Pravachan Ratnakar-Gujarati (English transliteration). Gatha: 179-180.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 90 of 210

 

PDF/HTML Page 1781 of 4199
single page version

thAy e vAt sAmbhaLI nathI jyAre mithyAdraShTie rAgathI-parathI AtmA bhinna chhe e vAt sAmbhaLI nathI. mithyAdraShTie rAg karavo, rAg karavo e ja vAt anantI vAr sAmbhaLI chhe kemake enun ja ene vedan chhe.

rAgadveShamoh na hoy tyAn samyagdarshananI upapatti chhe arthAt mithyAtvarUp moh ane anantAnubandhI rAgadveSh jyAn nathI tyAn samyagdraShTipaNun chhe. rAgadveShamohanA abhAv vinA samyagdraShTipaNun banI shakatun nathI. rAgathI lAbh thAy evo je mithyAtvabhAv tenA abhAv vinA samyagdraShTipaNun hoI shakatun nathI. rAganA kartApaNAnA bhAv vinAnun samyagdraShTipaNun chhe. ahAhA...! chaitanya mahAsattA sAkShAt paramAtmasvarUpe andar birAje chhe tene rAg karun evI buddhinA abhAv vinA samyagdraShTipaNun sambhavit nathI. have kahe chhe-

‘rAgadveShamohanA abhAvamAn tene (samyagdraShTine) dravyapratyayo pudgalakarmanun (arthAt pudgalakarmanA bandhananun) hetupaNun dhAratA nathI kAraN ke dravyapratyayone pudgalakarmanA hetupaNAnA hetuo rAgAdik chhe.’ matalab ke jIv jo rAgadveShamohabhAve pariName to jaDakarmano uday chhe te navA bandhanun kAraN thAy chhe. parantu gnAnIne to rAgadveShamohabhAv chhe nahi tethI tene pUrvanA dravyakarmono uday navA bandhano hetu thato nathI. navA bandhanA hetumAn nimitta dravyakarma chhe paN jIv dravyakarmanA udayamAn joDAI rAgadveShamoh kare to te navA bandhano hetu thAy chhe. asthiratAnA bandhanI ahIn vAt nathI.

‘mATe hetunA abhAvamAn hetumAnano (arthAt kAraNanun je kAraN tenA abhAvamAn kAryano) abhAv prasiddha hovAthI gnAnIne bandh nathI.’ gnAnIne rAgadveShamohano abhAv hovAthI navIn bandh nathI.

bhAI! sansAranI kaDAkUTathI chhUTIne A tattva sAmbhaLavAno-samajavAno parichay karavo joIe. laukikamAn k kpuNya sArun hoy ane pAnch-pachAs lAkhanI sampatti thaI hoy eTale khush thAy; paN bhAI! e to badhun dhULadhANI chhe. e badhAne mArun mAne chhe e to mahAmUrkha chhe kemake AtmA to paradravyane aDatoy nathI. A dIkarA mArA, patnI mArI, sampatti mArI em mAne paN e badhI chIj kayAn tArAmAn AvI chhe? vA tun emAn kayAn gayo chhe? chhatAn e mArI chhe em mAne e to mithyAtvabhAv chhe; e mithyAtvabhAvanA garbhamAn anantA janma-maraNanAn dukh paDelAn chhe. samajANun kAI...?

tyAre koI kahe chhe-jenI sAthe hastameLAp karI paraNyo hoy, sAthe pachIs-pachAs varSha rahyo hoy chhatAn e strI potAnI nahi?

are bhAI! e strI to tArI nahi paN enA pratye je Asakti thAy chhe te


PDF/HTML Page 1782 of 4199
single page version

paN tArI nahi. bahu AkarI lAge paN vAt to A chhe. koIne ekano ek chhokaro hoy ane sArI khAnadAn rUpALI kanyA sAthe tenA lagnano prasang hoy eTale chhokarAnI mA andarathI khUb malAvA kare, ghAnTA tANI-tANIne gAy; bIjA kahe ke Am to sAd besI jashe to kahe-kayAn vAramvAr A avasar AvavAno chhe? amAre to A pahelo ane chhello chhe. ahA! kevun gAnDapaN! gAnDAnAn te kAI judAn gAm vasatAn hashe! vaLI gharanA chhokarAnI vahu Ave eTale saras rUpALo jharI bharelo pAnch hajArano sADalo lAvI Apyo hoy te paherAvI tene bahAr mokale. tyAre bIjA tenA taraph najar nAkhe eTale A khushI thAy. are! jonArA bIjI najare jotA hoy tyAn A jANe ke mAro sADalo bahAr paDe chhe; mAro sADalo chhe te paherAvIne hun bahAr paDun chhun-prasiddha thAun chhun. Avun chhe; duniyAnun badhun pokaL joyun chhe. nAchyA nathI paN nAchanArAne joyA chhe. are mUrkha! kayAn gaI tArI buddhi? A shun thayun tane? A rAgadveShamohanA bhAv tane anant janma-maraN karAvashe. andar rAgarahit chaitanyasvarUp chhe tenI draShTi karI rAgadveShamoharahit thaI jA. rAgadveShamoharahit thatAn tane navo bandh nahi thAy.

* gAthA 177–178 bhAvArtha uparanun pravachan *

‘ahIn, rAgadveShamohanA abhAv vinA samyagdraShTipaNun hoI shake nahi evo avinAbhAvI niyam kahyo tyAn mithyAtvasambandhI rAgAdikano abhAv samajavo. mithyAtva sambandhI rAgAdikane ja ahIn rAgAdik gaNavAmAn AvyA chhe. samyagdraShTi thayA pachhI k kchAritramohasambandhI rAg rahe chhe tene ahIn gaNyo nathI; te gauN chhe.’

ahAhA...! anant gnAn, anant darshan, anant vItarAgI shAnti tathA anant AnandarUp je aparimit AtmasvabhAv chhe tenA upar draShTi paDatAn tathA temAn ekAgra thatAn jene samyagdarshan-gnAn ane Anandano ansh pragaT thAy chhe te samyagdraShTi chhe. evA samyagdraShTine rAgadveShamohano abhAv chhe kAraN ke tene rAgadveShathI bhinna nij chaitanyasvarUpanA Ashraye svAlambI draShTi pragaT thaI chhe. jyAn samyagdraShTipaNun hoy tyAn rAgadveShamoh na hoy ane rAgadveShamoh na hoy tyAn ja samyagdraShTipaNun hoy chhe evo avinAbhAvI niyam chhe.

jyAn svabhAvanI ruchi nathI ane rAganI ruchi chhe tyAn mithyAtvasambandhI rAgadveShamoh samajavA, jyAn rAganI ruchi chhe evI mithyAtvanI avasthAmAn ja thatA rAgadveShane rAgadveSh gaNavAmAn AvyA chhe. jene mithyAtvanA nAshapUrvak gnAnIpaNun pragaT thayun chhe tene mithyAtvasambandhI rAgadveShamoh hotA nathI. asthiratAnA rAgadveShanI vAt ahIn gauN chhe. ahA! puNya-pApanA vikalpamAn potAnun svarUp jyAn sudhI mAnyun hatun tyAn sudhI


PDF/HTML Page 1783 of 4199
single page version

(potAno) bhagavAn draShTimAnthI khovAI gayo hato, parantu jyAn vikAranA (svarUpapaNe) svIkArano tyAg karIne draShTimAn nij shuddha chaitanyasvarUpane grahaN karyun tyAn tene mithyAtvasambandhInA rAgadveSh hotA nathI.

shAstromAn je em Ave chhe ke chhaThThe guNasthAne je panchamahAvratanA pariNAm chhe te Asrav chhe ane dasame guNasthAne paN je abuddhipUrvakano rAg chhe te Asrav chhe ane tenAthI chha karma Ave chhe te asthiratAnI apekShAe vAt chhe. asthiratAnA rAgane ahIn gaNyo nathI.

ahIn to mUL vastu je atIndriy gnAn ane Anandano sAgar shuddha chaitanyamUrti bhagavAn AtmA tenA taraph draShTi thaI arthAt pariNAmano vaLAnk shuddha chaitanyamay dravyasvabhAv upar gayo tene mithyAtva ane anantAnubandhInA rAgadveSh hotA nathI e vAt chhe. chAritramoh sambandhI kinchit rAg hoy chhe paN emAn ene ruchi ane prem kayAn chhe? enun ene svAmitva kayAn chhe? nathI; kemake rAg dukharUp chhe em dharmIne jANapaNun thaI gayun chhe. tethI dharmInA te alpa rAgane ahIn gaNyo nathI. je rAganA ek anshane paN potAno mAne chhe vA anshamAtra rAganI jene ruchi chhe tenA rAgadveShane rAgadveSh gaNavAmAn AvyA chhe.

sansAranI jaD je mithyAtva teno jeNe potAnA anant anant shaktionA pinDarUp chaitanyamay bhagavAnanA Ashraye nAsh karyo tenun sansAranun mUL kapAI gayun chhe. ahAhA...! Avo gnAnI laDAInA ashubh rAgamAn ke chhannu hajAr rANIonA viShayamAn Ubhelo dekhAy topaN te chAritramohasambandhI alpa rAg chhe ane tene ahIn gaNyo nathI. jem koI moTI AmbalInA jhADanun mUL kApI nAkhyA pachhI pAndaDAn rahe enI gaNatarI shun? thoDA divasomAn ja te sUkAI jashe. tem mithyAtvanun mULiyun kapAI gayA pachhI dharmIne asthiratAno alpa rAg rahe to thoDA ja kALamAn nAsh pAmyA vinA raheto nathI. A apekShAe asthiratAnA alpa rAgane ahIn gaNyo nathI. gaNyo nathI eTale eno abhAv chhe em nahi, parantu enI mukhyatA nathI vA ene gauN karyo chhe em artha chhe.

lokone mUL pAp mithyAtva chhe enI khabar nathI. eTale rAganI k kmandatA ke bahArano tyAg jue eTale jANe dharma thaI gayo em mAne; strI-putra-parivArane chhoDe eTale jANe sansAr chhUTI gayo em samaje. parantu bhAI! rAganI ruchi, rAganun kartApaNun ke je sansAranun mUL chhe te jyAn sudhI sAbUt (jIvant) chhe tyAnsudhI sansAranun paribhramaN chhUTatun nathI. rAg to Ag chhe, ashAnti chhe, dukh chhe. rAgane jyAn sudhI lAbharUp vA kartavyarUp mAne tyAn sudhI bahArathI game tevo tyAg dekhAy chhatAn tene sansAr Ubho ja rahe chhe.


PDF/HTML Page 1784 of 4199
single page version

have kahe chhe-‘A rIte samyagdraShTine bhAvAsravano arthAt rAgadveShamohano abhAv chhe. dravyAsravone bandhanA hetu thavAmAn hetubhUt evA rAgadveShamohano samyagdraShTine abhAv hovAthI dravyAsravo bandhanA hetu thatA nathI, ane dravyAsravo bandhanA hetu nahi thatA hovAthI samyagdraShTine- gnAnIne bandh thato nathI.’

ahAhA...! potAno bhagavAn atIndriy AnandanA svabhAvathI sarvAng chhalochhal bharelo sachchidAnand prabhu chhe. enI jene draShTi thaI, valaN thayun te samyagdraShTi chhe. ahA! samyagdarshan thatAn tene jenI (shuddha chaitanyatattvanI) kimmat karavI hatI tenI kimmat (-draShTi) thaI gaI ane jenI (-rAganI) kimmat nahotI tenI kimmat (-ruchi) gaI, pachhI bhale thoDo asthiratAno rAg ho, enI kAI kimmat (-visAt) nathI. A apekShAe samyagdraShTine rAgadveShamohano abhAv chhe. ane rAgadveShamohano abhAv hovAthI dravyAsravo eTale pUrve bandhAyelAn jaDakarmo tene bandhanun kAraN thatAn nathI. tethI samyagdraShTi-gnAnIne bandh thato nathI.

aho! samayasAranI eke-ek gAthA chaitanya-chamatkArathI bharelI chhe. AtmA pote chaitanya-chamatkAr vastu chhe. ahA! e anupam alaukik chintAmaNi ratna chhe. jyAn andar najar karI ke atIndriy Anandamay chaitanyaratna samyagdarshan pragaT thAy chhe. parantu are! agnAnIe anantakALamAn jyAn najar karavAnI hatI tenA upar najar na karI ane dharmanA nAme puNya ane paradravya upar ja najar karI! pariNAme eno sansAr maTayo nahi. ahIn kahe chhe-gnAnIne puNyabhAv hovA chhatAn enI draShTi chaitanya-chintAmaNi bhagavAn AtmA upar chhe. ATh varShanI bAlikA samyagdarshan pAme tyAre enI draShTi vignAnaghan evA nij chaitanyatattvamAn nimagna hoy chhe; nimitta, rAg ke paryAy upar enI draShTi hotI nathI ane tethI tene navIn bandh thato nathI.

draShTi dravyamAn nimagna thAy chhe eno artha paryAy dravyamAn bhaLI jAy chhe em nathI. pUrvanA je pariNAm rAgamAn ekAkAr hatA teno vyay thaI vartamAn pariNAm nij gnAyakabhAv taraph DhaL‌yA tyAn e pariNAm dravyamAn lIn-nimagna thayA em kahevAmAn Ave chhe. (pragaT) paryAyamAn pUrNa dravyanun gnAn tathA pratIti Ave paN e paryAy dravyamAn bhaLI jAy em artha nathI.

have AgaL kahe chhe-‘samyagdraShTine gnAnI kahevAmAn Ave chhe te yogya ja chhe.’ chothe guNasthAne samyagdraShTine gnAnI kahevAmAn Ave chhe, pachhI bhale te narakano nArakI hoy, tiryanch hoy, manuShya hoy ke devano jIv hoy. anant anant chaitanyanA prakAshanun pUr prabhu AtmA chhe tene jeNe svAnubhavamAn jANyo te gnAnI chhe, pachhI bhale tene shAstranun visheSh jANapaNun na hoy. puNya ane puNyanA phaLathI adhik-judo chaitanyamay bhagavAn antaramAn jevo chhe tevo jeNe judo jANyo te gnAnI chhe.


PDF/HTML Page 1785 of 4199
single page version

have teno visheSh khulAso kare chhe-‘gnAnI’ shabda mukhyapaNe traN apekShAe vaparAy chhe- (1) pratham to, jene gnAn hoy tene gnAnI kahevAy; Am sAmAnya gnAnanI apekShAe to sarva jIvo gnAnI chhe. badhA AtmA gnAnasvarUp ja chhe te apekShAe badhA AtmA gnAnI kahevAy. ahIn samyaktva-mithyAtvanI apekShAe nathI.

(2) samyakgnAn ane mithyAgnAnanI apekShA levAmAn Ave to samyagdraShTine samyaggnAn hovAthI te apekShAe te gnAnI chhe ane mithyAdraShTi agnAnI chhe. ahA! agiyAr ang ane nav pUrvanun gnAn hovA chhatAn jene gnAnasvarUp nij bhagavAn AtmAnun bhAn (-gnAn) nathI ane rAganI ruchi ane adhikatA chhe te badhA mithyAdraShTi agnAnI chhe. agiyAr ang paikI pahelA angamAn aDhAr hajAr pad hoy chhe ane ek ek padamAn ekAvan karoD jAjerA shlok hoy chhe. bIjAmAn ethI bamaNA, trIjAmAn ethI bamaNA; em bamaNA bamaNA karatAn je pad thAy te agiyAr anganun gnAn ane nav pUrvanI labdhi je bhaNavAthI na pragaTe paN rAganI ati mandatAne laIne andarathI evI labdhi pragaTe-eTalun badhun gnAn hovA chhatAn shuddha chaitanyanA bhAn vinA te agnAnI chhe. jANanArane jANe te gnAnI chhe ane jANanArane na jANe te agnAnI chhe. Avo vItarAgano mArga chhe. shun thAy? anantakALamAn jANanArane jANyo nahi ane bIjI mAthAphUT karI-shAstro bhaNyo, jagatane upadesh paN Apyo. paN jANanArane jANyA vinA, dekhanArane dekhyA vinA ane AnandanA mANanArane mANyA vinA badhA jIvo mithyAdraShTi agnAnI chhe.

(3) sampUrNa gnAn ane apUrNa gnAnanI apekShA levAmAn Ave to kevaLI bhagavAn gnAnI chhe, ane chhadmastha agnAnI chhe kAraN ke siddhAntamAn pAnch bhAvonun kathan karatAn bAramA guNasthAn sudhI agnAnabhAv kahyo chhe.

alpagnAnanI apekShAe bAramA guNasthAn sudhI agnAn gaNavAmAn Avyun chhe. mithyAtvanun agnAn judun ane gnAnanI kamIrUp agnAn judun. bArame guNasthAne mohano bilakul nAsh ane pUrNa akaShAyabhAv hovA chhatAn kevalagnAnIne jevI gnAnanI pUrNatA chhe tevI nathI te apekShAe tene agnAnI kahevAmAn Ave chhe.

ek bAju shAstramAn samyagdraShTine mAtra AtmAnun gnAn hoy chhatAn gnAnI kahe ane mithyAdraShTine agiyAr ang ane navapUrvanI labdhi pragaT hoy chhatAn agnAnI kahe; bIjI bAju pUrNagnAn paryAyamAn pragaTayun chhe evA kevaLagnAnIne gnAnI kahe ane gnAnanI apUrNatAnI apekShAe bArame guNasthAne pUrNa vItarAgatA pragaT thaI gaI hovA chhatAn tene agnAnI kahe; A badhI vivakShAnI vichitratA chhe te yathArtha samajavI joIe. A pramANe anekAntathI apekShA vaDe vidhiniShedh nirbAdhapaNe siddha thAy chhe; sarvathA ekAntathI kAI paN siddha thatun nathI.


PDF/HTML Page 1786 of 4199
single page version

have gnAnIne bandh thato nathI e shuddhanayanun mAhAtmya chhe mATe shuddhanayanA mahimAnun kAvya kahe chhe-

* kaLash 120 shlokArtha uparanun pravachan *

‘उद्धतबोधचिन्हम् शुद्धनयम् अध्यास्य’ uddhat gnAn (-koInun dabAvyun dabAy nahi evun unnat gnAn) jenun lakShaN chhe evA shuddhanayamAn rahIne arthAt shuddhanayano Ashray karIne...

juo, je unnat gnAn pragaT thAy chhe te trikALI dravyane ja gaNe chhe. je gnAnanI paryAy andar dravyamAn vaLelI chhe e agiyAr ang ane navapUrvanun gnAn jANapaNun hoy tene paN gaNatun nathI. svanA gnAn vinAnA gnAnane uddhat gnAn gaNatun nathI. uddhat gnAn be prakAre-(1) trikALI gnAnasvarUp vastune uddhat gnAn kahIe ane (2) tene jANanAr shuddhanayanun pariNaman tene paN uddhat gnAn kahIe. svanA Ashraye pragaT thayelun bhedagnAn svane ja gaNe chhe. je gnAnamAn bhagavAn AtmA Avato nathI te gnAnane gnAn ja kahetA nathI em ahIn kahe chhe.

A uddhat chhokaro nathI hoto koI? te enA bApane, mAne koIne gaNato nathI. tem shuddha trikALIne grahaN karanAr shuddhanay uddhat chhe; te koIne gaNato nathI. svane gaNanArun te gnAn koI parane gaNatun nathI.

trikALI gnAn koIthI dabAyun dabe nahi tem trikALI gnAnane jANanArun-gaNanArun gnAn paN koIthI dabAyun dabatun nathI. gnAnAvaraNIyano uday te gnAnane dabAve em chhe nahi. gnAnAvaraNIyane laIne ahIn (AtmAmAn) gnAnano ghaTADo-vadhAro thAy e vAt bIlakul nathI. samyaggnAn pote shuddha alpagna paryAyarUp hovA chhatAn te nimittane eTale ke traNalokanA nAthane, rAgane ke alpagnatAne gaNatun nathI. samyaggnAnanI paryAyano nAth to antaramAn rahelo pUrNAnand prabhu AtmA chhe; tene te gaNe chhe ke-A mAro nAth chhe.

are! AtmAnI AvI vAt agnAnIone ruchatI nathI. thoDunghaNun jANapaNun thAy tyAn to ene thaI jAy ke have ApaNe jANIe chhIe ane bIjAthI adhik chhIe. lokamAn paN koIne thoDun jANapaNun hoy ane bolatAn AvaDatun hoy to tene gnAnI kahe chhe ane andar samyak jANapaNun hoy paN bolatAn na AvaDatun hoy to tene agnAnI gaNe chhe. ahA! lokanI mAnyatAmAn ja moTo pher chhe.

ahIn kahe chhe-shuddhanayano Ashray karIne dharmI-gnAnI sadAy ekAgrapaNAno ja abhyAs kare chhe. AtmAmAn-svarUpamAn ekAgratA thavI e ja vastu chhe. pravachanasAramAn paN AchArya amRutachandradeve e ja kahyun chhe ke-amane jhAjhA kShayopasham-jANapaNAnI


PDF/HTML Page 1787 of 4199
single page version

AkAnkShAthI bas thAo, amane visheSh-visheSh jANapaNAnI jarUr nathI; amane to amArA svarUpamAn ja nishchay ekAgra thavun chhe.

bhAI! tun ekalo gnAnano punj, gnAnano ganj, gnAnanun sthAn-dhAm chho. ahAhA...! gnAnasvarUp ja AkhI chIj chhe. evA svarUpano Ashray karIne ‘ये’ jeo ‘सदा एव’ sadAy एकाग्रयम् एव’ ekAgrapaNAno ja ‘कलयन्ति’ abhyAs kare chhe ‘ते’ teo ‘सततं’ nirantar ‘रागादिमुक्तमनसः भवन्तः’ rAgAdithI rahit chittavALA vartatA thakA, ‘बन्धविधुरं समयस्य सारम्’ bandharahit evA samayanA sArane ‘पश्यन्ति’ dekhe chhe-anubhave chhe.

shun kahyun? ke svarUpano Ashray karIne temAn ja ekAgratAno abhyAs karavo te kartavya chhe. mahAvratAdinun pAlan karavun te kartavya chhe em nahi. mahAvratAdi pALavAn e to rAg chhe, e rAg kartavya kem hoy? ahIn to kahe chhe-spaShTa kahe chhe ke jeo svarUpano Ashray karIne antar- ekAgratAno abhyAs kare chhe teo rAgAdirahit chittavALA vartatA thakA bandh-vidhur eTale bandharahit evA samayasArane pAme chhe antaramAn paripUrNa ekAgra thatAn pUrNa kevaLagnAnane pAme chhe.

lokamAn pati marI jAy tene vidhavA kahe chhe ane patnI marI jAy tene vidhur kahe chhe. ahIn bandh-vidhur eTale bandharahit svabhAvanA Ashraye jene bandh marI jAy-nAsh pAmI jAy tene bandh-vidhur kahe chhe. bandh-vidhur bhagavAn samayasArane dekhe chhe eTale ke antaramAn ekAgratAnI pUrNatA thatAn bandhano sarvathA abhAv thaIne kevaLagnAnane pAme chhe.

ahA! adhyAtmanI AvI vAt ghaNAne jhINI paDe eTale bahAramAn vrat pALavAn, sanyam pALavo, par jIvonI rakShA karavI ityAdimAn teo taNAI jAy chhe. parantu bhAI! evI kriyA to eN anantavAr karI chhe. bhagavAn! ten tArI (andar rahelA chaitanya bhagavAnanI) darakAr karI nathI. antaramAn chaitanyahIralo anant anant shakti-guNanA pAsAthI chamakI rahyo chhe. ahA! te kayAn chhe, kevo chhe, kevaDo chhe ane kem jaNAy tenI ten kadIy khabar nathI karI! pariNAme anekavidh bahAranI kriyAo karavA chhatAn tane sansAr-paribhramaN maTayun nahi.

prashna– to shun ahinsAdi dharma nathI?

uttara– bhAI! ahinsA te dharma chhe, paN bhagavAn mahAvIre kone ahinsA kahI chhe te loko jANatA nathI. bhagavAn! rAgathI pRuthak chaitanyatattva je rIte chhe tene e rIte paryAyamAn pragaT karavun (shraddhavun, jANavun ne Acharavun) enun nAm ahinsA


PDF/HTML Page 1788 of 4199
single page version

chhe. antaramAn rahelA trikALI vItarAgabhAvane paryAyamAn pragaT karavo enun nAm ahinsA chhe ane te dharma chhe.

paranI dayA pALavAno bhAv e to rAg ane hinsA chhe. evI ja rIte satyAgrah karI bIjAne dabANamAn levA e bhAv paN rAg hovAthI hinsA chhe. are bhAI! je bhAve tIrthankaragotra bandhAy ke je bhAve sarvArthasiddhinun AyuShya bandhAy te bhAv shubharAg chhe ane te aparAdh chhe kemake rAg chhe te AtmasvabhAvanI hinsA karanAro bhAv chhe. bhagavAne to rAganI anutpatti ane vItarAgatAnI utpattine ahinsA kahI chhe.

vastu pote svarUpathI ja ahinsakasvarUp eTale ke vItarAgasvarUp chhe, enI draShTi ane emAn sthiratA thatAn paryAyamAn je vItarAgatA pragaT thAy te ahinsA chhe. samyaktvAdinI vItarAgI pariNati te ahinsA chhe. AvI ahinsAnI pariNati kayAnthI AvI? ahinsakasvarUp je trikALI AtmA chhe tyAnthI (teno Ashray karavAthI) AvI chhe, rAgamAnthI ke par nimittamAnthI nahIn.

bhagavAn mahAvIre koInuny bhalun ke bhUnDu karyun nathI. emaNe to potAno (AtmAno) je anAdi ahinsak svabhAv chhe tene paryAyamAn paripUrNa pragaT karyo chhe. eTale to bhagavAn vItarAg-ahinsak chhe. bhAI! bhagavAn AtmAnun svarUp ja vItarAgaahinsak chhe; tene oLakhI tenA Ashraye vItarAg pariNati pragaT karavI te ahinsA chhe. te kALe jeTalo rAg utpanna na thayo tene rAg chhoDayo em vyavahArathI kahevAmAn Ave chhe.

ahinsak AtmAnI draShTi vinA (samyagdarshan vinA) je koI vrat, tap Adi Achare chhe te badhA mUDh chhe (mithyAdraShTi chhe). vyavahAranA ekAnt AgrahavALAne Avun sAmbhaLIne dukh lAge paN shun thAy? e dukhanun kAraN enI viparIt mAnyatA chhe. bIjAne dukh devAno koI gnAnIne bhAv na hoy.

pahelAnnA vakhatamAn shAhUkAr pAse koI khoTA rUpiyA (sikkA) laIne Ave ane shAhUkArane te khabar paDe to tene pAchhA na Ape; dukAnanA bAraNA AgaL je umaro hoy tyAn lAkaDe tene jaDI de, AgaL chAlavA na de. em A paN bhagavAnanI sharAphanI peDhI chhe; temAn khoTun chAlavA na devAy. bhAI! AtmAnI draShTi vinA je kAI vrat, tap, bhakti, pUjA AdinA bhAv chhe te rAg chhe ane rAg chhe te AtmAnI hinsA chhe. (rAg utpanna thatAn chaitanyaprANano ghAt thAy chhe). bhAI! pariNAmane antaramAn vALI tyAn ja ekAgra thayA vinA vastu (chaitanyatattva) hAth nahi Ave. jyAn vastu chhe tyAn pariNAmane vAL‌yA vinA vastunun gnAn kem thAy? emAn ja ekAgra thayA vinA vastunun AcharaN kem thAy? bApu! anant tIrthankaroe divya-deshanA dvArA dharma pAmavAno


PDF/HTML Page 1789 of 4199
single page version

A ja mArga kahyo chhe ane vItarAgI munivaroe temanA ADatiyA thaIne te jagatane jAher karyo chhe.

bhagavAnane vANI nIkaLe chhe te ichchhA vinA sahaj nIkaLe chhe. ane chhadmastha munione je vANI hoy chhe tyAn sAthe vikalpa chhe; tyAn chAritramohano eTalo doSh chhe. have AmAnthI koIne prashna thAy ke-rAg te hinsA chhe, to e rAg (hinsA) dvArA tamAre ahinsA samajAvavI chhe? ek bAju nimittathI thAy nahIn em kaho chho ane vaLI nimitta dvArA samajAvo chho-kevI vAt?

samAdhAna– bhAI! em na bolAy bhagavAn! eno upakAr levAy. (chhadmastha dashAmAn to) rAg dvArA ja vastunA svarUpanun kathan karI shakAy chhe. samayasAr gAthA 8 mAn A vAt AchArya bhagavAne lIdhI chhe-ke vyavahAr vinA paramArtha samajAvI shakAto nathI.

tyAre emAnthI koI kADhe ke-lyo, vyavahArathI samajI shakAy chhe ke nahIn? are bhagavAn! em artha nathI bApu! tyAn ja khulAso karyo chhe ke-kahenAre ane sAmbhaLanAre, vyavahAr (nishchay samajatAn vachamAn) Ave chhe, paN vyavahArane anusaravun nahi. vyavahAranA bhed pADayA vinA samajAvAy nahi mATe bhed pADIne santo samajAve chhe parantu tethI bhedanun lakSha karavun-bhedamAn ja aTakI rahevun em kayAn chhe? lakSha to abhedanun ja karavAnI vAt chhe. vyavahAr nishchayano pratipAdak chhe tethI darshAvyo chhe, parantu vyavahAr anusaravA yogya nathI em tyAn spaShTa kahyun chhe. samajANun kAI...?

ahIn kahe chhe-svarUpano Ashray karIne jeo antar-ekAgratAno nirantar abhyAs kare chhe teo rAgarahit chittavALA thayA thakA bandharahit bhagavAn samayasArane dekhe chhe-anubhave chhe arthAt antar-ekAgratAnI pUrNatA karIne kevaLagnAnane prApta thaI jAy chhe.

* kaLash 120 bhAvArtha uparanun pravachan *

‘ahIn shuddhanay vaDe ekAgratAno abhyAs karavAnun kahyun chhe. ‘‘hun kevaLagnAnasvarUp chhun, shuddha chhun.’’-evun je Atmadravyanun pariNaman te shuddhanay.’

ahIn kevaL eTale kevaLagnAn paryAyanI vAt nathI. hun kevaL gnAnasvarUp eTale mAtra gnAnasvarUp shuddha-pavitra chhun evun je Atmadravyanun gnAnamay pariNaman thavun tene shuddhanay kahe chhe. paranI sAthe to AtmAne kAI sambandh chhe nahi. parantu puNya-pApanA vikalpa ke alpagnatA te hun nahi em nishchay karI rAgathI bhinna paDI shuddha chaitanyamay AtmAmAn antardraShTi karavI tene shuddhanay kahe chhe. samayasAr gAthA 11 mAn trikALIne


PDF/HTML Page 1790 of 4199
single page version

shuddhanay kahyo chhe. ahIn tenun je nirmaL gnAnamay pariNaman thayun tene shuddhanay kahyo kemake pariNaman thayun tyAre jANyun ke potAnI chIj (AtmA) A chhe.

bhagavAn kundakundAchAryadev jemane bahAramAn mAtra pInchhI-kamanDaL ane antaramAn prachur atIndriy AnandanI mastI vartatI hatI teo jagatane moTA avAje jAher kare chhe ke-AtmA ek shuddhavignAnaghan chhe jemAn sharIr ne karma to shun dayA, dAnanA vikalpa paN andar pravesh pAmI shakatA nathI. e to sadAy chaitanyarUp vItarAgasvarUp chhe. enun vItarAgatArUp pariNaman thavun te shuddhanay chhe ane te mokShamArga chhe. samyakdarshan-gnAn-chAritranA pariNamanane shuddhanayanun pariNaman kahe chhe. dev-guru-shAstranI shraddhA, shAstranAn jANapaNAn ke panchamahAvratanA vikalpa ityAdirUp je vyavahAraratnatray e kAI shuddhanay nathI, mokShamArga nathI; e to rAg chhe. rAg Ave chhe, rAg hoy kharo, paN rAgamAn ekAgra thaI pariNamavun e to mahAdoSh chhe, viparItatA chhe. ahIn to ‘siddha samAn sadA pad mero’ evo je nij shuddha chaitanya bhagavAn temAn ekAgra thaI pariNamavun te shuddhanay chhe. shuddhanay vItarAgI paryAy chhe jemAn shuddha chaitanyanun grahaN thAy chhe.

‘AvA pariNamanane lIdhe vRutti gnAnamAn vaL‌yA kare ane sthiratA vadhatI jAy te shuddhanay vaDe ekAgratAno abhyAs chhe.’ samyagdarshanamAn pratham Anandano svAd Avyo pachhI antaramAn draShTinA baLe jhukatAn jeTalI sthiratA vadhe teTalA pramANamAn Anand ane shuddhi vadhatAn jAy chhe tene ekAgratAno abhyAs kahe chhe. Avo antar-ekAgratAno abhyAs nirantar karavAnun kahyun chhe. vratAdinA vikalpano abhyAs karavo em nahi paN antar-ekAgratAno abhyAs karavAnun kahyun chhe. have kahe chhe-

shuddhanay gnAnano ansh chhe ane shrutagnAn to parokSha chhe tethI te apekShAe shuddha nay dvArA thato shuddha svarUpano anubhav paN parokSha chhe.’ jene AtmAno anubhav thAy chhe, samyagdarshan thAy chhe enI paryAyamAn bhAvashrutagnAn pragaT thAy chhe. te bhAvashrutagnAnano shuddhanay ek ansh chhe. ahIn dravyashrut je shabda-vANI tenI vAt nathI kemake e to par chhe. ahIn to shuddhanay bhAvashrutagnAnano ek ansh chhe em vAt chhe. e shuddhanay dvArA AtmA pratyakSha jaNAto nathI. pratyakSha to kevaLagnAn pragaTatAn jaNAy chhe. chhatAn anubhavanA kALamAn AnandanA vedanane AtmA pratyakSha vede chhe. hun AtmA atIndriy AnandasvarUp chhun evI draShTi thatAn paryAyamAn atIndriy Anand pratyakSha vedanamAn Ave chhe tene tethI svAnubhav pratyakSha paN kahe chhe ane tene bhAvashrutagnAn ane jainashAsan kahe chhe; (juo samayasAr gAthA 1p). vachche je rAg Ave te kAI jainashAsan nathI.

shun thAy? atyAre to A upadesh ane prarUpaNA ja chAlatI nathI. andar chidAnandamay bhagavAn AtmAnA lakShe je Anandanun vedan-anubhUti thAy te samyagdarshan


PDF/HTML Page 1791 of 4199
single page version

chhe ane te sau pratham dharma chhe. vinA samyagdarshan gnAn ke chAritra samyak hotAn nathI. vinA samyagdarshan AcharavAmAn AvatAn vrat ne tap ityAdi sarva ekAnta agnAnamay bhAv chhe, sansAr chhe ane bandhanun kAraN chhe.

‘vaLI te anubhav ekadesh shuddha chhe te apekShAe tene vyavahArathI pratyakSha paN kahevAmAn Ave chhe.’ juo, anantaguNano pinD asankhyapradeshI AtmA pratyakSha to kevaLagnAn thatAn dekhAy chhe paN nIche samyagdarshanamAn parokSha shrutagnAnanI apekShAe tathA shrutagnAnano peTAbhed je shuddhanay tenI apekShAe AtmAnun pUrNa svarUp parokShapaNe pratItimAn Ave chhe tethI tene vyavahAre pratyakSha paN kahevAmAn Ave chhe. chhatAn vedananI apekShAe chothe guNasthAne samyagdraShTi nirvikalpa Anandanun vedan pratyakSha potAthI vede chhe. anubhav paripUrNa nahi paN ekadesh shuddha hovAthI tene vyavahArathI pratyakSha paN kahe chhe.

‘sAkShAt shuddhanay to kevaLagnAn thaye thAy chhe.’ matalab ke pUrNa pavitratAnun pariNaman kevaLagnAn thatAn thAy chhe. kharekhar to kevaLagnAn pratyakSha pramAN chhe ane shuddhanay to parokSha shrutagnAnapramANano ansh chhe. paN kevaLagnAn thatAn shuddhanayanun pUrNa pariNaman thaI gayun e apekShAe sAkShAt shuddhanay to kevaLagnAn thaye thAy chhe em kahyun chhe. paryAyamAn jyAre trikALI vastu eTale ke anantaguN ane asankhyAt pradesh sahit shuddha chaitanyavastu pratyakSha thaI tyAre shuddhanay sAkShAt pUrNa thayo arthAt shuddhanayanun phaL pragaT thayun tethI kevaLagnAn thatAn sAkShAt shuddhanay thayo em kahyun chhe. ahAhA...! vastu potAnI apekShAe potAthI to vyakta-pragaT-pratyakSha ja chhe paN paryAyamAn pratyakSha bhAsI tyAre shuddhanay pUrNa thayo em vAt chhe.

have Avo upadesh, lyo; koIne vaLI thAy ke A te kevo upadesh! bhakti karavI, vrat pALavAn, tap karavun, upavAsAdik karavA -evo upadesh hoy to samajamAn paN Ave. paN bApu! e to badhA rAganA prakAr chhe; dharmIne paN ashubhathI bachavA shubharAg Ave chhe paN e kAI dharma nathI, jainashAsan nathI. samyagdarshan-gnAn-chAritranA pariNAm vA shuddhanay dvArA antar- ekAgratAno abhyAs thAy e ja dharma chhe. samajANun kAI...! bhAI! A samajyA vinA ja eNe chorAsI lAkh yonimAn-pratyek yonimAn anant anantavAr avatAr dhAraN karyA chhe.

have kahe chhe-ke jeo shuddhanayathI chyut thAy teo karma bAndhe chhe-

* kaLash 121 shlokArtha uparanun pravachan *

‘इह’ jagatamAn ‘ये’ jeo ‘शुद्धनयतः प्रच्युत्य’ shuddhanayathI chyut thaIne... juo! shuddhanayathI chyut thaIne em kahyun, jyAre have pachhInI gAthA 180 mAn


PDF/HTML Page 1792 of 4199
single page version

‘नयपरिहीनास्तु’ -bas eTalun ja kaheshe. eno artha e ke shuddhanayane ja tyAn nay kahyo chhe. (arthAt Ashrayayogya nay ek ja chhe em kahe chhe). ‘shuddhanayathI chyut thaIne’-enA be artha- (1) shuddha chaitanyasvabhAvano anubhav eTale ke samyagdarshan pragaTatAn atIndriy Anandano je anubhav hato enAthI chyut thaIne mithyAdraShTi thatAn anantasansAranun kAraN evA darshanamohanIy karmane bAndhe chhe. (2) gnAtA, gney, gnAnanA bhedane chhoDI shuddhopayogamAn rahevun te shuddhanay; enAthI (shuddhopayogathI) chyut thaIne je vikalpamAn Avyo te paN (kinchit) karmane bAndhe chhe. ahIn kahe chhe-

jagatamAn jeo shuddhanayathI chyut thaIne ‘पुनः एव तु’ pharIne ‘रागादियोगम्’ rAgAdinA sambandhane ‘उपयान्ति’ pAme chhe ‘ते’ evA jIvo, ‘विमुक्तबोधाः’ jemaNe gnAnane chhoDayun chhe evA thayA thakA, ‘पूर्वबद्धद्रव्यास्रवैः’ pUrvabaddha dravyAsravo vaDe ‘कर्मबन्धम् विभ्रति’ karmabandhane dhAraN kare chhe.

juo, pharIne–पुनः em kahyun chhe ne? eno artha e ke pahelAn shuddhanayamAn Avyo hato arthAt samyagdarshan thavAthI chothe guNasthAne gnAnIne rAgano sambandh chhUTI svabhAvano sambandh thayo hato-atIndriy AnandanA vedanamAn Avyo hato te tyAnthI chhUTIne pharIne rAganA sambandhane pAmyo. te chhUTavAnA be prakAra-

1. shuddhopayogamAn hato te tyAnthI chhUTI vikalpamAn-rAgamAn Avyo chhatAn samyagdarshan chhe; kevaL shuddha upayogathI chhUTI gayo chhe.

2. samyagdarshanathI chhUTI mithyAdraShTi thaI gayo.

have evA jIvo jemaNe gnAnane chhoDayun chhe arthAt Anandakand svarUp bhagavAn AtmAne chhoDI dIdho chhe ane rAganI ruchisahit rAgane pakaDayo chhe teo pUrve bandhAyelA dravyAsravo vaDe karmone bAndhe chhe.

samyagdraShTi dharmIe vyavahAraratnatray Adi samasta rAgane (abhiprAyathI) chhoDayo chhe ane svabhAvane grahaN karyo chhe. tethI dravyAsravo hovA chhatAn gnAnIne rAgano sambandh nathI tethI karmabandhan thatun nathI. jyAre svarUpane chhoDIne rAganA sambandhamAn Ave chhe evA agnAnI jIvone pUrvabaddha karma navA karmabandhanun kAraN thAy chhe arthAt navAn karma bAndhe chhe-‘कृत–विचित्र– विकल्पजालम्’– ke je karmabandh vichitra bhedonA samUhavALo hoy chhe arthAt je karmabandh anek prakArano hoy chhe. vastu abaddhasvabhAv kaho ke muktasvabhAv kaho, jyAn tenI draShTi chhUTIne rAganA sambandhamAn Avyo tyAn gnAnAvaraNIy, darshanAvaraNIy, mohanIy, antarAy Adi ATh karmo anek prakAre bandhAy chhe. ahIn mithyAtva ane anantAnubandhI rAganI apekShAe vAt chhe. samyagdraShTine te prakArano rAgey nathI ane bandhey nathI.


PDF/HTML Page 1793 of 4199
single page version

bhAI! A tattvanI vAtano parichay karI khUb abhyAs karavo joIe. bAkI to digambar sAdhu thaIne panchamahAvrat lIdhAn, hajAro rANIono tyAg karyo, sharIranI chAmaDIne utArIne khAr chhAnTe toy krodh na karyo-evun evun to ghaNuny badhun karyun; paN tethI shun? AvI kriyAo anant vAr karI paN antaramAn ek kShaN mATe sAcho dharma-samyagdarshan pragaT karyun nahi. shubharAg-rAganI mandatAnA shukal leshyAnA pariNAm anantavAr karyA paN rAgathI bhinna potAnI shuddha chaitanyamay chIjanI draShTi karI nahi to janma-maraNanA dukhano ant na Avyo. chhahaDhAlAmAn shrI dolatarAmajIe kahyun chhe ne ke-

‘‘munivrat dhAr anantavAr, grIvak upajAyo;
pai nij AtamagnAn vinA sukh lesh na pAyo.’’

svargamAn grIvAnA sthAne nav pATaDA chhe. tyAn puNya karIne anantavAr janma lIdho paN rAgathI khasIne shuddha chaitanyasvabhAvano anubhav kadI karyo nahi to lesh paN sukh na thayun arthAt dukh ja thayun. bhAI! panchamahAvratAdinA pAlanano rAg paN Asrav ane dukh ja chhe. chhahaDhAlAmAn kahyun chhe ke-

‘‘rAg Ag dahai sadA, tAtai samAmRut seIe.’

shubharAg chhe te paN Ag chhe kemake te kaShAy chhe ne! AtmAne kaShe eTale dukh de e shubharAg kaShAy chhe.

* kaLash 121 bhAvArtha uparanun pravachan *

‘shuddhanayathI chyut thavun eTale ‘‘hun shuddha chhun’’ evA pariNamanathI chhUTIne ashuddharUpe pariNamavun te arthAt mithyAdraShTi banI javun te.’ shuddha chaitanyaghanasvarUp bhagavAn AtmAno anubhav thavo te shuddhanay chhe. tenAthI chyut thavun eTale pUrNAnandanA nAthanI je draShTi thaI hatI te chhUTIne hun rAg chhun, puNya chhun -evI draShTi thavI arthAt mithyAdraShTi banI javun te.

AtmA shuddha chaitanyaghan prabhu atIndriy mahApadArtha chhe. evA chaitanyamahAprabhunI antardraShTipUrvak jene anubhav thayo tene shuddhanayanun grahaN thayun ane hun shuddha chidAnandaghanasvarUp AtmA chhun evun je atIndriy Anandanun pariNaman enAthI bhraShTa thaI rAganI ekatAnA ashuddha pariNamanamAn AvI javun tene shuddhanayathI bhraShTa thavun kahe chhe. ‘em thatAn jIvane mithyAtvasambandhI rAgAdik utpanna thAy chhe, tethI dravyAsravo karmabandhanAn kAraN thAy chhe ane tethI anek prakAranAn karma bandhAy chhe.’ puNyanA pariNAm mane lAbhadAyak chhe evI mithyA mAnyatAthI pariNamatAn anantAnubandhI rAgadveSh utpanna


PDF/HTML Page 1794 of 4199
single page version

thAy chhe ane tethI dravyAsravo eTale jUnAn dravyakarmo navAn karmabandhanAn kAraN thAy chhe, ane tethI anek prakAranAn-AThey prakAranAn karma bandhAy chhe.

ahA! samyak ruchi hatI tyAre rAganI utpatti te hinsA ane rAganI anutpatti te ahinsA em yathArtha mAnato hato te ruchi palaTatAn (mithyA ruchi thatAn) pharIne em mAnavA lAgyo ke rAganI utpatti te paN ahinsA chhe; arthAt paranI dayAno bhAv, parane sukhI karavAno bhAv, parane sahAy karavAno bhAv te dharmI chhe em mAnavA lAgyo. are! shuddhanayathI bhraShTa thatAn AtmAnI jemAn hinsA thAy chhe temAn ahinsA mAnavA lAgyo.

‘A rIte ahIn shuddhanayathI chyut thavAno artha shuddhatAnA bhAnathI (samyaktvathI) chyut thavun em karavo.’ juo! jayachandajI panDite kevo saras khulAso karyo chhe! shuddhanayathI chyut thavun eTale shuddha chidAnandaghanasvarUp hun chhun evA vishvAsanA pariNamanathI patit thaI hun rAgI ane alpagna chhun em mAnavun. ahA! te AtmA mithyAdraShTi thaI gayo. shuddhanayathI chyut thavAno artha shuddha svarUpanI pratItithI chyut thavun te mukhya chhe.

‘upayoganI apekShA ahIn gauN chhe, arthAt shuddhanayathI chyut thavun eTale shuddha upayogathI chyut thavun evo artha ahIn mukhya nathI.’ shun kIdhun A? antaramAn gnAtA-gnAn-gney evA bhedanun lakSha chhoDI gnAyakanA anubhavamAn upayoganI jamAvaT thavI tene shuddhopayog kahe chhe. evA shuddha upayogathI chhUTI vikalpamAn-rAgamAn Avavun e artha ahIn gauN chhe. shuddha chaitanyamahAprabhuno anubhav thaIne enI pratIti AvavI te samyagdarshan chhe. Avo samyagdraShTi shuddha upayogamAnthI chhUTI ashuddha upayogamAn Ave te artha ahIn mukhya nathI paN shuddha svabhAvathI bhraShTa thaI rAganI ruchimAn-premamAn AvI javun te artha mukhya chhe.

‘kAraN ke shuddhopayogarUp rahevAno kAL alpa hovAthI mAtra alpa kAL shuddhopayogarUp rahIne pachhI tenAthI chhUTI gnAn anya gneyomAn upayukta thAy topaN mithyAtva vinA je rAgano ansh chhe te abhiprAyapUrvak nahi hovAthI gnAnIne mAtra alpa bandh thAy chhe ane alpa bandh sansAranun kAraN nathI. mATe ahIn upayoganI apekShA mukhya nathI.’

shun kahyun A? ahIn em kahe chhe ke nij paramAtmadravyanA anubhavanI sthiratArUp shuddha upayog-dhyAnanI dashA alpa kAL ja rahe chhe. mATe alpa kAL shuddhopayogarUp rahIne, pachhI enAthI chhUTI gnAn anya gneyomAn upayukta thAy chhe arthAt upayog andar


PDF/HTML Page 1795 of 4199
single page version

dhyAnamAn hato te pharIne vikalpamAn AvI jAy chhe. shuddha upayogamAn jhAjho kAL rahI shakAtun nathI eTale rAgane jANavAnI dashAmAn Ave chhe kharo; svanA jANapaNA pUrvak rAgane jANavAnI dashAmAn Ave chhe paN rAg karavA jevo chhe evo abhiprAy nahi hovAthI gnAnIne mAtra alpa bandh thAy chhe. samakitIne abhiprAyamAn rAg kartavya nathI ane tethI je rAgano ansh utpanna thAy chhe tenAthI alpa bandh thAy chhe. alpa bandh sansAranun kAraN nahi thato hovAthI ahIn upayoganI apekShA mukhya nathI.

ahAhA...! shAstranI ek paN kaDI yathArtha samaje to tenA khyAlamAn AvI jAy ke andar vastu shun chhe? bhAI! vastunI draShTi thayA vinA bhale shAstrano ghaNo abhyAs hoy, ane lAkho mANasone samajAvavAnI shakti paN hoy paN e koI chIj nathI. potAnA AtmAne pakaDavAnI antardraShTi thavI te chIj chhe. Avo sUkShma mArga chhe; tene dhIraj ane shAntithI abhyAs karI prApta karavo joIe. are! laukik keLavaNI pAchhaL varShonAn varSho kADhI nAkhe chhe ane A abhyAs mATe ene nivRutti maLatI nathI!

prashna– laukik keLavaNI levAthI to paisA kamAvAy chhe ne?

uttara– bhAI! paisA to AvavAnA hoy to Ave, laukik bhaNe mATe Ave chhe em nathI. lakShmI to puNyane laIne Ave chhe; duniyAmAn chatur hoy, khUb bhaNelo hoy eTale lakShmI maLe chhe e vAtamAn kAI tathya nathI. aNaghaD ane abhaN hoy evA paN lAkho-karoDonI sampatti kamAy chhe. dhan maLavun e kAI puruShArthanun kArya nathI, dharma maLavo e puruShArthanun kArya chhe ane e ja kartavya chhe. dhanamAn shun bharyun chhe? (dhanathI sukh nathI, dharma vaDe sukh chhe).

have kahe chhe-‘have jo upayoganI apekShA laIe to A pramANe artha ghaTe chhe-

jIv shuddha svarUpanA nirvikalpa anubhavathI chhUTe parantu samyaktvathI na chhUTe to tene chAritramohanA rAgathI k kbandh thAy chhe.’ mithyAtva nathI tethI anant sansAranA kAraNarUp bandh thato nathI kAraN ke mithyAtva e ja kharekhar sansAr chhe. ‘te bandh jo ke agnAnanA pakShamAn nathI topaN te bandh to chhe ja. mATe tene maTADavAne samyagdraShTi gnAnIne shuddhanayathI na chhUTavAno arthAt shuddhopayogamAn lIn rahevAno upadesh chhe,’ andar nirvikalpa TharavAno upadesh chhe.

‘kevalagnAn thatAn sAkShAt shuddhanay thAy chhe.’ kharekhar to trikALI shuddha vastu te shuddhanay chhe. (samayasAr gAthA 11). parantu eno Ashray kevaLagnAn pragaT thatAn pUrNa thaI gayo, have pachhI Ashray levAnun rahyun nahi e apekShAe kevaLagnAn thatAn sAkShAt shuddhanay thAy chhe em kahyun chhe. shuddhanayano (Ashrayano) abhAv thayo tyAre sAkShAt


PDF/HTML Page 1796 of 4199
single page version

shuddhanay thAy chhe em kahyun. kevaLagnAnamAn nay kayAn chhe? tyAn to gnAn pratyakSha pramAN thaI gayun chhe. anant Anand, anant gnAn, anant shAnti, anant svachchhatA, anant prabhutA paryAyamAn paripUrNa khIlIne pragaT thaI gayA chhe. kevaLagnAn thatAn to jevI shuddha vastu chhe evI shuddhatA pragaT thaI gaI tyAn pachhI nay hoto nathI. (shuddhanayano Ashray hoto nathI).

bApu! tun potAnI jAtane bhUlIne kajAtane (rAgane) sevI rahyo chhe. dharma asalI shun ne nakalI shun enI tane khabar nathI. dayA, dAn, vratAdinA rAgane dharma mAnavo e nakalI dharma chhe, jyAre andar chidAnandaghan potAno bhagavAn chhe teno anubhav karavo te asalI dharma chhe. vyavahAr dharmane paN dharma nAm to chhe paN e paramArtha dharma nathI.

samayasAr nirjarA adhikAramAn ‘gnAnI dharmane ichchhato nathI’ evo pATh chhe. tyAn dharma eTale puNya artha karyo chhe, samakitI dharmIne, pUrNa vItarAg na thAy tyAn sudhI vyavahAr (shubhabhAv) hoy chhe ane upachArathI tene dharmanun kAraN (sAdhan) paN kahyun chhe paN e kAI kharun kAraN nathI. (nimittanun gnAn karAvavA upachArathI tene kAraN kahyun chhe). dayA, dAn, bhakti AdinA pariNAm dharmIne Ave chhe paN enA upar dharmInI draShTi nathI; dharmI to eno jANanAr rahe chhe. jem kheDUtanI najar anAj par hoy chhe, ghAs par nahi tem dharmInI draShTi chaitanyasvabhAv par hoy chhe, puNyabhAv par nahi. chothe guNasthAne koI samakitI chha khanDanA rAjyanA vaibhavamAn hoy, chhannu hajAr rANIonA vRundamAn hoy chhatAn e rAjavaibhav ke e rANIo mArI chhe em enI draShTi nathI. tethI to kahyun chhe ke ‘bharat gharamAn vairAgI.’ samajANun kAI...!

[pravachan nan. 240 sheSh thI 243 * dinAnk 23-11-76 thI 26-11-76]

PDF/HTML Page 1797 of 4199
single page version

जह पुरिसेणाहारो गहिदो परिणमदि सो अणेयविहं।
मंसवसारुहिरादी भावे उदरग्गिसंजुत्तो।। १७९।।

तह णाणिस्स दु पुव्वं जे बद्धा पच्चया बहुवियप्पं।
बज्झंते कम्मं ते णयपरिहीणा दु ते जीवा।। १८०।।

यथा पुरुषेणाहारो गृहीतः परिणमति सोऽनेकविधम्।
मांसवसारुधिरादीन् भावान् उदराग्निसंयुक्तः।। १७९।।

तथा ज्ञानिनस्तु पूर्व ये बद्धाः प्रत्यया बहुविकल्पम्।
बध्नन्ति कर्म ते नयपरिहीनास्तु ते जीवाः।। १८०।।

have A ja arthane draShTAnt dvArA draDh kare chhe-

puruShe grahel ahAr je, udarAgnine sanyog te
bahuvidh mAns, vasA ane rudhirAdi bhAve pariName; 179.

tyam gnAnIne paN pratyayo je pUrvakALanibaddha te
bahuvidh bAndhe karma, jo jIv shuddhanayaparichyut bane. 180.

gAthArtha– [यथा] jem [पुरुषेण] puruSh vaDe [गृहीतः] grahAyelo [आहारः] je AhAr [सः] te [उदराग्निसंयुक्तः] udarAgnithI sanyukta thayo thako [अनेकविधम्] anek prakAre [मांसवसारुधिरादीन्] mAns, vasA, rudhir Adi [भावान्] bhAvorUpe [परिणमति] pariName chhe, [तथा तु] tem [ज्ञानिनः] gnAnIne [पूर्व बद्धाः] pUrve bandhAyelA [ये प्रत्ययाः] je dravyAsravo chhe [ते] te [बहुविकल्पम्] bahu prakAranAn [कर्म] karma [बध्नन्ति] bAndhe chhe;- [ते जीवाः] evA jIvo [नयपरिहीनाः तु] shuddhanayathI chyut thayelA chhe. (gnAnI shuddhanayathI chyut thAy to tene karma bandhAy chhe.)

TIkA– jyAre gnAnI shuddhanayathI chyut thAy tyAre tene rAgAdibhAvono sadbhAv thavAthI, pUrvabaddha dravyapratyayo, potAne (-dravyapratyayone) karmabandhanA hetupaNAnA hetuno sadbhAv thatAn hetumAn bhAvanun (-kAryabhAvanun) anivAryapaNun hovAthI, gnAnAvaraNAdi bhAve pudgalakarmane bandharUpe pariNamAve chhe. ane A aprasiddha paN nathI (arthAt


PDF/HTML Page 1798 of 4199
single page version

(अनुष्टुभ्)
इदमेवात्र तात्पर्यं हेयः शुद्धनयो न हि।
नास्ति बन्धस्तदत्यागात्तत्त्यागाद्बन्ध एव हि।। १२२।।
(शार्दूलविक्रीडित)
धीरोदारमहिम्न्यनादिनिधने बोधे निबध्नन्धृतिं
त्याज्यः शुद्धनयो न जातु कृतिभिः सर्वङ्कषः कर्मणाम्।
तत्रस्थाः स्वमरीचिचक्रमचिरात्संह्य्त्य निर्यद्बहिः
पूर्ण ज्ञानघनौघमेकमचलं पश्यन्ति शान्तं महः।। १२३।।

Anun draShTAnt jagatamAn prasiddha-jANItun chhe); kAraN ke udarAgni, puruShe grahelA AhArane ras, rudhir, mAns Adi bhAve pariNamAve chhe em jovAmAn Ave chhe.

bhAvArtha– gnAnI shuddhanayathI chhUTe tyAre tene rAgAdibhAvono sadbhAv thAy chhe, rAgAdibhAvonA nimitte dravyAsravo avashya karmabandhanA kAraN thAy chhe ane tethI kArmaNavargaNA bandharUpe pariName chhe. TIkAmAn je em kahyun chhe ke “dravyapratyayo pudgalakarmane bandharUpe pariNamAve chhe”, te nimittathI kahyun chhe. tyAn em samajavun ke “dravyapratyayo nimittabhUt thatAn kArmaNavargaNA svayam bandharUpe pariName chhe”.

have A sarva kathananA tAtparyarUp shlok kahechhe-

shlokArtha– [अत्र] ahIn [इदम् एव तात्पर्य] A ja tAtparya chhe ke [शुद्धनयः न हि हेयः] shuddhanay tyAgavAyogya nathI; [हि] kAraN ke [तत्–अत्यागात् बन्धः नास्ति] tenA atyAgathI (karmano) bandh thato nathI ane [तत्–त्यागात् बन्धः एव] tenA tyAgathI bandh ja thAy chhe. 122.

pharI, ‘shuddhanay chhoDavAyogya nathI’ evA arthane draDh karanArun kAvya kahe chhe-

shlokArtha– [धीर–उदार–महिम्नि अनादिनिधने बोधे धृतिं निबध्नन् शुद्धनयः] dhIr (chaLAchaLatA rahit) ane udrAr (sarva padArthomAn vistArayukta) jeno mahimA chhe evA anAdinidhan gnAnamAn sthiratA bAndhato (arthAt gnAnamAn pariNatine sthir rAkhato) shuddhanay- [कर्मणाम् सर्वकषः] ke je karmone mULathI nAsh karanAro chhe te- [कृतिभिः] pavitra dharmI (samyagdraShTi) puruShoe [जातु] kadI paN [न त्याज्यः] chhoDavAyogya nathI. [तत्रस्थाः] shuddhanayamAn sthit te puruSho, [बहिः निर्यत् स्वमरीचि–चक्रम् अचिरात् संह्य्त्य] bahAr nIkaLatA evA potAnAn gnAnakiraNonA


PDF/HTML Page 1799 of 4199
single page version

(मन्दाक्रान्ता)
रागादीनां झगिति विगमात्सर्वतोऽप्यास्रवाणां
नित्योद्योतं किमपि परमं वस्तु सम्पश्यतोऽन्तः।
स्फारस्फारैः स्वरसविसरैः पॢावयत्सर्वभावा–
नालोकान्तादचलमतुलं ज्ञानमुन्मग्नमेतत्।। १२४।।

samuhane (arthAt karmanA nimitte paramAn jatI gnAnanI visheSh vyakitaone) alpa kALamAn sameTIne, [पूर्ण ज्ञान–धन–ओधम् एकम् अचलं शान्तं महः] pUrNa, gnAnaghananA punjarUp, ek, achaL, shAnt tejane-tejapunjane- [पश्यन्ति] dekhe chhe arthAt anubhave chhe.

bhAvArtha– shuddhanay, gnAnanA samasta visheShone gauN karI tathA paranimittathI thatA samasta bhAvone gauN karI, AtmAne shuddha, nitya, abhedarUp, ek chaitanyamAtra grahaN kare chhe ane tethI pariNati shuddhanayanA viShayasvarUp chaitanyamAtra shuddha AtmAmAn ekAgra-sthir-thatI jAy chhe. e pramANe shuddhanayano Ashray karanArA jIvo alpa kALamAn bahAr nIkaLatI gnAnanI visheSh vyaktione sankelIne, shuddhanayamAn (AtmAnI shuddhatAnA anubhavamAn) nirvikalpapaNe TharatAn sarva karmothI bhinna kevaL gnAnasvarUp, amUrtik puruShAkAr, vItarAg gnAnamUrtisvarUp potAnA AtmAne dekhe chhe ane shukaladhyAnamAn pravRutti karIne antarmuhUrtamAn kevaLagnAn pragaTAve chhe. shuddhanayanun Avun mAhAtmya chhe. mATe shuddhanayanA Alamban vaDe jyAn sudhI kevaLagnAn Upaje nahi tyAn sudhI samyagdraShTi jIvoe shuddhanay chhoDavAyogya nathI em shrI guruono upadesh chhe. 123.

have, Asravono sarvathA nAsh karavAthI je gnAn pragaT thayun te gnAnanA mahimAnun kAvya kahe chhe-

shlokArtha– [नित्य–उद्योतं] jeno udyot (prakAsh) nitya chhe evI [किम् अपि परमं वस्तु] koI param vastune [अन्तः सम्पश्यतः] antarangamAn dekhanArA puruShane, [रागादीनां आस्रवाणां] rAgAdik Asravono [झगिति] shIghra [सर्वतः अपि] sarva prakAre [विगमात्] nAsh thavAthI, [एतत् ज्ञानम्] A gnAn [उन्मग्नम्] pragaT thayun- [स्फारस्फारैः] ke je gnAn atyant atyant (-anant anant) vistAr pAmatA [स्वरसविसरैः] nijarasanA phelAvathI [आ–लोक– अन्तात्] lokanA ant sudhInA [सर्वभावान्] sarva bhAvone [प्लावयत्] taraboL karI de chhe arthAt sarva padArthone jANe chhe, [अचलम्] je gnAn pragaT thayun tyArathI sadAkAL achaL chhe arthAt pragaTayA pachhI sadA evun ne evun ja rahe chhe-chaLatun nathI, ane [अतुलं] je gnAn atul chhe arthAt jenA tulya bIjun koI nathI.


PDF/HTML Page 1800 of 4199
single page version

इति आस्रवो निष्क्रान्तः।

इति श्रीमदमृतचन्द्रसूरिविरचितायां समयसारव्याख्यायामात्मख्यातौ आस्रवप्ररूपकः चतुर्थोऽङ्कः।।

bhAvArtha– je puruSh antarangamAn chaitanyamAtra param vastune dekhe chhe ane shuddhanayanA Alamban vaDe temAn ekAgra thato jAy chhe te puruShane, tatkAL sarva rAgAdik AsravabhAvono sarvathA abhAv thaine, sarva atIt, anAgat ne vartamAn padArthone jANanArun nishchaL, atul kevaLagnAn pragaT thAy chhe. te gnAn sarvathI mahAn chhe, tenA samAn anya koI nathI. 124.

TIkA– A rIte Asrav (rangabhUmimAnthI) bahAr nIkaLI gayo.

bhAvArtha– Asravano svAng rangabhUmimAn Avyo hato tene gnAne tenA yathArtha svarUpe jANI lIdho tethI te bahAr nIkaLI gayo.

yog kaShAy mithyAtva asanyam Asrav dravyat Agam gAye,
rAg virodh vimoh vibhAv agnAnamayI yah bhAv jatAye;
je munirAj karai ini pAl suriddhi samAj laye siv thAye,
kAy navAy namUn chit lAy kahUn jay pAl lahUn man bhAye.

Am shrI samayasAranI (shrImadbhagavatkundakundAchAryadevapraNIt shrIsamayasAr paramAgamanI) shrImad amRutachandrAchAryadevavirachit AtmakhyAti nAmanI TIkAmAn Asravno prarUpak chotho ank samApta thayo.

* * *
samayasAr gAthA 179–180 mathALu

have A ja arthane draShTAnt dvArA draDh kare chhe-

juo, gAthA 180 mAn ‘णयपरिहीणा’–nayaparihInA shabda mUkIne AchArya bhagavAne shuddhanay e ja vAstavik-kharekhar nay chhe, jyAre vyavahAranay te upacharit (kathan karato) hovAthI vyavahAr chhe em kahyun chhe.

shuddha chaitanyapinD prabhu AtmAno anubhav thavo draShTi thavI e shuddhanay chhe, ane ene chhoDI dayA, dAn, vrat, bhakti AdinA shubhabhAvamAn ekatAbuddhi thavI e ‘nayaparihInA’ eTale nayathI paribhraShTa chhe kemake te shuddhanayathI paribhraShTa thaI gayo chhe. bIjI rIte kahIe to AnandanA nAth bhagavAn gnAyakanI beThakamAnthI khasI rAganI beThakamAn gayo te ‘nayaparihINA’ eTale vAstavik nayathI paribhraShTa thayo chhe.