PDF/HTML Page 1701 of 4199
single page version
je gnAnamayabhAv pragaTayo te gnAnanI paryAyanun kartApaNun gnAnaguNamAn chhe, paN rAganun kartApaNun te gnAnasvarUpamAn chhe nahi. AvI jhINI vAt chhe, bhAI!
paN tun jhINo-arUpI chho ne prabhu! sankalpa-vikalpa chhe e to badhA jaD, rUpI achetan chhe. puNya-pApanA achetan svabhAvathI bhagavAn trikALI chaitanyasvabhAv tadna bhinna chhe. AvA chaitanyane jANatAn-anubhavatAn je gnAnamay bhAv pragaT thayo te agnAnamay bhAvano kartA hoto nathI. tene agnAnamay bhAv utpanna ja thatA nathI eTale te kartA nathI. tene agnAnamay bhAvanun pariNaman ja nathI.
‘gnAnIne agnAnamay bhAvo hotA nathI, agnAnamay bhAvo nahi hovAthI (agnAnamay) rAg-dveSh-moh arthAt Asravo hotA nathI ane Asravo nahi hovAthI navo bandh thato nathI. A rIte gnAnI sadAy akartA hovAthI navAn karma bAndhato nathI ane pUrve bandhAyelAn je karmo sattAmAn rahyAn chhe temano gnAtA ja rahe chhe.’
juo, dharmI jIv to rAg Adino sadAy akartA chhe, kemake gnAnasvabhAvamAn rAganun karavApaNun chhe ja nahi. AtmAmAn kartAguN chhe paN e nirmaL paryAyane-gnAnabhAvane kare evo teno svabhAv chhe. ahA! gnAnaguN ane AnandaguNanI jem AtmAmAn kartAguN trikAL nirmaL pavitra chhe. e kartAguN pavitra paryAyane kare evo teno svabhAv chhe. samayasAramAn 47 shaktionun varNan chhe tyAn A vAt lIdhI chhe. ahAhA...! shakti je nirmaL chhe te nirmaL pariNAmane-gnAnapariNAmane kare chhe, vikArane nahi. vikAr je thAy chhe tenA gnAnapaNe gnAnI pariName chhe, vikAranA kartApaNe nahi. tethI gnAnI navAn karma bAndhato nathI ane pUrve bandhAyelAn karmo je sattAmAn rahyAn chhe temano te gnAtA ja chhe, paragney tarIke temane te kevaL jANe ja chhe. AvI vAt chhe.
‘avirat samyagdraShTine paN agnAnamay rAgadveShamoh hotA nathI. mithyAtva sahit rAgAdik hoy te ja agnAnanA pakShamAn gaNAy chhe, samyaktva sahit rAgAdik agnAnanA pakShamAn nathI.’
juo, rAg chhe te hun chhun, puNya chhe te hun chhun ane e rAgabhAv mAro svabhAv pragaTavAnun kAraN chhe evI je viparIt mAnyatA te sahit je rAgAdik hoy te ja agnAnanA pakShamAn gaNAy chhe. samyaktva sahit rAgAdik agnAnanA pakShamAn nathI. samakitIne chothe, pAnchame, chhaTThe k krAg hoy chhe paN e agnAnanA pakShamAn nathI, kemake samakitIne sadA AtmAnA valaNayukta gnAnamay bhAv hoy chhe. je rAg hoy chhe tenun te gnAn kare chhe. rAg chhe mATe enun gnAn chhe em nahi, ene to sva-parane jANanArA gnAnanun ja
PDF/HTML Page 1702 of 4199
single page version
gnAn hoy chhe, ane te sva-parane jANanArun gnAn pote potAne laIne thAy chhe. tethI te rAgAdino gnAtA ja chhe. tene nirantar gnAnamay ja pariNaman hoy chhe.
‘tene chAritramohanA udayanI baLajorIthI je rAgAdik thAy chhe tenun svAmIpaNun tene nathI.’
ahIn udayanI baLajorI kahI tyAn karma baLajorIe tene rAg karAve chhe em artha nathI. paN tene rAganI ruchi nathI chhatAn tene asthiratAnA kAraNe kinchit rAg thAy chhe to tene udayanI baLajorI kahI chhe. potAno puruShArtha k kkamajor chhe eTale udayanI baLajorI chhe em kahyun chhe. ruchimAn to bhagavAn AtmA chhe, rAg nahi tethI kahyun ke chAritramohanA udayanI baLajorIthI k krAg thAy chhe paN tenun ene svAmIpaNun nathI. e bhalo chhe, karavA jevo chhe em ene Atmabuddhi ane kartAbuddhi nathI.
Asrav adhikAranI pahelI gAthAmAn (gAthA 164-16p mAn) evun Avyun ke mithyAtva- rAg-dveShamay pariNAm jIvanA jIvane kAraNe thAy chhe. teo (agnAnadashAmAn) jIvanA chhe ane enA astitvamAn thAy chhe em tyAn gnAn karAvyun. have ahIn to gnAnasvabhAvI AtmAnun bhAn thayun chhe; tenun valaN thayun chhe tethI Asravano-rAgAdino jIv gnAtA ja chhe em kahyun chhe. lyo, Am gnAtApaNe rahe-pariName tene dharma thAy chhe.
bhAI! uddhArano-muktino rasto to A chhe. eno virodh na thAy, bApu! kemake ethI to potAno ja virodh thAy chhe. sAmAyik, posA ane pratikramaN Adi bAhya kriyAo chhe e to shubharAg chhe. e rAgano puruShArtha to kRutrim chhe. dharmanI prApti to svabhAvanA sahaj puruShArthathI thAy chhe. bhAI! A satya samajavAno kAL chhe hon. mArga Akaro lAge paN kharekhar Akaro nathI kemake svabhAv to sahaj chhe.
nAth! bhagavAne to em kIdhun chhe ke je svarUpanI rachanA kare tene vIrya kahIe; rAganI rachanA kare e to napunsakapaNun chhe. vibhAvanI rachanA kare te vIrya guNanun puruShArtha guNanun kArya nathI. shun kIdhun? vIryaguN-puruShArtha-shakti je chhe te AtmAnun sahaj chhe ane te svarUpanI rachanA kare chhe. ahA! jeNe svabhAvavAn bhagavAn AtmAnI draShTi thaI eNe svabhAvane-puruShArthane mAnyo chhe ane ene nirmaL pariNatinI rachanA thAy chhe. malin pariNati thAy e vIryaguNanun kArya chhe ja nahi.
pahelAn rAg-dveSh-mohanA pariNAm AtmAmAn potAthI thayA chhe em kahyun tyAn paryAyane svata siddha karI chhe. tyAre ahIn AtmA jyAn gnAnI thayo tyAn ene chaitanyanA valaNavALA gnAnamay pariNAm hovAthI rAganun kartRutva rahetun nathI. em kahe chhe. ahA!
PDF/HTML Page 1703 of 4199
single page version
jene chaitanyasvabhAvanun gnAn ane bhAn thayun te gnAnIne udayanI baLajorIthI kinchit rAg thAy chhe paN tenun ene svAmIpaNun nathI; te rAg sAthe ekatva pAmato nathI. je shuddha dravyamAn ekatva karIne gnAnabhAve pariNamyo te gnAnIne alpa rAg thAy paN temAn te ekapaNun pAmIne kharaDAto nathI.
bhAI! tun chorAsI lAkh yonimAn-ek ek yonimAn anantavAr janma-maraN karI chUkay o chhe. ahIn tane janma-maraN rahit thavAnI rIt kahevAmAn Ave chhe. A tAro samajaNano kAL chhe.
AtmAmAn ek ‘svasvAmI-sambandh shakti’ chhe. te vaDe chaitanyadravya, guN ane enI nirmaL paryAy bas e tenun sva chhe ane AtmA teno svAmI chhe. AvI AtmAmAn sambandh shakti chhe. parantu rAgano svAmI thAy evo koI AtmAmAn guN nathI. tethI gnAnI thatAn rAgano svAmI gnAnI thato nathI. ‘te rAgAdikane rog samAn jANIne pravarte chhe-ane potAnI shakti anusAr temane kApato jAy chhe.’ gnAnIne rAg rogasamAn dukharUp lAge chhe. koI rIte samAdhAn thatun nathI tethI rAgamAn AvI jAy chhe paN te ene rog samAn jANIne pravarte chhe. jem koI rogI rogane auShadh vaDe dUr karato thako pravarte chhe tem gnAnI potAnI shakti vaDe-svabhAvanA puruShArtha vaDe rAgane kApato jAy chhe arthAt dUr karato jAy chhe.
juo, koI em kahe ke gnAnIne rAg-dveSh, dukh hoy ja nahi to e barAbar nathI. are bhAI! je hoI ene kApato jAy ke na hoy ene? gnAnIne asthiratAno alpa rAg-dveSh to thato hoy chhe ane tene e svarUpanA avalambananI ekAgratA ugra karIne kApato jAy chhe eTale kramasha maTADI de chhe. jem jem svarUpanI ekAgratA vadhatI jAy chhe tem tem rAgano kramasha abhAv thato jAy chhe. parantu jeTalA anshe tene rAg chhe teTalun gnAnIne dukh paN avashya chhe. have kahe chhe-
‘mATe gnAnIne je rAgAdik hoy chhe te vidyamAn chhatAn avidyamAn jevA chhe; teo AgAmI sAmAnya sansArano bandh karatA nathI.’ juo, bandh to kare chhe paN sAmAnya eTale anant sansArano bandh karatA nathI, mAtra alpa sthiti-anubhAgavALo bandh kare chhe. AvA alpa bandhane ahIn gaNavAmAn Avyo nathI.’ draShTinI pradhAnatAmAn alpa bandh kAI nathI. aho! Avo draShTino koI achintya mahimA chhe.
‘A rIte gnAnIne Asrav nahi hovAthI bandh thato nathI.’
PDF/HTML Page 1704 of 4199
single page version
अथ रागद्वेषमोहानामास्रवत्वं नियमयति–
रागादिविप्पमुक्को अबंधगो जाणगो णवरि।। १६७ ।।
रागादिविप्रमुक्तोऽबन्धको ज्ञायकः केवलम्।। १६७ ।।
have, rAgadveShamoh ja Astrav chhe evo niyam kare chhe-
rAgAdithI pravimukta te bandhak nahIn, gnAyak naryo. 167.
gAthArtha– [जीवेन कृतः] jIve karelo [रागादियुतः] rAgAdiyukta [भावः तु] bhAv [बन्धकः भणितः] bandhak (arthAt navAn karmano bandh karanAr) kahevAmAn Avyo chhe. [रागादिविप्रमुक्तः] rAgAdithI vimukta bhAv [अबन्धकः] bandhak nathI, [केवलम् ज्ञायकः] kevaL gnAyak ja chhe.
TIkA– kharekhar, jem lohachumbak-pAShAN sAthe sansargathI (lokhanDanI soyamAn) utpanna thayelo bhAv lokhanDanI soyane (gati karavAne) prere chhe tem rAgadveShamoh sAthe bheLaseLapaNAthI (AtmAmAn) utpanna thayelo agnAnamay bhAv ja AtmAne karma karavAne prere chhe, ane jem lohachumbak-pAShAN sAthe asansargathI (lokhanDanI soyamAn) utpanna thayelo bhAv lokhanDanI soyane (gati nahi karavArUp) svabhAvamAn ja sthApe chhe tem rAgadveShamoh sAthe abheLaseLapaNAthI (AtmAmAn) utpanna thayelo gnAnamay bhAv, jene karma karavAnI utsukatA nathI (arthAt karma karavAno jeno svabhAv nathI) evA AtmAne svabhAvamAn ja sthApe chhe; mATe rAgAdi sAthe mishrit (-maLelo) agnAnamay bhAv ja kartRutvamAn prerato hovAthI bandhak chhe ane rAgAdi sAthe amishrit bhAv svabhAvano prakAshak (-pragaT karanAr) hovAthI kevaL gnAyak ja chhe, jarA paN bandhak nathI.
bhAvArtha– rAgAdik sAthe maLelo agnAnamay bhAv ja bandhano karanAr chhe, rAgAdik sAthe nahi maLelo gnAnamay bhAv bandhano karanAr nathI-e niyam chhe.
PDF/HTML Page 1705 of 4199
single page version
have, rAgadveShamoh ja Asrav chhe evo niyam kare chhe-
jene rAgamAn ekatvabuddhi chhe evA mithyAdraShTinA rAg-dveSh-moh ja Asravanun kAraN thAy chhe em kahe chhe-
‘kharekhar, jem lohachumbak-pAShAN sAthe sansargathI (lokhanDanI soyamAn) utpanna thayelo bhAv lokhanDanI soyane (gati karavAne) prere chhe tem...’
juo, lohachumbak-pAShANanA sansargamAn AvavAthI soyamAn gati thavAnI preraNA utpanna thaI arthAt emAn gatinI bhAvanA chhatI thaI-em kahe chhe. lokhanDanI soy lohachumbak-pAShANanA sansargamAn Ave chhe tethI enAthI utpanna thayelo bhAv soyamAn gati prere chhe, eTale ke te vaDe soy chumbak pAse jAy chhe. lohachumbak to nimitta chhe; soyamAn te vakhate potAnA kAraNe potAmAnthI thayelo bhAv tene chumbak bhaNI gati karavAne prere chhe. lohachumbak ene khenche chhe em kahevun e to nimittanun kathan chhe. lohachumbak soyane khenche chhe em nahi, paN lohachumbakano soye sansarga karyo tethI svayam soyamAn tenI samIp javAnI bhAvanA jAgrat thaI chhe. juo A draShTAnt kahyun.
have siddhAnta-‘tem rAgadveShamoh sAthe bheLaseLapaNAthI (AtmAmAn) utpanna thayelo agnAnamay bhAv ja AtmAne karma karavAne prere chhe.’
bhagavAn AtmA to sachchidAnand prabhu sadAy gnAnAnandasvabhAvI chhe. tene rAgadveShamoh sAthe bheLaseLapaNun thavAthI arthAt rAgAdimAn ekatvabuddhi thavAthI utpanna thayelo agnAnamay bhAv karma karavA prati prere chhe. hun shuddha chidrUp chaitanyarasakand prabhu AtmA chhun em jene khabar nathI te vartamAn paryAyamAn thatA rAgadveShamohanA bhAv sAthe ekatva mAnIne agnAnamay bhAv utpanna kare chhe ane te agnAnamay bhAv tene karma karavA prati prere chhe. ahA! dayA, dAn, vrat, bhakti Adi ane kAm, krodh, viShayavAsanA Adi je vikalpa chhe te mArun kartavya chhe evo je agnAnamay bhAv te AtmAne karma eTale rAgAdi karavAne prere chhe. arthAt e agnAnamay bhAvane kAraNe AtmA rAgAdino kartA thAy chhe. potAnA shuddha svarUpanI khabar nathI eTale jIv rAgane potAno mAnIne ekatvabuddhithI rAganA kartRutvamAn prerAy chhe.
koI kahe-amane khabar na hoy emAn shun doSh? tene kahe chhe ke bhAI! tane khabar nathI e ja mahAn doSh chhe. svarUpanun agnAn e mahAdoSh chhe. agnAn e kAI bachAv nathI. koI hImajanI jagAe agnAnathI somal (jher) khAI jAy to tethI tenun mot ja thAy. khabar nathI mATe te bachI na jAy. em svarUpanun agnAn rAkhe to
PDF/HTML Page 1706 of 4199
single page version
te chAragatimAn rakhaDI-rakhaDIne marI ja jAy kemake svarUpanun agnAn e ja mahApAp chhe. ahIn kahe chhe-hun gnAnAnandasvarUp chhun, rAg mArun svarUp nathI evI khabar nahi hovAthI agnAnamay bhAv vaDe je rAg karavAne prerAy chhe te bandhanamAn ja paDe chhe. samajANun kAI...?
ahAhA...! AchArya bhagavAn kevI shailImAn kahe chhe! AtmA to chaitanyamUrti bhagavAn gnAn ane AnandasvarUp chhe. paN enI jene draShTi thaI nathI ane mAtra paryAyabuddhie agnAnamay bhAv jene varte chhe tene paryAyabuddhimAn rAganI ja utpatti thAy chhe, ane e bandhanamAn ja paDe chhe.
bhAI! dharma ane dharmanI paddhati bahu sUkShma chhe. A to janma-maraNano moTo bhavasamudra pAr karavAnI vAto chhe. bhagavAn em kahe chhe ke-prabhu! ten dravyalingI jain sAdhupaNun eTalI vAr dhAraN karyun ke lokamAn evo koI bhAg (kShetra) nathI jemAn tun anantavAr janmyo ane maryo na hoy. bhagavAn! dravyaling dhAraN karIne paN rAgane potAnun kartavya mAnIne agnAnabhAve tun bandh ja karato hato. bhagavAn kundakundAchArya to em kahe chhee ke-mArA prati jene-dveSh thayo chhe tene paN dravyaling na hajo; kemake vastu andar prApta thaI na hoy ane dravyaling levAI jAy pachhI munjhavaNano pAr raheto nathI. dravyalingI kartAbuddhie rAg kare chhe. te panchamahAvratane barAbar pALe chhe paN evA rAgane dharma mAnI karavApaNAnI buddhie te karavA prati prerAy chhe. A agnAnamay bhAv ja ene bandhananun kAraN bane chhe.
bhAI! A to param satya vAto chhe. kudaratI ahIn AvI gaI chhe. A to bhagavAnanA sandeshA chhe. abhyAs nahi eTale sAdhAraN mANasone jhINun lAge, paN bhAI! hun gnAnasvarUp chhun, rAgasvarUp nathI evun jene bhAn nathI, vivek nathI tene vyavahAranI je bAhyakriyAonun karavApaNun chhe te agnAnanI preraNAthI chhe ane te bandhanun kAraN bane chhe. kartApaNe thayelA sarva bhAvo bandhanun ja kAraN chhe.
A vANiyA mAlamAn bheLaseLapaNun nathI karatA? kALAn marI sAthe bapaiyAnAn bIj bheLavI de-evI ghaNI badhI bheLaseL kare chhe ne? tem anAdithI agnAnI AtmA potAnA gnAnAnandasvabhAv sAthe puNya-pApanA pariNAmonI bheLaseL karIne beTho chhe. paramAtmA kahe chhe- prabhu! tun nirmaLAnandano nAth gnAtA-draShTAsvabhAvathI bharelo-emAn ten rAgane bheLavI nAkhyo! bhagavAn! tane shun thayun A? andar shuddha chaitanyamUrti gnAyakadev virAjI rahyo chhe tenI sAthe are! ten vibhAvane-rAgadveShane potAnA mAnIne bheLavI dIdhA! bhagavAn! tun to ekalo gnAnasvarUp chho ne! tArAmAn anant Anand ane anant gnAn paDayAn chhe ne! AvA svarUpane chhoDIne, rAg mAro em mAnIne rAg karavAnI buddhi tane
PDF/HTML Page 1707 of 4199
single page version
kem thaI? bhAI! A rAg chhe te tArI potAnI jAt nathI, e to kajAt chhe. puNya-pApanA bhAv to vibhAv-chanDAlaNInA putra chhe. bhAI! svarUpathI ajAN rahI, rAgane potAno mAnIne rAg karavA prati prerAy chhe e agnAnabhAv mithyAtvAdinA bandhanun kAraN thAy chhe.
bhagavAn AtmA pUrNAnandano nAth sachchidAnand-sat nAm shAshvat gnAn ane AnandanA shAnt-shAnt-shAnt svabhAve sadAy rahelo chhe. tene bhUlIne puNya-pApanA vikalponI bheLaseL karI AtmAne mAne chhe-rAg mArun svarUp chhe vA rAgathI mane lAbh thAy, dharma thAy-em je mAne chhe-te agnAnamay bhAv chhe ane te agnAnamay bhAv jIvane karma karavAne prere chhe. bhagavAn gnAyak sAthe rAganI bheLaseL karavAthI je agnAnamay bhAv thayo te karma karavAne prere chhe ane te bandhananun kAraN bane chhe.
sampradAyamAn to kahe ke-bhagavAnanI sevA bhakti karatAn karatAn kalyAN thaI jAy; eTale ke rAg karatAn karatAn vItarAg thaI jAy vA bandhabhAv karatAn karatAn nirbandh thaI jAy. Avun te hoy bApu? (na hoy). rAg chAhe to shubhabhAv ho, paN e to Asrav tattva chhe ane bhagavAn AtmA gnAyakatattva chhe. banne bhinna bhinna chhe. tathApi bannenI bheLaseL karIne ek mAne to tethI agnAnamay bhAv upaje chhe ane te rAg-dveShane ja karavA prati prere chhe, bandhananA bhAv prati ja dhakele chhe. (rAganA karavApaNAno bhAv e bandhanano ja bhAv chhe).
svarUpanA agnAnano nAsh ane gnAnanI prApti e mUL vAt chhe. dharmI jIvane asthiratAno doSh hoy tenI ahIn gaNatarI nathI. gnAnIne paN thoDI ashuddhatA hoy chhe ane tenA nimitte thoDo bandh paN thAy chhe paN tene rAganA kartApaNAnI buddhi nahi hovAthI teno te gnAtA ja rahe chhe. jem bhagavAn kevaLI vyavahAr nayathI lokAlokane jANe chhe tyAn lokAlokamAn tanmay thaIne bhagavAn jANatA nathI tem gnAnI, paryAyamAn je rAg thAy chhe tene jANe chhe paN te rAgamAn tanmay nathI. gnAnI potAmAn ja rahIne rAgane paragney tarIke jANe chhe, rAgamAn bhaLIne rAgane jANe chhe em nahi. rAg sambandhInun gnAn rAgathI nahi potAnA sAmarthyapaNe potAthI thAy chhe. rAgamAn ekatvabuddhi karIne rAgane jANe e to agnAnamay mithyAtvanA bhAv chhe ane e ja Asrav-bandhanun kAraN chhe.
aho! mArga bahu gUDh, bApu! jenA phaLamAn anant gnAn, anant sukh, anant Anand pragaTe e mArga-upAy to gUDh alaukik ja hoy ne?
have savaLethI le chhe-‘ane jem lohachUmbak-pAShAN sAthe asansargathI (lokhanDanI soyamAn) utpanna thayelo bhAv lokhanDanI soyane (gati nahi karavArUp) svabhAvamAn ja sthApe chhe tem...’
PDF/HTML Page 1708 of 4199
single page version
juo, shun kahyun? ke jo lohachumbak-pAShAN sAthe soy sansarga karatI nathI to te gatipariNAmane utpanna karanArA bhAvane pAmatI nathI ane tethI gati karatI nathI. lohachumbakanA sansarganA abhAve soy soyamAn ja eTale tenA svabhAvamAn ja rahe chhe. chumbakanA sansarganA abhAve utpanna thayelo bhAv soyane (sthirapaNAnA) svabhAvamAn sthApe chhe, soyamAn gati- pariNAmane (vibhAvane) utpanna karato nathI.
‘tem rAgadveShamoh sAthe abheLaseLapaNAthI (AtmAmAn) utpanna thayelo gnAnamay bhAv, jene karma karavAnI utsukatA nathI (arthAt karma karavAno jeno svabhAv nathI) evA AtmAne svabhAvamAn ja sthApe chhe.’
juo, bhagavAn AtmA ekalA gnAnasvarUpe chhe, temAn rAg-dveSh-mohanI bheLaseL nathI. rAg ne AtmA ek nathI. AvI bhinnatAnA vivekayukta bhAvane gnAnamay bhAv kahe chhe. shuddha chaitanyamay AtmAnA anubhavathI-parichayathI utpanna thayelA gnAnamay bhAvamAn asthiratAno je rAg thAy tene karavAnI utsukatA nathI. ahA! gnAnIne rAg karavAnI ruchi ke honsh nathI. rAg bhalo chhe em rAganI dashAne prerIne rAg kare evI dashA gnAnIne nathI.
shuddha chaitanyamUrti bhagavAn gnAyakanun jene bhAn thayun chhe te gnAnIne rAgAdi sAthe abheLaseLapaNAne lIdhe gnAnamay bhAv pragaT thayo chhe, ane tethI rAganA kartApaNAnI buddhi ene chhUTI gaI chhe. hun rAg karun evo abhiprAy ene chhUTI gayo. bhagavAn gnAyak sAthe ekatva thayun hovAthI tene karma karavAnI utsukatA honsh nathI. ahAhA...! gnAyakasvabhAvamAn karma (-rAgAdi) nahi ane karmanun (-rAgAdinun) kartApaNun paN nahi. AvA gnAyakane draShTimAn lenAr gnAnIne karma karavA prati nirutsukatA chhe. (arthAt te rAgAdinA kartApaNAthI viratta chhe).
dharmanA svarUpanI AvI vAto chhe. sampradAyamAn to dayA pALavI, vrat karavAn, posA ne pratikramaNanI kriyAo karavI-eTale samaje ke dharma thaI gayo, kemake e badhun sahelun saT hatun ne? paN sahelun shun? bhAI! e to badhun jindagI hArI javAnun hatun. rAgathI bheLaseL karIne rAgano kartA thAy e to agnAnamay bhAv chhe, bandhanamAn nAkhanAro bhAv chhe. gnAnIne joke bAhyakriyAno alpa rAg thAy chhe paN tene rAgamAn ekatAbuddhi nathI. te rAgane gnAnathI pRuthak rAkhIne rAganun gnAn kare chhe, rAgano kartA thato nathI.
bhagavAn AtmA shuddha chaitanyaghanasvarUp gnAtA-draShTA chhe. te potAnA svasamvedanagnAnamAn jyAn pratyakSha jaNAyo tyAn rAg pRuthak paDI jAy chhe. gnAnI rAganI bheLaseL karato nathI. te puNyanA-dayA, dAn, vrat, bhakti AdinA bhAv sAthe abheLaseLapaNe
PDF/HTML Page 1709 of 4199
single page version
pRuthak ja rahe chhe. gnAn rAgane jANe chhe paN gnAn rAgamay thaI jatun nathI, bhinna ja rahe chhe.
Avo mArga bApA! samajavAno A avasar chhe. are! kShaNamAn deh to chhUTIne chAlyo jashe. koInI pAsethI mAn ke abhinandan maLyAn hashe te koI tyAn kAm nahIn Ave. tyAn to gnAnAnandasvarUp bhagavAn AtmAnAn gnAn-shraddhAn ane ramaNatA je thayAn chhe te ja kAm Avashe. aho! amRutachandrAchAryadevanI A ‘AtmakhyAti’ TIkA ati gambhIr rahasyothI bharelI chhe.
shrI jayasenAchArye paN lohachumbakano dAkhalo lIdho chhe. bhagavAn AtmA sadAy gnAyak ja chhe. parantu te rAganA vikalpathI bheLaseLapaNun kare chhe tyAre tene utpanna thayelo agnAnamay bhAv tene rAgAdi karma karavAne prere chhe. paN jo te rAgAdithI bheLaseLapaNun karato nathI, sansarga karato nathI to te svabhAvamAn-gnAnabhAvamAn ja rahe chhe. ahA! rAgathI ekatA toDIne jeNe nij gnAyakasvabhAvamAn ekatva karyun te potAne svabhAvamAn sthApe chhe arthAt te potAne potAmAn javA mATe prere chhe. gnAnI AtmAne AtmAmAn ja sthApe chhe. jem chumbakanA sansarganA abhAvamAn lokhanDanI soy gati karatAn aTakI jAy chhe tem gnAnI gnAnamay bhAvanA kAraNe rAgamAn gati karatAn aTakI jAy chhe. gnAnI gnAnasvabhAvamAn-gnAyakabhAvamAn ja potAne sthApe chhe. Anun nAm dharma ane Anun nAm mokShamArga chhe.
rAganun jeTalun pariNaman potAmAn chhe tene gnAnI jANe ja chhe, karato nathI. alabat pariNamananI apekShAe gnAnI te te rAgano kartA chhe em kahevAy chhe paN tyAn rAg karavA lAyak kartavya chhe em tene nathI. munirAjane chhaTThe guNasthAne je rAgAnsh chhe tenA te pariNamananI draShTie kartA chhe paN kartAbuddhie nahi; kemake kartAbuddhie rAgane karavo e jIvano svabhAv ja nathI.
have kahe chhe-‘mATe rAgAdi sAthe mishrit (-maLelo) agnAnamay bhAv ja kartRutvamAn prerato hovAthI bandhak chhe ane rAgAdi sAthe amishrit bhAv svabhAvano prakAshak (-pragaT karanAr) hovAthI kevaL gnAyak ja chhe, jarA paN bandhak nathI.’
juo, A saravALo kahyo. bhagavAn AtmA pragnA-brahmasvarUp prabhu sadA abandhasvabhAv chhe. paN rAgAdi eTale puNya-pApanA bhAv sAthe tene bheLavatAn agnAnamay bhAv utpanna thAy chhe; te rAgAdi karavAne prerato hovAthI bandhak chhe, bandhanano karanAro chhe.
parantu rAgathI bheLaseL vinAno, rAgathI bhinna paDelo je bhAv chhe te svabhAvano prakAshak chhe. puNya-pApathI nahi bhaLelo bhAv svabhAvano prakAshak eTale pragaT karanAro hovAthI kevaL gnAyak ja chhe, jarApaN bandhak nathI.
PDF/HTML Page 1710 of 4199
single page version
gnAnIne kinchit rAg thAy chhe, paN te rAgamAn ekatva nahi karato hovAthI draShTinI apekShAe teno te svAmI nathI. pariNamananI apekShAe te rAgano svAmI chhe kAraN ke rAganA pariNAm kAI karmane laIne thAy chhe em nathI. gnAnIne chhaTThe guNasthAne je rAg chhe teno te paryAy apekShAe svayam kartA-bhoktA chhe. te paN je alpa rAg chhe tenun kartApaNun ane bhoktApaNun potAnun chhe em yathArtha jANe chhe. tene karmane laIne rAg thayo chhe ane karmane laIne rAganun bhogavavApaNun thAy chhe em nathI.
koI em mAne ke-gnAnI thayo eTale ene rAgey nathI ane bandhaney nathI to em vAt nathI. AgaL gAthA 171 mAn Avashe ke gnAnIne paN jyAn sudhI jaghanya pariNaman chhe, yathAkhyAtachAritra pragaT thayun nathI tyAn sudhI rAganun pariNaman chhe ane teTalun bandhan paN chhe, parantu anant sansAranun kAraN thAy tevun bandhan nathI.
koIne vaLI thAy ke Avo dharma kayAnthI kADhayo! kADhe kayAnthI? e to anAdino chhe ja. A to bahAr kADhIne batAvyo chhe.
rAg karatAn karatAn lAbh thAy, shubharAgathI-puNyabhAvathI dharma thAy em abandhasvabhAvane rAg sAthe bheLavavun e ja agnAn chhe ane te agnAnamay bhAv, mithyAdarshanano bhAv bandhak chhe, bandhanun ja kAraN chhe. ane bhagavAn gnAyakane bandhasvabhAvI rAg sAthe bheLaseL na karatAn, arthAt rAgathI bhinna paDIne svabhAvamAn rahetAn je gnAnabhAv pragaT thayo te jarApaN bandhak nathI. gnAnabhAv pragaTatAn mithyAtva ane anantAnubandhIno jarAy bandh thato nathI. lyo, Anun nAm dharma chhe ane A dharmI chhe.
‘rAgAdik sAthe maLelo agnAnamay bhAv ja bandhano karanAr chhe. puNya-pApanA bhAv ane AtmA ek chhe evA bheLaseLathI utpanna je agnAnamay bhAv chhe te ja bandhano karanAr chhe.’ ‘rAgAdik sAthe nahi maLelo gnAnamay bhAv bandhano karanAr nathI-e niyam chhe.’ puNyanA vikalpa sAthe nahi maLelo evo gnAnamay bhAv bandhano karanAro nathI. abandhasvabhAvI bhagavAn AtmAnA Ashraye utpanna thayelo gnAnamay bhAv abandhak chhe.
jyAn sudhI rAgamishrit potAnun svarUp mAne chhe tyAn sudhI agnAnabhAv chhe ane te rAganA karavApaNAno preranAr hovAthI bandhak ja chhe. tathA rAgathI bhinna potAnA gnAyakasvabhAvane jANatAn-anubhavatAn gnAnamay bhAv pragaT thAy chhe ane te AtmAne AtmAmAn- gnAnamAn sthApe chhe, rAganA karavApaNAmAn sthApato nathI ane tethI te abandhak chhe. AvI vAt chhe. (ahIn asthiratAno rAg gaNatarImAn nathI em samajavun).
PDF/HTML Page 1711 of 4199
single page version
अथ रागाद्यसङ्कीर्णभावसम्भवं दर्शयति–
जीवस्स कम्मभावे पडिए ण पुणोदयमुवेदि।। १६८।।
जीवस्य कर्मभावे पतिते न पुनरुदयमुपैति।। १६८।।
have rAgAdi sAthe nahi maLelA bhAvanI utpatti batAve chhe-
tyam karmabhAv kharye, pharI jIvamAn uday pAme nahIn. 168.
gAthArtha–
[फलं] phaL [वृन्तैः] DInTA sAthe [न बध्यते] joDAtun nathI, tem [जीवस्य] jIvane [कर्मभावे] karmabhAv [पतिते] kharI jatAn (arthAt chhUTo thatAn) [पुनः] pharIne [उदयम् न उपैति] utpanna thato nathI (arthAt jIv sAthe joDAto nathI).
TIkA– jem pAkun phaL DInTAthI ekavAr chhUTun paDayun thakun pharIne DInTA sAthe sambandh pAmatun nathI, tem karmanA udayathI utpanna thato bhAv jIvabhAvathI ekavAr chhUTo paDayo thako pharIne jIvabhAvane pAmato nathI. A rIte gnAnamay evo, rAgAdik sAthe nahi maLelo bhAv utpanna thAy chhe.
bhAvArtha– jo gnAn ekavAr (apratipAtI bhAve) rAgAdikathI judun pariName to pharIne te kadI rAgAdik sAthe bheLaseL thaI jatun nathI. A rIte utpanna thayelo, rAgAdik sAthe nahi maLelo gnAnamay bhAv sadAkAL rahe chhe. pachhI jIv asthiratArUpe rAgAdikamAn joDAy te nishchayadraShTimAn joDAN chhe ja nahi ane tene je alpa bandh thAy te paN nishchayadraShTimAn bandh chhe ja nahi, kAraN ke abaddhaspRuShTarUpe pariNaman nirantar vartyA ja kare chhe. vaLI tene mithyAtvanI sAthe rahenArI prakRitiono bandh thato nathI ane anya prakRitio sAmAnya sansAranun kAraN nathI; mULathI kapAyelA vRukShanAn lIlAn pAndaDAn jevI te prakRitio shIghra sukAvAyogya chhe.
have, ‘je gnAnamay bhAv chhe te ja bhAvAsravano abhAv chhe’ evA arthanun kaLasharUp kAvya kahe chhe-
PDF/HTML Page 1712 of 4199
single page version
जीवस्य स्याद् ज्ञाननिर्वृत्त एव।
रुन्धन् सर्वान् द्रव्यकर्मास्रवौधान्
एषोऽभावः सर्वभावास्रवाणाम्।। ११४।।
shlokArtha– [जीवस्य] jIvane [यः] je [रागद्वेषमोहैः विना] rAgadveShamoh vagarano, [ज्ञाननिर्वृत्तः एव भावः] gnAnathI ja rachAyelo bhAv [स्यात्] chhe ane [सर्वान् द्रव्यकर्मास्रव– ओधान् रुन्धन्] je sarva dravyakarmanA AsravanA thokane (arthAt jaththAbandh dravyakarmanA pravAhane) rokanAro chhe, [एषः सर्व–भावास्रवाणाम् अभावः] te (gnAnamay) bhAv sarva bhAvAsravanA abhAvasvarUp chhe.
bhAvArtha– mithyAtva rahit bhAv gnAnamay chhe. te gnAnamay bhAv rAgadveShamoh vagarano chhe ane dravyakarmanA pravAhane rodhanAro chhe; tethI te bhAv ja bhAv-AsravanA abhAvasvarUp chhe.
sansAranun kAraN mithyAtva ja chhe; tethI mithyAtva sambandhI rAgAdikano abhAv thatAn, sarva bhAvAsravano abhAv thayo em ahIn kahyun. 114.
have rAgAdi sAthe nahi maLelA bhAvanI utpatti batAve chhe-
rAgAdi eTale mithyAtva ane rAg-dveSh sAthe nahi maLelA evA gnAnamay bhAvanI utpatti batAve chhe; arthAt bhagavAn chaitanyano darabAr je anant anant gnAn ane AnandathI bharelo chhe tene pragaT karanAro, rAgAdi sAthe nahi maLelo evo je svabhAvabhAv-gnAnamay bhAv tenI utpatti prasiddha kare chhe-
‘jem pAkun phaL DInTAthI ekavAr chhUTun paDayun thakun pharIne DInTA sAthe sambandh pAmatun nathI, tem...’ juo, dhyAn rAkhIne sAmbhaLavA jevI bahu majhAnI vAt karI chhe. kahe chhe-pAkun phaL ekavAr DInTAthI chhUTun paDI jAy pachhI te pharIne DInTA sAthe sambandh pAmatun nathI. A draShTAnt kahyun. have kahe chhe- ‘tem karmanA udayathI utpanna thato bhAv jIvabhAvathI ekavAr chhUTo paDayo thako pharIne jIvabhAvane pAmato nathI.
PDF/HTML Page 1713 of 4199
single page version
shun kahe chhe? karmanA udaye utpanna mithyAtvano vikArI bhAv ekavAr jIvathI chhUTA paDayA pachhI jIv sAthe pharIne sambandh pAmato nathI. ahAhA...! samyagdarshan thaIne pachhI e paDI jAy e vAt ahIn chhe nahi. jyAn rAgathI bhinna paDIne bhagavAn AtmAnun gnAn karyun tyAn e gnAnabhAvamAn karmano uday Ave arthAt rAg thAy to paN te rAganI sAthe ekatvabuddhi thatI nathI ane tethI te uday kharI jAy chhe; pachhI pharIne bandh thato nathI. ahAhA...! AchAryadev potAno apratihat bhAv darshAve chhe.
bhagavAn AtmA rAgathI judo-adhik shuddha chidAnandaghanasvarUp chhe. AvA AtmAnun jyAn bhAn thayun tyAn rAganI ekatA tUTI gaI. eTale have kahe chhe ke gnAnIne je karmano uday Ave chhe te, DInTAthI kharI gayelA pAkA phaLanI jem kharI jAy chhe, karma pharIne udayamAn Avatun nathI. bhagavAn gnAyakane rAgathI bhinna anubhavyo ane rAganA ekapaNAthI judo pADayo; eTale have kahe chhe ke je gnAnabhAv pragaT thayo te vaDe karmanI nirjarA thAy chhe arthAt karmano uday je Ave chhe te kharI jAy chhe ane je kharI gayun te pharIne sambandh pAmatun nathI. (mithyAtva-dashA to je gaI te gaI).
karmano uday kharI jatAn ene rAgano (-mithyAtvano) bandh thaIne vaLI rAgathI ekatva thAy evun gnAnIne banatun nathI em kahe chhe. gnAnIne gnAnano kShayopashamabhAv chhe. tethI tene karmano uday Ave chhe paN te kharI jAy chhe, pharIne udayamAn AvIne bandh karato nathI. ahAhA...! rAganI ekatA toDIne gnAyakabhAvanI ekatA karI chhe jeNe te jIv have paDashe ja nahi evA apratihatabhAvanI shailIthI ahIn vAt chhe.
pravachanasAr, gAthA 92 mAn kahyun chhe ke-Agam kaushalya ane svabhAvanA Ashray vaDe AtmagnAn dvArA men mithyAtvano nAsh karyo chhe te pharIthI mane utpanna thavAno nathI. ahAhA...! bhagavAnanA virah hovA chhatAn pancham ArAnA muni Am kahe chhe! AchArya munivar kahe chhe-bhale bhagavAnanA virah chhe, paN andar mane mArA AnandanA nAthano bhagavAnano bheTo thayo chhe. men rAgathI bhinna paDIne bhagavAn chidAnandasvarUp AtmAno Ashray lIdho chhe; have karmano uday Ave ane mane temAn ekatvabuddhi thAy e vAt chhe nahi.
koIne em thAy ke muni chhadmastha chhe, bhagavAn kevaLI pAse gayA nathI ane pancham Aro chhe chhatAn ATalun jor! munirAj kahe chhe ke hun mArA samyak matishrutagnAnanA sAmarthyathI kahun chhun, kemake bhagavAn AtmAnA samavasaraN-sam kahetAn samyak prakAre guNonun utaravun jemAn thayun chhe evA anant anant guNothI bharelA AtmAmAn hun gayo chhun. AvA chaitanyamahAprabhunun men sharaN lIdhun chhe to have mane rAgamAn pharIthI ekatvabuddhi thAy em bananAr nathI.
juo, draShTinA viShayamAn Asrav nathI ane evA abhedasvarUpanI draShTimAn paN Asrav nathI em ahIn siddha karavun chhe.
PDF/HTML Page 1714 of 4199
single page version
pravachanasAranI 4p mI gAthA ‘puNNaphalA arahantA...no AdhAr laIne koI panDit vaLI atyAre em kahe chhe ke-puNyane laIne arihantapad maLe chhe. parantu A vAt sAv khoTI chhe. tyAn to gAthAnun mathALu ja A chhe ke-‘tIrthankarone puNyano vipAk akinchitkar ja chhe’ arthAt svabhAvano kinchit ghAt karato nathI. bhAI! puNyanun phaL tIrthankaranA AtmAne akinchitkar chhe. tIrthankarane puNyano atishay uday chhe e vAt judI chhe paN puNyanA phaLamAn arihantapad maLe chhe e vAt tadna khoTI chhe. bhAI! potAnI mati-kalpanAthI machaDI-kachaDIne gAthAnA artha na karAy; em karavAthI tane nukashAn thashe prabhu!
tyAn (pravachanasAramAn) gAthA 77 mAn to em kahyun chhe ke-puNya ane pApamAn taphAvat nathI em je nathI mAnato arthAt puNya ane pApanA pariNAmamAn je bhed pADe chhe-pApathI bandh thAy ane puNyathI lAbh thAy-em puNya-pApamAn je bhed pADe chhe te mohAchchhAdit vartato thako ghor apAr sansAramAn paribhramaN kare chhe. bhAI! A siddhAnt chhe; siddhAnt to badhe ekasarakho ja hoy.
bhagavAn kevaLIne je divyadhvani Adi kriyAo chhe te puNyanA vipAkarUp chhe ane te bhagavAnanA AtmAne akinchitkar chhe eTale bandhanI karanAr nathI paN kShAyikI chhe; uday pratikShaN kShay pAme chhe em tyAn gAthA 4p mAn siddha karyun chhe. have Avun spaShTa chhe tyAn puNyanA phaLamAn arihantapad maLe chhe e vAt kayAn rahI? (e vAt yathArtha chhe ja nahi). bhAI! siddhAntano virodh karavA jatAn to bhagavAn tAro ja virodh thashe; parano virodh to koN karI shake chhe?
ahIn kahe chhe-karmanA udayathI utpanna thato bhAv jIvabhAvathI ekavAr chhUTo paDayo thako pharIne jIvabhAvane pAmato nathI. rAgathI bhinnatA ane bhagavAn gnAyakanI ekatA thatAn gnAnabhAv pragaT thayo tyAre je karmano uday jharI gayo ane mithyAtvabhAv maTI gayo te pharIne thAy e vastumAn chhe nahi. aho! digambar munivarone antaragnAnadhArA akShayadhArA chhe. bhAI! chAritradoSh judI chIj chhe ane draShTi-doSh judI chIj chhe. ekavAr darshan-doSh (-mithyAtva) nAsh pAmyo ane gnAnabhAv pragaT thayo pachhI te darshan-doSh ane rAganI asthiratA je nAsh pAmyAn te pharIne nahi thAy em kahe chhe. A to dhArAvAhI anrta-puruShArthanI apratihat puruShArthanI ahIn vAt chhe.
ahA! A bhagavAn vIrano mArga vIrano-shUrAno ja mArga chhe. kahyun chhe ne ke-
vIrano mArga-bhagavAnano mArga shUrAno chhe, anrta-puruShArthathI bhAganArA hINapuruShArthI kAyaronun emAn kAm nathI.
PDF/HTML Page 1715 of 4199
single page version
have kahe chhe-‘A rIte gnAnamay evo, rAgAdik sAthe nahi maLelo bhAv utpanna thAy chhe.’
A rIte rAganA-puNyanA vikalpathI ekarUp nahi thayelo evo samyagdarshan-gnAn ane Anandano bhAv utpanna thAy chhe. hun shuddha chaitanyaghan vastu chhun evo vedanarUp gnAnamayabhAv rAgAdi sAthe ekatva nahi thayelo utpanna thAy chhe. rAg thAy chhe paN rAg sAthe gnAnabhAv ekatva pAmato nathI. chothe guNasthAne A sthiti hoy chhe em vAt chhe.
koI gnAnIne kShayopasham ke kShAyik samyagdarshan thayun hoy ane tene tIrthankar gotra bAndhe evo je bhAv thAy te aparAdh-gunho chhe. samyagdraShTine te shubhabhAv aparAdh chhe. te bhAv gnAnamayabhAvathI pRuthak chhe ne? juo, shreNIk rAjAno jIv atyAre narakamAn chhe, ane tyAn tIrthankar gotra bAndhe chhe. paN te shubhabhAv aparAdh chhe. gnAnIno gnAnabhAv evA rAg sAthe paN ekatva nahi karato thako utpanna thayelo hoy chhe.
bhAI! A to vItarAg parameshvarano sarvagnano mArga chhe. bhagavAn AtmAno ‘gna’ svabhAv ja chhe. emAn apUrNatA kevI? ‘gna’ svabhAv kaho ke sarvagnasvabhAv kaho-ek ja vAt chhe. jene paryAyamAn sarvagnasvabhAv pragaT thayo tene vishvanun jeTalun (anant) gney chhe te samasta paryAyamAn-kevaLagnAnamAn jaNAy chhe. ethI anantagaNun gney hoy topaN tene jANI le evun svabhAvanun ane kevaLagnAn paryAyanun sAmarthya chhe. Avun svabhAvanun paripUrNa sAmarthya chhe.
have AmAny loko vAndhA uThAve chhe ke-gney visheSh nathI mATe gnAn vadhAre nathI arthAt nimitta nathI eTale bhagavAn jANatA nathI. nimitta hoy to jANe.
are bhAI! nimittane jANavun kahevun e to asadbhUt upacharit vyavahAr nay chhe, kemake parane jANatAn paramAn tanmay thaIne jANatA nathI. samyak mati-shrutagnAnamAn paN eTalI tAkAt chhe ke paragneyane jANatAn te paragneyamAn tanmay thaIne jANatun nathI. potAnA gnAnamAn tadrUp thaIne potAne jANe chhe temAn paragney jaNAI jAy chhe. paragneyane jANe chhe em kahevun e asadbhUt vyavahAr chhe. jaNAy chhe te yathArtha chhe.
prashna– sarvagna parane jANe chhe te asadbhUt vyavahAr nay chhe to te parane jANe chhe te jUThun Tharyun; to parane jANavun sarvagnapaNAmAn rahetun nathI?
uttara– em nathI, sAmbhaLane bhAI! AtmAno sva-paraprakAshak svabhAv potAno potAthI ja chhe, parane lIdhe nathI. paragneyane jANanArun gnAnanun pariNaman potAnun potAthI ja thayun chhe, paragneyanA kAraNe thayun nathI. paragneyane jANavAnA kALe kharekhar paragney jaNAy chhe em nathI paN kharekhar tatsambandhI potAnun svaparaprakAshak gnAn ja jaNAy chhe. paragneyane
PDF/HTML Page 1716 of 4199
single page version
jANanArun gnAn paragneyamAn tadrUp nathI paN potAmAn ja tadrUp rahIne, paragneyane bhinna rAkhIne jANe chhe mATe asadbhUt vyavahAranayathI jANe chhe em kahyun chhe; tyAn jANapaNAno abhAv chhe em artha nathI. sarvagnapaNAnI-svaparaprakAshakapaNAnI shakti svanI svata chhe, parane laIne chhe em nathI-e vAt chhe.
are bhagavAn! agni kone na bALe? sUkAne bALe ane bhegun lIlun hoy tene paN sUkun karIne bALe. tem bhagavAnanun gnAn ke je paripUrNa sAmarthyarUpe andar hatun te pUrNapaNe pragaT thatAn kone na jANe? ene maryAdA shI? e sva-pararUp samasta lokAlokane jANe chhe. ek samayamAn shaktimAn je anantAnant avibhAg pratichchhed chhe te kevaLagnAnamAn badhA pragaT thaI gayA chhe. eTalA ja bIjA samaye hoy, eTalA ja trIjA samaye hoy ityAdi. badhA anant samayano saravALo karIne anant hoy em nahi. e sarvane kevaLagnAn ek samayamAn-sekanDanA asankhyAtamA bhAgamAn jANe chhe.
jem kevaLI lokAlokane jANe paN lokAlokamAn tadrUp nathI tem gnAnIno gnAnamay bhAv rAgAdik sAthe maLelo rAgathI tadrUp nathI. rAgathI nahi maLelo evo gnAnamay bhAv gnAnIne utpanna thAy chhe-em ahIn kahe chhe.
‘jo gnAn ekavAr (apratipAtI bhAve) rAgAdikathI jUdun pariName to pharIne te kadI rAgAdik sAthe bheLaseL thaI jatun nathI.’
bhagavAn AtmA lokAlokane ek samayamAn jANe evA gnAnasvabhAvanA sAmarthyathI bharelo chaitanyabimb chhe. eno Ashray karavAthI utpanna thayelo rAgAdik sAthe nahi maLelo gnAnamay bhAv pharIthI rAgAdik sAthe ekapaNAne pAmato nathI. dayA, dAn, vrat, bhakti AdinA vikalpathI jUdun paDelun gnAn-bhedagnAn je thayun te-pharIthI rAg sAthe ekatva karatun nathI. chAhe shubh ho ke ashubh ho-rAg chhe te mel chhe. te melathI jUdun paDelun je nirmaL gnAn bhagavAn nirmaLAnandanA Ashraye pragaT thayun te pharIthI mel sAthe ekapaNun karatun nathI. gnAnamay bhAv gnAnamay ja rahe chhe, rAgamay thato nathI. bhAShA to sAdI chhe paN bhAv-marma bahu UnDo chhe, bhAI!
juo, A kundakundAchArya pachhI 1000 varShe thayelA amRutachandrAchArya gAthAmAn je bhAv chhe tenun dohan karIne A artha kADhe chhe.
A mAngalikamAn bhagavAn mahAvIr ane gautam gaNadhar pachhI jemanun trIjun
PDF/HTML Page 1717 of 4199
single page version
nAm Ave chhe te bhagavAn kundakundAchAryanI A vANI chhe. teno bhagavAn amRutachandrAchArye dohan karIne artha kADhayo chhe te A chhe. samajANun kAI...?
prashna– AmAn bIjA AchAryo ane mahAmunivarono anAdar to nathI thato ne?
uttara– bhAI! kundakundAchAryanI shailI vastusvarUpane shAstra dvArA sankShepamAn yathArtha spaShTa karavAnI rahI chhe tethI teo prasiddha chhe. bIjA munivaro potAnun kalyAN karI gayA ane keTalAk to emAnthI mokSha paN gayA; bhagavAn kundakundAchArya have mokSha jashe. paN emanI arthagambhIr ati spaShTa vANI rahI gaI. tethI potAne thayelo upakAr jANIne temano mahimA karyo emAn bIjAnA anAdaranI vAt kayAn AvI?
AchArya devasene ‘darshanasAr’ granthanI rachanA karI chhe. temAn teoe kahyun chhe ke - mahAvidehakShetramAn vartamAn tIrthankaradev shrI sImandharasvAmI pAsethI maLelA divyagnAn vaDe shrI padmanandIdeve (kundakundAchAryadeve) bodh na Apyo hot to munio sAchA mArgane kem jANat? AchArya shrI devasen gnAnI hatA ane emanA guru paN gnAnI hatA. chhatAn pote kundakundAchAryano upakAr mAne chhe. temAn shun temanA guruno ane bIjA munivarono anAdar thayo kahevAy? em artha na thAy bhAI! are! lokone potAnI moTAI AgaL sat shun chhe te dekhAtun nathI. gautam gaNadhar pachhI keTalAk munio mokSha padhAryA chhe. paN gautam gaNadhar pachhI kundakundAchAryanun nAm Avyun te paramparAmAn Avelun chhe, koIe navun karelun nathI.
shrImad rAjachandre paN kahyun chhe ke-he kundakundAdi AchAryo! tamArA vachano paN svarUpanA anusandhAnane vishe A pAmarane param upakArabhUt thayAn chhe. te mATe hun tamane atishay bhaktithI namaskAr karun chhun.
have kahe chhe-‘A rIte utpanna thayelo, rAgAdik sAthe nahi maLelo gnAnamay bhAv sadAkAL rahe chhe. pachhI jIv asthiratArUpe rAgAdikamAn joDAy te nishchayadraShTimAn joDAN chhe ja nahi ane tene je alpa bandh thAy te paN nishchayadraShTimAn bandh chhe ja nahi, kAraN ke abaddhaspRuShTarUpe pariNaman nirantar vartyA ja kare chhe.’
ekatvabuddhi chhUTI gaI chhe te apekShAe gnAnIne rAgamAn joDAN chhe ja nahi. asthiratA chhe tene te bhinna rAkhIne jANe chhe. draShTi ane draShTinA viShayanI apekShAe je alpa bandh thAy chhe te gauN chhe, kemake abaddhaspRuShTarUpe pariNaman nirantar vartyA ja kare chhe. gnAnamay bhAv nirantar vartyA ja kare chhe.
‘vaLI tene mithyAtvanI sAthe rahenArI prakRitiono bandh thato nathI ane anya prakRitio sAmAnya sansAranun kAraN nathI; mULathI kapAyelA vRukShanAn lIlAn pAndaDAn jevI te prakRitio shIghra sukAvAyogya chhe.’
PDF/HTML Page 1718 of 4199
single page version
ahAhA...! mUL kApI nAkhyA pachhI jem pAndaDAn sUkAI ja jAy tem mithyAtvanun mUL jeNe chhedI nAkhyun chhe te gnAnIne rAganI paramparA vadhavA pAme em banatun nathI paN rAgAdi badho sUkAI ja jAy chhe, nAsh ja pAmI jAy chhe. chothe guNasthAne 41 prakRitiono to samakitIne bandh thato ja nathI ane anya prakRitio dIrgha (anant) sansAranun kAraN nathI. Avo samakitano achintya mahimA chhe.
have, ‘je gnAnamay bhAv chhe te ja bhAvAsravano abhAv chhe’ evA arthanun kaLasharUp kAvya kahe chhe-
‘जीवस्य’ jIvane ‘यः’ je ‘रागद्वेषमोहैः विना’ rAgadveSh moh vagarano, ‘ज्ञाननिर्वृत्तः एव भावः’ gnAnathI ja rachAyelo bhAv ‘स्यात्’ chhe ane ‘सर्वान् द्रव्यकर्मास्रव–ओघान् रुन्धन्’ je sarva dravyakarmanA AsravanA thokane rokanAro chhe; ‘एषः सर्व–भावास्रवाणाम् अभावः’ te (gnAnamay) bhAv sarva bhAvAsravanA abhAvasvarUp chhe.
juo, A chothA guNasthAnanI vAt chAle chhe. shun kahe chhe? ke samakit thatAn je gnAtA- draShTA svabhAvathI rachAyelo gnAnamay bhAv, shraddhAmay bhAv, sthiratAmay bhAv pragaT thayo temAn mithyAtva ane dayA, dAn Adi bhAvAsravano abhAv chhe.
are prabhu! shun thAy? lokone to shubhabhAv mokShanun kAraN TharAvavun chhe. paN em chhe nahi. bandh chhe te mokShanun kAraN nathI ane mokShano mArga chhe te bandhanun kAraN nathI.
ahA! satyane svIkAratAn jo bahAranI AbarU jAy to javA de. bhagavAn AtmAmAn e AbarU kayAn chhe? bhUlamAn to anAdithI paDayo chhe. te bhUlane TALavAmAn tArI AbarU nahi jAy, parantu tane enAthI lAbh thashe. pahelAn na jANe tyAn sudhI khoTI mAnyatA hoy, amane paN hatI paN have satyane svIkAravAmAn bahAranI pratiShThAno prashna AgaL karIsh nahi.
ahIn to kahe chhe ke-rAg-dveSh-moh vinAno gnAnathI rachAyelo gnAnamayabhAv jaththAbandh dravyakarmanA-jaDakarmanA pravAhane rokanAro chhe kemake te bhAv sarva bhAvAsravanA abhAvasvarUp chhe. ahIn mithyAtva chhe e ja mukhyapaNe Asrav chhe, sansAranun kAraN chhe em vAt chhe.
‘mithyAtvarahit bhAv gnAnamay chhe.’ mithyAtvasahit je bhAv chhe te agnAnamay chhe. rAgane potAnI sAthe meLavavo-bheLavavo-evo mithyAtvasahit bhAv chhe te agnAnamay chhe. ane rAgane AtmA sAthe nahi bheLavelo evo mithyAtvarahit bhAv gnAnamay chhe.
‘te gnAnamay bhAv rAg-dveSh-moh vagarano chhe, ane dravyakarmanA pravAhane rodhanAro chhe.’ bhAvAsrav nathI eTale dravyakarma rokAI jAy chhe. dravyakarmano pravAh AvanAro hato
PDF/HTML Page 1719 of 4199
single page version
ne rokI dIdho -em nahi, paN bhAvAsrav jyAn nathI tyAn dravyAsravano pravAh udbhavato ja nathI-tene rokI dIdho em kahevAmAn Avyun chhe.
have kahe chhe-‘tethI te bhAv ja (gnAnamay bhAv ja) bhAv-AsravanA abhAvasvarUp chhe.’
rAgathI bhinna paDelo gnAnamay bhAv bhAvAsravanA abhAvasvarUp chhe, ane tethI dravyAsrav thato nathI. dayA, dAn, vrat, kAm, krodh, viShayavAsanA Adi bhAv bhAvAsrav chhe ane dravyakarmanA rajakaNo je AtmAnA ekakShetrAvagAhe Ave te dravyAsrav chhe.
have ahIn panDit jayachandajI visheSh khulAso karatAn kahe chhe ke-‘sansAranun kAraN mithyAtva ja chhe; tethI mithyAtvasambandhI rAgAdikano abhAv thatAn, sarva bhAvAsravano abhAv thayo em ahIn kahyun.’
lyo, ek bAju kahe ke-mithyAtva, avirati, kaShAy ane yog e bandhanun kAraN chhe ane ahIn em kahe ke mithyAtva e ja sansAr chhe, e ja bandh chhe-e kevun!
ahIn avratAdinA pariNAm alpa sansAranun kAraN hovAthI tene gauN karel chhe. bAkI to munine chhaTThe guNasthAne je shubhabhAv thAy tene ‘jagapanth’ kahyo chhe. parantu te anant sansArano panth nathI; thoDA dev ane manuShyanA bhav thAy tevo e bhAv chhe. tene ahIn gauN karyo chhe. AtmasvabhAvanA bhAvane-gnAnamay bhAvane shivapanth kahyo chhe. anantAnubandhInA abhAv-pUrvakanun je svarUp-AcharaN chhe te paN vItarAg avasthA chhe ane te shivapanth chhe.
sansAranun kAraN mithyAtva ja chhe em kahyun. anant narak-nigodanA bhavasindhunun kAraN mithyAtva ja chhe. mithyAtva nAsh pAmatAn je alpa kaShAy rahyo teno alpa kALamAn-ek, be bhavamAn abhAv thaI jAy chhe. jem vRukShanAn mUL ukhaDI gayA pachhI tenAn lIlAn pAndaDAn sUkAI ja jAy tem mithyAtvanun mUL kapAI jatAn alpa kALamAn rAgAdino abhAv thaI ja jAy chhe. parantu jem vRukShanAn mUL sAjAn hoy to toDI nAkhavA chhatAn pAndaDAn pharI Ave chhe tem mithyAtva rahe tyAn sudhI rAganI paramparA-sansAranI paramparA anant kAL sudhI chAlyA ja kare chhe. mATe mithyAtvano abhAv thatAn sarva bhAvAsravano abhAv thayo em ahIn kahyun chhe.
bhAI! jene shraddhAmAn goTA chhe tenAn vrat, tap ke sanyam sAchAn hotAn nathI.
PDF/HTML Page 1720 of 4199
single page version
अथ ज्ञानिनो द्रव्यास्रवाभावं दर्शयति–
कम्मसरीरेण दु ते बद्धा सव्वे वि णाणिस्स।। १६९।।
कर्मशरीरेण तु ते बद्धाः सर्वेऽपि ज्ञानिनः।। १६९।।
have, gnAnIne dravyAsravano abhAv chhe em batAve chhe-
chhe pRithvIpinD samAn ne sau karmasharIre baddha chhe. 169.
gAthArtha– [तस्य ज्ञानिनः] te gnAnIne [पूर्वनिबद्धाः तु] pUrve bandhAyelA [सर्वे अपि] samasta [प्रत्ययाः] pratyayo [पृथ्वीपिण्डसमानाः] mATInAn DhephAn samAn chhe [तु] ane [ते] te [कर्मशरीरेण] (mAtra) kArmaN sharIr sAthe [बद्धाः] bandhAyel chhe.
TIkA– je pUrve agnAn vaDe bandhAyelA mithyAtva, avirati, kaShAy ane yogarUp dravyAsravabhUt pratyayo chhe, te anyadravyasvarUp pratyayo achetan pudgalapariNAmavALA hovAthI gnAnIne mATInAn DhephAn samAn chhe (-jevA mATI vagere pudgalaskandho chhe tevA ja e pratyayo chhe); te to badhAy, svabhAvathI ja mAtra kArmaN sharIr sAthe bandhAyelA chhe-sambandhavALA chhe, jIv sAthe nahi; mATe gnAnIne dravyAsrravano abhAv svabhAvathI ja siddha chhe.
bhAvArtha– gnAnIne je pUrve agnAnadashAmAn bandhAyelA mithyAtvAdi dravyAsravabhUt pratyayo chhe te to mATInAn DhephAnnI mAphak pudgalamay chhe tethI teo svabhAvathI ja amUrtik chaitanyasvarUp jIvathI bhinna chhe. temano bandh athavA sambandh pudgalamay kArmaN sharIr sAthe ja chhe, chinmay jIv sAthe nathI. mATe gnAnIne dravyAsravano abhAv to svabhAvathI ja chhe. (vaLI gnAnIne bhAvAsravano abhAv hovAthI, dravya Asravo navAn karmanA AsravaNanun kAraN thatAn nathI tethI te draShTie paN gnAnIne dravya Asravano abhAv chhe.)
have A arthanun kaLasharUp kAvya kahe chhe-