Pravachan Ratnakar-Gujarati (English transliteration). Gatha: 173-176.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 88 of 210

 

PDF/HTML Page 1741 of 4199
single page version

to samakitIne AtmA pUrNa AvI gayo chhe, paN dekhavA-jANavAmAn ane AcharavAmAn je pUrNa Avavo joIe te haju Avyo nathI. bhagavAn AtmAne sarvotkRuShTa bhAve dekhavo-jANavo eTale paripUrNa Ashray karIne dekhavo-jANavo em vAt chhe. A par (arahantAdi) bhagavAnane dekhavA- jANavAnI vAt nathI paN potAnun je pUrNa svarUp chhe tene dekhavA-jANavAnI vAt chhe. bhAI! A to sarvagna bhagavAnanI sAkShAt je divyadhvani thaI tene santo kahe chhe.

chhahaDhAlAmAn Ave chhe ne ke-

‘‘gnAn samAn na An jagatamen sukhako kAran,
ihi paramAmRut janmajarAmRuti-rog-nivAran.’’

bhagavAn AtmAnun gnAn te sukhanun kAraN chhe, kemake e gnAn thatAn atIndriy Anandano svAd Ave chhe. Avun AtmagnAn janma-jarA-maraNarUp rogane TALanAr param amRut chhe. A sivAy A sharIr, strI, kuTumb-parivAr, bAg-bangalA ke dhan-sampatti ityAdi koI sukhanun kAraN nathI. laukik gnAn ke puNyanA pariNAm e koI sukhanAn sAdhan nathI.

keTalAk kahe chhe ke AmAn shun karavun tenI sUjh paDatI nathI. vrat, upavAs, ekAshan, rasatyAg, brahmacharya Adi pALavAnun kaho to samajAy to kharun.

bhAI! je karavAnun tane samajAy chhe e to badho rAg chhe. enAthI to AtmAne bandh ane dukh thAy chhe. chidbrahmasvarUp bhagavAn AtmAne jaghanya bhAve dekhe-jANe ane Achare eTalun jaghanya brahmacharya chhe ane sarvotkRuShTa bhAve dekhe-jANe-Achare to te sarvotkRuShTa eTale sampUrNa brahmacharya chhe. (brahmacharya pALavAno rAg to kathanamAtra brahmacharya chhe.)

gnAnI jyAnsudhI potAnA shuddha chaitanyasvarUpane jaghanyabhAve dekhe-jANe ane Achare chhe tyAn sudhI jaghanya bhAvanI anyathA anupapatti vaDe arthAt jo rAg na hoy to jaghanyabhAv banato (siddha thato) nathI tethI jenun anumAn thaI shake chhe evA abuddhipUrvak karmakalankanA vipAkano sadbhAv hovAthI tene pudgalakarmano bandh thAy chhe. tyAn buddhipUrvakano-ruchipUrvakano rAg bhale na hoy paN aruchipUrvak tyAn rAg chhe ane tethI teTalo bandh paN chhe. tethI kahe chhe-

‘mATe tyAn sudhI gnAnane dekhavun, jANavun ane Acharavun ke jyAn sudhImAn gnAnano jevaDo pUrNa bhAv chhe tevaDo dekhavAmAn, jANavAmAn ane AcharavAmAn barAbar AvI jAy.’ joyun? jyAn sudhI sarvotkRuShTabhAve jANavun, dekhavun ane Acharavun na thAy tyAn sudhI andar dekhavA-jANavA- AcharavAno puruShArtha karatA rahevun em kahe chhe. AmAn


PDF/HTML Page 1742 of 4199
single page version

darshan, gnAn ane chAritra traNey lIdhAn. ahA! shun TIkA chhe! shun samayasAr! param alaukik vAt chhe.

have kahe chhe-jyArathI gnAnano eTale shuddha chaitanyasvarUp AtmAno jevaDo pUrNa bhAv chhe tevaDo dekhavA-jANavA ane AcharavAmAn pUrepUro AvI jAy ‘tyArathI sAkShAt gnAnI thayo thako (AtmA) sarvathA nirAsrav ja hoy chhe.’ kevaLagnAnamAn potAno AtmA pUrNa dekhAy, pUrNa jaNAy ane pUrNa AcharaNamAn Ave tyAre te jIv sAkShAt gnAnI thAy ane tyAre te sarvathA nirAsrav thAy chhe.

TIkAnI sharUAtamAn je kahyun ke ‘je kharekhar gnAnI chhe’-emAn te gnAnI to chhe paN sAkShAt gnAnI nathI. sAkShAt gnAnI to potAne sarvotkRuShTabhAve dekhe, jANe ane Achare tyAre thAy chhe. gnAnIne buddhipUrvak rAg-dveSh-moharUpI AsravabhAvano abhAv hovAthI te draShTi apekShAe nirAsrav ja chhe em kahyun. ane ahIn te sAkShAt gnAnI thayo thako sarvathA nirAsrav ja hoy chhe em kahyun. uparanI ane A nIchenI-em banne vAtano meL chhe.

puNya-pAp adhikAramAn gAthA 160 mAn Ave chhe ke-‘je pote ja gnAn hovAne lIdhe vishvane sAmAnya-visheShapaNe jANavAnA svabhAvavALun chhe evun gnAn arthAt Atmadravya, anAdikALathI potAnA puruShArthanA aparAdhathI pravartatA evA karmamaL vaDe lepAyun-vyApta thayun- hovAthI ja, bandh-avasthAmAn sarva prakAre sampUrNa evA potAne arthAt sarva prakAre sarva gneyone jANanArA evA potAne nahi jANatun thakun, A pramANe pratyakSha agnAnabhAve varte chhe.’ juo, sarvagnAnI, sarvadarshI evo pote sarvane jANato nathI em nathI lIdhun paN sampUrNa evA potAne jANato nathI em vAt lIdhI chhe. ahIn paN potAne dekhavA-jANavA ane AcharavAnI vAt chhe. gnAnI potAne jyAnsudhI jaghanyabhAve dekhe-jANe ane Achare chhe tyAnsudhI tene kinchit asthiratAno rAg chhe ane tethI bandh paN chhe. parantu jyAre te sarvotkRuShTa bhAve potAne dekhe- jANe ane Achare chhe tyAre te sAkShAt gnAnI thAy chhe ane tyAre te sarvathA nirAsrav ja hoy chhe.

vaLI tyAn (gAthA 160 mAn) kahyun chhe ke-‘te anAdi kALathI potAnA puruShArthanA aparAdhathI pravartatA evA karmamaL vaDe lepAyun hovAthI ja’-juo, AmAn paN potAnA puruShArthano aparAdh lIdho chhe; vaLI karmamaL lIdhun chhe, karmaraj nahi. (matalab ke potAnA vikAranA-agnAnanA bhAv jaD dravyakarmane lIdhe chhe em nahi). paN koN jANe traNey sampradAyane atyAre to karma vaLagyun chhe! jem ishvarakartAvALA ishvarane mAthe nAkhe chhe tem ahIn (jainamAn) badhA karmane mAthe nAkhe chhe! (banne viparIt abhiprAy chhe).


PDF/HTML Page 1743 of 4199
single page version

vaLI keTalAk kahe chhe ke-tame niyatane mAno chho eTale tamArI shraddhAmAn moTI bhUl chhe; shraddhA khoTI chhe.

niyat eTale je samaye dravyanI je paryAy thavAnI hoy te te kALe ja thAy te nishchay chhe. AtmAvalokan, chidvilAs tathA svAmI kArtikeyAnuprekShAmAn traNemAn A vAt Ave chhe. je samaye dravyanI je paryAy thavAnI hoy te te samaye ja thAy e nishchay chhe emAn nimitta vinA thAy e vAt AvI gaI. (paryAy svakALe ja thAy emAn nimitta Ave to thAy e vAt rahetI nathI).

nimitta vinA to shun dhruv ne vyavahAr vinA utpAd chhe e nishchay chhe. nimitta to paradravya chhe, paN je samaye je utpAd thAy tene dhruvanI eTale ke potAnA niyat dravyanI paN apekShA nathI. paradravyane to bIjun dravya aDe chhe ja kayAn?

prashna– utpAdane dravyanI apekShA nathI eno artha shun? (Ap em kahIne shun siddha karavA mAgo chho?).

uttara– utpAd sat chhe ane je sat chhe te ahetuk chhe. utpAdanA utpanna thavAmAn dravya hovA chhatAn dravyanI apekShA nathI. tevI ja rIte utpAd ne vyayanI apekShA nathI. traNe-utpAd, vyay ane dhruv svatantra sat chhe.

(bIjI rIte laIe to) AtmAmAn ek prabhutvashakti chhe. te prabhutva shaktinun rUp ek-ek paryAyamAn chhe. tethI samyagdarshan Adi badhI paryAyo svatantrapaNe pote potAnA akhanD pratApathI shobhAyamAn chhe. ene nimittanI-paradravyanI apekShA to nathI paN potAnA dravyanI paN apekShA nathI.

prashna– utpAdane dravyanI apekShA laIe to shun vAndho Ave?

uttara– dravyanI apekShA AvI tyAn vyavahAr thaI gayo. ahIn to nishchay siddha karavun chhe. dharmane dharmInI ane dharmIne dharmanI nishchayathI apekShA nathI. banne bhinna chhe em nahi mAnavAmAn Ave to banne potAthI chhe em siddha nahi thAy. (ekavAr nishchay siddha karyA pachhI) A paryAy dravyanI chhe em kahevun te vyavahAr chhe kemake temAn apekShA AvI gaI.

je samaye je paryAy thavAnI hoy te te paryAyanI janmakShaN chhe. bhAI! Ano svIkAr karavAmAn anant puruShArtha rahelo chhe; kemake pratyek paryAy potAnI janmakShaNe thAy chhe evo nirNay dravyasvabhAvanA (-gnAyakabhAvanA) Ashraye thAy chhe. ek ek paryAy niyat chhe em jANavAnun tAtparya vItarAgatA chhe; kemake dravyanA Ashraye te nirNay thatAn paryAyamAn vItarAgatA pragaT thAy chhe. te samaye vItarAgatA thavAno ja kAL chhe ne thAy chhe, koI vyavahArane laIne ke pUrvanI paryAyane laIne thAy chhe em nathI.


PDF/HTML Page 1744 of 4199
single page version

bhAI! AmAn (ADu-avaLun karavAnI) tArI panDitAI kAm nahi Ave. A to bhedagnAn karavAnI antaranI judI ja vAt chhe.

sarvagne dIThun em ja kramabaddha eTale je kALe je paryAy thavAnI hoy te te kALe ja thAy, AghI-pAchhI nahi-evo nirNay jeNe karyo teNe e potAnA gnAyakasvabhAv taraph jaIne karyo chhe, kemake gnAyakasvabhAvamAn sarvagnatA chhe. gnAyakasvabhAvanI pratIti paryAyanA Ashraye na thAy. gnAyakasvabhAvanI pratItimAn sarvagnanI pratIti Ave chhe ane tenA gnAnamAn sarvagnasvabhAvanun gnAn Ave chhe. aho! jene AvA sarvagnasvabhAvanI pratIti thaI, anubhav thayo tene kramabaddhanun yathArtha gnAn thayun chhe. sarvagna bhagavAn jagatamAn chhe ane eNe je joyun te jem chhe tem ja chhe ane te pramANe ja thAy; emAn je shankA kare te mithyAdraShTi chhe. chhe to em ja, paN eno nirNay koene thAy? AtmAnA gnAnasvabhAvano (gnAyakasvabhAvano) jene antardraShTi vaDe nishchay thAy chhe tene ja kramabaddhano sAcho nirNay thAy chhe.

gnAyakasvabhAvano nirNay karavA jatAn- -temAn gnAyakasvabhAvanI je sanmukhatA karI te puruShArtha Avyo, -sanmukhatA gnAyakabhAv prati thaI te svabhAv Avyo, -svabhAvasanmukhatAnI niyatino paryAy-kAL chhe te kALalabdhi AvI, -je bhAv thavA yogya hato te thayo-em bhavitavya Avyun, ane -te samaye nimittano (karmano) je abhAv chhe te nimitta paN Avyun. Am pAnche samavAy ek sAthe AvI jAy chhe.

sarvagnanA mArgamAn AvIne paN keTalAk loko kahe chhe ke-sarvagna puruShArtha karavAnun kahe nahi arthAt tun puruShArthakar-evI AgnA sarvagna Ape nahi kAraN ke sarvagna jANe chhe ke-A samaye ene puruShArtha thashe. puruShArtha karI shakAy nahi, puruShArthanA kALe puruShArtha thashe, ApaNe navo karI shakIe nahi.

AvA prakAranI mAnyatAvALAne gnAnIo kahe chhe-bhAI! sarvagnanI sattAno svIkAr sarvagnasvabhAvanI sanmukh thaIne ja thAy chhe ane e ja puruShArtha chhe. pravachanasAranI gAthA 80 mAn kahyun chhe ke-

‘‘je jANato arahantane guN, dravya ne paryayapaNe,
te jIv jANe Atmane, tasu moh pAme lay khare.’’

arihantanI paryAyane je jANe te AtmAne-nirmaL shuddha gnAyakasvabhAvane jANe


PDF/HTML Page 1745 of 4199
single page version

ja, -arihantane yathArtha jANanAranI evI ja yogyatA chhe. potAnA AtmAne jANe tyAre ja arihantane vyavahAre sAchA jANyA kahevAy. AvI vAt chhe. ahA! vItarAganI vANI nIkaLe e AtmAnA svabhAvanA puruShArthano ja Adesh karanArI hoy. (tun svabhAvano puruShArtha kar evI ja vANI Ave kemake bhagavAne paN svabhAvanA puruShArtha vaDe ja vItarAgatA pragaT karI chhe ane svabhAvanA puruShArtha sivAy jIve bIjun karavA yogya paN shun chhe?).

ahA! gnAnasvabhAvI AtmA kare shun? bas jANe. traNakAL traNalokane jANe tyAn paN svaparaprakAshakapaNAnun potAnA svabhAvanun sAmarthya chhe te vaDe jANe chhe; paravastu chhe mATe parane jANe chhe em nahi. (potAne jANe-dekhe ane potAne potAmAn Achare e ja sAcho puruShArtha chhe).

kramabaddhanA yathArtha nirNayamAn nishchay-vyavahAr ane upAdAn-nimittanun paN yathArtha gnAn AvI jAy chhe. vastunI nirvikalpa draShTi ane anubhav te nishchay ane te kALe je rAganI mandatA chhe te vyavahAr. tethI vyavahArathI nishchay thAy e vAt na rahI; banne ek kALamAn sAthe ja chhe. vaLI je samaye je paryAy thavAnI hoy te kALe ja te thAy em nirNay thatAn nimitta Ave to paryAy thAy e vAt paN na rahI. kAryakALe nimittanI upasthitino kAL chhe to nimitta ho, parantu upAdAnanI paryAy potAnA kALe potAthI thaI chhe, nimittathI thaI nathI.

dravyasangrah, gAthA 47 mAn Ave chhe ke-‘nishchay ane vyavahAr banne mokShamArga ek sAthe dhyAnamAn pragaT thAy chhe.’ A vAt paN kramabaddhanA nirNayamAn yathArtha siddha thAy chhe. kramabaddhano jyAre nirNay kare chhe tyAre draShTi AtmasvabhAv taraph jAy chhe ane tyAre svabhAvanun je nirmaL pariNaman thAy chhe te nishchay chhe ane e ja kALe je rAg bAkI rahyo te vyavahAr chhe. A pramANe vyavahArathI nishchay thAy e vAt rahetI nathI. mArga to Avo chhe, bhAI!

sarvagna paramAtmA kevaLagnAnamAn traNakAL-traNalokane pratyakSha jANe ane sarvagnano nirNay karanArun vartamAn mati-shrutagnAn traNakAL-traNalokane parokShapaNe jANe. bas jANe ja; bIjAnun kAI kare ke bIjAmAn pheraphAr kare evun kAI chhe nahi. vastusvarUp ja Avun chhe.

sarvagnasvabhAv jene pragaT thayo tene guNanA Ashraye kahIe to sarvagnasvabhAvamAnthI pragaT paryAy AvI chhe; sarvagnasvabhAvanun lakSha chhe e apekShAe; bAkI to sarvagnasvabhAvanA lakShe thayelI paryAy potAnA (paryAyanA) ShaTkArakanA pariNamanathI thaI chhe. AkarI vAt bhAI! paN vItarAgano mArga jevo sUkShma chhe tevo phaLadAyak


PDF/HTML Page 1746 of 4199
single page version

(sukhadAyak) chhe. are! lokoe vartamAnamAn potAnI mati-kalpanAthI shAstro lakhI vItarAganA nAme chaDhAvIne vItarAg mArgane vInkhI nAkhyo chhe!

* gAthA 172 bhAvArtha uparanun pravachan *

‘gnAnIne buddhipUrvak (agnAnamay) rAg-dveSh-mohano abhAv hovAthI gnAnI nirAsrav ja chhe.’

ahIn em kahe chhe ke gnAnIne agnAnamay rAg-dveSh-mohano abhAv chhe. hun rAg karun ane rAg mArun kartavya chhe evI buddhi gnAnIne nathI. hun to nimitta, rAg ane alpagnatAthI rahit paripUrNa sarvagnasvabhAvI gnAnasvarUp paramAtmA chhun-evI gnAnIne draShTi hovAthI tene agnAnapUrvakanA rAgAdino abhAv chhe ane te apekShAe te nirAsrav ja chhe.

je kartA thaIne dayA, dAn, vrat, bhakti Adi puNyabhAvane kare chhe enI to draShTi paranI kriyA ane rAg upar chhe. tethI e to mithyAdraShTi ja chhe. jenI draShTi bhagavAn AtmA par nathI e to mithyAtva sahit rAg-dveSh-mohane ja kare chhe.

prashna– buddhipUrvakanA (ruchi pUrvakanA) rAg-dveSh-mohano nAsh thayA pachhI shun karavun? (vrat, tap karavAn ke nahi?)

uttara– teNe pachhI svarUpamAn andar sthir thavAno puruShArtha karavo. andar sthir thavun e ja karavun chhe. (vratAdinA vikalpa karavA-e karavAnI to vAt chhe ja nahi kemake e to rAg chhe.) juo, e ja vAt kare chhe-

‘parantu jyAn sudhI kShAyopashamik gnAn chhe tyAn sudhI te gnAnI gnAnane sarvotkRuShTa bhAve dekhI, jANI ane AcharI shakato nathI-jaghanya bhAve dekhI, jANI ane AcharI shake chhe; tethI em jaNAy chhe ke te gnAnIne haju abuddhipUrvakano karmakalankano vipAk (arthAt chAritramoh sambandhI rAg-dveSh) vidyamAn chhe ane tethI tene bandh paN thAy chhe. mATe tene em upadesh chhe ke- jyAn sudhI kevaLagnAn na Upaje tyAn sudhI gnAnanun ja nirantar dhyAn karavun, gnAnane ja dekhavun, gnAnane ja jANavun ane gnAnane ja Acharavun.’

juo, pachhI shun karavun eno khulAso karyo. bhAI! jIvane pratham bhUmikA (samyagdarshan) pragaT thayA pachhI shun karavun enI shankA rahetI ja nathI, kemake tenA gnAnamAn badho khulAso thaI ja jAy chhe. kShAyik samakitIne paN jaghanya pariNaman chhe tyAn sudhI chAritramohano rAg chhe ane eTalo bandh paN chhe. mATe A upadesh chhe ke kevaLagnAn thatAn sudhI gnAnamAn ja ramaNatA karavI, gnAnane ja dekhavun, jANavun ane Acharavun. vyavahAraratnatrayanA rAganun AcharaN karavun em vAt nathI. AtmAnun ja AcharaN karavun em vAt chhe. have kahe chhe-


PDF/HTML Page 1747 of 4199
single page version

‘A ja mArge darshan-gnAn-chAritranun pariNaman vadhatun jAy chhe ane em karatAn karatAn kevaLagnAn pragaTe chhe.’

ahIn vyavahAr karatAn karatAn kevaLagnAn thAy chhe em na kahyun, paN svarUpanI ekAgratA vadhAratAn vadhAratAn kevaLagnAn pragaT thAy chhe em kahyun chhe. samajANun kAI...?

‘kevaLagnAn pragaTe tyArathI AtmA sAkShAt gnAnI chhe ane sarva prakAre nirAsrav chhe.’ joyun? gnAnI to hato paN kevaLagnAn pragaTe sAkShAt gnAnI thayo ane tyAre te sarvathA-sarva prakAre nirAsrav chhe. samyagdraShTi (chothe guNasthAnake) mithyAtva ane anantAnubandhI kaShAyanA abhAvanI apekShAe nirAsrav hato ane kevaLagnAn pragaTatAn pUrNa sAkShAt gnAnI thayo tyAre te sarva prakAre nirAsrav chhe. AvI vAt chhe. samajANun kAI...?

prashna– Ap to samajavun-samajavun-samajavun-bas eTalun ja kaho chho, karavAnun to kAI kahetA nathI.

uttara– bhAI! samajavun e shun karavun nathI? kharekhar e ja enun karavun ane e ja enun kArya chhe. svagneyAkAre je gnAn (samajavun) thAy te gnAnane ja ahIn gnAn kahyun chhe. asthiratAthI pachhI par taraph lakSha jAy chhe tyAre rAgAdi sahit paragneyanun gneyAkAr pariNaman thAy chhe. parane gney banAvIne je gneyanun gnAn thayun te potAnun gnAn chhe paN te rAgAdi sahit chhe. tethI ahIn to svagneyamAn ekAgra thaIne tene ja jANavun-dekhavun ane Acharavun em kahyun chhe.

‘jyAn sudhI kShAyopashamik gnAn chhe tyAn sudhI abuddhipUrvak (arthAt chAritramohano) rAg hovA chhatAn, buddhipUrvak rAganA abhAvanI apekShAe gnAnIne nirAsravapaNun kahyun ane abuddhipUrvak rAgano abhAv thatAn ane kevaLagnAn pragaTatAn sarvathA nirAsravapaNun kahyun. A, vivakShAnun vichitrapaNun chhe. apekShA samajatAn e sarva kathan yathArtha chhe.’

kShAyopashamik gnAn chhe tyAn sudhI gnAnIne asthiratAno rAg chhe to kharo, paN buddhipUrvakanA agnAnamay rAganA abhAvanI apekShAe tene rAg nathI arthAt te nirAsrav chhe em kahyun. sarvathA nirAsrav to kevaLagnAn pragaT thaye ja thAy chhe. Am je vivakShA chhe te yathArtha samajatAn banne kathan barAbar chhe.

have A ja arthanun kaLasharUp kAvya kahe chhe-

* kaLash 116 shlokArtha uparanun pravachan *

‘आत्मा यदा ज्ञानी स्यात् तदा’ AtmA jyAre gnAnI thAy tyAre,.. .

juo, ekAnt rAgane jyAnsudhI anubhave chhe tyAnsudhI AtmA agnAnI chhe. parantu


PDF/HTML Page 1748 of 4199
single page version

jyAre te potAnA gnAnasvabhAvano anubhav kare chhe tyAre te gnAnI thAy chhe. e rIte jyAre AtmA gnAnI thAy chhe tyAre-

‘स्वयं’ pote ‘निजबुद्धिपूर्वम् समग्रं रागं’ potAnA samasta buddhipUrvak rAgane ‘अनिशं संन्यस्यन्’ nirantar chhoDato thako arthAt nahi karato thako,.. .

juo, AtmA jyAre gnAnI thAy chhe tyAre tene pahelAn je ruchipUrvak rAg thato hato te samagra chhUTI jAy chhe. vaLI ‘अबुद्धिपूर्वम्’ je abuddhipUrvak rAg chhe-ruchi nathI chhatAn rAg thAy chhe ‘तं अपि’ tene paN ‘जेतुं’ jItavAne ‘स्वशक्तिम् स्पृशन्’ svashaktine sparshato thako eTale ke gnAnasvabhAvI evA nij paramAtmAne sparshato thako rAgane TALe chhe. potAnA chaitanyamahAprabhumAn ekAgra thato te abuddhipUrvak rAgane TALe chhe. vyavahAranA kriyAkAnD karatAn rAgane TALe chhe em nahi; vA karma TaLe-haThI jAy to rAg TaLe em paN nahi. gnAnIne vyavahArano je (yathAsambhav) rAg Ave chhe tenI ene ruchi nathI. e rAgane te ugra Atma- ekAgratA karIne TALe chhe.

ghaNA vakhat pahelAn ekavAr charchAmAn prashna thayelo ke-rAg kem TaLe? tyAre (sAmAvALA) kahe ke-pratibandhak kAraN evun karma TaLe to rAg TaLe. to kahyun-

are bhAI! paradravya (jaD evAn dravyakarma) ane AtmAne sambandh sho? (paraspar aDavAnoy sambandh nathI). bhAI! karma TaLe to rAg TaLe evI mAnyatA to mULamAn bhUl chhe, tadna viparIt draShTi chhe, agnAn chhe. ahIn kahe chhe ke svadravyane-anant anant shaktivAn chidAnandaghanasvarUp AtmAne sparshavAthI rAg TaLe. Ane siddhAnt kahevAy. svanA Ashraye rAg TaLe e siddhAnt chhe. svanA Ashraye vItarAgatA pragaTe ane jeTalI vItarAgatA pragaTe eTalo rAgano abhAv thAy. aho! A alaukik siddhAnt chhe!

gnAnAnandasvabhAvI bhagavAn AtmAne sparshatAn eTale emAn ekAgra thatAn pratham mithyAtva ane anantAnubandhI kaShAy TaLe chhe, tyAre jIv gnAnI thAy chhe. pachhI je abuddhipUrvakano rAg bAkI rahe chhe te paN svano ugrapaNe Ashray karavAthI TaLe chhe; AvI vAt chhe.

keTalAk kahe chhe ke-vikAr bethI thAy, AtmAthI paN thAy ane karmathI paN thAy, jem dIkaro mA ane bAp bethI thAy chhe, ekathI nahi tem.

are bhAI! e to (pudgal karma) paramANunun gnAn karavAnI vAt chhe. bAkI rAg nishchayathI ekathI ja thAy chhe. rAg potAnA ShaTkArakarUp pariNamanathI thAy chhe ane nirvikArI pariNAmanA ShaTkArakanun pariNaman thatAn te (rAg, bhAvakarma) TaLI jAy chhe. jaD-dravyakarma TALavAnI vAt nathI. karma jaD to ene kAraNe TaLe chhe ane ene kAraNe rahe chhe. ahIn kahyun ne ke-‘svashakti spRushan’ svashakti kahetAn potAno je shuddha


PDF/HTML Page 1749 of 4199
single page version

chaitanyasvabhAv tene sparshato thako arthAt temAn ekAgra-sthir thato thako gnAnI abuddhipUrvak rAgane TALe chhe.

vaLI koI kahe ke rAg kem TALavo enun shAstramAn lakhAN nathI. are bhAI! svabhAvane sparshe tyAre rAg utpanna thato nathI ene rAg TAL‌yo em kahevAmAn Ave chhe. chokakhI vAt to chhe. A rAg chhe ane ene TALun em rAganA lakShe rAg na TaLe, ethI to rAg ja thayA kare. potAnA shuddha chaitanyashaktivAnanA lakShe-Ashraye rAg TaLe chhe kemake tyAre rAg utpanna thato nathI. karmanA, rAganA ke paryAyanA lakShe rAg TaLe evun vastusvarUp nathI.

‘Namo arihantANan’ em pATh chhe ne? eno keTalAk evo artha kare chhe ke karmarUpI arine hant kahetAn jeNe haNyA chhe te arihant. paN teno kharo artha em nathI. karma kayAn verI chhe? jaDakarmane verI kahevun e to nimitta par Arop ApIne karelun kathan chhe. jaD ghAtIkarma verI chhe em nahi paN bhAvaghAtIkarma (vikArI pariNati) AtmAno verI chhe, ane bhAvaghAtIne je haNe te arihant chhe. potAnI vikArI pariNati verI hatI tene jeNe haNI te arihant chhe. pravachanasAramAn vikArane aniShTa kahyo chhe. vikAr aniShTa chhe ane shuddha svabhAv je pragaT thAy te iShTa chhe. nishchayathI rAg-dveSh-moh jIvanI svabhAvaguNanI paryAyanA verI chhe. bIjo (karma) verI kayAn chhe? jaD dravyakarma ane AtmA bhale ek pradeshe ho, paN koI koInA kartA nathI, koI koInI paryAyamAn jatA nathI (vyApatA nathI). sau potapotAmAn ja pariNamI rahyA chhe.

ahA! Avun vastunun svarUp pragaT (suspaShTa) hovA chhatAn atyAre lupta thaI gayun hovAthI loko teno virodh kare chhe! satyane yathArtha samajI tene prApta karavAnI are! lokone kayAn darakAr chhe? paN AvI param satya vAt kadI sAmbhaLI paN na hoy tene satyanI ruchi ane prApti kayAnthI thashe bhAI!

ahIn kahe chhe-vaLI je abuddhipUrvak rAg chhe tene paN jItavAne vAramvAr gnAnAnubhavanarUp svashaktine sparshato thako ane e rIte ‘सकलां परवृत्तिम् एव उच्छिन्दन्’ samasta paravRuttine-parapariNatine ukheDato ‘ज्ञानस्य पूर्णः भवन्’ gnAnanA pUrNabhAvarUp thato thako, ‘हि’ kharekhar ‘नित्यनिरास्रवः भवति’ sadA nirAsrav chhe. AtmA svabhAve gnAnamay chhe ane enI paryAyamAn pUrNa gnAnamay thatAn kharekhar te sadA nirAsrav chhe.

samakitIne buddhipUrvak rAgadveShamohano abhAv hovAthI draShTinI apekShAe nirAsrav kahyo, paN jaghanya pariNamananA kAraNe tene abuddhipUrvakano Asrav thato hoy chhe tene te AtmAnA ugra Ashray vaDe utkRuShTa pariNamanane prApta thaI-vastunI shaktine utkRuShTapaNe sparshIne ukheDI nAkhe chhe. ukheDI nAkhe chhe e to vyavahArathI kathan chhe, kharekhar to


PDF/HTML Page 1750 of 4199
single page version

AtmAno pUrNa Ashray thatAn rAgano sampUrNa abhAv ja rahe chhe, rAganI utpatti ja thatI nathI.

dharmI vikArano nAsh kare chhe em kahevun e to vyavahAr-kathan chhe. samayasAr gAthA 34 mAn kahyun chhe ke-‘‘pratyAkhyAnanA samaye pratyAkhyAn karavAyogya je parabhAv tenI upAdhimAtrathI pravartelun tyAganA kartApaNAnun nAm hovA chhatAn paN paramArthathI jovAmAn Ave to parabhAvanA tyAgakartApaNAnun nAm potAne nathI, pote to e nAmathI rahit chhe. kAraN ke gnAnasvabhAvathI pote chhUTayo nathI, mATe pratyAkhyAn gnAn ja chhe.’’ juo, rAganA tyAgano kartA kahevo e paN nAmamAtra chhe. Am jyAn vastunun svarUp chhe tyAn paranA tyAganI to vAt ja shI karavI?

AtmAmAn ‘tyAg-upAdAn-shUnyatva’ nAmanI shakti chhe. te shaktinA kAraNe AtmAmAn paranAn grahaN-tyAg chhe ja nahi. loko to AhArano tyAg karyo mATe amane upavAs thaI gayo ityAdi paranA tyAg vaDe dharma thayo mAne chhe. parantu bhAI! AtmA parane grahe shI rIte ane tyAge paN shI rIte? AtmAne paranAn grahaN-tyAg mAnavAn e to mithyAdarshan chhe.

* kaLash 116 bhAvArtha uparanun pravachan *

‘gnAnIe samasta rAgane hey jANyo chhe. te rAgane maTADavAne udyam karyA kare chhe; tene AsravabhAvanI bhAvanAno abhiprAy nathI; tethI te sadA nirAsrav ja kahevAy chhe.’ juo A draShTino mahimA! gnAnIne antardraShTi thaI hovAthI tene puNyapariNAmanI bhAvanAno paN abhiprAy nathI. tene to ek vItarAg bhAvanI bhAvanAno abhiprAy chhe. tethI te sadA nirAsrav ja kahevAy chhe.

‘paravRutti (parapariNati) be prakAranI chhe-ashraddhArUp ane asthiratArUp. gnAnIe ashraddhArUp paravRutti chhoDI chhe ane asthiratArUp paravRutti jItavA mATe te nijashaktine vAramvAr sparshe chhe. e rIte sakaL paravRuttine ukheDIne kevaLagnAn pragaTAve chhe.’ gnAnI potAnI pariNatine svarUp prati vAramvAr vAL‌yA kare chhe. munidashAmAn to antarmuhUrtamAn Avun thayA kare chhe. e rIte e sampUrNa utkRuShTa sthiratA karIne kevaLagnAn pragaTAve chhe.

‘buddhipUrvak’ ane abuddhipUrvak’no artha A pramANe chhe-je rAgAdi pariNAm ichchhA sahit thAy te buddhipUrvak chhe ane je rAgAdi pariNAm IchchhA vinA par nimittanI baLajorIthI thAy te abuddhipUrvak chhe. paranimittanI baLajorI eTale ichchhA rahitapaNe paranimittanA lakShe rAg thAy chhe tene paranI baLajorIthI thayA em kahevAmAn Ave chhe. nimittanI kAI kharekhar baLajorI chhe em nathI. potAnA (hIn) puruShArthano


PDF/HTML Page 1751 of 4199
single page version

kram (puruShArthanI nabaLAIno kAL) evo chhe ane te samaye rAgano paN evo ja kram chhe to nimittanI baLajorI kahI chhe. nimitta chhe kharun, parantu nimittathI paramAn kAI thAy chhe vA nimitta baLathI (baLapUrvak) paranun pariNaman karAve chhe em nathI.

‘gnAnIne je rAgAdi pariNAm thAy chhe te badhAy abuddhipUrvak ja chhe; savikalpa dashAmAn thatA rAgAdi pariNAmo gnAnInI jANamAn chhe topaN abuddhipUrvak chhe kAraN ke ichchhA vinA thAy chhe. gnAnIne rAganI ruchi nathI, rAg ThIk chhe em nathI chhatAn rAg thAy chhe tene abuddhipUrvakano rAg kahevAmAn Ave chhe.

rAjamallajIe A kaLashanI TIkA karatAn ‘buddhipUrvak’ ane abuddhipUrvak’no A pramANe artha lIdho chhe-je rAgAdi pariNAm manadvArA, bAhya viShayone avalambIne, pravarte chhe ane jeo pravartatA thakA jIvane potAne jaNAy chhe tem ja bIjAne paN anumAnathI jaNAy chhe te pariNAmo buddhipUrvak chhe. dayA, dAn, bhakti, pUjA ityAdi je rAg Ave chhe te manadvArA potAne khyAlamAn Ave chhe. svarUpanA gnAn sAthe A rAganun paN gnAn thaI Ave chhe ane bIjAne paN A bhakti Adino rAg chhe em anumAnathI jaNAy chhe tethI te pariNAmo buddhipUrvak chhe.

ane je rAgAdi pariNAm indriy-mananA vyApAr sivAy kevaL mohanA udayanA nimitte thAy chhe ane jIvane jaNAtA nathI te abuddhipUrvak chhe. kharekhar to jyAn abuddhipUrvakano rAg chhe tyAn paN mananun joDAN to chhe parantu sthULapaNe joDAN nathI em ahIn levun chhe. karmanA udayamAn joDAN chhe tyAn man to chhe paN sUkShma chhe te apekShAe man nathI em kahyun chhe.

gnAnIne jANavAmAn Ave evo (buddhipUrvak) rAg thAy chhe chhatAn tene rAgathI nirantar bhedagnAn varte chhe. mArI chIj to rAgathI bhinna chhe ane hun to shuddha chaitanyamay Anandarasakand bhagavAn AtmA chhun evun bhAn tene nirantar varte chhe. samakitI nArakI ho ke tiryanch ho-darekane Avun bhAn nirantar hoy chhe.

paravastu mArI chhe, rAg mAro chhe-evI mAnyatA jene chhe tene to rAgano-jherano ja svAd Ave chhe. parantu rAgathI bhinna shuddha chaitanyasvarUpano jene anubhav chhe tene anAkuL Anandano-param amRutano svAd Ave chhe. samayasAr, mokSha adhikAramAn shubhabhAvane paN viShakumbh kahyo chhe. have shubhabhAvane paN bhagavAn jyAn jher kahe chhe tyAn raLavun, kamAvun ane bhog bhogavavA-ityAdi ashubhabhAvanI to vAt ja shun?

A abuddhipUrvak pariNAmane pratyakSha gnAnI jANe chhe ane temanA avinAbhAvI chinha vaDe teo anumAnathI paN jaNAy chhe.


PDF/HTML Page 1752 of 4199
single page version

pahelAn buddhipUrvak ane abuddhipUrvak-ruchinI apekShAe kahyA ane ahIn rAjamallajIe jANavA na jANavAnI apekShAe kahyA chhe. vivakShAbhed jem chhe tem samajavun.

have shiShyanI AshankAno shlok kahe chhe-

* kaLash 117 shlokArtha uparanun pravachan *

‘सर्वस्याम् एव द्रव्यप्रत्ययसंततौ जीवन्त्यां’ gnAnIne samasta dravyAsravanI santati vidyamAn hovA chhatAn ‘ज्ञानी’ gnAnI ‘नित्यम् एव’ sadAy ‘निरास्रवः’ nirAsrav chhe ‘कुतः’ em shA kAraNe kahyun?

je rAgathI bhinna paDayo chhe ane jene shuddha chaitanyasvarUpanA nirAkuL Anandano svAd Avyo chhe tevA dharmIne tenA Atmapradeshe AThe jaDakarma sthit chhe, teno uday paN chhe ane ahIn paryAyamAn rAg-dveSh paN thAy chhe to tene nirAsrav kem kahyo?

‘इति चेत् मतिः’ em jo tArI buddhi chhe arthAt evI jo tane AshankA chhe to have teno uttar kahevAmAn Ave chhe.

[pravachan nan. 23p ane 236 * dinAnk 18-11-76 ane 19-11-76]

PDF/HTML Page 1753 of 4199
single page version

सव्वे पुव्वणिबद्धा दु पच्चया अत्थि सम्मदिट्ठिस्स।
उवओगप्पाओगं बंधंते कम्मभावेण।। १७३।।
होदूण णिरुवभोज्जा तह बंधदि जह हवंति उवभोज्जा।
सत्तट्ठविहा भूदा णाणावरणादिभावेहिं।। १७४।।
संता दु णिरुवभोज्जा बाला इत्थी जहेह पुरिसस्स।
बंधदि ते उवभोज्जे तरुणी इत्थी जह णरस्स।। १७५।।
एदेण कारणेण दु सम्मादिट्ठी अबंधगो भणिद्रो।
आसवभावाभावे ण पच्चया बंधगा भणिदा।। १७६।।

सर्वे पूर्वनिबद्धास्तु प्रत्ययाः सन्ति सम्यग्द्रष्टेः।
उपयोगप्रायोग्यं बध्नन्ति कर्मभावेन।। १७३ ।।
भूत्वा निरुपभोग्यानि तथा बध्नाति यथा भवन्त्युपभोग्यानि।
सप्ताष्टविधानि भूतानि ज्ञानावरणादिभावैः।। १७४।।

have pUrvokta AshankAnA uttaranI gAthA kahe chhe-

je sarva pUrvanibaddha pratyay vartatA sudraShTine,
upayogane prAyogya bandhan karmabhAv vaDe kare. 173.
aNabhogya banI upabhogya je rIt thAy te rIt bAndhatA,
gnAnAvaraN ityAdi karmo sapta–aShTa prakAranAn. 174.
sattA viShe te nirupabhogya ja, bAL strI jyam puruShane;
upabhogya banatAn teh bAndhe, yuvatI jem puruShane. 17p.
A kAraNe samyaktvasanyut jIv aNabandhak kahyA,
AsaravabhAvaabhAvamAn nahi pratyayo bandhak kahyA. 176.

gAthArtha– [सम्यग्द्रष्टेः] samyagdraShTine [सर्वे] badhA [पूर्वनिबद्धाः तु] pUrve bandhAyelA [प्रत्ययाः] pratyayo (dravya Asravo) [सन्ति] sattArUpe mojUd chhe teo


PDF/HTML Page 1754 of 4199
single page version

सन्ति तु निरुपभोग्यानि बाला स्त्री यथेह पुरुषस्य।
बध्नाति तानिं उपभोग्यानि तरुणी स्त्री यथा नरस्य।। १७५।।
एतेन कारणेन तु सम्यग्द्रष्टिरबन्धको भणितः।
आस्रवभावाभावे न प्रत्यया बन्धका भणिताः।। १७६।।

[उपयोगप्रायोग्यं] upayoganA prayog anusAr, [कर्मभावेन] karmabhAv vaDe (-rAgAdik vaDe) [बध्नन्ति] navo bandh kare chhe. te pratyayo, [निरुपभोग्यानि] nirupabhogya [भूत्वा] rahIne pachhI [यथा] je rIte [उपभोग्यानि] upabhogya [भवन्ति] thAy chhe[तथा] te rIte, [ज्ञानावरणादिभावैः] gnAnAvaraNAdi bhAve [सप्ताष्टविधानि भूतानि] sAt-ATh prakAranAn thayelAn evAn karmone [बध्नाति] bAndhe chhe. [सन्ति तु] sattA-avasthAmAn teo [निरुपभोग्यानि] nirupabhogya chhe arthAt bhogavavAyogya nathI- [यथा] jem [इह] jagatamAn [बाला स्त्री] bAL strI [पुरुषस्य] puruShane nirupabhogya chhe tem; [तानि] teo [उपभोग्यानि] upabhogya arthAt bhogavavAyogya thatAn [बध्नाति] bandhan kare chhe- [यथा] jem [तरुणी स्त्री] taruN strI [नरस्य] puruShane bAndhe chhe tem. [एतेन तु कारणेन] A kAraNathI [सम्यद्रष्टिः] samyagdraShTine [अबन्धकः] abandhak [भणतिः] kahyo chhe, kAraN ke [आस्रवभावाभावे] AsravabhAvanA abhAvamAn [प्रत्ययाः] pratyayone [बन्धकाः] (karmanA) bandhak [न भणिताः] kahyA nathI.

TIkA– jem pratham to tatkALanI paraNelI bAL strI anupabhogya chhe parantu yauvanane pAmelI evI te pahelAnI paraNelI strI yauvan-avasthAmAn upabhogya thAy chhe ane je rIte upabhogya thAy te anusAre, puruShanA rAgabhAvane lIdhe ja, puruShane bandhan kare chhe-vash kare chhe, tevI rIte jeo pratham to sattA-avasthAmAn anupabhogya chhe parantu vipAk-avasthAmAn upabhogayogya thAy chhe evA pudgalakarmarUp dravyapratyayo hovA chhatAn teo je rIte upabhogya thAy te anusAre (arthAt upayoganA prayog anusAre), karmodayanA kAryarUp jIvabhAvanA sadbhAvane lIdhe ja, bandhan kare chhe. mATe gnAnIne jo pUrvabaddha dravyapratyayo vidhamAn chhe, to bhale ho; tathApi te (gnAnI) to nirAsrav ja chhe, kAraN ke karmodayanun kArya je rAgadveShamoharUp AsravabhAv tenA abhAvamAn dravyapratyayo bandhanA kAraN nathI. (jem puruShane rAgabhAv hoy to ja juvAnI pAmelI strI tene vash karI shake chhe tem jIvane AsravabhAv hoy to ja udayaprApta dravyapratyayo navo bandh karI shake chhe.)

bhAvArtha– dravyAsravonA udayane ane jIvanA rAgadveShamohabhAvone nimittanaimittikabhAv chhe. dravyAsravonA uday vinA jIvane AsravabhAv thai shake nahi ane tethI bandh paN thaI shake nahi. dravyAsravono uday thatAn jIv je prakAre temAn joDAy


PDF/HTML Page 1755 of 4199
single page version

(मालिनी)
विजहति न हि सत्तां प्रत्ययाः पूर्वबद्धाः
समयमनुसरन्तो यद्यपि द्रव्यरूपाः।
तदपि सकलरागद्वेषमोहव्युदासा–
दवतरति न जातु ज्ञानिनः कर्मबन्धः।। ११८।।

arthAt je prakAre tene bhAvAsrav thAy te prakAre dravyAsravo navIn bandhanAn kAraN thAy chhe. jIv bhAvAsrav na kare to tene navo bandh thato nathI.

samyagdraShTine mithyAtvano ane anantAnubandhI kaShAyano uday nahi hovAthI tene te prakAranA bhAvAsravo to thatA ja nathI ane mithyAtva tem ja anantAnubandhI kaShAy sambandhI bandh paN thato nathI. (kShAyik samyagdraShTine sattAmAnthI mithyAtvano kShay thatI vakhate ja anantAnubandhI kaShAyano tathA te sambandhI avirati ane yogabhAvano paN kShay thai gayo hoy chhe tethI tene te prakArano bandh thato nathI; aupashamik samyagdraShTine mithyAtva tem ja anantAnubandhI kaShAyo mAtra upashamamAn-sattAmAn-ja hovAthI sattAmAn rahelun dravya udayamAn AvyA vinA te prakAranA bandhanun kAraN thatun nathI; ane kShAyopashamik samyagdraShTine paN samyaktvamohanIy sivAyanI chha prakRitio vipAk-udayamAn AvatI nathI tethI te prakArano bandh thato nathI.)

aviratasamyagdraShTi vagerene je chAritramohano uday varte chhe temAn je prakAre jIv joDAy chhe te prakAre tene navo bandh thAy chhe; tethI guNasthAnonA varNanamAn aviratasamyagdraShTi Adi guNasthAnoe amuk amuk prakRitino bandh kahyo chhe, parantu A bandh alpa hovAthI tene sAmAnya sansAranI apekShAe bandhamAn gaNavAmAn Avato nathI. samyagdraShTi chAritramohanA udayamAn svAmitvabhasAve to joDAto ja nathI, mAtra asthiratArUpe joDAy chhe; ane asthiratArUp joDAN te nishchayadraShTimAn joDAN ja nathI. mATe samyagdraShTine rAgadveShamohano abhAv kahevAmAn Avyo chhe. jyAn sudhI karmanun svAmIpaNun rAkhIne karmanA udayamAn jIv pariName chhe tyAn sudhI ja jIv karmano kartA chhe; udayano gnAtAdraShTA thaine paranA nimittathI mAtra asthiratArUpe pariName tyAre kartA nathI, gnAtA ja chhe. A apekShAe, samyagdraShTi thayA pachhI chAritramohanA udayarUp pariNamavA chhatAn tene gnAnI ane abandhak kahevAmAn Avyo chhe. jyAn sudhI mithyAtvano uday chhe ane temAn joDAine jIv rAgadveShamohabhAve pariName chhe tyAn sudhI ja tene agnAnI ane bandhak kahevAmAn Ave chhe. gnAnI-agnAnIno ane bandh-abandhano A visheSh jANavo. vaLI shuddha svarUpamAn lIn rahevAnA abhyAs dvArA kevaLagnAn pragaTavAthI jyAre jIv sAkShAt sampUrNagnAnI thAy chhe tyAre to te sarvathA nirAsrav thai jAy chhe em pahelAn kahevAi gayun chhe.


PDF/HTML Page 1756 of 4199
single page version

(अनुष्टुभ्)
रागद्वेषविमोहानां ज्ञानिनो यदसम्भवः।
तत एव न बन्धोऽस्य ते हि बन्धस्य कारणम्।। ११९।।

have A arthanun kaLasharUp kAvya kahe chhe-

shlokArtha– [यद्यपि] joke [समयम् अनुसरन्तः] potapotAnA samayane anusaratA (arthAt potapotAnA samaye udrayamAn AvatA) evA [पूर्वबद्धाः] pUrvabaddha (pUrve agnAn- avasthAmAn bandhAyelA) [द्रव्यरूपाः प्रत्ययाः] dravyarUp pratyayo [सत्तां] potAnI sattA [न हि विजहति] chhoDatA nathI (arthAt sattAmAn chhe-hayAt chhe), [तदपि] topaN [सकलरागद्वेषमोहव्युदासात्] sarva rAgadveShamohano abhAv hovAthI [ज्ञानिनः] gnAnIne [कर्मबन्धः] karmabandh [जातु] kadApi [अवतरति न] avatAr dharato nathI-thato nathI.

bhAvArtha– gnAnIne paN pUrve agnAn-avasthAmAn bandhAyelA dravyAsravo sattA-avasthAmAn hayAt chhe ane temanA udayakALe udayamAn AvatA jAy chhe. parantu te dravyAsravo gnAnIne karmabandhanun kAraN thatA nathI, kem ke gnAnIne sakaL rAgadveShamohabhAvono abhAv chhe. ahIn sakaL rAgadveShamohano abhAv buddhipUrvak rAgadvaShamohanI apekShAe samajavo. 118.

have A ja artha draDh karanArI be gAthAo Ave chhe tenI sUchanikArUp shlok kahe chhe-

shlokArtha– [यत्] kAraN ke [ज्ञानिनः रागद्वेषविमोहानां असम्भवः] gnAnIne rAgadveShamohano asambhav chhe [ततः एव] tethI [अस्य बन्धः न] tene bandh nathI; [हि] kem ke [ते बन्धस्य कारणम्] te (rAgadveShamoh) ja bandhanun kAraN chhe. 119.

* * *

samayasAr gAthA 173 thI 176 mathALu

have, pUrvokta AshankAnA uttaranI gAthA kahe chhe-

* gAthA 173 thI 176 TIkA uparanun pravachan *

pratham draShTAnt Ape chhe-‘jem pratham to tatkALanI paraNelI bAL strI anupabhogya chhe parantu yauvanane pAmelI evI te pahelAnI paraNelI strI yauvan-avasthAmAn upabhogya thAy chhe ane je rIte upabhogya thAy te anusAre, puruShanA rAgabhAvane lIdhe ja, puruShane bandhan kare chhe, vash kare chhe...’

juo, koI bAL kanyA 10-12 varShanI paraNelI hoy te tenA patine upabhogya


PDF/HTML Page 1757 of 4199
single page version

nathI eTale ke bhogavavA lAyak nathI. parantu te ja paraNelI strI yauvanane prApta thAy tyAre upabhogya thAy chhe. have je rIte upabhogya thAy te anusAre-joyun? ahIn vajan chhe-ke je rIte upabhogya thAy te anusAre, puruSh tenA prati jeTalo rAg kare teTalA pramANamAn te strI bandhan kare chhe, vash kare chhe.

koIne vaLI prashna thAy ke AchAryadeve Avun draShTAnt kem Apyun? bhAI? AchAryadev to munivar chhe. duniyAne samajamAn Ave mATe Avun draShTAnt Apyun chhe. vItarAgI santo draShTAnt ApavAmAn nisankoch hoy chhe. temane shun sankoch? have kahe chhe-

‘tevI rIte jeo pratham to sattA-avasthAmAn anupabhogya chhe parantu vipAk-avasthAmAn upabhogya thAy chhe evA pudgalakarmarUp dravyapratyayo hovA chhatAn teo je rIte upabhogya thAy te anusAre (arthAt upayoganA prayoganA anusAre), karmodayanA kAryarUp jIvabhAvanA sadbhAvane lIdhe ja, bandhan kare chhe.’

ahIn A gnAnInI vAt chhe. gnAnIne ATh karma je sattAmAn paDayAn chhe te bAL strInI jem anupabhogya chhe. parantu te ja karmo vipAk-avasthAmAn eTale pAkIne udayamAn Ave chhe tyAre upabhogya thAy chhe, bhogavavA yogya thAy chhe. have te dravyapratyayo je rIte upabhogya thAy te anusAre eTale ke upayog temAn joDAy te pramANe, karmodayanA kAryabhUt jeTalo rAgAdi bhAv hoy teTalA pramANamAn bandhan kare chhe. karmanA udayamAn vartamAn jeTalo upabhog kare eTalun bandhan thAy chhe.

have gnAnIne ruchipUrvak rAg karavo e to chhe nahi. ene paryAyamAn kinchit rAg dekhAy chhe chhatAn ruchipUrvak te pariNAm tene thayA nathI. gnAnIne mithyAtva ane anantAnubandhI rAg- dveShano to abhAv ja chhe ane chAritranI asthiratAno je alpa rAg thAy chhe tenun ene posAN nathI. tethI kahe chhe-

‘mATe gnAnIne jo pUrvabaddha dravyapratyayo vidyamAn chhe, to bhale ho; tathApi te (gnAnI) to nirAsrav ja chhe, kAraN ke karmodayanun kArya je rAgadveShamoharUp AsravabhAv tenA abhAvamAn dravyapratyayo bandhanAn kAraN nathI.’

vepArIne je mAlanun posAN hoy te mAl te kharIde chhe, bIjo mAl kharIdato nathI. tem gnAnIne rAganun posAN nathI. asthiratAno alpa rAg tene thAy chhe paN enun posAN nathI. tethI tene gauN gaNIne gnAnI nirAsrav ja chhe em kahyun kemake udayanA kAryabhUt je mithyAtva ane rAgadveShamohabhAv teno abhAv hovAthI dravyapratyayo gnAnIne bandhanAn kAraN nathI.

karmodayanA kAryabhUt je jIvabhAv eTale ke jIvanI paryAyamAn thatA rAgadveShamohanA pariNAm te jo jIv kare to dravya pratyayo bandhanAn kAraN thAy. parantu gnAnIne to


PDF/HTML Page 1758 of 4199
single page version

rAg-dveSh-moh chhe nahi. mATe tenA abhAvamAn gnAnIne dravyapratyayo bandhanAn kAraN thatAn nathI. ahIn A mithyAtva ane anantAnubandhI rAgadveShanI apekShAe vAt chhe. potAnA AtmAnA AnandanA svAdanA AsvAdI gnAnIne bandhananA kAraNabhUt evA mithyAtva sahit rAgadveShamoh thatA ja nathI. tenI draShTi samyak AtmA upar chhe ane svarUpAcharaN paN chhe tethI gnAnIne nirAsrav kahyo chhe.

asthiratAno alpa rAg gnAnIne chhe ane dravyakarmamAn paN alpa bandhan, alpa sthiti paDe chhe paN sansAramAn dIrgha paribhramaN karavun paDe evun karmanun bandhan hotun nathI.

ahA! rAgano kartA hun chhun evo mithyAtvabhAv ja (mukhyapaNe) AsravabhAv chhe, ane e ja dIrgha sansAr chhe, mahApAp chhe, anant bhavanun kAraN chhe. ethI viparIt jene mithyAtvano nAsh thaIne samakit thayun te mAno bhavarahit thaI gayo. ‘bharatajI gharamAn vairAgI’-em Ave chhe ne? eno artha ja e chhe ke draShTi svabhAv upar hovAthI karmanA udayamAn paN tene mithyAtva ane anantAnubandhI rAg utpanna thAy eTalun joDAN to thatun ja nathI.

shAntinAth, kunthunAth ane aranAth traNe tIrthankar chakravartI ane kAmadev hatA. teo sansAramAn rAg mArun kartavya chhe ane rAgathI mane lAbh chhe e buddhino nAsh karIne rahetA hatA. rAg thato hato kharo, paN e potAne lAbhadAyak chhe evI draShTi uDI gaI hatI. mithyAtva ane anantAnubandhI rAg-dveShano temane abhAv hato. A apekShAe temane (gRuhasthadashAmAn paN) nirAsrav kahyA chhe; asthiratAno alpa rAg hato te ahIn gauN chhe.

ahA! mithyAtva ane anantAnubandhI kaShAyano jene abhAv thayo chhe evA samyagdraShTine shraddhA apekShAe jovAmAn Ave to karmanI ekaso aDatAlIse prakRitino bandh nathI pachhI bhale te samyagdraShTi bahAramAn chakravartI ho ke baladev. samayasAr nATakamAn Ave chhe ne ke-

‘‘karai karam soI karatArA jo jAnai so jAnanahArA,
jo karatA nahi jAnai soI jAnai so karatA nahi hoI.’’

gnAnIne rAg mArun kartavya-karma chhe e vAt chhUTI gaI chhe. tene rAg thAy chhe paN te enun karma banatun nathI, gnAnI eno kartA thato nathI. je rAgano kartA bane vA rAg jenun karma- kartavya bane chhe e gnAnI nahi paN mithyAdraShTi chhe.


PDF/HTML Page 1759 of 4199
single page version

lokone bAhya tyAganA mahimA AgaL samakit shun chIj chhe, andaramAn moh-mithyAtvano tyAg ane vItarAgatAnI pragaTatA shun chIj chhe enI khabar nathI. bhAI! bhavabIjano nAsh karanAr samakit param mahimAvant chIj chhe. bhav ane bhavanA bhAvarahit bhagavAn AtmAnI ruchi-pratIti jene thaI tene bahAramAn chha khanDanun rAjya ane chhannu hajAr rANIono sanyog hoy topaN ene enA bhoganI ruchi nathI; tene abhiprAyamAn sarva rAgano tyAg thaI gayo chhe ane tethI samakitI-gnAnI nirAsrav ja chhe. aho! samakit param adbhut chIj chhe!

AvA samakitano viShay paripUrNa bhagavAn AtmA chhe. AtmashraddhAn thayA vinA dev- guru-shAstranI ke navatattvanI bhedarUp shraddhA kAI samakit nathI, kem ke e to badho rAg chhe. Avun to anantavAr jIve karyun chhe; ek mAtra bhavachhedak evI AtmAnI antardraShTi durlabh rahI chhe.

* gAthA 173 thI 176 bhAvArtha uparanun pravachan *

‘dravyAsravonA udayane ane jIvanA rAg-dveSh-mohanA bhAvone nimitta-naimittik bhAv chhe.’

shun kahyun A? ke bhagavAn AtmA svabhAvathI juo to shuddha chaitanyasvarUp param pavitra sadA vItarAgasvabhAvI chhe; paN enI paryAyamAn je vikAr thAy chhe te bhAvAsrav chhe. temAn dravyAsrav eTale jaD karmano uday nimitta hoy chhe. jaDakarmano uday te nimitta ane potAnI avasthAmAn je vikAr thAy chhe te naimittik chhe. pratham je karma sattAmAn hatAn te pragaT thAy tene (karmano) uday kahe chhe. tyAn potAnI paryAyamAn naimittik je vikAr tenun ashuddha upAdAn tenA potAthI ja chhe, nimittathI nahi. rAg-dveSh-moh Adi AsravabhAvo potapotAnA kALamAn potAthI thavAvALA hoy te thAy chhe. jUnA karmano uday nimittapaNe bhale ho, paN nimittathI te vikArI paryAy thAy chhe em nathI. nimittano nimittapaNe niShedh nathI, paN nimitta upAdAnamAn kAI kare chhe e vAtano niShedh chhe.

to keTalAk agnAnIo pokAr kare chhe ke-kathanchit potAthI thAy ane kathanchit nimittathI thAy em anekAnta karavun joIe.

are bhAI! Avun anekAntanun svarUp nathI. e to phudaDIvAd chhe, mithyAvAd chhe. potAthI thAy ane nimittathI na thAy e samyak anekAnta chhe. AtmA jeTalA pramANamAn karmanA udayamAn joDAy chhe teTalA pramANamAn AtmAne mithyAtva ane rAgadveSh utpanna thAy chhe ane tenAthI navA karmano bandh thAy chhe.


PDF/HTML Page 1760 of 4199
single page version

karmano uday Ave eTale vikAr karavo ja paDe arthAt nimittanA pramANamAn joDAN thAy ja evI atyAre keTalAkanI mAnyatA chhe parantu te mAnyatA yathArtha nathI, khoTI viparIt chhe. are bhAI! karmano uday to jaD chhe ane AtmA chetan chhe; banne bhinna bhinna chhe, karma AtmAne sparshatuny nathI; to pachhI jaDakarma chetanane shun kare? chetananI paryAyamAn je mithyAtvAdi chhe te enI janmakShaN chhe, te potAnA kALe potAthI chhe, karmane lIdhe chhe em nathI. jyAre paryAyamAn vikAr thAy tyAre karmanA udayane nimitta kahe chhe. evI rIte potAnA shuddha dravyanA Ashraye samyagdarshan thAy chhe tyAn rAganI mandatA nimitta chhe, parantu e nimitta naimittik evI samyagdarshananI paryAyane utpanna kare chhe em nathI. samyagdarshananI paryAy nimittanA kAraNe ke nimittanA Ashraye-avalambane utpanna thAy chhe em nathI. have AgaL kahe chhe-

‘dravyAsravonA uday vinA jIvane AsravabhAv thaI shake nahi ane tethI bandh paN thaI shake nahi. dravyAsravono uday thatAn jIv je prakAre temAn joDAy arthAt je prakAre tene bhAvAsrav thAy te prakAre dravyAsravo navIn bandhanA kAraN thAy chhe. jIv bhAvAsrav na kare to tene navo bandh thato nathI.’

dravyAsravonA uday vinA eTale dravyAsravonA udayamAn joDAyA vinA jIvane AsravabhAv thaI shake nahi. udayamAn jeTalun jIv svatantrapaNe joDAN kare chhe teTalo bhAvAsrav thAy chhe. keTalAk loko Ashayane samajatA nathI eTale kahe chhe ke A to tamArA gharanI vAt chhe. parantu bhAI! em nathI, bApu! eno Ashay ja A chhe. dravyAsravonA uday vinA eTale udayathI bhAvAsravo thAy em nahi, paN udayakALe jIv udayamAn joDAy chhe, jIvanun lakSha nimitta upar jAy chhe tyAre vikAr-bhAvAsravo utpanna thAy chhe. nimitta vinA na thAy eno artha nimittathI thAy em nathI. (nimitta vinA na thAy-e to mAtra nimittanI upasthiti sUchave chhe).

ahA! shun thAy? sarvagna vItarAg parameshvaranI A vANI hamaNAn hamaNAn chAlatI na hotI eTale lokone ekAnt lAge chhe. paN juo, AgaL panDitajI svayam khulAso kare chhe ke dravyAsravono uday thatAn jIv je prakAre temAn joDAy arthAt je prakAre tene bhAvAsrav thAy te prakAre dravyAsravo navIn bandhanAn kAraN thAy chhe; udayanA pramANamAn thAy em nahi. bIjI rIte kahIe to jIv je prakAre potAnA upayoganun udayamAn joDAN kare te prakAre dravyAsravo bandhanun kAraN thAy chhe, jIvane bhAvAsravo je prakAre thAy chhe te prakAre dravyAsravo navIn bandhanAn kAraN thAy chhe. jIv bhAvAsrav na kare to navo bandh thato nathI. jo karmano uday Ave tyAre Asrav ane bandh thAy ja (vikAr karavo ja paDe) evo niyam hoy to-karmano uday to sadAy chhe ane to pachhI bandh paN sadAy thayA ja kare; paN em chhe nahi. pote emAn