PDF/HTML Page 221 of 4199
single page version
chhe. je rāg utpanna thāy chhe e duḥkhanun kāraṇ chhe, duḥkh ja chhe. tethī bhedane gauṇ karī bhagavān sarvagnadeve jevo ātmā joyo chhe te shuddha chaitanyaghan ānandadaḷamān draṣhṭi karavī joīe. tethī samyagdarshanarūp dharma thāy chhe.
vastu jevī anantaguṇarūp ane ek samayanī paryāyarūp ke jemān lokālok jāṇavānī shakti chhe evī vastusvarūpanī yathārtha shraddhā vinā anubhav karavāmān āve te mithyātva chhe. vastusvarūpanī yathārtha shraddhā vinā ghaṇā vedāntī em kahe chhe ke ame shuddha advaitano anubhav karīe chhīe paṇ e anubhav ja nathī.
bhagavāne anant ātmā, enāthī anantaguṇā paramāṇu, asaṅkhya kālāṇu, ek dharmāsti, ek adharmāsti ane ek ākāsh evān chha dravyo joyān chhe. ane e badhān dravyone jāṇavāvāḷī paryāy paṇ chhe. e paryāyathī bhinna ākhun ātmadaḷ paḍayun chhe. paryāyathī āvā chaitanyadaḷanī draṣhṭi karatān vikalpa tūṭī jāy chhe, rāg raheto nathī. tyāre nirvikalpadashāmān shuddha advaitano anubhav thāy chhe, ane tyāre pragaṭ param ānand prāpta thāy chhe. ene samyagdarshan ane samyaggnān kahevāmān āve chhe.
hun shuddha chhun, hun shuddha chhun em kahyā kare paṇ shuddha chīj shun chhe ane kaī rīte chhe e jāṇyā vinā shuddha anubhav sācho nathī, e to mithyātva chhe. sarvathā advaitavādīne shūnyano prasaṅg hovāthī ulaṭī shraddhāmān je rāgano anubhav thayo e to ākāshanā phūlanā anubhav jevo anubhav thayo. ākāshamān jem phūl nathī tem ene vastuno anubhav nathī.
gnānamān pratham evo nirṇay kare ke hun to anantaguṇano piṇḍ chaitanyamātra vastu chhun. ā nirṇay karanārī to paryāy chhe, paṇ te paryāy em jāṇe chhe ke-hun to trikāḷī dhruv chhun. samayasār gāthā 320nī jayasenāchāryanī ṭīkāmān āve chhe keḥ paryāy evo nirṇay kare chhe ke-sakaḷ nirāvaraṇ, akhaṇḍ-khaṇḍ nahīn, ek-bhed nahīn, pratyakṣha-parokṣha nahīn pratibhāsamay-jāṇavāmān āve chhe evo, avinashvar, nitya dhruv shuddhapāriṇāmik- paramabhāvalakṣhaṇ, nijaparamātmadravya te ja hun chhun. paryāy em jāṇe chhe ke hun ā chhun, hun paryāy chhun em jāṇatī nathī. nirṇay-kārya paryāyamān thāy chhe, dhruvamān nahīn. dhruv to trikāḷ-nirāvaraṇ kāraṇarūp chhe, tene kāraṇaparamātmā kahe chhe.
bhāī! paramātmasvarūp bhagavān ātmāno mārga to koī alaukik chhe. te vastudraṣhṭi vinā anantakāḷamān paṇ prāpta thayo nahīn. agiyār aṅganun gnān karyun, nav pūrvanī labdhi pragaṭī, ane shukal leshyā-chāmaḍī utārīne khār chhāṇṭe topaṇ āṅkhano khūṇo lāl thāy
PDF/HTML Page 222 of 4199
single page version
nahīn-evā shukal leshyānā mandakaṣhāyanā pariṇām thayā, tathā tenā phaḷamān svarge gayo. paṇ emān shun thayun? janma-maraṇ maṭayān nahīn. svargano bhav ho ke narakano-chārey gati durgati chhe, ek siddhapad sugati chhe. bhagavān ātmānī yathārtha draṣhṭi karī siddhapadanī sādhanā pragaṭ karavī joīe.
have shuddhanayano uday thāy chhe, enī sūchanārūp shlok kahe chheḥ-
‘शुद्धनयः आत्मस्वभावम् प्रकाशयन् अभ्युदेति’ shuddhanay ātmānā svabhāvane pragaṭ karato udayarūp thāy chhe. gnānanī je paryāy trikāḷī dhruvane viṣhay kare tene shuddhanay kahe chhe. viṣhay ane viṣhayī evo bhed kāḍhī nākhīne gāthā 11mān trikāḷī dhruv vastune ja shuddhanay kahyo chhe. ‘भूयत्थो देसिदो दु सुद्धनओ.’ ek samayanī paryāy sivāyanī ākhī chīj je satyārtha anādi-anant shuddha akhaṇḍ dravya chhe te shuddhanay chhe- em kundakundāchārya dev kahe chhe. adhyātmamān nay-viṣhayī ane eno viṣhay-dravya eṭalo bhed paṇ kāḍhī nākhavāmān āve chhe. trikāḷīne satyārtha kahīne paryāyane gauṇ karīne asatyārtha kahī. paryāy ane paranun lakṣha chhoḍāvavā māṭe paryāy hovā chhatān ene gauṇ karīne vyavahār kahī. paravastu je vyavahār chhe e svanī apekṣhāe asat chhe. svadravyanī apekṣhāe paravastu adravya chhe. evī rīte trikāḷīnī apekṣhāe paryāyane gauṇ karīne asat-asatyā kahevāmān āvī chhe. bhāī! ā to kevaḷī paramātmānī kahelī vāt chhe. niyamasār gāthā 8 nī ṭīkāmān kahyun chhe ke-“paramāgam bhavyoe karṇarūpī añjalithī pīvā yogya amr̥ut chhe.” ā to amr̥utanā pyālā chhe; jenān bhāgya hoy tene sāmbhaḷavā maḷe. vartamānamān bahu ja garabaḍ chhe. satya vātane nishchayābhās kahe chhe. kahe chhe ke vyavahārane mānatā nathī. parantu koṇ kahe chhe ke vyavahār nathī? vyavahār chhe, paradravya chhe, rāg chhe, paryāy chhe. parantu samyagdarshan ane gnānanī prāpti karāvavānā prayojananī siddhi arthe trikāḷī dravyane satya kahyun ane paryāyane gauṇ karī vyavahār kahī asatya kahī chhe. vedāntamān ā dravya ane ā paryāy evun kayān chhe? ā gauṇ karavun evun kayān chhe? badhī jūṭhī vāt chhe. vedāntamān nishchayanī vāto bahu kare paṇ paryāy anitya chhe em vāt āve tyān bhaḍake. jainamān paṇ vrat karavān, tap karavun, upavās karavā em vāt āve to samaje, paṇ adhyātmanī vāt āve to chamake ke hen!
bhagavān! ekavār sāmbhaḷ to kharo. je paryāyane sparshatī nathī evī tārī chīj andar paramātmasvarūpe paḍī chhe. pravachanasār gāthā 172 nā aliṅgagrahaṇanā 19 mā bolamān
PDF/HTML Page 223 of 4199
single page version
ā vāt līdhī chhe ke-‘ātmā paryāyavisheṣhathī nahi āliṅgit evun shuddha dravya chhe.’ uparānt samayasār gāthā 49 nā avyaktanā pāñchamā bolamān paṇ āve chhe ke- ‘vyaktapaṇun ane avyaktapaṇun bheḷān mishritarūpe tene pratibhāsavā chhatān paṇ te vyaktapaṇāne sparshato nathī māṭe avyakta chhe.’ ahīn kahe chhe ke āvo je ātmā shuddha gnāyakabhāv param-pāriṇāmikasvabhāv tene pragaṭ karato shuddhanay udayarūp thāy chhe.
te (shuddhanay) ātmasvabhāvane kevo pragaṭ kare chhe?-‘परभावभिन्नम्’ paradravya, paradravyanā bhāvo tathā paradravyanā nimittathī thatā potānā vibhāvo-evā parabhāvothī bhinna pragaṭ kare chhe. joyun? ‘potānā vibhāvo’ em shabda līdho chhe. paradravyanā nimittathī thatān naimittik vibhāvabhāvo e koī nimittathī thayā nathī nimitta to nimittamān chhe ane potānī paryāy potāmān thāy chhe pañchāstikāy gāthā 62 mān āve chhe ke-vikār thavāmān parakārakanī apekṣhā nathī. nishchayathī vikār paranī apekṣhā vinā thāy chhe. ahīn je kahyun ke ‘paradravyanā nimittathī thavāvāḷā’ e to nimittanun gnān karāvyun chhe. bākī nishchayathī vikār thāy chhe potāmān potānī apekṣhāthī, parakārakanī emān apekṣhā chhe ja nahi. paradravyanā nimittanā sambandhe potāmān yogyatāthī paryāy thāy chhe. paryāy thāy chhe potāthī, parathī nahīn. e vikārī paryāyathī paṇ ātmā bhinna chhe. ahīn traṇ vāt kahī paradravya je sharīr, man, vachan, karma ādi, paradravyanā bhāv eṭale karmanā udayādi tathā paradravyanā nimittathī thatā potānā vibhāvabhāvo je vikārādi-te sarva parabhāvothī bhinna ātmāne shuddhanay pragaṭ kare chhe.
koī prashna kare ke ‘evā parabhāvothī’ em kahyun emān paryāy (vartamān) āve ke nahīn? samādhān em chhe ke-paryāy chhe to dravyathī bhinna, paṇ e vāt ahīn nathī. trikāḷīne viṣhay karanārī paryāy, karma, karmano bhāv ane vibhāvathī bhinna paḍīne antaramān dravya taraph jhuke chhe-tyāre e paryāy ātmasvabhāvane parabhāvothī bhinna pragaṭ kare chhe.
vaḷī te, ‘आपूर्णम्’ ātmasvabhāv samastapaṇe pūrṇa chhe em pragaṭ kare chhe. gnānathī pūrṇa, darshanathī pūrṇa, ānandathī pūrṇa, shāntithī pūrṇa, svachchhatāthī pūrṇa, prabhutāthī pūrṇa, kartāthī pūrṇa, karmathī pūrṇa ityādi samasta anant shaktiothī ātmasvabhāv paripūrṇa chhe.
traṇ lokamān (saṅkhyāe) anant jīv chhe. enāthī anantaguṇā paramāṇu chhe. enāthī anantaguṇā traṇakāḷanā samayo chhe. enāthī anantaguṇā ākāshanā pradesho chhe.
PDF/HTML Page 224 of 4199
single page version
enāthī anantaguṇā ek jīvamān guṇ chhe. ā badhā guṇ pūrṇa chhe. ane āvā anant guṇ-shaktiothī paripūrṇa ātmadravya chhe. shuddhanay āvā pūrṇashaktiothī maṇḍit je samasta lokālokane jāṇavānā sāmarthyavāḷo ātmasvabhāv chhe tene pragaṭ kare chhe. gnānamān je bhed paḍe chhe e to karmasanyogathī chhe. shun kahyun? ā mati, shrut, avadhi, manaḥparyay, kevaḷagnānae je paryāyanā bhedo chhe e to karmanā nimittanī apekṣhāthī chhe. vastumān (gnān-svabhāvamān) bhed nathī. shuddhanayamān karma ane karmanī apekṣhā gauṇ chhe. shuddhanay to ekamātra pūrṇa svabhāvane pragaṭ kare chhe. bhāī! ā chījane samajavī e koī alaukik puruṣhārtha chhe.
vaḷī te, ‘आदि–अन्त–विमुक्तम्’ ātmasvabhāvane ādiantathī rahit pragaṭ kare chhe. vastu trikāḷī pūrṇasvarūp bhagavān ātmā chhe. e ādi-antavimukta chhe. jevo ātmā ādi-ant rahit chhe tevo svabhāv paṇ ādi-ant rahit chhe. ‘chhe’ enī ādi shun? ‘chhe’ eno ant shun? ‘chhe’ emān apūrṇatā shun? ‘chhe’ emān vikār shun? chīj chhe te jyāre najar nākhe tyāre chīj chhe. shuddhanay, koī ādithī māṇḍīne je koīthī utpanna karavāmān āvyo nathī ane kayārey koīthī jeno vināsh nathī evā pāriṇāmikabhāvane pragaṭ kare chhe. pāriṇāmik eṭale jemān nimittanā sadbhāv ke abhāvanī apekṣhā nathī evo sahajasvabhāv. ekalo param pāriṇāmikasvabhāv- bhāvaras gnānaras, ānandaras, shāntaras, vītarāgaras evā anantarasanun je anādi- anant ekarūp tene pragaṭ kare chhe. paramāṇu je paryāyavinānun (dravya) chhe tene paṇ pāriṇāmikabhāv kahe chhe. ahīn to jīvanā gnāyak-bhāvarūp pāriṇāmikanī vāt chhe. paryāy rahit dravya e paramapāriṇāmikabhāv chhe. tene shuddhanay pragaṭ kare chhe.
vaḷī te, ‘एकम्’ ātmasvabhāvane ek eṭale sarva bhedabhāvothī rahit ekākār pragaṭ kare chhe. ātmā ane paryāy evā dvaitabhāvathī rahit abhed ekākār pragaṭ kare chhe. koīne lāge ke vedānt jevun to nathī thaī jatun ne? bhāī, vedāntamān dravya, guṇ ane paryāy chhe ja kayān? ahīn to shuddhanay ekarūp chaitanyaprakāshano puñj je paramasvabhāvabhāv tene pragaṭ kare chhe em vāt chhe.
ane ‘विलान सङ्कल्प–विकल्प–जालं’ jemān samasta saṅkalpa-vikalpanā samūho vilay thaī gayā chhe evo pragaṭ kare chhe. dravyakarma-jaḍ, bhāvakarma-vikār, nokarma-sharīrādi pudgal dravyomān mārāpaṇānī kalpanā karavī ene saṅkalpa kahe chhe, e mithyātva chhe.
PDF/HTML Page 225 of 4199
single page version
shubharāganā vikalpane paṇ potāno mānavo e mithyātva chhe. puṇya-pāpanā bhāvane shāstramān pudgalanā kahyā chhe, kāraṇ ke emān chetanano-gnānano ansh nathī. rāg chaitanyanā abhāvarūp chhe, temān chaitanyanā nūrano ansh paṇ nathī. dayā, dān, bhakti, pūjā ityādi vikalpamān bhagavān chaitanyanī jāti nathī, tethī pudgalanā kahyā chhe.
ane gneyonā bhedathī gnānamān bhed mālūm paḍavo tene vikalpa kahe chhe. gneyanā bhedathī gnānamān bhed mālūm paḍe chhe e anantānubandhīno vikalpa chhe. anekane jāṇavārūp paryāy to thaī chhe potāthī ane kharekhar to gnān ekarūpe rahīne potāne jāṇe chhe. ekapaṇāmān anantapaṇun-khaṇḍapaṇun thaī jāy chhe em nathī; chhatān gneyanā bhedathī gnānamān khaṇḍ-bhed mālūm paḍavo e vikalpa chhe. āvā saṅkalpavikalpathī bhagavān ātmā bhinna chhe. samyagdarshan thatān arthāt pūrṇasvarūpano anubhav thatān saṅkalpa-vikalpa nāsh pāmī jāy chhe. āvā ātmasvabhāvane pragaṭ karato shuddhanay uday pāme chhe.
PDF/HTML Page 226 of 4199
single page version
अविसेसमसंजुत्तं तं सुद्धणयं वियाणीहि।।
अविशेषमसंयुक्तं तं
e shuddhanayane gāthāsūtrathī kahe chheḥ-
avisheṣh, aṇasanyukta, tene shuddhanay tun jāṇaje. 14.
gāthārthaḥ– [यः] je nay [आत्मानम्] ātmāne [अबद्धस्पृष्टम्] bandh rahit ne paranā sparsha rahit, [अनन्यकं] anyapaṇā rahit, [नियतम्] chaḷāchaḷatā rahit, [अविशेषम्] visheṣh rahit, [असंयुक्तं] anyanā sanyog rahit-evā pāñch bhāvarūp [पश्यति] dekhe chhe [तं] tene, he shiṣhya! tun [शुद्धनयं] shuddhanay [विजानीहि] jāṇ.
ṭīkāḥ– nishchayathī abaddha-aspr̥uṣhṭa, ananya, niyat, avisheṣh ane asanyukta- evā ātmānī je anubhūti te shuddhanay chhe, ane e anubhūti ātmā ja chhe; e rīte ātmā ek ja prakāshamān chhe. (shuddhanay kaho yā ātmānī anubhūti kaho yā ātmā kaho-ek ja chhe, judān nathī.) ahīn shiṣhya pūchhe chhe ke jevo upar kahyo tevā ātmānī anubhūti kem thaī shake? tenun samādhānaḥ-baddhaspr̥uṣhṭatva ādi bhāvo abhūtārtha hovāthī e anubhūti thaī shake chhe. ā vātane draṣhṭāntathī pragaṭ karavāmān āve chheḥ-
jem kamalinīnun patra jaḷamān ḍūbelun hoy teno jaḷathī sparshāvārūp avasthāthī anubhav karatān jaḷathī sparshāvāpaṇun bhūtārtha chhe-satyārtha chhe, topaṇ jaḷathī jarāy nahi
PDF/HTML Page 227 of 4199
single page version
sparshāvāyogya evā kamalinī-patranā svabhāvanī samīp jaīne anubhav karatān jaḷathī sparshāvāpaṇun abhūtārtha-chhe asatyārtha chhe; evī rīte anādi kāḷathī bandhāyelā ātmāno, pudgalakarmathī bandhāvā-sparshāvārūp avasthāthī anubhav karatān baddhaspr̥uṣhṭapaṇun bhūtārtha chhe- satyārtha chhe, topaṇ pudgalathī jarāy nahi sparshāvāyogya evā ātmasvabhāvanī samīp jaīne anubhav karatān baddhaspr̥uṣhṭapaṇun abhūtārtha chhe-asatyārtha chhe. vaḷī, jem māṭīno, kamaṇḍaḷ, ghaḍo, jhārī, rāmapātra ādi paryāyothī anubhav karatān anyapaṇun bhūtārtha chhe-satyārtha chhe, topaṇ sarvataḥ askhalit (-sarva paryāyabhedothī jarāy bhedarūp nahi thatā evā) ek māṭīnā svabhāvanī samīp jaīne anubhav karatān anyapaṇun abhūtārtha chhe-asatyārtha chhe; evī rīte ātmāno, nārak ādi paryāyothī anubhav karatān (paryāyonā bījā-bījāpaṇārūp) anyapaṇun bhūtārtha chhe-satyārtha chhe, topaṇ sarvataḥ askhalit (sarva paryāyabhedothī jarāy bhedarūp nahi thatā evā) ek chaitanyākār ātmasvabhāvanī samīp jaīne anubhav karatān anyapaṇun abhūtārtha chhe-asatyārtha chhe. jem samudrano, vr̥uddhihānirūp avasthāthī anubhav karatān aniyatapaṇun (anishchitapaṇun) bhūtārtha chhe-satyārtha chhe, topaṇ nitya-sthir evā samudrasvabhāvanī samīp jaīne anubhav karatān aniyatapaṇun abhūtārtha chhe-asatyārtha chhe; evī rīte ātmāno, vr̥uddhihānirūp paryāyabhedothī anubhav karatān aniyatapaṇun bhūtārtha chhe-satyārtha chhe, topaṇ nitya-sthir (nishchal) evā ātmasvabhāvanī samīp jaīne anubhav karatān aniyatapaṇun abhūtārtha chhe-asatyārtha chhe. jem suvarṇano, chīkaṇāpaṇun, pīḷāpaṇun, bhārepaṇun ādi guṇarūp bhedothī anubhav karatān visheṣhapaṇun bhūtārtha chhe-satyārtha chhe. topaṇ jemān sarva visheṣho vilay thaī gayā chhe evā suvarṇasvabhāvathī samīp jaīne anubhav karatān visheṣhapaṇun abhūtārtha chhe- asatyārtha chhe; evī rīte ātmāno, gnān, darshan ādi guṇarūp bhedothī anubhav karatān visheṣhapaṇun bhūtārtha chhe-satyārtha chhe, topaṇ jemān sarva visheṣho vilay thaī gayā chhe evā ātmasvabhāvanī samīp jaīne anubhav karatān visheṣhapaṇun abhūtārtha chhe- asatyārtha chhe. jem jaḷano, agni jenun nimitta chhe evī uṣhṇatā sāthe sanyuktapaṇārūp- taptapaṇārūp-avasthāthī anubhav karatān (jaḷane) uṣhṇapaṇārūp sanyuktapaṇun bhūtārtha chhe- satyārtha chhe, topaṇ ekānt shītaḷatārūp jaḷasvabhāvanī samīp jaīne anubhav karatān (uṣhṇatā sāthe) sanyuktapaṇun abhūtārtha chhe-asatyārtha chhe; evī rīte ātmāno, karma jenun nimitta chhe evā moh sāthe sanyuktapaṇārūp avasthāthī anubhav karatān sanyuktapaṇun bhūtārtha chhe-satyārtha chhe,
PDF/HTML Page 228 of 4199
single page version
topaṇ je pote ekānt bodharūp (gnānarūp) chhe evā jīvasvabhāvanī samīp jaīne anubhav karatān sanyuktapaṇun abhūtārtha chhe-asatyārtha chhe. bhāvārthaḥ– ātmā pāñch prakārathī anekarūp dekhāy chheḥ (1) anādi kāḷathī karmapudgalanā sambandhathī bandhāyelo karmapudgalanā sparshavāḷo dekhāy chhe, (2) karmanā nimittathī thatā nar, nārak ādi paryāyomān bhinna bhinna svarūpe dekhāy chhe, (3) shaktinā avibhāg pratichchhed (ansh) ghaṭe paṇ chhe, vadhe paṇ chhe-e vastuno svabhāv chhe tethī te nitya-niyat ekarūp dekhāto nathī, (4) vaḷī te darshan, gnān ādi anek guṇothī visheṣharūp dekhāy chhe ane (pa) karmanā nimittathī thatā moh, rāg, dveṣh ādi pariṇāmo sahit te sukhaduḥkharūp dekhāy chhe. ā sau ashuddhadravyārthikarūp vyavahār nayano viṣhay chhe. e draṣhṭi (apekṣhā)thī jovāmān āve to e sarva satyārtha chhe. parantu ātmāno ek svabhāv ā nayathī grahaṇ nathī thato, ane ek svabhāvane jāṇyā vinā yathārtha ātmāne kem jāṇī shakāy? ā kāraṇe bījā nayane-tenā pratipakṣhī shuddhadravyārthik nayane-grahaṇ karī, ek asādhāraṇ gnāyakamātra ātmāno bhāv laī, tene shuddhanayanī draṣhṭithī sarva paradravyothī bhinna, sarva paryāyomān ekākār, hānivr̥uddhithī rahit, visheṣhothī rahit ane naimittik bhāvothī rahit jovāmān āve to sarva (pāñch) bhāvothī je anekaprakārapaṇun chhe te abhūtārtha chhe-asatyārtha chhe.
ahīn em jāṇavun ke vastunun svarūp anant dharmātmak chhe, te syādvādathī yathārtha siddha thāy chhe. ātmā paṇ anant dharmavāḷo chhe. tenā keṭalāk dharmo to svābhāvik chhe ane keṭalāk pudgalanā sanyogathī thāy chhe. je karmanā sanyogathī thāy chhe, temanāthī to ātmāne sansāranī pravr̥utti thāy chhe ane te sambandhī sukhaduḥkh ādi thāy chhe temane bhogave chhe. e, ā ātmāne anādi agnānathī paryāyabuddhi chhe; anādianant ek ātmānun gnān tene nathī, te batāvanār sarvagnanun āgam chhe. temān shuddhadravyārthik nayathī e batāvyun chhe ke ātmāno ek asādhāraṇ chaitanyabhāv chhe te akhaṇḍ chhe, nitya chhe, anādinidhan chhe. tene jāṇavāthī paryāyabuddhino pakṣhapāt maṭī jāy chhe. paradravyothī, temanā bhāvothī ane temanā nimittathī thatā potānā vibhāvothī potānā ātmāne bhinna jāṇī teno anubhav jīv kare tyāre paradravyanā bhāvorūp pariṇamato nathī; tethī karma bandhātān nathī. ane sansārathī nivr̥utti thaī jāy chhe. māṭe paryāyārthikarūp vyavahāranayane gauṇ karī abhūtārtha (asatyārtha) kahyo chhe ane shuddhanishchayanayane satyārtha kahī tenun ālamban dīdhun chhe. vastusvarūpanī prāpti thayā pachhī tenun paṇ ālamban rahetun nathī. ā kathanathī em na samajī levun ke shuddhanayane satyārtha kahyo tethī ashuddhanay sarvathā asatyārtha ja chhe. em mānavāthī vedāntamatavāḷā jeo sansārane sarvathā avastu māne chhe
PDF/HTML Page 229 of 4199
single page version
__________________________________________________________________ temano sarvathā ekānt pakṣha āvī jashe ane tethī mithyātva āvī jashe, e rīte e shuddhanayanun ālamban paṇ vedāntīonī jem mithyādraṣhṭipaṇun lāvashe. māṭe sarva nayonā kathañchit rīte satyārthapaṇānun shraddhān karavāthī ja samyagdraṣhṭi thaī shakāy chhe. ā rīte syādvādane samajī jinamatanun sevan karavun, mukhya-gauṇ kathan sāmbhaḷī sarvathā ekānt pakṣha na pakaḍavo. ā gāthāsūtranun vyākhyān karatān ṭīkākār āchārye paṇ kahyun chhe ke ātmā vyavahāranayanī draṣhṭimān je baddhaspr̥uṣhṭa ādi rūpe dekhāy chhe te e draṣhṭimān to satyārtha ja chhe parantu shuddhanayanī draṣhṭimān baddhaspr̥uṣhṭādipaṇun asatyārtha chhe. ā kathanamān ṭīkākār āchārye syādvād batāvyo chhe em jāṇavun.
vaḷī, ahīn em jāṇavun ke ā nay chhe te shrutagnān-pramāṇano ansh chhe; shrutagnān vastune parokṣha jaṇāve chhe; tethī ā nay paṇ parokṣha ja jaṇāve chhe. shuddhadravyārthikanayano viṣhayabhūt, baddhaspr̥uṣhṭa ādi pāñch bhāvothī rahit ātmā chaitanyashaktimātra chhe. te shakti to ātmāmān parokṣha chhe ja. vaḷī tenī vyakti karmasanyogathī mati-shrutādi gnānarūp chhe te kanthachit anubhavagochar hovāthī pratyakṣharūp paṇ kahevāy chhe, ane sampūrṇagnān je kevaḷagnān te joke chhadmasthane pratyakṣha nathī topaṇ ā shuddhanay ātmānā kevaḷagnānarūpane parokṣha jaṇāve chhe. jyān sudhī ā nayane jīv jāṇe nahi tyān sudhī ātmānā pūrṇa rūpanun gnān-shraddhān thatun nathī. tethī shrī gurue ā shuddhanayane pragaṭ karī upadesh karyo ke baddhaspr̥uṣhṭa ādi pāñch bhāvothī rahit pūrṇagnānaghanasvabhāv ātmāne jāṇī shraddhān karavun, paryāyabuddhi na rahevun. ahīn koī evo prashna kare ke-evo ātmā pratyakṣha to dekhāto nathī ane vinā dekhye shraddhān karavun te jūṭhun shraddhān chhe. teno uttaraḥ-dekhelānun ja shraddhān karavun e to nāstik mat chhe. jinamatamān to pratyakṣha ane parokṣha-banne pramāṇ mānavāmān āvyān chhe. temān āgamapramāṇ parokṣha chhe. teno bhed shuddhanay chhe. ā shuddhanayanī draṣhṭithī shuddha ātmānun shraddhān karavun, kevaḷ vyavahār-pratyakṣhano ja ekānt na karavo. ahīn, ā shuddhanayane mukhya karī kalasharūp kāvya kahe chheḥ- shlokārthaḥ– [जगत् तम् एव सम्यक्स्वभावम् अनुभवतु] jagatanā prāṇīo e samyak svabhāvano anubhav karo ke [यत्र] jyān [अमी बद्धस्पृष्टभावादयः] ā baddhaspr̥uṣhṭa
PDF/HTML Page 230 of 4199
single page version
जगदपगतमोहीभूय सम्यक्स्वभावम्।। ११।।
आत्मात्मानुभवैकगम्यमहिमा व्यक्तोऽयमास्ते ध्रुवं
__________________________________________________________________ ādi bhāvo [एत्य स्फुटम् उपरि तरन्तः अपि] spaṣhṭapaṇe te svabhāvanā upar tare chhe topaṇ [प्रतिठाम् न हि विदधति] (temān) pratiṣhṭhā pāmatā nathī, kāraṇ ke dravyasvabhāv to nitya chhe, ekarūp chhe ane ā bhāvo anitya chhe, anekarūp chhe; paryāyo dravyasvabhāvamān pravesh karatā nathī, upar ja rahe chhe. [समन्तात् द्योतमानं] ā shuddha svabhāv sarva avasthāomān prakāshamān chhe. [अपगतमोहीभूय] evā shuddha svabhāvano, moh rahit thaīne jagat anubhav karo; kāraṇ ke mohakarmanā udayathī utpanna mithyātvarūp agnān jyānsudhī rahe chhe tyān sudhī e anubhav yathārtha thato nathī.
bhāvārthaḥ– shuddhanayanā viṣhayarūp ātmāno anubhav karo em upadesh chhe. 11.
have, e ja arthanun kalasharūp kāvya pharīne kahe chhe jemān em kahe chhe ke āvo anubhav karye ātmadev pragaṭ pratibhāsamān thāy chheḥ-
shlokārthaḥ– [यदि] jo [कः अपि सुधीः] koī subuddhi (samyagdraṣhṭi) [भूतं भान्तम् अभूतम् एव बधिं] bhūt, vartamān ane bhāvi evā traṇe kāḷanān karmonā bandhane potānā ātmāthī [रभसात्] tatkāḷ-shīghra [निर्भिद्य] bhinna karīne tathā [मोहं] te karmanā udayanā nimittathī thayel mithyātva (agnān)ne [हठात्] potānā baḷathī (puruṣhārthathī) [व्याहत्य] rokīne athavā nāsh karīne [अन्तः] antaraṅgamān [किल अहो कलयति] abhyās kare-dekhe to [अयम् आत्मा] ā ātmā [आत्म– अनुभव–एक–गम्य–महिमा] potānā anubhavathī ja jaṇāvāyogya jeno pragaṭ mahimā chhe evo [व्यक्तः] vyakta (anubhavagochar), [ध्रुवं] nishchal, [शाश्वतः] shāshvat, [नित्यं कर्म–कलङ्क–पङ्क–विकलः] nitya karmakalaṅk-kardamathī rahit-[स्वयं देवः] evo pote stuti karavā yogya dev [आते] virājamān chhe.
PDF/HTML Page 231 of 4199
single page version
ज्ञानानुभूतिरियमेव किलेति बुद्ध्वा।
आत्मानमात्मनि निवेश्य सुनिष्प्रकम्प –
__________________________________________________________________
bhāvārthaḥ– shuddhanayanī draṣhṭithī jovāmān āve to sarva karmothī rahit chaitanyamātra dev avināshī ātmā antaraṅgamān pote virājī rahyo chhe. ā prāṇī-paryāyabuddhi bahirātmā-tene bahār ḍhūṇḍhe chhe te moṭun agnān chhe. 12.
have, shuddhanayanā viṣhayabhūt ātmānī anubhūti chhe te ja gnānanī anubhūti chhe em āgaḷanī gāthānī sūchanānā artharūp kāvya kahe chheḥ-
shlokārthaḥ– [इति] e rīte [या शुद्धनयात्मिका आत्म–अनुभूतिः] je pūrvakathit shuddhanayasvarūp ātmānī anubhūti chhe [इयम् एव किल ज्ञान–अनुभूतिः] te ja kharekhar gnānanī anubhūti chhe [इति बुद्ध्वा] em jāṇīne tathā [आत्मनि आत्मानम् सुनिष्प्रकम्पम् निवेश्य] ātmāmān ātmāne nishchaḷ sthāpīne, [नित्यम् समन्तात् एकः अवबोध–घनः अस्ति] ‘sadā sarva taraph ek gnānaghan ātmā chhe’ em dekhavun.
bhāvārthaḥ– pahelān samyagdarshanane pradhān karī kahyun hatun; have gnānane mukhya karī kahe chhe ke ā shuddhanayanā viṣhayasvarūp ātmānī anubhūti chhe te ja samyaggnān chhe. 13.
PDF/HTML Page 232 of 4199
single page version
have shuddhanayane gāthāsutrathī kahe chheḥ-
kevo jīv jāṇavāthī jīv jāṇyo kahevāy e vāt kare chhe. kharekhar bhagavān ātmā abaddha chhe, rāg ane karmanā sambandh vinānī chīj chhe. (gnānanī) paryāyamān rāganī sāthe nimitta naimittik sambandh e to vyavahār chhe, parantu rāgano karmanī sāthe je nimitta-naimittik sambandh e paṇ asadbhūt vyavahār chhe. ātmā abaddha kahetān rāg ane karmanā sambandh vinānī trikāḷī chīj chhe enī antardraṣhṭi karavī e samyagdarshan ane samyaggnān chhe. evā ātmāne jāṇe tyāre ātmāne jāṇyo em kharekhar kahevāmān āve chhe.
यः je nay आत्मानम् ātmāne अबद्धस्पृष्टम् bandharahit ane paranā sparsharahit, अनन्यकं anyapaṇā rahit, नियतम् chaḷāchaḷatā rahit, अविशेषम् visheṣh rahit, असंयुक्तम् anyanā sanyog rahit-evā pāñchabhāvarūp पश्यति dekhe chhe तं tene, he shiṣhya! tun शुद्धनयं shuddhanay विजानिहि jāṇ.
juo, nishchayanay-shuddhanay ātmāne abaddhaspr̥uṣhṭa jue chhe, bandharahit ane paranā sparsharahit jue chhe. abaddhaspr̥uṣhṭane abaddhaspr̥uṣhṭa svabhāv dekhato nathī. abaddhaspr̥uṣhṭa e to trikāḷī vastu chhe. evā trikāḷī vastu taraph nirmaḷ gnānanī paryāy jhūke chhe tyāre abaddhaspr̥uṣhṭano anubhav thāy chhe. ene shuddhopayog kahe chhe. trilokanāth jinendradevanun jinashāsan e shuddhopayog chhe. e shuddhopayog ātmāne abaddhaspr̥uṣhṭa eṭale bandharahit ane paranā sparsharahit, anyapaṇā rahit nām anerī naranārakādi gati rahit, chaḷāchaḷatā rahit kahetān vr̥uddhi-hāni rahit, visheṣh rahit eṭale guṇ-guṇīnā bhed rahit
PDF/HTML Page 233 of 4199
single page version
ane anyanā sanyog rahit eṭale karma ane karmanā nimitte je vikār, duḥkh thāy chhe enāthī rahit em pāñch bhāvothī rahit dekhe chhe. pāñch bhāvothī rahit em kahyun ne? eno artha ja em thayo ke evā pāñch bhāvo chhe. paṇ enāthī rahit je ātmāne dekhe chhe ene he shiṣhya! tun shuddhanay jāṇ. kundakundāchārya shiṣhyane ādesh karī kahe chhe ke ā abaddhaspr̥uṣhṭa ādi je pāñch bhāvo sahit je ekarūp shuddhavastu te shuddhanā anubhavane tun shuddhanay jāṇ. ā pāñch bhāvo samajāvavāmān kram paḍe chhe, anubhavamān kram nathī. vastunun svarūp arthāt jinashāsanano ātmā āvo kahevāmān āve chhe. * gāthā–14 ṭīkā uparanun pravachan *
nishchayathī ā gnāyakabhāvasvarūp ātmā abaddhaspr̥uṣhṭa chhe. abaddha kahetān rāg ane karmanā bandhathī rahit chhe. tathā aspr̥uṣhṭa kahetān je visrasā paramāṇuo (karma bandhāvāne yogya paramāṇuo je ek-kṣhetrāvagāhī chhe) tenā sparshathī rahit chhe. vaḷī te ananya chhe. anerī anerī je nar-nārakādi paryāyo tethī rahit chhe. vaḷī te niyat chhe. gnān ane bījā anant guṇonī paryāyomān hīnādhikapaṇun thāy chhe e aniyat chhe. enāthī rahit bhagavān ātmā niyat chhe. gnān, darshan, ānand ādi guṇonā je visheṣho-bhedo e dravya sāmānyamān nathī tethī avisheṣh chhe. tathā karmanā nimittathī je vikārī shubhāshubhabhāvo paryāyamān utpanna thāy chhe enāthī bhagavān ātmā asanyukta chhe, sambandh rahit chhe.
āvā abaddhaspr̥uṣhṭa, ananya, niyat, avisheṣh ane asanyukta ātmānī je anubhūti te shuddhanay chhe. joyun? ātmānī anubhūti te shuddhanay chhe. sāmānya, ek dhruv chaitanyasvarūpane anusarīne shānti ane ānandano je anubhav thayo e shuddhanay chhe. ek trikāḷīnun lakṣha karatān paryāyamān je dravya trikāḷī jaṇāyun te shuddhanay chhe. ane e anubhūti ātmā ja chhe. ātmānun pariṇām hovāthī anubhūti e ātmā ja chhe. ātmānā ānandanun vedan āvyun e ātmā ja chhe. shuddhanay kaho, ātmānubhūti kaho ke ātmā kaho e badhun ek ja chhe, judān nathī. abhedathī anubhūti ane anubhūtino viṣhay ātmā ek kahyān chhe. ā rīte ātmā ek ja prakāshamān chhe, rāgādi anātmā prakāshamān thatā nathī.
ek bāju gāthā 38 mān em kahyun ke kharekhar to paryāy vināno je trikāḷī ek gnāyakabhāv tene ātmā kahīe. ātmā ek trikāḷī gnāyakabhāv chhe em anek sthaḷe āve chhe. paṇ enī anubhūti gnānamān thaī tyāre khyālamān āvyun ke ātmā trikāḷī
PDF/HTML Page 234 of 4199
single page version
gnāyak chhe; ā anubhūtine shuddhanay kahyo chhe. gāthā 6 mān em kahyun ke-gnāyakabhāv chhe te shubhāshubhabhāvanā svabhāvarūpe thato nathī. shubhāshubhabhāv achetan chhe, ane gnāyak chhe te chetan-gnānarasarūp chhe, te kadīy achetanarūp thato nathī tethī te pramatta paṇ nathī ane apramatta paṇ nathī. pramatta-apramatta je sanyogajanit paryāyo chhe tethī gnāyak bhinna chhe. pahelā guṇasthānathī chhaṭhṭhā guṇasthān sudhī pramatta ane sātamāthī chaudamā guṇasthān sudhī apramatta guṇasthāno chhe. bannemānthī koī gnāyakamān nathī. ā dravyadraṣhṭino viṣhay chhe. paṇ ahīn to je gnānanī paryāyamān ātmānī-gnāyakanī anubhūti thaī ke ātmā āvo abaddhaspr̥uṣhṭa chhe tene shuddhanay kahyo chhe. ā anubhūti ātmā ja chhe. rāgādi te ātmā nathī. vaḷī gāthā 6 mān āve chhe ke-te ja (gnāyak) anyadravyonā bhāvothī bhinnapaṇe upāsavāmān āvato ‘shuddha’ kahevāy chhe. eṭale paradravyonun lakṣhachhoḍī ek nij gnāyakanun lakṣha karatān je shuddhatā pragaṭ thāy te shuddhatāmān ā ‘shuddha’ chhe evun bhān thāy chhe. evun bhān thayā vinā, jāṇyā vinā ‘shuddha’ chhe em kevī rīte kahevāy? trikāḷī shuddha chhe ene jāṇyā vinā trikāḷī shuddha kayānthī āvyo? ā trikāḷī shuddhane jāṇanārī je paryāy (gnānanī) tene shuddhanay kahe chhe. āsrav adhikāramān āve chhe ke shuddhanayanī pūrṇatā kevaḷagnān thatān thāy chhe. eṭale ke pūrṇa kevaḷagnān jyāre pragaṭ thāy tyāre shuddhanayano āshray karavāno raheto nathī te apekṣhāe shuddhanayanī pūrṇatā thaī gaī em kahevāmān āvyun chhe. tyāre ahīn to gnāyakane viṣhay karanārī paryāyane anubhūti athavā shuddhanay kahe chhe ane te ātmānā ja pariṇām chhe tethī anubhūti ātmā ja chhe em kahyun chhe. ek bāju kahe ke anubhūtinā pariṇām ātmāthī bhinna nathī ane vaḷī bīje ṭhekāṇe em kahe ke kevaḷagnānanī paryāy paṇ ātmāthī bhinna chhe, bahiḥtattva chhe. antaḥtattva ek ātmā gnāyak chhe. apekṣhā shun chhe te barābar jāṇavun joīe. kevaḷagnānane bahiḥtattva kahyun tyān to kevaḷagnān paryāy chhe ane tenā āshraye dharma thato nathī-paryāyamānthī navī paryāy na āve paṇ ek gnāyakabhāvanā āshraye ja dharma pragaṭ thāy chhe e vāt batāvī chhe. ahāhā...! shuddhanayano viṣhay to dravya ekalun ja chhe. paṇ dravyanun lakṣha karavāthī pariṇati shuddha pragaṭ thaī jāy chhe tyāre pramāṇagnān thaī jāy chhe. tyān koī prashna kare ke nishchayanay to ekalā trikāḷīne jāṇe chhe ane pramāṇ to trikāḷī ane paryāy bannene ek kāḷamān jāṇe chhe to shuddha koṇ? (pūjya koṇ?) nishchayanay ke pramāṇ? uttaraḥ
PDF/HTML Page 235 of 4199
single page version
nishchayanay. kemake pramāṇamān paryāyano niṣhedh āvato nathī. nishchayanayamān paryāyano niṣhedh āve chhe. tethī nishchayanay shuddha chhe. (pūjya chhe). (nishchayanay ekane ja viṣhay kare chhe ane ek chhe te ja shuddha chhe).
11 mī gāthāmān ‘भूदत्थो देसिदो दु सुद्धनओ’ em kahyun tyān je trikāḷī gnānānand ekarūp vastu ātmā tene satyārtha kahī shuddhanay kahyo. nay ane nayanā viṣhayano bhed tyān kāḍhī nākhīne trikāḷīne shuddhanay kahyo chhe. ahīn kahe chhe ke evī satyārtha abaddhaspr̥uṣhṭa trikāḷī je chīj tenī anubhūti te shuddhanay chhe. trikāḷī satyārtha vastumān jhūkīne ekāgra thatān je anubhūti thāy chhe e anubhūtimān trikāḷīno yathārtha nirṇay thāy chhe ane te shuddhanay chhe.
savikalpa nirṇay pratham hoy chhe. 13 mī gāthāmān āvyun ne ke agnānīnā (vedāntādinā) abhiprāyathī bhinna bhagavāne jevun vastutattva kahyun chhe tevun siddha karavā pratham nay, nikṣhep, pramāṇathī vikalpapūrvak nirṇay kare chhe paṇ e koī vāstavik nirṇay nathī. vastutattvano anubhav karīne nirṇay karavo ane e nirvikalpa anubhūtimān vastu ā gnāyak shuddha chhe evo bhās thaī javo ene yathārtha nirṇay ane shuddhanay kahe chhe.
vedānt kahe chhe evo shuddha ātmā chhe nahīn. ā to shuddha chhe evo paryāyamān anubhav thavo ene shuddha kahe chhe. vedānt to paryāyane mānato ja nathī. vedānt sāthe jainadharmane koī meḷ nathī.
vaḷī koī em kahe chhe ke kundakundāchāryadeve samayasārane vedāntanā ḍhāñchāmān ḍhāḷī dīdhun chhe. evā lokone kāī khabar ja nathī. vedānt e koī chīj chhe? vedāntamān dravya, guṇ, paryāy kyān chhe? bhāī! ā to sarvagnadev vītarāganī vāṇī chhe. āvī vāt bīje chhe ja kayān? ahāhā...! ātmā anant guṇano piṇḍ trikāḷī dhruv shuddha chhe ane evā shuddha enī anubhūti thavī e shuddhanayachhe. ā anubhūti e ātmā ja chhe. āvī vāt bīje kayāny nathī.
e anubhūti ātmā ja chhe. ene shuddhanay kaho, ātmā kaho e badhun ek ja chhe, alag nathī. ahīn alag nathī e ākhī chījanī apekṣhāe vāt chhe. nishchayathī anubhūti e to dravyanun pariṇām chhe, dravya nathī. e dravyathī bhinna chhe. parantu jevun dravya trikāḷ shuddha chhe tevī shuddhanī je anubhūti thaī te anubhūti ātmānī jātanī ja chhe tethī ātmā ja chhe em kahyun chhe. jem rāg bhinna chīj chhe tem anubhūti bhinna nathī tethī
PDF/HTML Page 236 of 4199
single page version
ātmā ja chhe. bhāī! ā to jinendrano mārga eṭale ātmāno mārga. ātmā jinasvarūp ja chhe. kahyun chhe ne ke- ‘jin sohī hai ātmā,
shiṣhye eṭalun to lakṣhamān līdhun ke abaddha-spr̥uṣhṭa evā bhūtārthane ātmā kahe chhe. tathā evā ātmānī anubhūtine dharma kahe chhe. have shiṣhya pūchhe ke evā ātmānī anubhūti kem thāy? evo ātmā to amārā dekhavāmān āvato nathī to anubhav kem thāy? amārī najaramān to baddhaspr̥uṣhṭatvādi bhāvo āve chhe to eno anubhav kem thāy? enun samādhānaḥ– shiṣhyanā prashnane samajīne guru samādhān kare chhe ke baddhaspr̥uṣhṭatvādi bhāvo abhūtārtha hovāthī anubhūti thaī shake chhe. baddhaspr̥uṣhṭatvādi bhāvo trikāḷ rahevāvāḷī chīj nathī, badalī jāy chhe, tethī abhūtārtha chhe. e kāraṇe enāthī bhinna anubhūti thaī shake chhe. karmano sambandh ane rāgādino sambandh je chhe e kāyam rahevāvāḷī chīj nathī, abhūtārtha chhe. māṭe bhūtārthano āshray karavāthī abhūtārthano nāsh thaī jāy chhe. prashnaḥ– je chhe ene abhūtārtha-asatyārtha kem kahyā? vartamān paryāy tarīke satya chhe, paṇ trikāḷ dhruvamān e nathī. tathā badalī jāy chhe tethī kāyam rahevāvāḷā nathī māṭe gauṇ karīne vyavahār kahīne asatyārtha kahyā chhe. bhūtārtha trikāḷī chīj bhagavān ātmāno āshray karatān e abhūtārtha chhe eṭale eno nāsh thaī jāy chhe. vyavahāre vyavahār chhe, parantu bhūtārthanun lakṣha thatān e chhūṭī jāy chhe e apekṣhāthī abhūtārtha kahevāmān āve chhe. baddhaspr̥uṣhṭatvādi bhāvo abhūtārtha hovāthī anubhūti thaī shake chhe e vātane have draṣhṭāntathī pragaṭ kare chheḥ- jevī rīte kamalinīnun patra jaḷamān ḍūbelun hoy teno jaḷathī sparshāvārūp avasthāthī anubhav karatān jaḷathī sparshāvāpaṇun bhūtārtha chhe-satyārtha chhe. avasthādraṣhṭithī joīe to pāṇīmān ḍūbelun kamalinīnun patra pāṇī sāthe vyavahārathī sambandhamān chhe e satya chhe. pāṇīnā sambandhamān kamalinīnun patra chhe ja nahīn em nathī. jaḷamān ḍūbelun chhe evī avasthāthī jotān jaḷ ane kamalinī-patrano sambandh bhūtārtha chhe, topaṇ jaḷathī jarāy nahi sparshāvāyogya evā kamalinī-patranā svabhāvanī samīp jaīne anubhav karatān jaḷathī sparshāvāpaṇun abhūtārtha chhe-asatyārtha chhe. kamalinīnā patranī rūmvāṭī ja evī sumvāḷī hoy chhe ke pāṇī tene aḍatun-sparshatun ja nathī. kamalinī-patranā svabhāvanī
PDF/HTML Page 237 of 4199
single page version
samīp jaīne eṭale ke enā svabhāvanun lakṣha karīne jovāmān āve to jaḷathī sparshāvāpaṇun jūṭhun chhe. kamalinīpatrane jaḷ sāthe bilakul sparsha nathī. pāṇīmān ḍūbelun bhale hoy, chhatān te kāḷe paṇ svabhāvathī ja kamalinīpatra pāṇīne sparshatun nathī. tethī jaḷanā sambandhanun lakṣha chhoḍī kamalinīpatranā svabhāvanun lakṣha karavāmān āve to tenun jaḷathī sparshāvāpaṇun abhūtārtha chhe, jūṭhun chhe.
āvo vītarāgano mārga chhe. darshanashuddhi vinā game teṭalān vrat, tap, niyam pāḷe, nagnadashā dhāraṇ kare topaṇ ātmānā dharmano kiñchit lābh thāy nahīn. sau pratham darshan-shuddhi pragaṭ karavī e mukhya chhe. e darshanashuddhi kem thāy e kamalinīnā draṣhṭāntathī samajāve chhe. avasthādraṣhṭithī juo to kamalinī-patra jaḷamān ḍūbelun chhe jaḷane sparshyun chhe. jaḷamān ḍūbelun chhe te kāḷe paṇ svabhāvane jotān eṭalun (eṭalo sambandh) paṇ nathī. ā draṣhṭānt thayun.
have siddhāntaḥ-evī rīte anādi kāḷathī bandhāyelā ātmāno, pudgalakarmathī bandhāvā-sparshāvārūp avasthāthī anubhav karatān baddha-spr̥uṣhṭapaṇun bhūtārtha chhe, satyārtha chhe. nimitta-naimittik sambandharūp avasthāthī gnān karavāmān āve to baddhaspr̥uṣhṭapaṇun satya chhe, paryāyathī nathī em nahīn. ātmānī vartamān paryāyamān rāgano ane karmano sambandh vyavahārathī chhe. bhagavān ātmāne anādi karmarūp avasthāthī juo to bhinna-bhinna avasthāo emān chhe. topaṇ pudgalathī jarāy nahi sparshāvāyogya evā ātmasvabhāvanī samīp jaīne anubhav karatān baddha-spr̥uṣhṭapaṇun abhūtārtha chhe-asatyārtha chhe. dravya-svabhāvanī draṣhṭithī joīe to ātmā pudgalathī kiñchitmātra sparshāyelo nathī. avasthādraṣhṭi chhoḍīne ātmānā ek trikāḷī svabhāvanun lakṣha karatān, paryāyanī ruchimān svabhāvathī dūr hato te svabhāvanī samīp thayo. e svabhāvanī samīp thaīne anubhav karatān baddha-spr̥uṣhṭapaṇun jūṭhun chhe. āmān dharma shun āvyo? to avasthādraṣhṭi chhoḍīne trikāḷī svabhāvanī draṣhṭi karī temān ekāgra thatān bhūtārthano anubhav thāy chhe ane te samyagdarshan chhe, dharma chhe.
ā dharma chhe, bhāī! bākī dayā pāḷo, vrat karo, upavās karo ityādi dhūḷey nathī. e to badho rāg chhe.
prashnaḥ – kriyākāṇḍathī gnānakāṇḍ thāy chhe ne? prachaṇḍ karmakāṇḍ vaḍe akhaṇḍ gnānakāṇḍ thāy chhe evun je shāstramān (pravachanasāramān) āve chhe e to nimittanun vyavahāranayanun kathan chhe.
PDF/HTML Page 238 of 4199
single page version
avasthādraṣhṭithī juo to karmano sambandh chhe anete jāṇavā lāyak chhe. sarvathā bandh chhe e mānyatā draṣhṭinī viparītatā chhe. paryāyamān sambandh chhe, parantu paryāyathī adhik evā trikāḷī dhruv gnāyakabhāv upar draṣhṭi detān paryāyadraṣhṭino sambandh asatyārtha thaī jāy chhe. (ek chokaḍīno anantānubandhīno abhāv thaī jāy chhe) thoḍo sambandh chhe eno paṇ trikāḷīmān to abhāv ja chhe. draṣhṭimān to ekasāthe abhāv thayo chhe, thoḍo sambandh paryāyamān chhe e pachhī vyavahārathī gauṇapaṇe jāṇavāmān āve chhe. samyagdarshan thatān anantānubandhī karmano abhāv thaī jāy chhe. bījā je karmano sambandh paryāyamān chhe te vastunā svabhāvanī draṣhṭithī jotān jūṭho chhe. vastu je trikāḷ nirāvaraṇ nirlep, gnān-gnān-gnānano puñj paḍī chhe enī draṣhṭi karatān paryāyabhāv gauṇ thaī asatyārtha thaī jāy chhe. dravyasvabhāv sāthe karmano sambandh kevo?
bhāī! ratnakaraṇḍashrāvakāchāramān svāmī samantabhadrāchārye em kahyun chhe ke vastunun gnān nyūnatā, adhikatā ane viparītatā rahit yathārtha hoy te satya chhe, te samyaggnān chhe ane te samyagdarshan sahit hoy chhe. khālī shāstranun bhaṇatar te samyaggnān nathī.
bhagavān ātmā pūrṇa, pūrṇasvarūpe andaramān chhe. atyāre ja chhe, hamaṇān ahīn andar paḍayo chhe. jem līṇḍīpīparamān 64 pahorī-64 paisā-16 ānā eṭale pūrṇa rūpiyo-pūrṇa tīkhāsh shaktirūpe chhe te vyaktarūpe pūrṇa pragaṭ thāy chhe. prāptanī prāpti thāy chhe. evī rīte bhagavān ātmā pūrṇasvarūp, mokṣhasvarūp chhe. shāstramān āve chhe ne ke ‘tun chho mokṣhasvarūp.’ evā trikāḷ svabhāv upar lakṣha detān vartamān avasthā gauṇ thaī jāy chhe-asatyārtha thaī jāy chhe. bhale thoḍī ashuddhatā hoy, paṇ te vastumān nathī.
bījo bolaḥ– vaḷī jem māṭīne kamaṇḍaḷ, ghaḍo, jhārī, rāmapātra ādi paryāyothī anubhav karatān anya-anyapaṇun bhūtārtha chhe-satyārtha chhe. māṭīne avasthādraṣhṭithī juo to bhinna bhinna ākāro jemake pyālā, vāṭakā, ādi satya chhe. māṭīne bhinna bhinna paryāyathī jovī e ashuddhanay, vyavahāranay chhe. e malinapaṇun chhe. pravachanasāramān 47 nayanā adhikāramān āve chhe ke māṭīne paryāyathī jovī e ashuddhanay chhe. parantu sarvataḥ askhalit ek māṭīnā svabhāvanī samīp jaīne anubhav karatān anyapaṇun abhūtārtha chhe. ekalī māṭī, māṭī, māṭī jotān bhinna bhinna avasthāo emān nathī, abhūtārtha chhe-eṭale emān dekhātī nathī. ā draṣhṭānt chhe.
siddhāntaḥ–evī rīte nar-nārakādi paryāyathī anubhavatān-ā nārakī chhe, ā manuṣhya chhe, ā dev chhe, ā ekendriy chhe, ā pañchendriy chhe, ityādi avasthāthī
PDF/HTML Page 239 of 4199
single page version
vartamānamān jotān anya-anya gatirūp avasthāo chhe. andaramān ātmānī manuṣhyapaṇānī, nārakīpaṇānī ādi yogyatārūp paryāy chhe. bahāramān manuṣhya ke nārakīno deh dekhāy chhe enī vāt nathī. e to jaḍ māṭī chhe, e kāī manuṣhyādi paryāy nathī. vartamān avasthāthī jovāmān āve to gati ādinā bhinna-bhinna- anya-anya bhāv satyārtha chhe paṇ emān akhaṇḍ ātmā na āvyo. khaṇḍ-ansh-paryāy āvī. tethī te vyavahāranay chhe.
vyavahāranayathī narak, manuṣhya, dev, tiryañchapaṇun ityādi paryāyamān chhe, topaṇ sarvataḥ askhalit eṭale sarva paryāyabhedomān jarāy bhedapaṇe nahi thavārūp evā chaitanyākār ātmasvabhāvane jotān narak, manuṣhya ke pañchendriyādinī je yogyatāo paryāyamān chhe te sarva yogyatāo abhūtārtha chhe. te anya-anya paryāyothī gnāyakabhāv bhedarūp thato nathī. paryāyamān trikāḷī āvato ja nathī.
māṭīnān vāsaṇ kahevān e vyavahār chhe. māṭī māṭīrūp chhe e nishchay chhe. ekarūp māṭī, māṭīne juo to e bhedarūp avasthāne sparshatī nathī. bhagavān ātmāne karmanā sambandhamān nārakī, pashu, ekendriyādi bhinna-bhinna gati chhe e vyavahār chhe. avasthānī draṣhṭithī jotān e satya chhe, topaṇ chaitanyākār ek dhruv gnāyakabhāvanī draṣhṭi karatān e paryāyabhedo kāī nathī. trikāḷībhāv bhedone sparshato nathī. ekarūp svabhāvamān bhedo kāī nathī.
bhāī! ā to vītarāg mārga! anantakāḷamān anantavār dravyaliṅgī nagna digambar muni thaīne navamī graiveyak gayo paṇ ātmagnān vinā leshapaṇ sukh pāmyo nahīn. ahīn kahe chhe bhagavān ātmā-gnāyakabhāv-ek chaitanyarasasvabhāv kadīy bhedarūp thayo ja nathī. jem sūryano prakāsh andhakārarūpe thato nathī tem bhagavān gnān- prakāshapuñj kadīy puṇya-pāp je andhakār ane achetanarūp chhe te rūpe thato nathī. ethī visheṣh vāt ahīn kahe chhe ke gnāyak-gnāyak-gnāyak ek chaitanyākār svarūp ātmā gati ādi koī paryāyothī kiñchitmātra bhedarūp thato nathī.
ahīn em kahe chhe ke trilokīnāth bhagavān sat vastu e mājhā (maryādā-had) na mūke. e bhedamān ke paryāyamān āve nahīn. anādinī ek samayanī paryāy upar draṣhṭi chhe tyānsudhī ātmabhagavān dūr chhe. paryāyadraṣhṭi chhoḍī trikāḷīmān jue to ātmasvabhāv samīp thaī jāy ane tyāre paryāyabhed asatyārtha thaī jāy chhe. abhedanī draṣhṭimān bhed dekhāto nathī enun nām samyagdarshan chhe. aho! ā pañcham ārāmān bhagavān kundakundāchāryadeve tīrthaṅkar jevān ane amr̥utachandrāchāryadeve gaṇadhar jevān kām karyān chhe.
PDF/HTML Page 240 of 4199
single page version
jevī rīte svachetananī apekṣhāe bījā chetan ane jaḍ asat chhe. bhale e pot-potānī apekṣhāe sat hoy. ā ātmānī apekṣhāe arihant ane siddha paramātmā paṇ anātmā (ā ātmā nahi) chhe. evī rīte andaramān trikāḷīnī apekṣhāe paryāy asat chhe. paryāyanī apekṣhāe paryāy sat chhe.
ahīn koī em kahe ke-to pachhī paryāyanī apekṣhāe dravya asat-em kharun ke nahīn? paryāyanī apekṣhāe dravya abhūtārtha ane dravyanī apekṣhāe paryāy abhūtārtha e to jāṇavānī apekṣhāe vāt chhe. āshray karavānī apekṣhāe to dravya ja ek trikāḷ sat rahe chhe ane e ja bhūtārtha chhe. āshray karavā māṭe kadīy paryāy sat ane bhūtārtha hoy nahīn.
ahīn ‘paryāyathī anubhav karatān’ em jyān āve tyān ‘anubhav karatān’ eṭale ‘gnān karatān’ ane ‘dravyano anubhav karatān’ em āve tyān ‘dravyano āshray karīne’ em artha chhe. dravyasvabhāv sarvataḥ askhalit chhe. trikāḷī gnāyakabhāv abhed ekarūp vastu kadīy anekarūpamān jato nathī, paryāyane sparshato nathī. dravya paryāyane āliṅgan karatun nathī. pravachanasār 172 gāthānī ṭīkāmān aliṅgagrahaṇanā 19mā bolamān āve chhe ke liṅg nām paryāyane dravya sparshatun nathī; kemake sparsha kare to ek thaī jāy. trikāḷīnī apekṣhā anerī anerī gati abhūtārtha chhe, enī hayātī ja nathī. prashnaḥ– ekānt thaī jāy chhe ne? uttaraḥ– trikāḷīnun gnān samyak ekānt chhe.
prashnaḥ– shun ekānt paṇ samyak hoy?
uttaraḥ– hā, ‘ek’ chaitanyasvabhāv samyak ekānt chhe. samyak ekānt vinā
bhāī! ā to sarvagna parameshvaranī divyadhvanimān kahelo mārga chhe. lokone sāmbhaḷavā na maḷe eṭale shun thāy? bichārā kriyākāṇḍamān rachyāpachyā rahe ane em ne em kāḷ pūro thaī jāy. vaḷī mahimā paṇ eno kare ke āne ā tyāg chhe ane āne te tyāg chhe. paṇ are! draṣhṭimān ākhā ātmāno tyāg thaī jāy chhe enī khabar na maḷe. trījo bolaḥ– jem samudrano, vr̥uddhi-hānirūp avasthāthī anubhav karatān aniyatapaṇun (anishchitapaṇun) bhūtārtha chhe, satyārtha chhe. paryāyathī jovāmān āve to bharatī ane