PDF/HTML Page 241 of 4199
single page version
oṭ em vr̥uddhi ane hāninā prakāro samudramān thāy chhe e satya chhe. pūnamanā divase samudramān bharatī āve chhe. samudra ane chandrane evo nimitta-naimittik sambandh chhe. ām- vartamān bhedadraṣhṭithī jotān vr̥uddhi-hāni satyārtha chhe, topaṇ nityasthir evā samudrasvabhāvanī samīp jaīne anubhav karatān aniyatapaṇun abhūtārtha chhe, asatyārtha chhe. vr̥uddhi-hānine gauṇ karīne nitya-sthir samudrasvabhāvane jotān aniyatapaṇun jūṭhun chhe. samudranun madhyabindun jyān chhe tyān ekarūp sthir svabhāve samudra chhe. e nitya-sthir svabhāvamān vr̥uddhi-hāni chhe nahīn. ā draṣhṭānt thayun.
siddhāntaḥ– evī rīte ātmāne, vr̥uddhi-hānirūp paryāyabhedothī jovāmān āve to aniyatapaṇun-ochhun-adhikapaṇun chhe. gnānanī paryāyamān ochhun, adhik gnān thāy chhe. koīvār navapūrvanī labdhi pragaṭe evī gnānanī paryāy thāy chhe to vaḷī koīvār akṣharanā anantamā bhāge paryāyamān ughāḍ dekhāy chhe. ḍuṅgaḷī, lasaṇ, mūḷā ādi kandamūḷamān nigodanā jīvo chhe. ek rāī jeṭalī kaṭakīmān asaṅkhyāt sharīr chhe. ek ek sharīramān āj sudhī jeṭalā siddha thayā enā karatān anantaguṇā jīv chhe. chha mās ane āṭh samayamān 608 jīv mokṣhe jāy chhe. em ājasudhī anantakāḷamān anant jīvo siddha thayā chhe. e anant siddhothī anantaguṇā nigod jīv chhe. nigodanā jīvonī paryāyamān akṣharanā anantamā bhāgano vikās chhe. temānthī koī jīv bahār nīkaḷī manuṣhya thaī dravyaliṅgī sādhu thāy ane paryāyamān navapūrvanī labdhi pragaṭ paṇ kare. ām ātmāne vr̥uddhi-hānirūp paryāyabhedothī jotān aniyatapaṇun satyārtha chhe. vyavahāranayathī paryāyamān vr̥uddhi-hāni chhe e satya chhe.
topaṇ nitya-sthir (nishchal), utpād-vyayarahit dhruv ātmasvabhāvanī samīp jaīne anubhav karatān aniyatapaṇun abhūtārtha chhe. ātmasvabhāvamān vr̥uddhi-hāni nathī, utpād-vyayamān vr̥uddhi-hāni bhale ho. paryāyamān kevalagnān thāy topaṇ dhruvasvabhāvamān kāī ochhap na āve ane nigodamān akṣharanā anantamā bhāge kṣhayopasham thaī jāy eṭale nitya-svabhāv, dhruvasvabhāvamān kāī vadhī jāy em nathī. paryāyamān hīnādhikatā ho, vastu to jevī chhe tevī dhruv dhruv dhruvasvabhāv ja rahe chhe.
ahāhā...! viṣhay to e chāle chhe ke ātmānī gnān, darshan, vīrya ādinī paryāyamān ekapaṇun nathī, vr̥uddhi-hāni thāy chhe. paryāyanā lakṣhe jotān e vr̥uddhi-hāni satyārtha chhe. satyārthano artha ‘chhe.’ have paryāyanā lakṣhe trikāḷī ātmā anubhavamān āvato nathī, dūr rahe chhe. tathā ātmānān samyak shraddhān-gnān to trikāḷī shuddha gnāyakabhāvano anubhav karatān thāy chhe. tethī dhruv, nishchal nityānandasvabhāv bhagavān ātmānī samīp jaīne-
PDF/HTML Page 242 of 4199
single page version
eṭale paryāyagat hīnādhikapaṇānun lakṣha chhoḍīne ane dhruv gnāyakabhāv ekanun lakṣha karīne-anubhav karatān aniyatapaṇun jūṭhun chhe, hīnādhikapaṇun kāī nathī; mātra dhruv, dhruv vastuno anubhav chhe. e samyagdarshan chhe, dharma chhe. svabhāvanī samīp jaīne anubhav karavo kaho, mukhyano anubhav karavo kaho ke adhik svabhāvano anubhav karavo kaho- e badhun ekārthavāchak chhe. samayasār gāthā 31 mān indriyothī adhik (bhinna) ātmasvabhāvano anubhav karavānun kahyun, gāthā 11 mān trikāḷ svabhāvane mukhya karīne eno anubhav karavānun kahyun ane ahīn svabhāvanī samīp jaīne anubhav karavānun kahyun. e traṇey ekārthavāchī chhe.
trikāḷī gnāyakabhāv paryāyathī adhik chhe. eṭale paryāyathī bhinna chhe. evā gnāyakabhāvanī samīp jaīne temān ja draṣhṭi karatān paryāy lakṣhamān rahī nahīn arthāt anubhavamān āvī nahīn māṭe aniyatapaṇun asatyārtha thaī gayun. paryāyamān hīnādhikatā thāy chhe e apekṣhāe avasthāvisheṣh ātmānī andar chhe, bījā padārthamān-jaḍamān nathī. paṇ te antarmukh vastumān draṣhṭi karavāthī hīnādhikapaṇun asatyārtha thaī jāy chhe. ām mukhya-gauṇanī vāt chhe.
bhāī! lakṣhmī-paiso e to pūrvanān puṇya hoy to ḍhagalā thaī jāy chhe, emān koī puruṣhārtha karavo paḍato nathī. tathā mahenatathī e maḷe chhe em nathī. jyāre dharma to puruṣhārthathī prāpta thāy chhe. dharma prāpta karavā māṭe pote puruṣhārtha karavo joīe.
chotho bolaḥ– jem suvarṇano, chīkaṇāpaṇun, pīḷāpaṇun, bhārepaṇun ādi guṇarūp bhedothī anubhav karatān visheṣhapaṇun bhūtārtha chhe-satyārtha chhe. sonāmān pīḷāsh, chīkāsh, vajan ādi chhe ne? bhedadraṣhṭithī jotān suvarṇamān e pīḷāsh, chīkāsh, vajan ādi chhe e satyārtha chhe, topaṇ jemān sarva visheṣho vilay thaī gayā chhe evā suvarṇasvabhāvanī samīp jaīne anubhav karatān visheṣhapaṇun abhūtārtha chhe, asatyārtha chhe. suvarṇa, suvarṇa, suvarṇa em ekalā suvarṇanī ja draṣhṭi karatān shun chīkāsh, pīḷāsh, ādi dekhāy chhe? ekarūp sāmānya suvarṇanī draṣhṭimān chīkāshādi sarva visheṣho vilay thaī jāy chhe. draṣhṭimān ekalun sāmānya suvarṇa āvyun tyān pīḷāshādi bhedo asta thaī jāy chhe, e bhedo draṣhṭimānthī chhūṭī jāy chhe. ā draṣhṭānt thayun.
siddhāntaḥ– evī rīte ātmāno, gnān, darshan ādi guṇarūp bhedothī anubhav karatān visheṣhapaṇun bhūtārtha chhe.-satyārtha chhe. shun kahe chhe? gnān, darshan, chāritra ādi guṇarūp bhedothī jotān āvun visheṣhapaṇun ātmāmān chhe. pudgalādi bījā koī dravyamān evā bhedo nathī e apekṣhāe satyārtha chhe. (paramāṇu ādimān gnān, darshan nathī) topaṇ jemān
PDF/HTML Page 243 of 4199
single page version
sarva visheṣho vilay thaī gayā chhe. evā ātmasvabhāvanī samīp jaīne anubhav karatān visheṣhapaṇun abhūtārtha chhe-asatyārtha chhe pravachanasār gāthā 172 nā aliṅgagrahaṇanā aḍhāramā bolamān āve chhe ke ātmā guṇabhedane sparshato nathī. ‘liṅg eṭale ke guṇ evun je grahaṇ eṭale ke arthāvabodh (padārthagnān) te jene nathī te aliṅgagrahaṇ chhe.’ ahīn gnānaguṇanī mukhyatāthī vāt karī chhe, parantu badhā guṇabhed emān laī levā. trikāḷīmān koī guṇabhed chhe nahīn. ek sāmānya gnāyakabhāv- chaitanyasvabhāv upar draṣhṭi paḍatān guṇabhed asta thaī jāy chhe, asatyārtha thaī jāy chhe. ātmasvabhāvanī samīp jaīne eṭale ke bhūtārtha svabhāvane mukhya karīne eno āshray karavāmān āve ane guṇabhedane gauṇ karavāmān āve to gnān, darshan ādi bhedo abhūtārtha chhe. sonāmān bhed apekṣhāe chīkāsh, vajan ādi bhedo chhe. paṇ bhedane jotān gnānamān ansh jaṇāy chhe, ākhī suvarṇa-vastu draṣhṭimān āvatī nathī. ane ākhī vastu draṣhṭimān āvyā vinā suvarṇanun yathārtha gnān thatun nathī.
sonīne tyān koī sonāno dāgīno vechavā laī jāy to sonī ghāṭanī kimmat chūkavato nathī, kemake ghāṭ ene man kāī nathī. enā gnānamān to sonānī kimmat chhe. evī rīte gnānīnā gnānamān paryāyavisheṣh ke guṇavisheṣh kāī nathī. gāthā 7 mān āve chhe ke gnānīne gnān, darshan ādi bhedo nathī. to prashna ūṭhe ke te bhed shun jaḍamān chhe? nā, jaḍamān nathī. gnān, darshan ādi chhe to ātmāmān, paṇ gnānīne bhed upar lakṣha nathī; kemake guṇabhedanī draṣhṭi karatān sāmānya trikāḷ dhruv ākhī ātmavastu anubhavamān āvatī nathī, ākhī vastunun yathārtha gnān thatun nathī. tethī gnānīne ek gnāyakabhāv ja mukhya chhe, ene enī ja kimmat chhe. tethī dravyadraṣhṭi thatān guṇabhed kāī nathī, asatyārtha chhe.
gnānaparyāy jyānsudhī par ane rāg taraph jhūke chhe tyānsudhī dravyanun gnān nathī, tyānsudhī paranun ane rāganun gnān chhe. parantu te par taraphano jhukāv chhoḍīne dravya sanmukh thaī tenā āshraye paryāy utpanna thāy chhe temān ākhā dravyanun-pūrṇa dravyanun gnān thaī jāy chhe. ātmā jevo pūrṇa chhe tevun paryāyamān enun gnānathavun te parignān-paripūrṇa ātmānun gnān chhe. ene ātmagnān ane samyaggnān kahevāmān āve chhe. ekalā shāstranun, rāganun, paryāyanun, ke guṇabhedanun gnān te gnān ja nathī. (e to agnān chhe). paripūrṇanī pratīti te samyagdarshan ane paripūrṇamān sthiratā te chāritra chhe. samyagdarshan ane samyaggnānamān sthiratā e chāritra em nahīn, e to paryāyo chhe. parignān e paryāy chhe. e paryāyamān ātmā jevo paripūrṇa chhe ene gney banāvīne enun gnān āve, parantu ākho ātmā paryāyamān āvato nathī.
PDF/HTML Page 244 of 4199
single page version
bhāī! ā to kevaḷagnānīnā keḍāyatīnī vāṇī chhe. kevaḷīnā virah bhūlāve evī vāt chhe. jagatanān bhāgya ke samayasār jevun shāstra rahī gayun, āvī vāṇī bharatakṣhetramān rahī gaī. aho! jainadarshan koī adbhut alaukik chhe. temān mūḷasvarūp-nishchayasvarūp to yathārtha chhe ja ke je bīje kayāny nathī, paṇ paryāy ke je vyavahār chhe enun svarūp paṇ jainadarshanamān jevun batāvyun chhe evun bīje kayāny nathī, ekek bhedonun gnān karāvī pachhī eno niṣhedh kare chhe. samayasār gāthā pa0 thī pap mān “bhinnabhinna shubhabhāv chhe, guṇasthān, mārgaṇāsthān ādi bhedo chhe, paṇ e anubhūtithī bhinna chhe”-em kevaḷagnānamān je vyavahār jaṇāyo e vyavahāranun gnān karāvī trikāḷīnī draṣhṭimān eno niṣhedh kare chhe.
ām chhe, bhāī! samyagdarshan ane samyaggnānano viṣhay bahu sūkṣhma chhe. eno patto lāgī gayo to khalās. enā sansārano ant āvī jashe, pachhī bhale vartamānamān chāritra na hoy. darshan pāhuḍamān āve chhe ke-सिज्झंति य चरियभट्टा दंसणभट्टा न सिज्झंति– chāritrathī bhraṣhṭa to muktine pāme chhe, paṇ samyagdarshanathī bhraṣhṭa jīv mukti pāmato nathī. samyagdarshan chhe paṇ jene chāritra nathī te shraddhānanā baḷe te svarūpamān ramaṇatā karī mokṣhane pāmashe. parantu jene shraddhā ja nathī e sthiratā shāmān karashe? ene ātmānī sthiratā banī shakatī nathī. ahāhā...! ātmāno ekarūp svabhāv-gnāyak, gnāyak, gnāyak evo je anādi-anant dhruv, dhruv chaitanyabhāvano ekasadrash pravāh (paryāyarūp nahīn) chhe te vyavahāranayanā ālambanathī (bhedanā lakṣhe) prāpta thato nathī. svāmī-kārtikeyānuprekṣhāmān paṇ paṇḍit shrījayachandajīe jyān artha karyo chhe tyān (gāthā 311-312mān) ā vāt līdhī chhe ke ātmāne dayā, dān, bhakti ādinā rāgathī tathā mati, shrut ādi paryāyathī to anādithī jāṇyo chhe. paṇ rāg ane paryāyane jāṇatān ekarūp svabhāv jāṇavāmān āvato nathī. tethī e paryāyomān (bhedomān) bhedane gauṇ karīne abhedarūp anant ekabhāvarūp chaitanyane grahaṇ karī vastunun-dravyanun gnān karāvyun chhe. bhāī! ātmānī āvī yathārtha samajaṇ vinā je kāī kriyākāṇḍ kare te vyartha chhe, ekaḍā vinānān mīṇḍān chhe.
pāñchamo bolaḥ– jem jaḷano, agni jenun nimitta chhe evī uṣhṇatā sāthe sanyuktapaṇārūp-taptapaṇārūp avasthāthī anubhav karatān (jaḷane) uṣhṇapaṇārūp sanyuktapaṇun
PDF/HTML Page 245 of 4199
single page version
bhūtārtha chhe-satyārtha chhe. shun kahe chhe? jaḷ to svabhāvathī ṭhaṇḍun chhe, paṇ potānī yogyatā ane agninā nimittathī paryāyamān uṣhṇa thāy chhe. uṣhṇatā potānī paryāyamān potāthī chhe, agni to nimittamātra chhe. pāṇīnī uṣhṇa avasthā agnithī thaī chhe em nathī. uṣhṇa avasthā thavānī te samaye janmakṣhaṇ chhe to thaī chhe. pravachanasār gāthā 102 ṭīkāmān āvo pāṭh chhe. have paryāyadraṣhṭithī jotān jaḷamān uṣhṇapaṇun chhe te satya chhe. avasthāthī jotān jaḷane uṣhṇatā sāthe sanyuktapaṇun chhe te bhūtārtha chhe, topaṇ ekāntashītaḷatārūp jaḷasvabhāvanī samīp jaīne anubhav karatān (uṣhṇatā sāthe) sanyuktapaṇun abhūtārtha chhe-asatyārtha chhe. pāṇīno svabhāv to ekānt shītaḷ chhe. avasthāmān uṣhṇapaṇun chhe te kāḷe paṇ pāṇīno svabhāv shītaḷ ja chhe. evā jaḷanā trikāḷ svabhāvanī sanmukh thaīne jovāmān āve to uṣhṇapaṇun asatyārtha chhe-abhūtārtha chhe.
siddhāntaḥ– evī rīte ātmāno, karma jenun nimitta chhe evā moh sāthe sanyuktapaṇārūp avasthāthī anubhav karatān sanyuktapaṇun bhūtārtha chhe-satyārtha chhe. shun kahe chhe? bhagavān ātmānī paryāyamān jeṭalo karmano sambandh pāmīne vikār utpanna thāy chhe e vartamān paryāyanī draṣhṭithī jotān satyārtha chhe. vedāntanī jem rāg ane paryāy nathī em nahīn. topaṇ je pote ekānt bodharūp (gnānarūp) chhe evā jīvasvabhāvanī samīp jaīne anubhav karatān eṭale ke jīvasvabhāvamān andar ūṇḍā ūtaratān sanyuktapaṇun abhūtārtha chhe. ahāhā! bhagavān tārī chīj ekānt bodharūp chhe. bhāṣhā juo. pote ekānt gnānasvarūp chhe. koī īshvare ātmāne gnānasvarūp banāvyo chhe em nathī. gnānasvabhāv e ātmānun sahaj rūp chhe. agninā nimitte pāṇī paryāyamān uṣhṇa thayun chhe tyāre paṇ pāṇīno shītaḷatārūp svabhāv to andar paḍelo ja chhe. tem bhagavān ātmāne vartamān paryāyamān karmanā sambandhathī vikārī duḥkharūp dashā chhe, tyāre paṇ ātmāno sahaj ānand, bodharūp svabhāv andar paḍelo ja chhe. evā svabhāvanī samīp jaīne anubhav karatān eṭale vartamān vikārī dashāne gauṇ karī ek gnāyakasvabhāvano āshray karatān ānandano anubhav thāy chhe e apekṣhāe duḥkharūp- sanyuktapaṇārūp dashā asatyārtha chhe, jūṭhī chhe. bahu jhīṇī vāt, bhāī!
mūḷ vāt ja atyāre to ākhī gulāṇṭ khāī gaī chhe, bhūlāī gaī chhe. pūjā karo, bhakti karo, dān karo, mandir bandhāvo eṭale kalyāṇ thaī jashe evun badhun sampradāyamān chāle chhe. mandir bandhāvavāmān mandakaṣhāy hoy topaṇ te shubhabhāv chhe, bandhan chhe. banārasīdāse siddhāntamānthī kāḍhī samayasār nāṭak mokṣhadvāramān kahyun chhe ke chhaṭhṭhe-sātame guṇasthāne jhūlatā bhāvaliṅgī santane ke jene traṇ kaṣhāyano abhāv chhe ane prachur ānandanun svasamvedan paryāyamān varte chhe tene paṇ je shubhabhāvarūp mahāvratano vikalpa ūṭhe chhe e ‘jagapanth’ chhe.
PDF/HTML Page 246 of 4199
single page version
paramādī jagakaun dhukai, aparamādī siv or.’ 40
ahāhā...! antaramān jene ānandano anubhav varte chhe, jene paradravyanun kartāpaṇun to dūr raho, rāganun kartāpaṇun paṇ chhūṭī gayun chhe evā nirgranth munine paryāyamān je mahāvratano shubharāg āve chhe te ‘jagapanth’ chhe.
kundakundāchāryadev svayam puṇya-pāp adhikāramān pharamāve chhe ke puṇya chhe e sansāramān dākhal kare chhe, ene bhalun kem kahevāy? jyānsudhī paryāyamān pūrṇa vītarāgatā pragaṭī nathī tyānsudhī ashubhathī bachavā shubharāg āve, parantu shraddhāmān sādhakane e hey chhe, kemake e ‘jagapanth’ chhe. munine paṇ jeṭalo shubharāg āve chhe e pramād chhe ane sansāranun kāraṇ chhe. bhāī ekānt bodhasvarūp je gnāyakabhāv te ekanā lakṣha vinā je koī paranā lakṣhe rāg utpanna thāy chhe e ‘jagapanth’ chhe, pachhī bhale e shubharāg bhagavānanī bhakti ke smaraṇano ho ke mahāvrat sambandhī ho. kāyaranān to kāḷajān kampī ūṭhe evī ā vāt chhe. shrīmade kahyun chhe ne keḥ-
auṣhadh je bhavaroganān, kāyarane pratikūḷ.’
antaramān bhagavān ātmā shaktie mokṣhasvarūpe birāje chhe. evā nijasvabhāvano āshray karatān jeṭalī vītarāgatā-nirmaḷ dashā utpanna thāy e mokṣhapanth chhe. antarasvabhāvanā āshrayamān je apramattabhāv utpanna thāy te shivamārga- muktimārga chhe. tathā je pañchaparameṣhṭhīmān bhaḷelā chhe, ‘णमो लोए सव्वसाहूणं’ em jemane gaṇadharadevanā namaskār pahoñche chhe tevā bhāvaliṅgī muni hoy emane paṇ jeṭalā par taraphanā lakṣhe shubharāg utpanna thāy chhe e jagapanth-sansārapanth chhe. ākarī vāt chhe, bhāī! lokoe dharma shun chhe e kadī sāmbhaḷyun nathī.
shāstramān pāñch pāṇḍavonun draṣhṭānt āve chhe. pāñche pāṇḍavo shetruñjā parvat upar dhyānamān ūbhā chhe. tyān duryodhanano bhāṇej āvīne temane loḍhānā dhagadhagatā dāgīnā sharīr par paherāve chhe. pāñche pāṇḍavo ātma-anubhavī chhaṭhṭhe-sātame guṇasthāne jhūlatā bhāvaliṅgī santo chhe. emānthī yudhiṣhṭhir, bhīm ane arjun to svarūpamān magna thaī kevaḷagnān pāmī mokṣhe gayā. parantu nakul ane sahadevane evo shubh vikalpa āvyo ke moṭābhāīne shun thatun hashe? kemake teo sahodar ane sādharmī chhe eṭale āvo vikalpa be bhāīone āvyo. to tenā phaḷamān sarvārthasiddhinā devanun tretrīsh sāgaranī sthitivāḷun āyuṣhya bandhāī gayun. tetrīs sāgar sudhī
PDF/HTML Page 247 of 4199
single page version
kevaḷagnānathī dūr thaī gayā, ane tyārapachhī paṇ manuṣhya thaīne mokṣhe jashe. bhāī! vītarāg parameshvarano mārga koī judī chīj chhe. nirgranth munirājane bījā dharmātmā upar lakṣha gayun enā phaḷamān kevaḷagnānathī dūr thaī, tetrīs sāgaropamanun sarvārthasiddhinā āyuṣhyanun bandhan thayun. ek sāgaramān dash kroḍākoḍī palyopam jāy, ane ek palyopamanā asaṅkhya bhāgamān asaṅkhya abajavarṣha thāy.
prashnaḥ– ā shun bahu moṭo daṇḍ nathī? kākaḍīnā chorane shun phānsīnī sajā nathī.?
uttaraḥ– nā. e shubhabhāvanun phaḷ ja sansār chhe.
trilokanāth tīrthaṅkaradev sarvagna paramātmā bhāvaliṅgī santane em kahe chhe ke tārī dashā antar avalambanathī jeṭalī nirmaḷ thaī e mokṣhapanth chhe, ane dashāmān jeṭalo paralakṣhī pāñch mahāvratano, 28 mūḷaguṇanā pālanano rāg utpanna thāy chhe e jagapanth chhe, sansār chhe. loko strī, kuṭumb-parivārane sansār māne chhe, paṇ kharekhar e sansār nathī. e to badhī par chīj chhe ātmāno sansār bahāramān nahīn, paṇ andar enī dashāmān je mithyā shraddhā, rāg ane dveṣh chhe, te chhe. jo strī, putra, parivār ādi sansār hoy to maraṇ thatān e saghaḷān to chhūṭī jāy chhe to shun e sansārathī chhūṭī gayo? nā. e badhān sansār nathī. ‘संसरणम् इति संसारः’ bhagavān em kahe chhe ke tārī chīj je chidānandaghan chhe emānthī khasī tun jeṭalo mithyātva, rāg ane dveṣhamān āvyo e sansār chhe.
atīndriy ānandarūp anubhavathī chhūṭī bhāvaliṅgī sant chhaṭhṭhe guṇasthāne āve chhe e pramād chhe. vikalpa je ūṭhe chhe te āḷas chhe. bhāī! tun svarūpanī sāchī shraddhā to kar. shraddhāmān goṭāḷā hashe to tārā ārā nahīn āve, sansāramān rakhaḍavānun ja thashe. pāgal-moh-ghelī duniyā game te kahe, enān sarṭiphikeṭ kāmamān nahīn āve.
bhagavān trilokīnāth divyadhvani dvārā indro ane gaṇadharonī vachamān em kahetā hatā ke bhagavān ātmā pote ekānt bodharūp, sahaj, anākuḷ ānandasvarūp, vītarāg-svabhāvī chhe. evā ātmāno āshray letān je nirvikalpa vītarāgī paryāy utpanna thāy, te shivapanth chhe, ane paranā lakṣhe jeṭalo rāg thāy te pramād chhe, anubhavamān shithilatā chhe. eṭalo shivapanth dūr chhe.
mr̥uganī nābhimān kasturī chhe enī ene khabar nathī. tenī suvās bahārathī āve chhe em jāṇī e jyān chhe tyān joto nathī. paṇ bahār shodhe chhe. em agnānī jīv jāṇe gnān ane ānand paramānthī āve chhe em bahār shodhe chhe, parantu jyān chhe, tyān andar
PDF/HTML Page 248 of 4199
single page version
potāmān joto nathī tethī chaturgatibhramaṇarūp sansār chhe. ahīn kahe chhe ke ātmā pote ekānt gnānarūp, ānandarūp, sahaj svabhāv chhe. e svabhāvane mukhya karī teno āshray karavāthī rāgādi sāthe sanyuktapaṇun abhūtārtha-asatyārtha thaī jāy chhe ane te dharma chhe, muktimārga chhe.
ātmā pāñch prakārathī anekarūp dekhāy chhe. (1) anādikāḷathī karmapudgalanā sambandhathī bandhāyelo karmapudgalanā sparshavāḷo dekhāy chhe. (2) karmanā nimittathī thatā nar-nārakādi paryāyomān bhinna bhinna gatirūpe dekhāy chhe. ghaḍīkamān manuṣhya to ghaḍīkamān dev ityādi bhinna bhinna gatipaṇe dekhāy chhe. brahmadatta chakravartī hatā. ene 96 hajār rāṇīo, 96 kroḍ pāyadaḷ, 96 kroḍ gām, 72 hajār nagar, ane hīrānā to ghare palaṅg hatā; paṇ āyuṣhya pūrun thayun ane bījī kṣhaṇe sātamī raurav narakamān gayo. atyāre sātamī narakamān chhe. bhagavān kahe chhe ke mithyāshraddhānun ghūṇṭaṇ ane anantānubandhī kaṣhāyane 700 varṣha sevīne tetrīs sāgaropamanā āyuṣhye sātamī narake chhe. sātaso varṣhanā jeṭalā shvās thāy temān ek shvāsanā kalpit sukhanā phaḷamān 11 lākh 96 hajār navasopañchoter palyopamanun duḥkh tyān bhogavashe. bhāī! ā to bhagavānanā mārganī gaṇatarī paṇ judī jātanī chhe. ā rīte karmanā nimittamān thavāvāḷī nar, nārakādi bhinna bhinna paryāyomān ātmā dekhāy chhe. vartamānamān samartha rājā hoy ane bījī ja kṣhaṇe narakamān janme. āvun anantavār thaī gayun chhe. (3) shaktinā avibhāg pratichchhed (ansh) ghaṭe paṇ chhe, vadhe paṇ chhe. gnānādi paryāyomān hīnādhikatā thāy chhe. paryāyamān hīnādhikatā thavī e paryāyano svabhāv chhe, tethī nitya-niyat ekarūp dekhāto nathī. (4) vaḷī te darshan, gnān ādi anek guṇothī visheṣharūp dekhāy chhe. bījā dravyomān nathī evā darshan, gnān, chāritra ādi guṇabhed visheṣh apekṣhāe ātmāmān chhe. ekarūp sāmānya svabhāvamān e nathī. (pa) karmanā nimittathī thatā moh-rāg-dveṣh ādi pariṇāmo sahit te sukhaduḥkharūp dekhāy chhe. ā sau ashuddhadravyārthikarūp vyavahāranayano viṣhay chhe. bhāṣhā juo. ashuddhadravyārthik kem kahyun? paryāyamān ashuddhatā thaī chhe e apekṣhāe ashuddha ane potāmān potāthī thaī chhe ane parathī nahi e apekṣhāe dravyārthik kahyun chhe. trikāḷ ānandarūp je pote enī paryāyamān je ashuddhatā chhe e dravyanun potānun paryāyarūp pariṇaman chhe. e potāmān chhe, bījā dravyamān nathī ane bījā dravyathī paṇ nathī.
PDF/HTML Page 249 of 4199
single page version
ashuddha dravya-dravya to ashuddha kadī hotun ja nathī. paṇ paryāyamān ā dravya ashuddha e apekṣhāe ashuddhadravyārthikanay kahyun. paramān nahi ane parathī nahi e batāvavā ashuddhadravyārthik nay kahyun chhe. tārī sattāmān-paryāyamān ā pāñche bhāvo chhe e apekṣhāe dravyane ashuddhadravyārthik kahīne vyavahāranayano viṣhay kahyo. vyavahāranayano viṣhay eṭale paryāyano viṣhay. ashuddhadravyārthikanay kaho, vyavahāranay kaho ke paryāyārthikanay kaho-e badhun ekārthavāchak chhe. ashuddhatā to paryāyamān chhe paṇ ahīn ashuddhadravyārthik kem līdhun? dravya pote to trikāḷ shuddha ja chhe. paṇ dravyanī paryāy potāthī potāmān ashuddha thaī chhe, karmathī ke karmamān ashuddha paryāy thaī nathī em siddha karavā dravyane ashuddhadravyārthik kahyun chhe.
paryāyamān dravya ashuddha thayun chhe e paryāyadraṣhṭithī satyārtha chhe. parantu ātmāno ek svabhāv ā nayathī grahaṇ thato nathī. ane trikāḷī ekarūp svabhāv draṣhṭimān āvyā vinā ātmagnān thatun nathī. ashuddha dravyārthikanay paryāyanī sattāne batāve chhe, paṇ enāthī ekarūp svabhāvabhāv chidānandamūrti gnāyakabhāv najaramān āvato nathī. ane gnāyakane jāṇyā vinā akhaṇḍ ek ātmānun gnān kem thāy? pāñch prakāramān to ātmā anekarūpe dekhāy chhe. paṇ vastu to andar akhaṇḍ ekarūp trikāḷ chhe. bhagavān ātmā gnān ane ānandasvabhāvathī bharapūr bharelī godām chhe. evā ātmānun bhedadraṣhṭi-anshadraṣhṭi-paryāyadraṣhṭithī gnān thatun nathī. māṭe vyavahāranayathī pratipakṣha shuddhadravyārthikanay arthāt nishchayanayane mukhya karī ātmānā ekasvabhāvane gnānamān grahaṇ karī, ek asādhāraṇ gnāyakamātra ātmāno bhāv laī mātra gnān, gnān, gnānano piṇḍ, jhaḷahaḷ jyoti, ekarūp ākhun chaitanyabimb tene shuddhanayanī draṣhṭithī sarva paradravyothī bhinna, sarva paryāyomān ekākār, hānivr̥uddhithī rahit, visheṣhothī rahit ane naimittikabhāvothī rahit jovāmān āve to pāñche bhāvothī je anekarūpapaṇun chhe te abhūtārtha chhe-asatyārtha chhe. andar je pūrṇānandasvarūp, gnānaghan, dhruv gnāyakabhāv chhe emān draṣhṭi karī āshray karatān ā pāñch paryāyarūp bhāvo jūṭhā thaī jāy chhe.
bāpu! ā to janma-maraṇ jenāthī maṭe enī vāt chhe. bhagavān kundakundāchāryadeve mokṣhapāhuḍ gāthā 16mān em kahyun chhe ke-“परदव्वादो दुग्गई सद्दव्वादो हु सग्गई होई” -jeṭalun lakṣha paradravya upar jashe eṭalo rāg utpanna thashe, ane enā phaḷamān chār gati maḷashe. siddhagati nahīn maḷe. bhāī, traṇalokanā nāth paṇ tārī apekṣhāe paradravya chhe. enā lakṣhathī rāg ja utpanna thashe, enāthī puṇyabandh thashe ane ethī svargādi maḷashe. paṇ e badhī durgati chhe. manuṣhyamān paisāvāḷā thāy e paṇ durgati chhe. ane svadravyanā ālambanathī sugati-siddhadashā prāpta thāy chhe. be shabdomān to ākho siddhānt mūkī dīdho chhe. ā to ajar-amar pyālā chhe.
PDF/HTML Page 250 of 4199
single page version
ahīn em jāṇavun ke vastunun svarūp anantadharmātmak chhe, te syādvādathī yathārtha siddha thāy chhe. ātmā anantadharmasvarūp chhe. ātmāmān guṇo ane paryāyo e badhā ātmāe dhārī rākhelā bhāv hovāthī e ātmānā dharma chhe. paryāyamān shuddhatā ke ashuddhatā chhe te paryāye dhārī rākhel chhe tethī dharma chhe. emān gnān, darshan, ānand ādi anant dharmo to svābhāvik chhe. ane paryāyamān je puṇya-pāp ādi chhe te karmanā sanyogathī thāy chhe ane enāthī ātmāne sansāranī pravr̥utti thāy chhe. rāg-dveṣhādi tīvra hoy to narak ke tiryañchādimān jāy chhe ane mand hoy to dev ke manuṣhya thāy chhe. e badhī sansāranī pravr̥utti chhe. te sambandhī je sukhaduḥkh ādi thāy chhe tene ātmā bhogave chhe. kharekhar to narak ke svargamān kayāny sukh nathī paṇ tenī kalpanā karīne ātmā sukhaduḥkh bhogave chhe. manuṣhya karatān svargamān ghaṇī anukūḷ sāmagrī chhe. paṇ enā par lakṣha jatān pāpabhāv thāy chhe ane e duḥkharūp ja chhe. svarganā jīvo paṇ duḥkhī ja chhe. vartamān paryāyamātrane ja jovī, rāgādine jovā e ā ātmāne anādi agnānathī paryāyabuddhi chhe. tene anādi-anant ek ātmānun gnān nathī.
bhagavān ātmā chhe, chhe, chhe-em trikāḷ dhruv, dhruv, dhruv-ekasadrash pravāh anādi-anant chhe. āvā ekarūp ātmānun gnān paryāyabuddhivāḷā agnānī jīvone hotun nathī. te batāvanār sarvagnanun āgam chhe. jainamat sivāyanā anyamatamān sarvagna ja nathī. tethī emān āvun vastunun yathārtha svarūp batāvanār paṇ koī nathī. sarvagna parameshvare antaramān je pūrṇa ‘gna’ svabhāv-sarvagnasvabhāv paḍayo chhe enā pūrṇa avalambanathī sarvagna paryāy pragaṭ karī. ane evā sarvagna paramātmānī vāṇī e āgam chhe. temān shuddhadravyārthikanayathī e batāvyun chhe ke ātmāno ek asādhāraṇ (bījāmān nathī evo) chaitanyabhāv chhe te akhaṇḍ chhe, nitya chhe, anādinidhan chhe. ene jāṇavāthī paryāyabuddhino pakṣhapāt maṭī jāy chhe. paryāy chhe kharī, paṇ hun paryāy jeṭalo ja chhun evo pakṣhapāt chhūṭī jāy chhe. paryāyano nāsh thaī jāy chhe em nahīn, paṇ hun akhaṇḍ ek gnāyakabhāv chhun em draṣhṭi thatān potāne vartamān rāgādi paryāy jeṭalo mānyo chhe e pakṣhapāt maṭī jāy chhe.
sharīr, karma ādi paradravyothī, temanā bhāvothī ane nimittathī thatā potānā vibhāvothī potānā ātmāne bhinna jāṇī ekarūp gnāyakabhāvano jīv anubhav kare tyāre paradravyanā bhāvorūp pariṇamato nathī. ātmāmān be bhāg paḍe chhe. ek dhruv, dhruv ek gnāyakabhāv te dravya ane bījī vartamān paryāy. jemān rāgadveṣhādi bhāvo thāy chhe. emān paryāyadraṣhṭi e vyavahāradraṣhṭi-mithyādraṣhṭi chhe. e paryāyanī draṣhṭi chhoḍīne enāthī pratipakṣha
PDF/HTML Page 251 of 4199
single page version
shuddhanayano je viṣhay ekarūp chaitanyamātra anant anant guṇono piṇḍ ānandakand bhagavān ātmā chhe e ekanī draṣhṭi thatān paryāyamān paranā sambandhathī je rāgādi utpanna thāy chhe e rūpe te pariṇamato nathī. arāgī gnāyakabhāvanī draṣhṭi thatān paryāyamān shuddhatā pragaṭ thāy chhe. ane ashuddhatā nāsh pāme chhe. ane tethī karma bandhātān nathī ane sansāranī nivr̥utti thaī jāy chhe. svabhāvamān pravr̥utti puṣhṭa thatān vikārī pariṇamanathī nivr̥utti thaī jāy chhe ane ātmā ekalo siddha bhagavān thaī jāy chhe.
ahā! bahārathī kriyā karatā hoy ene em lāge ke ā to koī el.el.bī. nī ūñchī vāto chhe, paṇ em nathī. ā to pahelā ekaḍānī vāt chhe. jainadharma eṇe sāmbhaḷyo nathī. jainadharma e koī kriyākāṇḍ ke sampradāy nathī. vastunā svabhāvanī draṣhṭi karīne agnān ane rāgadveṣhane jītavān enun nām jainadharma chhe.
māṭe paryāyārthikarūp vyavahārane gauṇ karī asatyārtha kahyo chhe, juo, bhāṣhā kevī līdhī chhe? vyavahārane gauṇ karīne, abhāv karīne em līdhun nathī. paryāy nathī em nathī, paṇ e draṣhṭino viṣhay nathī. tathā shuddha nishchayanayane satyārtha kahī tenun ālamban karāvyun chhe. shuddhanayano viṣhay je trikāḷī shuddha ātmā tenun ja ālamban levānun kahyun chhe. bhagavānanī mūrtinun ālamban e to paranun ālamban chhe. ahīn to trikāḷī dhruv gnāyakabhāvanā ālambananī vāt chhe.
paravastu ane ātmāne to kāī sambandh ja nathī. bhāī! tārī paryāyanun paṇ lakṣha karavā jevun nathī to paradravyanun lakṣha karavānun to kayān rahyun? pravachanasār charaṇānuyog adhikāramān āchāryadeve līdhun chhe ke jyāre koī jīv ātmagnānapūrvak vairāgya pragaṭ thavāthī dīkṣhā levā taiyār thāy chhe tyāre te kuṭumbījano pāse rajā levā jāy chhe. pitā pāse jaīne em kahe chhe ke-‘ā puruṣhanā sharīranā janakanā ātmā! ā puruṣhano ātmā tamārāthī janit nathī. have hun mārī nirmaḷ paryāyano janak je anādi-anant trikāḷī dravya tenī pāse javā māgun chhun, mane rajā āpo.’ evī ja rīte strī pāse jaīne em kahe chhe ke-‘ā puruṣhanā sharīranī ramaṇīnā ātmā! ā puruṣhanā ātmāne tun ramāḍatī nathī. have hun anādi-anant trikāḷ anubhūtisvarūp je mārī strī enī pāse javā māgun chhun.’ he mātā-pitā! mārī chīj je mārī pāse chhe enī pāse hun javā māgun chhun. bahāramān je vikalpo ūṭhe chhe te paṇ mārī chīj nathī, to par dravyonī sāthe to māre sambandh ja kevo?’ ātmāne paradravya sāthe koī sambandh chhe ja nahīn.
PDF/HTML Page 252 of 4199
single page version
have āgaḷ kahe chhe ke-vastusvarūpanī prāpti thayā pachhī tenun (shuddhanayanun) paṇ ālamban rahetun nathī. paryāyamān jyānsudhī pūrṇatā pragaṭe nahīn tyānsudhī dravya taraph jhukāv karavāno rahe chhe. dravya prati jhukāvathī jyān paryāyamān pūrṇatā pragaṭī jāy pachhī dravyanun ālamban karavānun rahetun nathī.
paryāyārthik nayane gauṇ karī asatyārtha kahyo chhe ane shuddhanayane satyārtha kahī tenun ālamban karāvyun chhe. pūrṇa prāpti thaī gayā pachhī tenun paṇ ālamban rahetun nathī. pūrṇa dashāmān to bhedābhedanun gnān thayā kare chhe. ā kathanathī em na samajavun ke shuddhanayane satyārtha kahyo tethī ashuddhanay sarvathā asatyārtha chhe. paryāyamān rāg ane duḥkh chhe e jūṭhun chhe em nathī. e to draṣhṭinā viṣhayane mukhya karīne, paryāyane gauṇ karīne jūṭhī kahī chhe. ashuddhanay sarvathā asatyārtha ja chhe em mānavāthī vedāntamatavāḷā jeo sansārane sarvathā avastu māne chhe temano sarvathā ekānt pakṣha āvī jashe, ane tethī mithyātva āvī jashe. vedānt ātmāne sarvavyāpak māne chhe ane paryāyamān bhed ane anekatāne svīkārato ja nathī. e matavāḷā sansārane avastu māne chhe. evī mānyatāpūrvak shuddhanayanun ālamban paṇ vedāntīonī jem mithyādraṣhṭipaṇun lāvashe. māṭe sarva nayonā kathañchit rīte satyārthapaṇānā shraddhānathī ja samyagdraṣhṭi thaī shakāy chhe.
paryāyanayathī ātmāne je karmano sambandh, rāg, anekatā tathā guṇabhed chhe te satya chhe, te avastu nathī; parantu tenā lakṣhe samyagdarshanādi prayojananī siddhi thatī nathī. samyagdarshananā prayojananī siddhi to ekamātra abhed, akhaṇḍ, ekarūp trikāḷī gnāyakanun lakṣha karī āshray karavāthī thāy chhe. tethī ja digambar santoe prayojananī- samyagdarshan ādinī siddhi hetu trikāḷīne mukhya karī, nishchay kahī satyārtha kahī tenun ālamban karāvyun chhe. tathā paryāyane gauṇ karī, vyavahār kahī asatyārtha kahī tenun lakṣha chhoḍāvyun chhe. trikāḷī shuddha ātmā ja samyagdarshanano viṣhay ane dhyey chhe. ām chhatān paryāy chhe ja nahīn em mānīne dravyano āshray karavā jāy to te banato nathī, kemake dravyano āshray to paryāy kare chhe. māṭe paryāy nathī em mānatān āshray karavāvāḷun koī rahetun nathī. ane to pachhī jeno āshray karavo chhe e dravyavastu paṇ draṣhṭimān āvatī nathī.
ānandaghanajī ek ṭhekāṇe lakhe chhe keḥ-
sugurā hoy
PDF/HTML Page 253 of 4199
single page version
gaganamaṇḍaḷamān ātmā sharīrathī, karmathī ane vartamān paryāyathī bhinna adhabīch-addhar rahelo chhe. e ākhā ātmāmān amr̥ut bharyun chhe. andaramān atīndriy ānandathī bharelo amr̥utano sāgar chhe. jene māthe suguru chhe, jene sugurunī deshanā prāpta thaī chhe ke-satyārtha chījavastu ātmā anākuḷ atīndriy sukhathī bharachak bharelo chhe, te emān antarmukh draṣhṭi karī sukhāmr̥utanun pān bharībharīne kare chhe. parantu je agnānī chhe te bahāramān-dhan, paisā, strī, ābarūmān sukh shodhe chhe tenī pyās bujhātī nathī. te duḥkhī ja rahe chhe.
bhāī! ātmā vītarāgasvarūp ja chhe. chāritranī apekṣhāe vītarāgasvarūp, ānandanī apekṣhāe pūrṇaānandasvarūp, gnānanī apekṣhāe pūrṇagnānasvarūp, shraddhānī apekṣhāe pūrṇashraddhāsvarūp, prabhutānī apekṣhāe pūrṇaīshvarasvarūp ātmā chhe. āvā bhedo bhed apekṣhāe satya chhe. chhatān e bhedonun lakṣha karavāthī rāg utpanna thāy chhe. e badhī paryāyadraṣhṭi chhe. paryāyadraṣhṭi jyānsudhī chhe tyānsudhī pūrṇa ātmāno anubhav thato nathī. māṭe paryāy parathī draṣhṭi uṭhāvī laī pūrṇānandanī sattānun-ek akhaṇḍ abhed vastunun avalamban laī atīndriy ānand pragaṭ kar. ā samyagdarshananī rīt chhe.
ā rīte syādvādane samajī jinamatanun sevan karavun. mukhya gauṇ kathan sāmbhaḷī sarvathā ekānt pakṣha na pakaḍavo. paryāyane asatyārtha kahī to e chhe ja nahīn em na mānavun. syādvādane samajī eṭale paryāyane gauṇ karīne asatya ane dravyane mukhya karīne tene satya kahyun chhe em samajī jinamatamān kahelā ek vītarāgasvarūp trikāḷī ātmānun sevan karavun. paryāy chhe ja nahīn evī mānyatā e jinamat nathī, tathā paryāyano āshray karavo e paṇ jinamat nathī. e to mithyātva chhe.
ā gāthāsūtranun vyākhyān karatān ṭīkākār āchārye paṇ kahyun chhe ke ātmā vyavahāranayanī draṣhṭimān je baddhaspr̥uṣhṭādirūp dekhāy chhe te e draṣhṭimān to satyārtha ja chhe, parantu shuddhanayanī draṣhṭimān baddhaspr̥uṣhṭādipaṇun asatyārtha chhe. kemake abhedamān paryāyano bhed nathī tathā abhedanī draṣhṭi karatān bhed dekhāto nathī. tethī abhedano anubhav karāvavā māṭe paryāyane gauṇ karīne asatyārtha kahī chhe.
vaḷī ahīn em jāṇavun ke ā nay chhe te shrutagnānapramāṇano ansh chhe. shuddhanay ho ke vyavahāranay, e shrutagnān pramāṇano ansh chhe. trikāḷ gnānaguṇ jenun lakṣhaṇ chhe evā dravyano anubhav karīne je bhāvashrutagnān pragaṭ thayun e pramāṇagnān chhe. e avayavī chhe ane nay tenā avayav chhe. bhāvashrutapramāṇagnān e gnānanī vartamān avasthā chhe ane eno
PDF/HTML Page 254 of 4199
single page version
ek bhāg te nay chhe. shrutagnān vastune eṭale ke trikāḷī dravyane parokṣha jaṇāve chhe. jevī rīte sarvagna paramātmā pūrṇa ātmāne pratyakṣha dekhe chhe em shrutagnānamān ātmā pratyakṣha dekhāto nathī. shāstromān be apekṣhāe shrutagnānane paṇ pratyakṣha kahyun chhe. (1) anubhūtimān atīndriy ānandano svād āvyo e rīte svādanā vedananī apekṣhāe pratyakṣha kahyun chhe. (2) shrutagnān vaḍe gnāyakane jāṇatān emān rāg ke nimittanī apekṣhā āvatī nathī e apekṣhāe paṇ shrutagnānane pratyakṣha kahyun chhe. (bhāvashrutagnān sīdhun rāg ke nimittanī apekṣhā vinā svane jāṇe chhe). shuddhanayano viṣhay je pūrṇa ātmā ene shrutagnān sarvagnanā āgam anusār pūrṇa jāṇe chhe. shrutagnānamān pūrṇane pratyakṣha karīne dekhe em hotun nathī. ām shrutagnān vastune parokṣha jaṇāve chhe. tem nay paṇ vastune parokṣha ja jaṇāve chhe. shrutagnān parokṣha chhe, to nay paṇ parokṣha ja chhe.
shuddhadravyārthikanayano viṣhayabhūt ātmā baddha-spr̥uṣhṭa ādi pāñch bhāvothī rahit chaitanyashaktimātra chhe. e shakti to ātmāmān parokṣha chhe ja. ātmāmān gnān, gnān, gnān evā sāmarthyarūp chaitanyasvabhāv parokṣha chhe. vaḷī tenī vyakti (shaktimānthī pragaṭ thavārūp vyaktatā) karmasanyogathī mati-shrutādi gnānarūp chhe. (mati-shrutādi gnānamān karmanun nimitta chhe) te kathañchit anubhavagochar hovāthī pratyakṣharūp paṇ kahevāy chhe. ātmā vastu, gnān shaktimān guṇ, enī mati-shrut ādi pragaṭ vyaktatā traṇe āvī gayā. emān satnun sattva bhagavān ātmā, chaitanyashaktimātra svabhāv (guṇ) parokṣha chhe. ane evā dravyanun ālamban levāthī shaktimānthī mati-shrutādi paryāy pragaṭ thaī e vyakta chhe. pahelān kahyun ke shuddhanayano viṣhay parokṣha chhe, e to trikāḷīnī vāt karī. have e trikāḷī dhyeyamān ekāgra thaīne je mati, shrut paryāy pragaṭī e kathañchit gnān-gamya-gnān gnānane sīdhun paranī madad vinā jāṇe chhe e apekṣhāe pratyakṣharūp paṇ kahevāy chhe.
ane sampūrṇa je kevaḷagnān te joke chhadmasthane pratyakṣha nathī topaṇ ā shuddhanay ātmānā kevaḷagnānarūpane parokṣha jaṇāve chhe. shun kahyun? kevaḷagnān paryāy pragaṭ nathī, paṇ ā shuddhanay batāve chhe ke ā samyaggnān pragaṭ thayun chhe te vadhīne kevaḷagnān thashe. dhavalamān e pāṭh chhe ke-matignān kevaḷagnānane bolāve chhe. parokṣhagnānamān e pratītimān āvī gayun chhe ke ā mati-shrutādi paryāy vadhīne kevaḷagnān thashe ja. jayadhavalamān paṇ līdhun chhe ke-kevaḷagnān avayavī chhe ane mati, shrut enā avayavo chhe. avayavathī avayavī jāṇavāmān āve chhe. thāmbhalānī ek hāns jotān jem ākhā thāmbhalāno nirṇay thaī jāy chhe tem ātmāmān mati-shrut avayav pragaṭ thatān emān kevaḷagnānarūp avayavīnī pratīti thaī jāy
PDF/HTML Page 255 of 4199
single page version
chhe. chhadmasthane kevaḷagnān nathī, paṇ shuddhanay parokṣhapaṇe em batāve chhe ke ā vartamān vartatun gnān pūrṇa thashe e kevaḷagnān chhe. shrīmade paṇ līdhun chhe ne ke-shraddhā apekṣhāe kevaḷagnān varte chhe, vichāradashāe kevaḷagnān thayun chhe, ichchhādashāe kevaḷagnān thayun chhe. ichchhā-bhāvanā enī ja chhe e apekṣhāe kevaḷagnān thayun chhe em kahyun. uparokta nyāye te parokṣha chhe. āvo sarvagnano (syādvād) mārga chhe.
mati-shrutagnān e sarvagnapadanī prāptino upāy chhe. mati-shrut e sādhak chhe ane kevaḷagnān sādhya chhe. aṣhṭapāhuḍamān chāritraprābhr̥utanī chothī gāthāmān to mokṣhamārganī-gnān-darshan-chāritranī paryāyane ‘akṣhay-amey’ kahī chhe. samayasāramān mati-shrutagnān e ‘upāy’ chhe ane kevaḷagnān-mokṣha e ‘upey’ chhe. em kahyun chhe. ‘upāyanā’ gnānamān ‘upey’ nī pratīti āvī jāy chhe. navatattvanī pratītimān mokṣhanī pratīti āve chhe ke nahīn? navatattvanī abhed shraddhāmān mokṣhanī shraddhā āvī jāy chhe. tattvārthasūtramān jīv, ajīv, āsrav, bandh, samvar, nirjarā, mokṣha-ekavachanamān līdhun chhe. jevun shaktimān gnān pūrṇa chhe evī ā mati-shrut paryāy pūrṇa thaī jashe evī parokṣha pratīti shrutagnānamān āve chhe.
have kahe chhe-jyānsudhī ā nayane (shuddhanayane) jīv jāṇe nahīn tyānsudhī ātmānā pūrṇa svarūpanun gnān-shraddhān thatun nathī. shuddhanayano viṣhay akhaṇḍ, ek pūrṇa shraddhā-gnānasvarūp ātmā chhe. āvā ātmāmān jhūkīne paryāy jyānsudhī tene jāṇe nahīn tyānsudhī tenān shraddhā-gnān thatān nathī. tethī shrī gurue ā shuddhanayane pragaṭ karī upadesh karyo chhe ke baddha-spr̥uṣhṭa ādi pāñch bhāvothī rahit pūrṇagnānaghan ātmāne jāṇī (antarmukh thaīne jāṇī) shraddhān karavun, paryāyabuddhi na rahevun. santo prasiddha karīne kahe chhe ke pūrṇagnān-ghanasvarūp ātmānī draṣhṭi-shraddhā karo. ā shuddhanay akhaṇḍ, ek, trikāḷī, dhruv, paramasvabhāv gnāyakabhāvane dekhāḍe chhe. tenī antarmukh thaī shraddhā karo.
ahīn koī evo prashna kare ke-evo ātmā pratyakṣha to dekhāto nathī ane vinā dekhye shraddhān karavun te jūṭhun shraddhān chhe. teno uttaraḥ-
dekhelānun ja shraddhān karavun e to nāstik mat chhe. jinamatamān-sarvagnanā shāstramān to pratyakṣha ane parokṣha banne pramāṇ mānavāmān āvyān chhe. temān āgam- pramāṇ parokṣha chhe. teno bhed shuddhanay chhe, pramāṇathī anumān-gnānamān paripūrṇa dhruv ātmāne jāṇī shuddhanayanī draṣhṭithī shuddha ātmānun shraddhān karavun. bhāvashrutagnān parokṣha chhe, kemake emān ātmānā asaṅkhyāt pradesh ane anant guṇ pratyakṣha jaṇātā nathī. ā rīte gnānanī
PDF/HTML Page 256 of 4199
single page version
paryāyamān akhaṇḍ, abhed, pūrṇa ātmā je gney chhe enun gnān karīne shraddhān karavun. kevaḷ vyavahār-pratyakṣhano ja ekānt na karavo. amane pratyakṣha dekhāy to ja mānīe em ekānt na karavo.
have shuddhanayane mukhya karī kaḷasharūp kāvya kahe chheḥ-
amr̥utachandrāchāryadev jagatanā jīvone uddeshīne kahe chheḥ- ‘जगत् तम् एव सम्यक्स्वभावम् अनुभवतु’ jagatanā prāṇīo e samyak svabhāvano anubhav karo- eṭale paryāyamān eno sākṣhātkār karo, enun vedan karo. samyak em ek shabdamān to bār aṅgano sār mūkī dīdho chhe. ek ṭhekāṇe stutikār bhagavānanī stuti karatān kahe chheḥ -
nijasattāe shuddha, sahune
nāth! āp ākhā jagatane nijasattāe-potānā hovāpaṇe shuddha dekhī rahyā chho. pratyek ātmā shuddha paripūrṇa bhagavānamayī chhe em āpanā gnānamān dekhī rahyā chho.
ahāhā...! bhāī, bhagavāne joyun chhe ke tun andar paripūrṇa shuddha chho ne! tane apūrṇa ane viparīt mānato e tārun apamān chhe. (anādar chhe) jem koī abajapatine nirdhan kahevo e enun apamān chhe tem bhagavān pūrṇānandanā nāthane daridrī mānavo e enun apamān chhe. ahīn kahe chhe ke andar trikāḷ dhruv gnānānandasvabhāvī akhaṇḍ ekasvabhāv ātmā chhe teno anubhav karo, enī sanmukh gnān ane draṣhṭi karīne vedan karo. āvā satyasvabhāvanī pratītine samyagdarshan kahe chhe. e samyagdarshanamān atīndriy ānandano anshe svād āve chhe ene anubhav kahe chhe. ānandanun vedan e anubhavanī mahor-chhāp-mudrā-ṭreḍamārka chhe. samayasār gāthā pa nī ṭīkāmān āve chhe ke-jem ḍuṅgaramānthī pāṇī jhare em māro ānandakand ḍuṅgar ātmā chhe emān draṣhṭi paḍatān mane nirantar ānand jhare chhe. evā ānand jharatā prachur svasamvedanathī mārā nijavibhavano janma chhe. anubhav ānandanā vedan sahit ja hoy chhe.
bhagavān ātmā gnān, ānand em anant guṇothī paripūrṇa chhe. āchārya kahe chhe ke-evā ātmāno sākṣhātkār karo, tethī atīndriy ānand thashe. ātmāne chhoḍīne
PDF/HTML Page 257 of 4199
single page version
bahāramān-strī, putra ke ābarūmān-kayāny sukh nathī. e badhān to duḥkhanān bāhya nimitto chhe. banārasīdāse samayasāranāṭakamān kahyun chheḥ-
anubhav mārag mokhakau, anubhav mokh sarūp.”
ānandano nāth chaitanyaprabhu je ātmā tenī sanmukh thatān je atīndriy ānandano svād āvyo te ratnachintāmaṇi chhe, e ānandarasano kūvo chhe, mokṣhano upāy ane pūrṇānandanī prāptirūp mokṣha chhe. ahāhā...! anubhav mokṣhasvarūp chhe. dravya to trikāḷ muktasvarūp ja chhe. eno ansh je paryāyamān dravyanā ālambanathī pragaṭe e paṇ muktasvarūp chhe. vaḷī paryāyamān dravyanī je draṣhṭi thāy chhe draṣhṭimān paṇ dravya muktasvarūp ja bhāse chhe.
have kahe chhe ke ā samyaksvabhāvano jagat anubhav karo ke ‘यत्र’ jyān ‘अमी बद्धस्पृष्टभावादयः’ ā baddhaspr̥uṣhṭādi bhāvo ‘एत्य स्फुटं उपरि तरन्तः अपि’ spaṣhṭapaṇe te svabhāvanā upar tare chhe. ā baddhaspr̥uṣhṭādi pāñche bhāvo spaṣhṭapaṇe trikāḷ dhruv, dhruv pūrṇagnāyakabhāvanī upar upar tare chhe topaṇ ‘प्रतिष्ठाम् न हि विदधति’ temān pratiṣhṭhā pāmatā nathī, andar pravesh pāmatā nathī. karmanā sambandharūp bandhabhāv, anerī anerī gatirūp bhāv, gnānanī hīnādhik dashā ke rāgādi bhāvo-e paryāyabhāvo gnāyakabhāvanī upar upar rahe chhe, andar pravesh pāmatā nathī. jem pāṇīnā daḷanī upar tel nākhavāmān āve to tel upar upar ja rahe chhe, andar pravesh pāmatun nathī, telanī chīkāsh andar jatī nathī tevī rīte anādi-anant sahaj vignānaghanasvabhāvamān dayā- dān-pūjā-bhaktino rāg to pravesh pāmato nathī paṇ e rāgane jāṇanārī gnānanī kṣhayopashamarūp aniyat avasthā paṇ andaramān pravesh pāmatī nathī. kāraṇ ke dravyasvabhāv to nitya chhe, ekarūp chhe ane ā bhāvo anitya ane anekarūp chhe. ātmatattva nitya, dhruv, chidānandaghanasvabhāvī, chaitanyadaḷ chhe. emān agiyār aṅgano kṣhayopasham ho ke anubhavanī paryāy ho, e sarva upar upar rahe chhe, andar pravesh pāmatī nathī. bhāī! ā dravyasvabhāvamān paryāyanī hīnādhikatā pravesh na pāme to strī, putrādi kem pāme? draṣhṭimān āvā svabhāvano mahimā āvavo joīe. potāno mahimā āvyā vinā paryāyamān je rāgano mahimā āve chhe te ātmajīvanano ghāt kare chhe. e ja mithyātva chhe.
ahīn prashna thāy chhe ke-rāganī paryāy vyay pāmīne andar dhruvamān bhaḷī jāy chhe ne? samādhānaḥ– nā, bilakul bhaḷatī nathī. rāgano nāsh thāy chhe tyāre te andar pāriṇāmikabhāvarūp thaī jāy chhe. ātmāmān je vartamān rāg thāy te bījā samaye nāsh
PDF/HTML Page 258 of 4199
single page version
pāmī jāy chhe. te yogyatārūpe pāriṇāmikabhāvarūp thaī jāy chhe. paṇ em nathī ke te ashuddhatārūpe dravyamān bhaḷīne rahe chhe. paryāyanī ashuddhatā dravyamān jatī nathī. tevī ja rīte kṣhāyopashamikabhāv ho ke kṣhāyikabhāvanī paryāy ho, tenī sthiti paṇ ek samay chhe. bīje samaye teno vyay thatān te pāriṇāmikabhāvarūp thaī jāy chhe.
ā dravyasvabhāv ‘समन्तात् द्योतमानम्’ sarva avasthāomān prakāshamān chhe. audayik bhāv ho, upasham ho, kṣhayopashamabhāv ho ke kṣhāyikabhāv ho-e badhī paryāyomān sāmānya ek dhruvasvabhāv, gnāyakabhāv, kāyam, trikāḷ prakāshamān chhe. pūrṇānandano nāth prabhu enī darek paryāyamān dhruv, dhruv, dhruvapaṇe prakāshamān rahe chhe. evā shuddhasvabhāvano ‘अपगतमोहीभूय’ moharahit thaīne jagat anubhav karo. he jagatanā jīvo, mithyātvarūpī mohane chhoḍīne ek gnāyakabhāvano anubhav karo; bār aṅgano ā sār chhe.
bhagavān! tārī pāse ākho ātmā paḍayo chhe ne? pāse kyān? tun ja e chhe. paryāy pāse kahevāmān āve chhe. paryāy e tun nathī. paryāyabuddhi-anshabuddhi-vyavahārabuddhi e to agnān chhe. pravachanasār gāthā 93 mān ‘पज्जयमूढा हि परसमया’ em kahyu chhe. ek samayanī paryāyamān mūḍh chhe e mithyādraṣhṭi chhe. svarūp je pūrṇa chhe eno ādar chhoḍī ek samayanī paryāyamān dayā, dān, vrat ādinā vikalpono ādar e mithyātva chhe. e mithyātvarūp agnān chhe to jīvanī paryāy, paṇ emān mohakarmano uday nimitta chhe. (mohakarme karāvī nathī) paryāyamān game teṭalo gnānano ughāḍ ke rāganī mandatā hoy, paṇ enī ruchi-prem je chhe e mithyātva chhe. āchārya kahe chhe ke mohakarmanā udayanā nimittathī utpanna mithyātvarūp mohano tyāg karīne, paryāyanī ruchi maṭāḍīne, paryāyanī pāchhaḷ je akhaṇḍ ek pūrṇa dhruv chaitanyasvabhāv ātmā prakāshamān rahelo chhe, tenun lakṣha karī teno anubhav karo. em karatān samyagdarshan chhe.
ahāhā...! atīndriyanā ānandasvarūp ātmānī ruchi thatān īndranā īndrāsananā bhog saḍelā kūtarā ane bilāḍā jevā (aruchikar) lāge chhe. gnānīne paṇ jyānsadhī pūrṇa vītarāgatā paryāyamān pragaṭe nahin tyānsudhī shubh-ashubh banne rāg āve chhe. gr̥uhasthāshramamān strī vagere anek bhogo tene hoy chhe; paṇ te kāḷā nāg jevā, upasarga samān lāge chhe. ene emān honsh, utsāh nathī. shāntināth, kunthunāth aranāth tīrthaṅkar hatā, sāthe chakravartī paṇ hatā. 96 hajār rāṇīo hatī. paṇ te pratyenā bhogane (rāgane) jher samajatā hatā. samayasār mokṣha-adhikāramān puṇyabhāvane jherano ghaḍo kahyo chhe.
PDF/HTML Page 259 of 4199
single page version
bhagavān ātmā amr̥utakumbh chhe. ā to mākhaṇ-mākhaṇanī vāto chhe. kahyun chhe ne-
‘gaganamaṇḍalamen gauā vihānī, vasudhā dūdh jamāyā, mākhan thā so viralā re pāyā, ye jagat chhās bharamāyā... santo abadhu so jogī re milā, hīnapadakā re kare niveḍā, aiso jogī guru merā!’
bhāī! ā to samosaraṇamān jagadguru bhagavānanā mukhethī nīkaḷelī sār vāt chhe. jenān bhāgya hoy tene sāmbhaḷavā maḷe. bākī lokone to puṇyabhāv-shubhabhāvanī ruchi, paisā, strī ādino prem hovāthī ā vāt kaṭhaṇ paḍe chhe. paṇ shun thāy? jyān paramasvabhāv dhruv chaitanyabhāvanī āgaḷ kṣhāyikabhāv e paṇ aparamabhāv chhe (apratiṣhṭhit chhe) tyān pachhī rāganī to vāt ja shī? (rāganī-shubharāganī koī pratiṣhṭhā nathī).
ahīn em upadesh chhe ke shuddhanayanā viṣhayarūp trikāḷī ātmā-paryāyarahit shuddhātmāno anubhav karo. ānandakandamān jhūlanārā, vanavāsī, nagna digambar munio ane āchāryono ā upadesh chhe. ane e ja bhagavānano upadesh chhe. munio to jaṅgalamān rahetā hoy chhe. kyārek bhojan māṭe gāmamān āve chhe. e munio kyārek vikalpa ūṭhe to vanamān tāḍapatra upar shāstra lakhe chhe. tyān ne tyān tāḍapatra mūkīne pote to bīje chālyā jāy chhe. koī gr̥uhasthane khyāl hoy ke muni shāstra lakhī gayā chhe to te laī le chhe. ākhun samayasār ā rīte banyun chhe. ahāhā...! lakhavānun paṇ jene abhimān nathī ane lakhavānā vikalpanā paṇ je svāmī thatā nathī evā muni bhagavantono ā upadesh chhe ke ek shuddhātmāno anubhav karo.
have e ja arthanun kaḷasharūp kāvya pharīne kahe chhe jemān em kahe chhe ke āvo anubhav karye ātmadev pragaṭ pratibhāsamān thāy chheḥ-
‘यदि’ jo ‘कः अपि सुधीः’ koī subuddhi kahetān samyagdraṣhṭi jīv ‘भूतम् भान्तम् अभूतम् एव बन्धं’ bhūtakāḷamān vītī gayelā, vartamānamān vartatā ane bhaviṣhyamān pragaṭ thavā yogya -em traṇe kāḷanā puṇya ane pāpanā bhāvone potānā ātmāthī ‘रभसात्’
PDF/HTML Page 260 of 4199
single page version
tatkāḷ-shīghra ‘निर्भिद्य’ bhinna karīne (jāṇīne) -juo, ahīn shun kahe chhe? rāgathī ke paisā kharchavāthī dharma thāy evī mānyatāvāḷānun dharmamān koī sthān nathī em kahe chhe. thelāmān kaḍavun kariyātun bharyun hoy ane upar nām lakhe sākar tethī kāī kariyātun sākar na thai jāy. em paranī kriyā ane rāganī kriyā kare ane nām dharmanun āpe to e kāī dharma na thaī jāy. e to mithyāshraddhān chhe. samyagdraṣhṭi shubhāshubh banne bhāvane potānāthī bhinna jāṇe chhe. e banne prakāranā vikalpone tatkāḷ ātmāthī bhinna jāṇīne tathā ‘मोहं’ te karmanā udayanā nimittathī thayel mithyātva (agnān) ne ‘हठात्’ potānā baḷathī (puruṣhārthathī) ‘व्याहत्य’ rokīne-eṭale shubhabhāvathī dharma thashe evī mithyā mānyatāne potānā svabhāvanā puruṣhārtha vaḍe rokīne -nāsh karīne ‘अन्तः’ antaraṅgamān pūrṇānandano nāth chhe eno ‘किल अहो कलयति’ abhyās kare- dekhe-anubhav kare, sākṣhātkār kare to ‘अयम् आत्मा’ ā ātmā ‘आत्मानुभव–एक गम्य–महिमा’ potānā anubhavathī ja jaṇāvāyogya jeno pragaṭ mahimā chhe evo - dev-guru-shāstrathī ke temanī bhaktinā rāgathī nahīn, paṇ potānā antaraanubhavathī ja jaṇāvāyogya chhe evo- ‘व्यक्तः’ vyakta chhe. vyakta eṭale pragaṭ chhe. ek samayanī paryāyathī rahit trikāḷī vastu ātmā potānī apekṣhāe anubhavagamya chhe tethī vyakta chhe. ek samayanī gnān-vīrya ādinī pragaṭ-vyakta paryāyanī apekṣhāe trikāḷī vastu ātmā avyakta kahī chhe. vaḷī ‘ध्रुवं’ bhagavān ātmā koīthī chaḷe nahīn tevo nishchal chhe, ‘शाश्वतः’ shāshvat kahetān utpatti-vināsharahit chhe. sharīr, karma tathā puṇya-pāpanā bhāvathī bhinna ātmāno antaraṅgamān anubhav kare to ātmā pragaṭarūp, nishchal ane shāshvatarūpe rahelo chhe. vaḷī ‘नित्यं कर्मकलङ्क–पङ्क–विकल’ nitya karma-kalaṅk-kardamathī rahit chhe. dravyasvabhāv, dhruvasvabhāv to anādi-anant karmakalaṅkathī rahit andaramān pote ‘स्वयं देवः’ stuti karavā yogya dev ‘आस्ते’ birājamān chhe.
ā je bhagavān thaī gayā temanī ke svarganā devanī vāt nathī. ā to pote svayam dev chhe enī vāt chhe. dehadevaḷamān dehathī bhinna pavitra mahāchaitanyasattā andar paramātmasvarūpe nitya birājamān chhe. paramātmasvarūpe na hoy to pragaṭ thāy kayānthī? ātmā svayam paramātmasvarūp dev chhe. paṇ are! ‘najaranī āḷase re, nayaṇe na nīrakhyā hari.’ -najaranī āḷasamān andar ākho bhagavān chhe te dekhāto nathī, andaranun nidhān dekhātun nathī. najarane (paryāy uparathī khaseḍī) antaramān vāḷīne anubhav kare to ātmadevanān darshan thayā vinā rahe nahīn. chothā guṇasthāne samyagdraṣhṭine āvo ātmā anubhavamān āve chhe. pāñchame shrāvak ane chhaṭhṭhe-sātame jhūlanārā santanī (munirājanī) vāt to alaukik chhe.