoy; kAraN ke vastunI shaktio paranI apekShA rAkhatI nathI. (paranI apekShA rAkhe to vastu parAdhIn thaI jAy). A rIte banne pakSha asatya chhe. tethI pudgaladravya pariNamanasvabhAvavALun svayamev ho em siddhAnt chhe.
vastumAn samay-samayanI je paryAy thAy te potAthI thAy chhe; tene paranI apekShA
PDF/HTML Page 1269 of 4199
single page version
nathI. A moTar je chAle chhe te svayam potAthI chAle chhe, tene peTrolanI ke par chAlakanI (chalAvanAranI) apekShA nathI. ahA! gajab vAt chhe! A bhedagnAnanI vAt lokone kaThaN paDe chhe paN A satya vAt chhe. bhAI! paranI paryAy tArAthI na thAy, ane tArI paryAy parathI na thAy kemake vastu svayamev pariNamanasvabhAvavALI chhe. gnAnAvaraNIy Adi karma je bandhAy te jIv rAgAdi bhAv kare chhe mATe bandhAy chhe em nathI. ahAhA...! jaD ane chaitanya banneno pragaT svabhAv bhinna chhe ane banne svayamev pariNaman svabhAvavALA chhe.
shAstranI vANI kAne paDatAn je gnAnanI paryAy utpanna thaI te shAstranA shabdothI thaI chhe em nathI. gnAnanI paryAy gnAnathI svata utpanna thaI chhe, ene shabdonI apekShA nathI. shAstranA shabdone laIne ahIn gnAn thayun chhe em chhe nahi. aho! A gAthAo bahu UnchI chhe! kahe chhe- svayam apariNamatAne bIjo kem pariNamAvI shake? ane svayam jo pariName chhe to tene bIjAnI apekShA shI?
prashna– bIjI chIj nimitta to chhe ne?
uttara– hA, bIjI chIj nimitta chhe. paN eno artha shun? bIjI chIj nimitta ho, paN nimittathI kArya thAy chhe e vAt traNakALamAn nathI. nimittanun kArya nimittamAn ane upAdAnanun kArya upAdAnamAn potAthI thAy chhe. nimitta koI paravastune badalAvI ke pariNamAvI detun nathI, kemake svayam pariNamanArane koI paranI apekShA nathI.
vastuta kumbhAr ghaDAno kartA nathI. kumbhAr ghaDo kare to kumbhArano ghaDAmAn pravesh thaI jAy. A vAt agAu gAthA 104 mAn AvI gaI chhe. mATImay ghaTakarma mATIthI thayun chhe. kumbhAr temAn potAnAn dravya ke paryAyane bheLavato nathI; potAnAn dravya-paryAyane nahi bheLavato kumbhAr ghaTakarma kem kare? paramArthe kumbhAr ghaDAno kartA chhe ja nahi. tem A jIvane je vikAr thAy chhe te potAthI thAy chhe, temAn karmanI apekShA nathI. karma nimitta ho bhale, paN karmane laIne jIvamAn vikAranA pariNAm thAy chhe em chhe nahi. nimittathI kArya thAy evun mAnanArano ahIn spaShTa niShedh karyo chhe.
pUjA karatI vakhate ‘svAhA’ ityAdi pATh je bole chhe te bhAShAnI paryAy chhe ane te paramANunI pariNamanashaktithI svata thAy chhe. bhAShAnI paryAyano jIv kartA nathI. jIvane vikalpa thayo mATe bhAShAnun pariNaman thayun chhe em nathI. ahA! nave tattva bhinna bhinna chhe. tyAn ek tattva bIjAnun shun kare? bhagavAne tattvonI svatantratAno DhanDhero pITayo chhe. bhAI! A vAt tane parichay nahi eTale sAdhAraN lAge paN A bhedagnAnanI asAdhAraN vAt chhe.
PDF/HTML Page 1270 of 4199
single page version
A pustak je ahIn (ghoDI upar) rahyun chhe te ghoDInA AdhAre rahyun chhe em nathI. adhikaraN nAmanI dravyamAn shakti chhe; te potAnI shaktinA AdhAre pustak rahyun chhe, ghoDInA AdhAre nahi. (pustak pustakamAn ane ghoDI ghoDImAn chhe). A makAnanun chhAparun chhe te kenchInA AdhAre nathI ane kenchI chhe te bhIntanA AdhAre rahI nathI. ahAhA...! paramANu-paramANunI pratisamay thatI paryAy svatantra potAthI thAy chhe, parane laIne te paryAy thatI nathI. jaD ane chetanamAn samaye samaye je paryAy pragaT thAy te potAthI thAy chhe, koI anyanI temAn apekShA nathI, koI anya tene pariNamAvato nathI.
pravachanasAr gAthA 102 mAn Ave chhe ke darek paryAyanI janmakShaN hoy chhe ane te kALe te paryAy svayam potAthI utpanna thAy chhe, temAn bIjAnI apekShA nathI. tethI pudgaladravya pariNamanasvabhAvavALun svayamev ho. have kahe chhe-
‘em hotAn (hovAthI), jem ghaDArUpe pariNamelI mATI ja pote ghaDo chhe tem, jaD svabhAvavALA gnAnAvaraNAdikarmarUpe pariNamelun pudgaladravya ja pote gnAnAvaraNAdi karma chhe. A rIte pudgaladravyanun pariNAmasvabhAvapaNun siddha thayun.’
juo, A dAkhalo Apyo ke ghaDArUpe pariNamelI mATI ja pote ghaDo chhe, ghaDArUpe mATI pariNamI chhe. ghaDo mATInun kArya chhe, kumbhAranun nahi.
prashna– mATI lAkh varSha paDI rahe topaN shun kumbhAr vinA ghaDo thAy chhe?
uttara– hA, ahIn kahe chhe ke mATIno ghaDo thavAnun kAraN mATImAn potAmAn rahelun chhe. vastuno sahaj pariNamanasvabhAv chhe ne! mATI svayam ghaDo thavAnA kALe ghaDArUpe pariName chhe. emAn kumbhAranun kAI kartavya nathI. kumbhAr to bAhya nimittamAtra chhe. ahAhA...! bhAShA to juo! kahe chhe-ghaDArUpe pariNamelI mATI ja pote ghaDo chhe. gajab vAt chhe! mATImAn ghaDArUp paryAy thavAno kAL-janmakShaN chhe to mATIthI svata ghaDArUp pariNAmano utpAd thayo chhe. kumbhArathI ghaDo utpanna thAy chhe em traNakALamAn banatun nathI.
koI strInA hAthathI rasoI sArI thatI hoy to loko kahe chhe ke A bAI bahu hoshiyAr chhe ane eno hAth bahu haLavo chhe eTale rasoI-bhajIyA, puDalA vagere-sArI thAy chhe. are, bAIthI ane enA hAthathI dhULey thatun nathI, sAmbhaLane! e rasoIrUp pariNAm to te kALe te te pudgalaparamANu svata pariNamIne thayA chhe, strI ke teno hAth te pariNAmano kartA nathI.
A men karyun, A men karyun-em karI-karIne agnAnI jIv anantakALathI marI rahyo chhe, chAr gatimAn dukhI-dukhI thaIne rakhaDI rahyo chhe. ATalAn pustak banAvyAn, ne
PDF/HTML Page 1271 of 4199
single page version
ATalA shiShya banAvyA, ATalo phALo ekaTho karyo ityAdi tun mithyA kartRutvanun abhimAn kare chhe, paN bhAI! e bahAranAn jaDanAn kArya koN kare? e to thavA kALe svayam thAy chhe. e kAryo thavAmAn tArI (paranI) apekShA kayAn chhe? prabho! A mithyA ahankArathI tane dukh thashe.
prashna– A morapInchhI nIche paDI chhe te shun enI meLe UnchI thashe?
uttara– are bhAI! sAmbhaL. pudgalamAn jem pariNamanashakti chhe tem kriyAvatI-shakti paN chhe. tethI je samaye pInchhIno UnchI thavAno kAL chhe te samaye svakALane prApta thayelI pInchhI potAnI shaktithI ja UnchI thavAnI paryAyane prApta thAy chhe, koI anya teno kartA nathI. je samaye UnchI thavAnI paryAyarUp pariNaman nathI te samaye bIjo tene kem UnchI karI shake? ane je samaye UnchI thavAnI paryAyarUp pariNaman svata chhe to bIjo tyAn shun kare? kAI nahi. A AkAsh chhe teno TukaDo laIne koI tene Uncho karI shake chhe? nA. kem? evo ja teno svabhAv chhe. tem Ano-pudgalano kriyAvatIshaktirUp svabhAv chhe je vaDe svakALane prApta pInchhI svayam UnchI thavAnA pariNAmarUp pariNamI jAy chhe. (sanyogadraShTi chhoDIne vastunA svabhAvathI jotAn em bhAse chhe.)
jenI draShTi viparIt chhe tene badhun Undhun dekhAy chhe. tene A tattvanI vAt besatI nathI. are bhagavAn! mithyA shraddhAne laIne tane anant-anant bhav thayA chhe. have draShTi palaTI de. ahIn kahe chhe ke ghaDArUpe pariNamelI mATI ja pote ghaDo chhe. ghaDo mATInun kArya chhe, kumbhAranun kadApi nahi. ahAhA...! je rUpe padArtha pariName te-rUpe ja te padArtha chhe, pararUpe kadIy nahi. tethI jaDasvabhAvavALA gnAnAvaraNAdi karmarUpe pariNamelun pudgaladravya ja pote gnAnAvaraNAdi karma chhe. A rIte pudgaladravyanun pariNAmasvabhAvapaNun siddha thayun.
have A arthanun kaLasharUp kAvya kahe chhe;-
‘इति’ A rIte ‘पुद्गलस्य’ pudgaladravyanI ‘स्वभावभुता परिणामशक्तिः’ svabhAvabhUt pariNamanashakti ‘खलु अविघ्ना स्थिता’ nivighna siddha thaI. ‘तस्यां स्थितायां’ e siddha thatAn, ‘सः आत्मनः यम् भावं करोति’ pudgaladravya potAnA je bhAvane kare chhe ‘तस्य सः एव कर्ता’ teno te pudgaladravya ja kartA chhe.
juo, jIv jyAre rAgAdi bhAve pariName chhe tyAre te samaye pudgalaparamANu potAnI paryAyathI karmarUpe pariName chhe, kemake temAn sahaj pariNamanashakti chhe. potAnI pariNamanashaktithI pariNaman thayun tyAn te karmarUp pariNaman thavAmAn bAhya kAraN shun chhe? to kahe chhe ke jIvanA vikAranA pariNAm temAn nimitta chhe. nimittano artha anukUL
PDF/HTML Page 1272 of 4199
single page version
thAy chhe. jem nadImAn prANIno pravAh chAle temAn kAnTho tene nimitta chhe. kAnThAne laIne prANIno pravAh chAle chhe em nathI; pravAh to potAthI chAle chhe emAn banne kAnThA tene anukUL chhe, arthAt nimitta chhe.
tem navAn karma je bandhAy te potAthI bandhAy chhe tyAre jIvanA vikArI bhAv temAn nimitta chhe. vikArI bhAv chhe mATe tyAn karmabandhananI paryAy thAy chhe em nathI. jIvane anukampAnA bhAv thAy te vakhate shAtAvedanIy karma bandhAy chhe. te karma svayam potAnI yogyatAthI bandhAy chhe tyAre temAn jIvanA anukampAnA bhAvane nimitta kahevAmAn Ave chhe. nimitta nAm anukUL ane je prakRiti bandhAy tene anurUp kahevAy chhe. A vAt gAthA 86mAn AvI gaI chhe. mATImAnthI ghaDo bane temAn kumbhAr anukUL chhe ane mATI tene anurUp chhe. ghaDo thavAmAn kumbhAr anukUL chhe eTale ke nimitta chhe, paN ghaDo kumbhArathI bane chhe evun traNakALamAn nathI. nimittane anukUL ane naimittik paryAyane anurUp kahevAy chhe.
A lAkaDI Am UnchI thAy tene AngaLI anukUL chhe, paN lAkaDInI UnchI thavAnI paryAyane AngaLIe karI nathI. potAnA pariNamanasvabhAvathI lAkaDI UnchI thAy chhe, temAn AngaLI anukUL chhe ane lAkaDInI je naimittik paryAy thaI te tene anurUp chhe. anurUpanI paryAyane anukUL nimitte banAvI nathI. banne potapotAmAn potAthI svatantrapaNe pariName chhe.
jIvamAn je vikAr thAy te potAthI svatantrapaNe utpanna thAy chhe. temAn jaDakarma nimitta chhe paN karmane laIne vikAr thAy chhe em nathI. jIvamAn je vikAr thAy te anurUp chhe ane jaDakarma tene anukUL chhe. jIvane je mithyAtvanA pariNAm thAy chhe te potAnA UndhA puruShArthathI, potAnI vIryashaktinA UndhA pariNamanathI svatantrapaNe thAy chhe. temAn karmanI apekShA bilakul nathI. karma nimitta ho, paN nimittathI jIvane vikAr thAy chhe em traNakALamAn nathI.
AvI svatantratAnI vAt sAmbhaLI loko khaLabhaLI UThe chhe. paN bhAI! A vAt param satya chhe. lokone anAdithI nimittAdhIn draShTi chhe ane abhyAs paN tevo ja chhe. eTale A svatantratAnI vAt samajavI kaThaN paDe chhe. paN shun thAy? svabhAvanI draShTi kare to saheje samajAy tem chhe.
ahIn kahe chhe ke pudgaladravyamAn nirAbAdh pariNamanashakti chhe. potAnA bhAve pariNamatA pudgaladravyane koI paradravya anyathA karI de e traNakALamAn sambhavit nathI. jIvamAn jyAre vikAr thAy tyAre pudgaladravya svata gnAnAvaraNAdi karmarUpe pariNamI jAy chhe. te karmabandhananI paryAyane vikAr nimitta chhe, anukUL chhe paN vikArane kAraNe karmabandhan thAy
PDF/HTML Page 1273 of 4199
single page version
chhe em nathI. te karmabandhananI paryAyano kartA pudgal paramANu chhe, rAgAdi bhAv teno kartA nathI. pudgaladravya svatantrapaNe potAnA pariNamanano kartA chhe.
bhAvArtha– ‘sarva dravyo pariNamanasvabhAvavALAn chhe tethI potapotAnA bhAvanA pote ja kartA chhe. pudgaladravya paN potAnA je bhAvane kare chhe teno pote ja kartA chhe.’
darek dravyamAn pariNamanasvabhAv chhe, ek avasthAthI avasthAntarapaNe badalavAno svabhAv chhe, eTale potAnA bhAvano pote ja kartA chhe. pudgaladravya paN svatantrapaNe potAnA bhAvane kare chhe ane teno pudgaladravya pote ja kartA chhe.
PDF/HTML Page 1274 of 4199
single page version
जीवस्य परिणामित्वं साधयति–
जदि एस तुज्झ जीवो अप्परिणामी तदा होदि।। १२१ ।।
संसारस्स अभावो पसज्जदे संखसमओ वा।। १२२ ।।
तं सयमपरिणमंतं कहं णु परिणामयदि कोहो।। १२३ ।।
कोहो परिणामयदे जीवं कोहत्तमिदि मिच्छा।। १२४ ।।
माउवजुत्तो माया लोहुवजुत्तो हवदि लोहो।। १२५ ।।
have jIvanun pariNAmIpaNun siddha kare chhe-
to jIv A tuj mat viShe pariNamanahIn bane are! 121.
sansArano ja abhAv athavA samay sAnkhya taNo Thare! 122.
kayam krodh tene pariNamAve je svayam nahi pariName? 123.
to krodh jIvane pariNamAve krodhamAn–mithyA bane. 124.
mAyopayut mAyA ane lobhopayut lobh ja bane. 12p.
PDF/HTML Page 1275 of 4199
single page version
यद्येषः तव जीवोऽपरिणामी तदा भवति।। १२१ ।।
संसारस्याभावः प्रसजति सांख्यसमयो वा।। १२२ ।।
तं स्वयमपरिणममानं कथं नु परिणामयति क्रोधः।। १२३ ।।
क्रोधः परिणामयति जीवं क्रोधत्वमिति मिथ्या।। १२४ ।।
मायोपयुक्तो माया लोभोपयुक्तो भवति लोभः।। १२५ ।।
gAthArtha– sAnkhyamatanA anuyAyI shiShya prati AchArya kahe chhe ke he bhAI! [एषः] A [जीवः] jIv [कर्मणि] karmamAn [स्वयं] svayam [बद्धः न] bandhAyo nathI ane [क्रोधादिभिः] krodhAdibhAve [स्वयं] svayam [न परिणमते] pariNamato nathI [यदि तव] em jo tAro mat hoy [तदा] to te (jIv) [अपरिणामी] apariNAmI [भवति] Thare chhe; ane [जीवे] jIv [स्वयं] pote [क्रोधादिभिः भावैः] krodhAdibhAve [अपरिणममाने] nahi pariNamatAn, [संसारस्य] sansArano [अभावः] abhAv [प्रसजति] Thare chhe [वा] athavA [सांख्यसमयः] sAnkhyamatano prasang Ave chhe.
[पुद्गलकर्म क्रोधः] vaLI pudgalakarma je krodh te [जीवं] jIvane [क्रोधत्वम्] krodhapaNe [परिणामयति] pariNamAve chhe em tun mAne to e prashna thAy chhe ke [स्वयम् अपरिणममानं] svayam nahi pariNamatA evA [तं] jIvane [क्रोधः] krodh [कथं नु] kem [परिणामयति] pariNamAvI shake? [अथ] athavA jo [आत्मा] AtmA [स्वयम्] potAnI meLe [क्रोधभावेन] krodhabhAve [परिणमते] pariName chhe [एषा ते बुद्धिः] em tArI buddhi hoy, to [क्रोधः] krodh [जीवं] jIvane [क्रोधत्वम्] krodhapaNe [परिणामयति] pariNamAve chhe [इति] em kahevun [मिथ्या] mithyA Thare chhe.
mATe e siddhAnt chhe ke [क्रोधोपयुक्तः] krodhamAn upayukta (arthAt jeno upayog krodhAkAre pariNamyo chhe evo) [आत्मा] AtmA [क्रोधः] krodh ja chhe, [मानोपयुक्तः] mAnamAn upayukta AtmA [मानः एव] mAn ja chhe, [मायोपयुक्तः] mAyAmAn upayukta AtmA [माया] mAyA chhe [च] ane [लोभोपयुक्तः] lobhamAn upayukta AtmA [लोभः] lobh [भवति] chhe.
PDF/HTML Page 1276 of 4199
single page version
स्वभावभूता परिणामशक्तिः।
तस्यां स्थितायां स करोति भावं
यं स्वस्य तस्यैव भवेत्स कर्ता।। ६५ ।।
TIkA– jo jIv karmamAn svayam nahi bandhAyo thako krodhAdibhAve svayamev na pariName to te kharekhar apariNAmI ja Thare. em thatAn sansArano abhAv thAy. ahIn jo em tarka karavAmAn Ave ke “pudgalakarma je krodhAdik te jIvane krodhAdibhAve pariNamAve chhe tethI sansArano abhAv thato nathI ”, to tenun nirAkaraN be pakSha laIne karavAmAn Ave chhe-pudgalakarma krodhAdik chhe te svayam apariNamatA jIvane krodhAdibhAve pariNamAve ke svayam pariNamatAne? pratham, svayam apariNamatAne par vaDe pariNamAvI shakAy nahi; kAraN ke (vastumAn) je shakti svata na hoy tene anya koI karI shake nahi. ane svayam pariNamatAne to par (anya) pariNamAvanAranI apekShA na hoy; kAraN ke vastunI shaktio paranI apekShA rAkhatI nathI. (A rIte banne pakSha asatya chhe.) tethI jIv pariNamanasvabhAvavALo svayamev ho. em hotAn (hovAthI), jem garuDanA dhyAnarUpe pariNamelo mantrasAdhak pote garuD chhe tem, agnAnasvabhAvavALA krodhAdirUpe jeno upayog pariNamyo chhe evo jIv ja pote krodhAdi chhe. A rIte jIvanun pariNAmasvabhAvapaNun siddha thayun.
bhAvArtha– jIv pariNAmasvabhAv chhe. jyAre potAno upayog krodhAdirUpe pariName chhe tyAre pote krodhAdirUp ja thAy chhe em jANavun.
have A arthanun kaLasharUp kAvya kahe chhe-
shlokArtha– [इति] A rIte [जीवस्य] jIvanI [स्वभावभूता परिणामशक्तिः] svabhAvabhUt pariNamanashakti [निरन्तराया स्थिता] nirvidhna siddha thaI. [तस्यां स्थितायां] e siddha thatAn, [सः स्वस्य यं भावं करोति] jIv potAnA je bhAvane kare chhe [तस्य एव सः कर्ता भवेत्] teno te kartA thAy chhe.
bhAvArtha– jIv paN pariNAmI chhe; tethI pote je bhAvarUpe pariName chhe teno kartA thAy chhe. 6p.
PDF/HTML Page 1277 of 4199
single page version
have jIvanun pariNAmIpaNun siddha kare chhe-
‘jo jIv karmamAn svayam nahi bandhAyo thako krodhAdibhAve svayamev na pariName to te kharekhar apariNAmI ja Thare. em thatAn sansArano abhAv thAy.’
juo, A gAthAo bahu UnchI chhe. ahIn krodh shabdathI vikArI bhAv samajavun. dayA, dAn, vrat, tap, bhaktinA vikalpa e jIvanun karma-kArya chhe. te vikAranA bhAve jIv svayamev jo na pariName to te kharekhar apariNAmI-nahi badalanAro kUTastha ja Thare.
jIvamAn vikAr thAy chhe te potAthI thAy chhe; karmane laIne vikAr thAy chhe em nathI. potAnA (UndhA) puruShArthathI vikAr thAy chhe ane potAnA (samyak) puruShArthathI vikAr TaLe chhe. vikAr nishchayathI potAnA ShaTkArakathI thAy chhe, temAn par kArakonI apekShA nathI. panchAstikAyanI gAthA 62 mAn Ave chhe ke vikAr potAnA ShaTkArakathI thAy chhe, karmathI nahi. karma nimitta ho, anukUL ho; parantu karmathI vikAr thato nathI.
ahIn kahe chhe ke jIv svayam vikArarUpe na pariNamato hoy to te apariNAmI siddha thashe ane apariNAmI siddha thatAn sansArano abhAv thashe. sansAr eTale A bairAn-chhokarAn nahi. paN mithyAtva ane rAg-dveShanA pariNAmane sansAr kahevAmAn Ave chhe. jIv pote svayam mithyAtva ane rAg-dveShanA pariNAmarUpe na pariName to sansArano abhAv thaI jashe.
‘ahIn jo em tarka karavAmAn Ave ke ‘‘pudgalakarma je krodhAdik te jIvane krodhAdibhAve pariNamAve chhe tethI sansArano abhAv thato nathI,’’ to tenun nirAkaraN be pakSha laIne karavAmAn Ave chhe-
pudgalakarma krodhAdik chhe te svayam apariNamatA jIvane krodhAdibhAve pariNamAve ke svayam pariNamatAne? pratham, svayam apariNamatAne par vaDe pariNamAvI shakAy nahi; kAraN ke (vastumAn) je shakti svata na hoy tene anya koI karI shake nahi. ane svayam pariNamatAne to par (anya) pariNamAvanAranI apekShA na hoy; kAraN ke vastunI shaktio paranI apekShA rAkhatI nathI. (A rIte banne pakSha asatya chhe.) tethI jIv pariNamanasvabhAvavALo svayamev ho.’
A badhun tAre samajavun paDashe, bhAI! A makAn, bAg-bangalA, dhan, kuTumb ityAdi tArAn nahi rahe bhAI! badhun kShaNavAramAn ja chhUTI jashe. tun A parane potAnAn
PDF/HTML Page 1278 of 4199
single page version
mAne chhe e tArun pAgalapaNun chhe, mUDhatA chhe. mokShamArga prakAshakamAn draShTAnt Ave chhe ke-ek pAgal (bahAvaro) beTho hato. tyAn rAjAe sainya sahit AvIne paDAv nAkhyo. hAthI, ghoDA, rAjakumAr, dAs, dAsI e badhAne joIne te pAgal A badhAn mArAn chhe em samajavA lAgyo. bhojan karIne sainya sahit jyAre rAjAe prayAN karyun to te pAgal vichAravA lAgyo-are! A badhAn kayAn chAlyAn? evA vichArathI te atyant khedakhinna thayo. tem agnAnI jIv, kay AnyathI putra, dhan Adino vartamAnamAn sanyog thatAn e badhAn mArAn chhe em mAne chhe te mUrkha pAgal jevo chhe. bhAI! e badhAn tArAn nathI, tArA kAraNe AvyAn nathI, tArAn kAraNe rahyAn nathI. potapotAnA kAraNe sau AvyAn chhe, potapotAnI yogyatAthI rahyAn chhe ane potapotAnA kAraNe sau chAlyAn jashe. koInA kAraNe koI chhe em chhe nahi. ahIn kahe chhe ke jIvamAn je vikAr thAy chhe te potAthI thAy chhe, karmanA kAraNe nahi.
jIv jo svayam pote vikArarUpe na pariName to te kUTastha siddha thashe ane em thatAn sansArano abhAv thaI jashe.
tyAre A tarka karavAmAn Ave chhe ke-jIv pote vikArarUpe pariNamato nathI paN jaD karma tene vikArarUpe pariNamAve chhe, tethI sansArano abhAv thato nathI. A tarkanun ahIn nirAkaraN karavAmAn Ave chhe.
kahe chhe ke svayam apariNamatA jIvane krodharUpe-vikArarUpe pariNamAvI shakAy nahi kAraN ke vastumAn je shakti svata na hoy tene koI anya karI shake nahi. pote ja svayam pariNamato nathI tene anya kem pariNamAvI shake? traNakALamAn na pariNamAvI shake. vastumAn pariNamavAnI shakti na hoy to bIjo tene pariNamAvI shake e traNakALamAn sambhavit nathI. aho! digambar santoe gajab vAt karI chhe! ahAhA...! digambar munivaro jANe chAlatA siddha! dhanya e avatAr! dhanya e munidashA! ahAhA...! amRutachandrasvAmIe shun adbhut TIkA rachI chhe!
sphaTikamAn phUlanA nimitte je lAl-lIlI jhAny paDe chhe te jhAnyarUpe sphaTik potAnI yogyatAthI svayam pariName chhe; phUlanA kAraNe te lAl-lIlI jhAny paDe chhe em nathI. lAkaDAnI najIk jo lAl-lIlI phUl rAkhe to tyAn jhAny paDatI nathI kemake lAkaDAmAn te jAtanun pariNaman thavAnI yogyatA nathI.
nishchay, vyavahAr, nimitta, upAdAn ane kramabaddhaparyAy A pAnch mahattvanI vAt par atyAre mukhyapaNe charchA chhe. jene samajAy nahi te vAndhA uThAve chhe, parantu digambar santoe satyane khullun mUkayun chhe. te samajye ja jIvanun kalyAN chhe.
PDF/HTML Page 1279 of 4199
single page version
samayasAranA sarvavishuddhagnAn adhikAramAn gAthA 308 thI 312 nI TIkAmAn ‘kramaniyamit’ shabda paDayo chhe. tyAn kahyun chhe ke-‘pratham to jIv kramabaddha evA potAnA pariNAmothI Upajato thako jIv ja chhe, ajIv nathI; evI rIte ajIv paN kramabaddha potAnA pariNAmothI Upajatun thakun ajIv ja chhe, jIv nathI.’ juo, ekalo kram-em nahi paN kramaniyamit chhe em spaShTa kahyun chhe. teno artha e thAy chhe ke jIv ane ajIvanI je kALe je paryAy thavAnI hoy te kramabaddha potAthI thAy chhe. koI paN paryAy AghI-pAchhI ke ADI-avaLI na thAy. bhAI! kramabaddhanI A vAt Am shAstranA AdhArathI chhe, kAI addharathI kalpanAnI vAt nathI. jem motInA hAramAn je motI jyAn chhe tyAn ja te chhe, AgaL-pAchhaL nathI. tem pratyek dravyamAn darek paryAy je samaye thavAnI chhe te ja samaye te paryAy niyatapaNe thAy chhe, AghI-pAchhI ke ADI-avaLI thatI nathI.
jIv potAmAn vikAranA pariNAm svatantrapaNe kare chhe ane tyAre karmane temAn anukUL nimitta kahevAmAn Ave chhe. jIvamAn vikAr thAy tyAre karmano uday anukUL chhe paN tyAn karma nimitta chhe to ahIn jIvamAn vikAr thAy chhe em nathI. ahAhA...! svayam apariNamatAne anya koI pariNamAvI shake nahi. jIv svayam vikArarUpe na pariName to karmano uday jIvane vikArarUpe pariNamAve e traNakALamAn banI shake nahi, kemake vastumAn je shakti svata na hoy tene anya koI karI shake nahi. A ek vAt.
have bIjI vAta-svayam pariNamatAne par pariNamAvanAranI apekShA na hoy, kemake vastunI shaktio paranI apekShA rAkhatI nathI. jIvamAn svayam vikAr potAnI yogyatAthI thAy chhe to nimittathI-parathI vikAr thAy e vAt kayAn rahI? svayam pariNamanArane paranI shun apekShA? jIv vikArarUpe pariName chhe te kALe karma nimitta chhe, karma temAn anukUL chhe paN karma chhe to jIv vikArarUpe pariName chhe vA karmane laIne jIv vikArarUpe pariName chhe em bilakul nathI.
jIvane samyagdarshan thAy tyAn vyavahAr hoy chhe; te vyavahAr jANavA lAyak chhe. paN vyavahArathI nishchay pragaTe em chhe nahi. vyavahAr chhe kharo paN enAthI nishchay-samyagdarshan thatun nathI. jem nimittathI paranun kArya thatun nathI tem vyavahArathI nishchay thato nathI.
sarvagna bhagavAne ek samayamAn traNakAL-traNalok dekhyA chhe. to je paryAy je samaye thavAnI hoy te ja samaye te paryAy thAy. tene AghI-pAchhI karavA koI samartha nathI. svAmI kArtikey anuprekShAmAn Ave chhe ke sarvagna bhagavAne je pramANe joyun te pramANe te te kALe te te paryAy tyAn thashe. tene pheravavA koI indra, narendra ke jinendra samartha
PDF/HTML Page 1280 of 4199
single page version
nathI. jene paryAyanI svatantratAno sAcho nirNay nathI tene dravyadraShTi pragaT thatI nathI. ahAhA...! samaye samaye thatI pratyek dravyanI pratyek paryAy svatantrapaNe thAy chhe evI jene shraddhA nathI tene paryAyarahit trikALI shuddha dravya taraph draShTi jatI nathI.
ahIn kahe chhe-svayam pariNamanArane bIjAnI apekShA nathI. vastunI je shaktio chhe tene paranI apekShA na hoy. gajab vAt chhe! A mahAsiddhAnt kahyo chhe ke pratyek dravyanI pratisamay je je paryAy thAy te svayam potAthI thAy chhe; temAn sAme bIjI chIj nimitta ho, anukUL ho; ane te kALe je potAmAn paryAy thaI te nimittane anurUp ho; paN nimittathI naimittik paryAy thAy chhe em kadIy nathI. nimittathI (upAdAnanI) paryAy thAy to nimitta upAdAn thaI jAy. (paN em chhe nahi).
anyamatavALA Ishvarane kartA mAne chhe. tem jainamAn rahIne jo koI karmane kartA mAne to te anyamatI jevo chhe. karma herAn kare chhe em mAne enI draShTi viparIt chhe; te mithyAdraShTi chhe. karma to jaD chhe, te shun kare? pUjAmAn jayamAlAmAn Ave chhe ke-
juo! agni loDhAno sang kare to tene ghaNanA ghA khAvA paDe chhe. tem jIv svayam vikArano sang kare to dukhI thavun paDe chhe. karma ke nokarma tene rAg karAve chhe em nathI. karmathI rAg thAy chhe em nathI. jIv svayam rAgarUpe pariName chhe tyAn tene paranI apekShA nathI, kemake vastunI shaktio paranI apekShA rAkhatI nathI. A rIte banne pakShathI agnAnInI vAt jUThI siddha thAy chhe.
tethI jIv pariNamanasvabhAvavALo svayamev ho.
have kahe chhe-‘em hotAn (hovAthI), jem garuDanA dhyAnarUpe pariNamelo mantra-sAdhak pote garuD chhe tem, agnAnasvabhAvavALA krodhAdirUpe jeno upayog pariNamyo chhe evo jIv ja pote krodhAdi chhe. A rIte jIvanun pariNAmasvabhAvapaNun siddha thayun.
krodh-mAn-mAyA-lobharUp bhAv chhe te agnAnasvabhAvavALA chhe. te krodhAdi bhAv jaDakarmathI thayA chhe em nathI. vaLI te krodhAdi bhAv gnAnInA chhe em paN nathI. e badhA bhAvo agnAnasvabhAvavALA chhe. evA svabhAve jeno upayog pariNamyo chhe evo (agnAnI) jIv ja pote krodhAdi chhe. A rIte jIvanun pariNAmasvabhAvapaNun siddha thayun.
‘jIv pariNAmasvabhAv chhe. jyAre potAno upayog krodhAdirUpe pariName chhe tyAre pote krodhAdirUp ja thAy chhe em jANavun.’