Pravachan Ratnakar-Gujarati (simplified iso15919 transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 11 of 210

 

PDF/HTML Page 201 of 4199
single page version

sāmbhaḷ‌yun nathī. ā chhe to gharanī vāt, paṇ eṇe paragharanī ja ājasudhī māṇḍī chhe. sansāranī vātomān jāṇe ḍāhyāno (chaturano) dīkaro! paṇ arere! khed chhe ke tun koṇ chhun ane kevaḍo chhun enī khabar nathī.

have kahe chhe- ā navatattvanī je bhedarūp dashāo temanāmān ekapaṇun pragaṭ karanār bhūtārthanayathī ekapaṇun prāpta karīne shuddhanayapaṇe sthapāyelā ātmānī anubhūti -ke jenun lakṣhaṇ ātmakhyāti chhe-tenī prāpti hoy chhe. lyo, juo. navatattvarūp bhedonā vikalpamān rāganī āḍamān je trikāḷī ekarūp ātmajyoti ḍhaṅkāelī chhe tene bhūtārthanay vaḍe ekapaṇe pragaṭ karavāmān āvatān, temān ekamān draṣhṭi karīne ātmaprasiddhi jenun lakṣhaṇ chhe te ātmānubhūti pragaṭ thaī jāy chhe. navatattvamān ātmā prasiddha na hato, dravya je gnāyak shāshvat chaitanyamūrti chhe ane paryāy sahit jotān prasiddha nahoto thato te ekarūp chaitanyane jotān chaitanyano prakāsh ātmakhyāti prasiddha thāy chhe; prāpta thāy chhe.

navanā bhedane jotān nav bhed chhe kharā. (pahelān kahevāī gayun ke tīrthanī pravr̥utti arthe te bhedo vyavahārathī kahelā chhe) paṇ e āshray karavā lāyak nathī, kemake navatattvanā bhedanā gnānamān rokāvāthī rāganī utpattinī prasiddhi thāy chhe, anātmānī prasiddhi thāy chhe. parantu ā nav bhedomān bhūtārthanay ekapaṇun pragaṭ kare chhe, ekalā gnāyakabhāvane dekhāḍe chhe. ā ek trikāḷī gnāyakabhāvanī sanmukh thaīne jāṇavāthī ekapaṇun prāpta thāy chhe, ānandanī anubhūti dvārā ātmā prasiddha thāy chhe. (tethī bhūtārthanayathī navatattvane jāṇavāthī samyagdarshan ja chhe e niyam kahyo chhe.)

have navatattva upasthit kem thayān te kahe chhe. tyān vikārī thavā yogya ane vikār karanār-e banne puṇya chhe, tem ja e banne pāp chhe. vikārī thavā yogya eṭale jīvanī paryāyamān vikār thavā yogya chhe. paryāyamān vikār thavā yogya jīvanī dashā chhe. ane vikār karanār eṭale ahīn karma je nimitta chhe ene vikār karanār chhe em kahyun chhe. vikār thavā yogya paryāy to potānā upādānathī thaī chhe, upādānapaṇe karanār pote chhe; emān karmanun nimitta chhe. vikārī thavā yogya em kahīne jīvanī paryāyanī lāyakāt batāvī chhe, dravyasvabhāv to evo nathī vartamān paryāy te vikār thavā yogya ane emān karma nimitta te vikār karanār e banne puṇya chhe. vikārī thavā yogya chhe te bhāvapuṇya ane karmanun je nimitta chhe te dravya-puṇya-em banne puṇya chhe. e ja pramāṇe vikārī thavā yogya je jīvanī paryāy te bhāvapāp ane karmanun je nimitta te dravyapāp-em banne pāp chhe. dravyapāpae, bhāvapāp thavāmān nimitta chhe. vastusvabhāv pote puṇya-pāpane karanār nathī. shubhabhāv


PDF/HTML Page 202 of 4199
single page version

thavā lāyak jīv (paryāy) ane eno karanār karmano uday te ajīv chhe tene dravyapuṇya kahīe. evī rīte hinsā jūṭh, chorī ādi bhāvapāp thavā lāyak to jīv chhe, paryāyamān evī lāyakāt chhe ane karmanun je nimitta chhe tene dravyapāp kahīe.

mohakarmano je uday chhe e to pāp ja chhe. ghātīkarmano uday je chhe eto ekalo pāparūp ja chhe. chhatān ahīn puṇyabhāvapaṇe pariṇamyo chhe tene bhāvapuṇya jīv kahyo ane karmano uday (ghātīkarmano) je ajīv chhe tene dravya-puṇya kahyo. shātāno uday chhe e puṇyabhāvamān nimitta na thāy. e to aghātī chhe. eno uday to sanyog āpe. (aghātī karma sanyogamān nimitta thāy, puṇya-pāpamān nimitta na thāy) paṇ ghātīkarmano uday je chhe ene ahīn bhāvapuṇyanī apekṣhāe dravyapuṇya kahyo chhe. ghātīkarmano uday mand hoy ke tīvra, e chhe to pāp ja. karmano uday bhale tīvra hoy, ahīn rāganī mandatārūp puṇyabhāv kare to karmanā udayane dravya-puṇya (mand uday) kahevāy chhe. karmano uday mand chhe māṭe ahīn shubhabhāv thayo em nathī. ahīn em nathī līdhun ke shubhabhāvano uday hoy to dravya-puṇya. jīvanā puṇyabhāvane je nimitta chhe ene dravya-puṇya kahyun chhe. jīv potānā shubhabhāvane lāyak chhe te jīv-puṇya-bhāvapuṇya ane emān je karma nimitta chhe te dravya-puṇya, ajīv-puṇya kahyun chhe. (ajīv puṇya jīvanā puṇyabhāvamān nimitta chhe, te puṇyabhāv karāvatun nathī.)

chāhe ekendriyamān ho ke pañchendriyanī paryāyamān bhagavān ātmā je dravyasvabhāv chhe e to ekalo shuddha trikāḷ chhe. ane e gnāyak ja upādey chhe. have ahīn kahe chhe ke dravya trikāḷ shuddha hovā chhatān enī paryāyamān puṇya, pāp, āsrav ane bandh evo be bhāg ūbhā kem thāy chhe? vastu ek ane nav bhed je hey chhe te ūbhā kem thāy chhe?

ātmavastu dravyasvabhāvathī shuddha chaitanyarūp ānandaghan chhe. te ekane nav na hoī shake. paṇ jene e draṣhṭimān āvyo nathī, anubhavamān āvyo nathī ene paryāyamān vikār chhe. paryāyamān bījāno saṅg-sambandh thavāthī tene nav ūbhā thāy chhe. dravyamān to koī evī shakti (guṇ) nathī je vikār kare. jo guṇ evo hoy to vikār ṭaḷe nahīn. tyāre koī kahe ke paryāyamān vikār thāy chhe ne? samādhān em chhe ke paryāyabuddhivāḷāne paryāyanī yogyatāthī thāy chhe, dravyabuddhivāḷāne nahīn. dravyabuddhivāḷāne eno niṣhedh thaī gayo chhe, eto gnātā thaī gayo chhe. bāpu! jarā dhīrajathī samajavun joīe; ā to sarvagna vītarāg parameshvarano alaukik mārga chhe. eno vyavahār paṇ alaukik rīte chhe. atyāre ā vyavahār siddha karyo chhe. vyavahāranayathī e (navatattvo) bhūtārtha chhe, paṇ e āshray karavā lāyak nathī; kemake enā āshraye samakit thatun nathī.


PDF/HTML Page 203 of 4199
single page version

have kahe chhe-āsrav thavā yogya ane āsrav karanār-e banne āsrav chhe. puṇya-pāpanā bhāvapaṇe thavā lāyak jīvanī paryāy e bhāv-āsrav ane temān karmanun je nimitta te dravya-āsrav. e dravya-āsravane ahīn karanār kahyo chhe. navān karma āve te dravya-āsrav e vāt ahīn nathī. ā to pūrvanān jūnān karma je nimitta thāy tene dravya-āsrav kahyo chhe. e banne āsrav chhe-ek bhāv-āsrav ane bījo dravya- āsrav. samvar thavā yogya samvārya e jīvanī paryāy chhe. te bhāv-samvar chhe. samvar karanār samvārak e nimitta chhe. samvaranī sāme jeṭalo karmano uday nathī (abhāvarūp chhe) ene dravya-samvar kahe chhe. e banne samvar chhe-ek bhāv-samvar ane bījo dravya- samvar. nirjaravā yogya ane nirjarā karanār-banne nirjarā chhe. nirjaravā yogya ashuddhatā ane thavā yogya shuddhatā e jīvanī paryāy chhe. e bhāv-nirjarā chhe. nirjarā karanār(dravya-karmanun kharī javun) e nimitta chhe-e dravya-nirjarā chhe. e banne nirjarā chhe. bandhāvā yogya ane bandhan karanār-e banne bandh chhe. bandhāvā yogya jīv (paryāy) chhe. rāgadveṣh, mithyātva, viṣhayavāsanā-emān aṭakavā yogya, bandhāvā yogya lāyakāt jīvanī paryāyanī chhe, te bhāvabandh chhe. sāme pūrvakarmanun nimitta chhe e bandhan karanār chhe. navo bandh thāy enī vāt ahīn nathī. ā to pūrva karma je nimitta thāy chhe ene ahīn dravyabandh kahyo chhe. bhagavān ātmā to abaddha-spr̥uṣhṭa chhe, paṇ enī paryāyamān bandhayogya lāyakāt chhe te (jīv) bhāvabandh chhe ane bandhan karanār karma- nimitta chhe te dravyabandh chhe. ām e banne bandh chhe. mokṣha thavā yogya ane mokṣha karanār-e banne mokṣha chhe. mokṣha thavā yogya jīvanī paryāy chhe. jīvanī paryāyamān mokṣha thavānī lāyakāt chhe. trikāḷī chīj chhe e to mokṣhasvarūp ja chhe. mokṣha thavā yogya jīvanī paryāy te bhāvamokṣha chhe. ane sarva karmanā abhāvarūp nimitta te mokṣha karanār dravya-mokṣha chhe. ām e banne mokṣha chhe. have kahe chhe- ekane ja potānī meḷe eṭale ke potānī ekapaṇānī apekṣhāe puṇya, pāp, āsrav, samvar, nirjarā, bandh ane mokṣhanī utpatti banatī nathī. nimitta- naimittik sambandhanī apekṣhā vinā ekane nav sābit thatā nathī. ekane paryāyamān bījānun nimitta chhe. enāthī ā nav bhedo ūbhā thāy chhe. te bannemān ek jīv ane bījun ajīv chhe. have bāhya (sthūl) draṣhṭithī joīe toḥ- jīv-pudgalanā anādi bandhaparyāyanī samīp jaīne eṭale ke paryāyadraṣhṭi karīne ā yogyatā ane ā nimitta e bene ekapaṇe


PDF/HTML Page 204 of 4199
single page version

anubhav karatān ā navatattvo sāchān chhe. paryāyabuddhithī jotān bhūtārtha chhe. vyavahāranaye navatattvo chhe; paṇ e samyagdarshanano viṣhay nathī. vedānt kahe chhe paryāy nathī, to em nathī. navanā bhedanī paryāy chhe. vyavahāranaye, paryāyabuddhi karīne enī sanmukh joī ekapaṇe anubhav karatān navatattvo bhūtārtha chhe, rāganī paryāy ane nimittanī paryāy bannene ekapaṇe anubhavatān navatattvanā bhedo satyārtha chhe.

ane ek jīvadravyanā svabhāvanī samīp jaīne eṭale ke ek gnāyakamātra dravyasvabhāvano āshray laīne arthāt te ekane ekapaṇe anubhav karatān te navatattvo abhūtārtha chhe, jīvanā ekākār svarūpamān e navatattvo nathī. ekarūp abhed gnāyakabhāv, ekākār sachchidānandasvabhāvamān anek prakāranā bhedo nathī. aho! ā to shabde shabda mantra chhe. ā dharma kem thāy enī vāt chāle chhe. ā vyavahāranaye nav chhe enun tātparya shun? ke e navanun lakṣha chhoḍīne ek svabhāvanun lakṣha karavun e tātparya chhe. e navanā lakṣhe dharma na thāy, paṇ rāg ane adharma thāy ane akhaṇḍ ek trikāḷī gnāyakanā āshraye arthāt te ekane ekapaṇe anubhavatān samyagdarshan thāy, dharma thāy.

bhagavān ātmā, ekalo chaitanya je paryāyanī āḍamān, navatattvanī āḍamān dūr hato te ekagnāyak bhāvanī samīp jaīne te ekane ekapaṇe anubhavatān temān navabhedo jaṇātā nathī tethī te nav abhūtārtha chhe. tethī ā navatattvomān bhūtārthanayathī jotān ek jīv ja prakāshamān chhe, ek gnāyakabhāv ja prakāshamān chhe.

evī rīte antardraṣhṭithī joīe toḥ- gnāyakabhāv jīv chhe ane jīvanā vikārano hetu ajīv chhe. vikār eṭale visheṣh kārya- jīvanī paryāy. ahīn vikār eṭale doṣh em artha nathī, paṇ visheṣh kārya em samajavun. vaḷī puṇya, pāp, āsrav, samvar, nirjarā, bandh ane mokṣha -e jemanān lakṣhaṇ chhe evā to kevaḷ jīvanā vikāro chhe, jīvanī paryāyo chhe. ane puṇya, pāp, āsrav, samvar, nirjarā, bandh ane mokṣha-e vikārahetuo kevaḷ ajīv chhe. āvā ā navatattvo eṭale jīvanā vikāro jenā ajīv-hetuo, chhe e navatattvo, jīvadravyanā svabhāvane chhoḍīne, pote ane par jemanān kāraṇ chhe-pote upādān kāraṇ ane par nimitta kāraṇ chhe-evā ek dravyanā paryāyopaṇe anubhav karavāmān āvatān bhūtārtha chhe. paryāyo paryāyaapekṣhāe chhe. vyavahāranay chhe. vyavahāranayano viṣhay paryāyo chhe. e jāṇavā lāyak chhe, paṇ āshray karavā yogya nathī.

jīvadravyano svabhāv sarvakāḷe askhalit chhe. paryāy chhe e to badalato - palaṭato pravāh chhe. trikāḷī gnāyak chaitanya chhe e to trikāḷ dhruv, dhruv, dhruv askhalit jemān


PDF/HTML Page 205 of 4199
single page version

vadhaghaṭ nathī, ochhun-adhik nathī evo ekarūp chhe. paryāy chhe e to bhinnabhinna yogyatāthī thāy chhe, svabhāv ekasadrash, nitya, dhruv rahe chhe. āvā chitsāmānya abhed ekarūp svabhāvanī samīp jaīne anubhav karavāmān āvatān te navatattvo abhūtārtha chhe, jūṭhā chhe. vyavahāranaye nav sāchā chhe, paṇ svabhāvanā anubhavanī draṣhṭimān nave asatyārtha chhe. āvo samyak anekāntamārga chhe, bhāī. ek apekṣhāe vyavahāranayathī navatattvo sāchān kahyān, to ek apekṣhāe trikāḷ dhruv dravyanī draṣhṭimān te jaṇātān nathī, anubhavātān nathī tethī asatyārtha jūṭhān kahyān. jyān je apekṣhā hoy tyān te apekṣhā barābar jāṇavī joīe.

tethī ā navatattvomān bhūtārthanayathī ek jīv ja prakāshamān chhe. navatattvomān satdraṣhṭithī-dravyadraṣhṭithī jotān gnāyak, gnāyak, gnāyak, ek jīv ja prakāshamān chhe. em te ekapaṇe prakāshato shuddhanayapaṇe anubhavāy chhe. e ekapaṇāno anubhav thatān ātmā trikāḷ ‘shuddha’ āvo chhe em ātma-prasiddhi thāy chhe. tyāre je ā anubhūti thaī te ātmakhyāti ja chhe ane ātmakhyāti te samyagdarshan ja chhe. ā rīte sarva kathan nirdoṣh ja chhe, bādhā rahit chhe. ahāhā! ā ekarūp chaitanyaghanasvabhāvanī anubhūti te ātmakhyāti ātmānī oḷakhāṇ, ane ātmakhyāti te samyagdarshan ja chhe.

* gāthā –13ḥ bhāvārtha uparanun pravachan *

navatattvomān, shuddhanayathī joīe to, jīv ja ek chaitanya-chamatkāramātra prakāsharūp pragaṭ thaī rahyo chhe. ahāhā! paryāyamān navatattvonā bhedarūp pariṇaman hovā chhatān, jemān vastunī sthiti prakāshamān chhe evā shuddhanayathī jotān ekalo gnāyak, gnāyak, gnāyak, shuddha pratyakṣha chhe, navatattvo kāī judān judān dekhātān nathī.

jyān sudhī ā rīte eṭale shuddhanayanī draṣhṭi vaḍe jīvatattvanun jāṇapaṇun nathī tyān sudhī te vyavahāradraṣhṭi chhe. mātra paryāyane, bhedane ja māne e bhedadraṣhṭi-vyavahāradraṣhṭi chhe. te ā jīv chhe, paryāy chhe, āsrav chhe, puṇya chhe ītyādi judān judān navatattvane ja māne chhe tethī mithyādraṣhṭi chhe. jīv-pudgalanā bandharūp avasthādraṣhṭithī jotān ā padārtho judā judā dekhāy chhe. arthāt paryāyadraṣhṭithī jotān ā jīv chhe, puṇya chhe, pāp chhe em bhinna bhinna dekhāy chhe. paṇ jyāre shuddhanayathī jīv-pudgalanun nijasvarūp-eṭale ke ek gnāyak ātmānun shuddha svarūp ane ekalā pudgalanun bhinna svarūp-em nijasvarūp bhinna bhinna jovāmān āve tyāre e puṇya, pāp ādi navatattva kāī vastu nathī; kemake ekalo gnāyakabhāv bhinna ane pudgal paṇ bhinna em jotān e nav tyān dekhātā nathī.


PDF/HTML Page 206 of 4199
single page version

gnāyakabhāv draṣhṭimān āvatān nimittanun lakṣha chhūṭī gayun, ane nimittathī thatā bhāvonun paṇ lakṣha chhūṭī gayun. eṭale ekalo gnāyakabhāv najaramān āvatān navabhed badhā jūṭhā chhe. antaramān bhagavān gnāyakabhāv dhruv chaitanyaghanane jotān nimitta-naimittikabhāv rahetā nathī, kāraṇ ke ā bāju antaramān jotān nimitta rahetun nathī. (nimittanun lakṣha chhūṭī jāy chhe) ane nimittanī apekṣhāvāḷā bhāv paṇ thatā nathī. vastu vastumān rahī jāy chhe. puṇya, pāp, āsrav, bandh e jīvanī paryāyamān thatā naimittik bhāv chhe, emān nimitta-karmanā sadbhāvanī apekṣhā āve chhe. ane samvar, nirjarā ane mokṣha e naimittikabhāvamān nimittakarmanā abhāvanī apekṣhā āve chhe. have sahaj ātmasvarūp pūrṇānandano nāth je bhagavān ātmā ene jotān ā navabhed dekhātā nathī, rahetā nathī, eṭale nimitta-naimittikabhāv maṭī jāy chhe. tyāre jīv-pudgal judān judān hovāthī bījī koī vastu siddha thaī shakatī nathī. pudgal pudgalarūpe ane gnāyak gnāyakarūpe bhinna bhinna thaī jāy chhe.

navane jonārī bhedadraṣhṭi eto anādinī mithyādraṣhṭi chhe. paryāyanā bhedanī ruchimān to ākhun dravya ḍhaṅkāī gayun chhe. have bhed parathī najar haṭhāvī, ek trikāḷī gnāyakabhāvane jotān jīv-pudgalanā sambandhe je bhedavāḷī paryāy hatī e rahetī nathī, kemake gnāyak dhruv chaitanyaprakāshanī draṣhṭi karatān nimitta-naimittikabhāvano abhāv thaī jāy chhe. ekalā gnāyakane jotān chaitanyasvarūp je rāganī ruchimān ḍhaṅkāī gayun hatun te pragaṭ thāy chhe. enun nām samyagdarshan chhe. navamānthī ekalo jāṇak, jāṇak, jāṇak- evā dhruv svabhāvane bhinna tāravī anubhavavo e samyagdarshan chhe. ā sivāy lākho karoḍo rūpiyā kharche ane mandiro banāve, devashāstragurune bahārathī māne ke navatattvane bhedarūp māne-e badhun thothethothān chhe, samyagdarshan nathī.

kaḷashaṭīkāmān to tyān sudhī kahyun chhe ke-‘navatattvarūp vastuno anubhav mithyātva chhe.’ navatattvarūpe to ātmā anādithī pariṇamyo chhe. anādithī mithyādraṣhṭi jīvane samvar, nirjarā, mokṣha sāchān nathī. apekṣhit samvar, nirjarā, mokṣha kahyā chhe. mithyātvamān paṇ amuk prakr̥itio bandhātī nathī e apekṣhāe abandh gaṇyo chhe. tathā jeṭale anshe āsrav ādinī bījī prakr̥itio āvatī nathī e apekṣhāe samvar gaṇyo chhe. samvar eṭale sācho samvar em nahīn.

āvā navatattvarūp vastune anubhavatān mithyātva chhe; māṭe shuddhanayathī jīvane jāṇavāthī ja samyagdarshananī prāpti chhe. lyo, ā ekānt kahyun. e samyak ekānt chhe, samyak ekānt. antaramān ḍhaḷe chhe tyāre ene anekāntanun sāchun gnān thāy chhe. navatattvomānthī ek gnāyak


PDF/HTML Page 207 of 4199
single page version

tattvane bhinna tāravī anubhave tyāre navanun gnān yathārtha thayun kahevāy. paryāyathī bhedarūp vastune jāṇe to anekānt thāy em nathī. paryāy chhe, navanā bhed chhe-e vāt to barābar chhe, parantu eno āshray levo, ene jāṇavā, mānavā eto mithyādarshan chhe. shrīmade kahyun chhe ke -‘anekānt paṇ samyak ekānt evā nijapadanī prāpti sivāy anya hetue upakārī nathī.’

ekendriyathī māṇḍī pañchendriy sudhīnī badhī paryāyomān paṇ vastu-dravya to gnāyakapaṇe ja chhe. shun e dravya kāī ekendriyanī paryāyapaṇe thayun chhe? em e dravya shun āsravanī paryāyapaṇe thayun chhe? em bandhabhāvapaṇe dravya thayun chhe? ahāhā...! e to gnāyak, gnāyak, gnāyakarūpe ja anādi ekarūp rahyun chhe. ekendriy, be īndriy, pañchendriy e kāī vāstavik jīv nathī; andar je gnāyakabhāv chhe te jīv chhe.

jyān sudhī judā judā nav padārtho jāṇe,ā puṇya, ā pāp, ā samvar, ā nirjarā, em vastune bhedarūp jāṇe; paṇ shuddhanayathī ātmāne jāṇe nahīn tyānsudhī paryāyabuddhi chhe, dravyabuddhi nathī. ek shuddhanayathī ātmavastune jāṇyā vinā kadī samyagdarshan thāy nahīn.

shuddhanayathī jīvane jāṇavāthī ja samakit chhe, anyathā nahīn. paryāyathī vastune jue to samyagdarshan thāy nahīn. dravya sāthe paryāyane bheḷavīne jue to paṇ samakit thaī shake nahīn. dravyadraṣhṭithī jyānsudhī ātmāne dekhe nahīn tyānsudhī paryāyabuddhi chhe. niyamasāranī gāthā pa nī ṭīkāmān āve chhe ke -antaḥtattvarūp paramātmatattva ane bahiḥtattvano koī ansh bheḷavīne shraddhā karavī e vyavahār samakit chhe. antaḥtattva eṭale pūrṇasvarūp shuddha jīv vastu ane bahiḥtattva eṭale puṇya, pāp, āsrav, samvar, nirjarā, bandh ane mokṣha e be bhedovāḷā tattvo-enī shraddhā e vyavahār samakit chhe. vyavahār samakit eṭale ja rāg, vikalpa. vyavahār samakit e rāganī paryāy chhe, shuddha samakit chhe ja nahīn. e to āropathī (samakit) chhe nishchay vītarāgī paryāy te nishchay samakit, ane shraddhāno vikalpa-rāg te vyavahār samakit chhe.

* kaḷash 8ḥ shlokārtha uparanun pravachan *

‘इति’ ā rīte ‘चिरम् नवतत्त्वच्छन्नम् इदम् आत्मज्योतिः’ anādikāḷathī navatattvamān chhupāyelī ā ātmajyoti -joyun? navanā bhedanī ruchimān ākho gnāyakabhāv chaitanyajyotisvarūp anantakāḷathī ḍhaṅkāī gayo chhe. paryāyabuddhi vaḍe jene paryāyanī ja hayātīno svīkār chhe ene nij trikāḷī shuddhātmāno nakār chhe, tene shuddhātmā anādithī


PDF/HTML Page 208 of 4199
single page version

ḍhaṅkāelo chhe. tyān kañchan, kāminī ane kuṭumb to kayāny bahār rahī gayā-ajīvamān rahī gayā. phakta navatatvarūp bhedonā premanī āḍamān ākho abhed ātmā ḍhaṅkāī gayo chhe em kahe chhe.

bhedanī buddhi ke rāganī buddhi e ja paryāyabuddhi chhe. mithyādraṣhṭine mukhya guṇonī nirmaḷ paryāy to chhe ja nahīn. astitva, vastutva, prameyatva, agurulaghutva guṇanī paryāyo nirmaḷ chhe; paṇ (sāmānyapaṇe) ansh je paryāy enī prītimān ākho anshī je ātmā trikāḷī shuddha lupta thaī gayo chhe. are! anādithī navatattvanā bhedarūp vastunā anubhavathī jīv mithyādraṣhṭi thaī rahyo chhe. e navatattvomān samvar, nirjarā, mokṣha e sāchān nathī. (apekṣhit chhe). gnāyakabhāvanī draṣhṭi thatān e sāchā samvarādi pragaṭ thāy chhe ane tyāre paryāyabuddhi rahetī ja nathī, hotī ja nathī. (gnāyakabhāvanī draṣhṭi paryāyabuddhinā abhāvapūrvak hoy chhe) bāpu! tun jenī ruchimān hoīsh tyān rahīsh. anantakāḷ rahevun to chhe ne? jo paryāyabuddhinī ruchimān hoīsh to mithyātvamān rahīne chār gatimān rakhaḍīsh. tathā jo dravya-draṣhṭi-gnāyakanī draṣhṭimān hoīsh to nirmaḷ pariṇaman thatān sansārathī mukta thaī nirmaḷatāmān rahīsh. bhāī! ā kāī vād- vivādathī pār paḍe em nathī, ā to sahajano dhandho chhe.

have kahe chhe-‘वर्णमाला–कलापे निमग्नं कनकम् इव’ jem varṇonā samūhamān chhupāyel ekākār suvarṇane bahār kāḍhe-eṭale judā judā raṅgabhedamān ekākār sonun to paḍayun ja chhe tene agninī āñch āpī bahār kāḍhe chhe. āñch āpatān ter-valun, chaud- valun. pandar-valun em varṇabhed paḍe emān ekarūp ekākār suvarṇa paḍayun chhe ene bahār kāḍhe tem ‘उन्नीयमानम्’ navatattvamān chhupāyelī ātmajyoti shuddhanayathī bahār kāḍhī pragaṭ karavāmān āvī chhe. ahāhā...! ‘gnān te ātmā’ e je anumān thāy e paṇ vikalpa chhe, bhed chhe. paṇ e vikalpathī rahit ekalo gnāyakabhāv shuddhanayathī bahār kāḍhī pragaṭ karavāmān āvyo chhe. ‘अथ’ māṭe he bhavyajīvo! ‘सततविवक्तं’ nirantar ā chaitanyajyotine anyadravyothī tathā temanāthī thatā puṇya, pāp ādi naimittik bhāvothī bhinna ‘एकरूपं’ ekarūp ‘द्रश्यताम्’ dekho. sarva prakāre ekarūpane anubhavo. navatattvamān ā ekarūp gnāyak ja sarvasva chhe, e ek ja samyagdarshanano viṣhay chhe. te ekarūp gnāyakane chhe, chāritra to pachhī hoy. tethī kahe chhe ā ekarūp ātmāne ja dekho-anubhavo. ‘प्रतिपदम् उद्योतमानम्’ ā jyoti pade pade arthāt paryāye paryāye ekarūp chitchamatkāramātra prakāshamān chhe. arere! āvī vāt


PDF/HTML Page 209 of 4199
single page version

sāmbhaḷavā paṇ na maḷe e shun kare? kyān jāy? nirādhār, asharaṇ thaīne chāragatimān rakhaḍayā kare. ahīn sharaṇanī chīj shun chhe e darshāvatān kahe chhe-pratikṣhaṇ paryāye paryāye ā chaitanya to bhinna prakāshamān-udyotamān chhe.

* kaḷash 8ḥ bhāvārtha uparanun pravachan *

ā ātmā sarva avasthāomān vidhavidh rūpe dekhāto hato, bhinna bhinna paryāyamān bhinna bhinna dekhāto hato; tene shuddhanaye ek chaitanyachamatkāramātra dekhāḍayo chhe. e vastue samyakdarshanano viṣhay, ā ekarūp shuddha chaitanyarūp ātmānā āshraye samyagdarshan thāy chhe; dev-guru-shāstranā āshraye ke shubharāganā āshraye ke ughāḍarūp kṣhayopashamanā āshraye samyagdarshan thatun nathī. tethī have sadā ekākār gnāyakabhāvano ja anubhav karo, paryāyabuddhino ekānt na rākho. paryāyano ekānt anubhav mithyātva chhe. tethī paryāyabuddhi chhoḍo. em bahāramān ane antaramān nagna evā digambar santo- kundakundāchārya, amr̥utachandrāchārya ādi guruono upadesh chhe.

gāthā–13ḥ (chālu) āgaḷanī ṭīkā paranun pravachan

navatattvomān ek jīvane ja jāṇavo bhūtārtha kahyo. navatattvomān jeṭalā bhedo chhe te sarva dūr karī abhed ek gnāyakabhāvane ja bhūtārtha kahyo; kemake ek bhūtārthanā ja āshraye samyagdarshan thāy chhe. āvī vastusthiti chhe.

jem navatattvomān ek jīvane ja jāṇavo bhūtārtha kahyo tem, ekapaṇe- gnāyakabhāvapaṇe prakāshamān ātmānā adhigamanā upāyo je pramāṇ, nay, nikṣhep chhe teo paṇ nishchayathī abhūtārtha chhe, temān paṇ ātmā ek ja bhūtārtha chhe. ekapaṇe prakāshamān ātmānā adhigamano eṭale jāṇavāno vāstavik upāy to gnānanī paryāyamān (bhāvashrut gnānamān) ek akhaṇḍ dhruv gnāyakabhāvane jāṇavo-anubhavavo e chhe. paṇ bhagavān sarvagnadeve kahelī tattvavastune, paramatamān kahelā tattvathī bhinna jāṇavā, nishchit karavā (savikalpa dashāmān) je pramāṇ, nay ane nikṣhep chhe te adhigamanā upāyo kahyā chhe. chhatān e badhā vikalpo chhe. enā āshraye vastutattvano anubhav prāpta thato nathī. tethī antaraṅg prakāshamān svarūpanā anubhavanī apekṣhā e sarva nishchayathī abhūtārtha chhe, jūṭhā chhe. pramāṇ, nay, nikṣhepanā bhedo je pratham vikalpakāḷamān hoy chhe te vyavahārathī satya chhe, paṇ antar anubhavadraṣhṭimān e badhā abhūtārtha chhe; kemake āvā vikalpothī ātmā jaṇāy evo nathī paṇ nirvikalpa anubhavathī ja jaṇāy em chhe. sahaj ātmasvarūp e svābhāvik sahaj-


PDF/HTML Page 210 of 4199
single page version

draṣhṭithī ja jaṇāy evun chhe. pramāṇādinā vikalpathī nahīn. tethī pramāṇādi vikalpomān paṇ ātmā ek ja prakāshamān chhe.

have kahe chhe- gney ane vachanonā bhedathī pramāṇ ādi anek bhedarūp thāy chhe. gneyanā prakāraḥ nām, sthāpanā, dravya, bhāv vagere. gnānanā paṇ anek prakār chhe- nishchay, vyavahār ādi. temān pahelān pramāṇ be prakāre chheḥ ek parokṣha ane bījun pratyakṣha. upātta ane anupātta be paradvāro vaḍe pravarte te parokṣha chhe. upātta eṭale indriy, man vagere par padārtho je meḷavelā chhe, anupātta eṭale prakāsh, upadesh vagere aṇameḷavelā par padārtho. te banne paradvārothī jaṇāy te parokṣha chhe. juo, sarvagnanī vāṇī, āgamapramāṇ e parokṣha chhe. ane kevaḷ ātmāthī ja pratinishchitapaṇe pravarte, jemān man, indriy ādi ke upadesh ādino sambandh nathī evā ātmānā āshraye ja sīdhun pravarte te pratyakṣha chhe.

pramāṇagnān pāñch prakāre chheḥ mati, shrut, avadhi ane manaḥparyay ane kevaḷagnān. temān mati ane shrutagnān be parokṣha chhe, avadhi ane manaḥparyayagnān e be vikal-pratyakṣha chhe ane kevaḷagnān sakal pratyakṣha chhe. ā rīte pratyakṣha ane parokṣha em be prakāranān pramāṇ chhe. te banne, pramātā-jāṇanār, pramāṇ-gnān, pramey-jāṇavā lāyak vastu-e bhedone anubhavatān bhūtārtha chhe. vyavahārathī e vikalpo chhe e apekṣhāe satyārtha chhe, paṇ e kāī samyagdarshanano viṣhay nathī.

ane jemān sarva bhedo gauṇ thaī gayā chhe, jemān pramāṇādinā bhedonun lakṣha asta thaī gayun chhe evā ek jīvanā svabhāvano anubhav karatān teo abhūtārtha chhe. anant anant ānand, gnān, shānti, prabhutā, ishvaratā ādi jenun ek svarūp chhe evā ekarūp chaitanyano anubhav karatān te pramāṇanā bhedo asatyārtha chhe.

loko kahe chhe-rāganī mandatā karatān karatān anubhav thāy. vyavahār sādhan ane nishchay sādhya-eṭale ke kaṣhāyanī mandatā e vyavahār sādhan hoy to nishchay āve. paṇ ā tadna jūṭhī vāt chhe. ahīn to kahe chhe ke pramāṇanā bhedo upar jyānsudhī lakṣha chhe tyānsudhī samyagdarshanano viṣhay je ekarūp ātmā te anubhavamān āvato nathī. jīvane krodh, mān, māyā, lobhavāḷo jāṇavo e to paryāyabuddhi chhe ja, paṇ tene mati, shrut ādi paryāyanā (pratyakṣha, parokṣha pramāṇanā) bhedavāḷo jāṇavo e paṇ paryāyabuddhi chhe, mithyādraṣhṭi chhe.

bhagavāne kahelo je ātmā ene jāṇavā māṭe ā upāyo kahyā te (pratham avasthāmān) sāchā chhe, kemake bījā anyamatīo ātmāne anek prakāre kalpanā karīne


PDF/HTML Page 211 of 4199
single page version

kahe chhe. anyamatīo kahe chhe tenāthī bhinna ātmāno yathārtha nirṇay karavā ā upāyo kahyā chhe te barābar chhe. parantu e dvārā ātmā jaṇāy em nathī. vikalpa dvārā jāṇatān kevaḷagnānanun pratyakṣhapaṇun khyālamān āve, kevaḷagnān ek samayamān traṇ-kāḷ traṇ lokane pratyakṣha jāṇe evo nirṇay āve, tathā avadhi, manaḥparyay desh pratyakṣha chhe em vikalpathī nakkī thāy, parantu e to badho bhedano pakṣha chhe. bhagavān ātmā akhaṇḍ ekarūp chidānandaghananā ekapaṇānā anubhavamān ā bhedanun ālamban nathī. āvī vāt chhe, bahu jhīṇī, bhāī. ā to vītarāgano mārga vītarāgī paryāyarūp utpanna thato bhāv chhe, ane te pūrṇavītarāg chaitanya svabhāvanā āshraye utpanna thāy chhe. tethī to kahe chhe ke akhaṇḍ ek vītarāgamūrti pūrṇa chaitanyabhagavānano anubhav karatān ā pramāṇanā bhedo abhūtārtha chhe. ahāhā...! ā to antaranī lakṣhmī (chaitanyalakṣhmī) prāpta karavānā upāyanī vāt chhe, bahāranī dhūḷathī shun prayojan? have nay sambandhī kahe chhe. nay be prakāre chheḥ dravyārthik ane paryāyārthik. je nay dravyanun lakṣha kare ene dravyārthik nay kahīe ane je nay paryāyanun lakṣha kare ene paryāyārthik nay kahīe. dravya jenun prayojan chhe e dravyārthik ane paryāy jenun prayojan chhe e paryāyārthik. tyān dravya-paryāy vastumān dravyano mukhyapaṇe anubhav karāve eṭale dravyane mukhyapaṇe jaṇāve te dravyārthikanay chhe. ahīn anubhav eṭale samyagdarshan e vāt nathī. (vikalpapūrvak jāṇavānā arthamān anubhav shabda chhe) ane paryāyano mukhyapaṇe anubhav karāve eṭale paryāyanun mukhyapaṇe gnān karāve te paryāyārthik nay chhe. bhūtārthano anubhav te samyagdarshan chhe. tyān je bhūtārthane mukhya kahyo te koī rīte kayārey gauṇ na thāy. bhūtārtha je trikāḷī ekarūp gnāyakabhāv jenā āshraye samyagdarshan thāy te to mukhya ja chhe, hammeshān mukhya chhe. ahīn jāṇavāmān mukhya, gauṇ thāy e bījī vāt chhe. āmān vaḷī paryāy paṇ mukhyapaṇe āve chhe. parantu anubhavamān (anubhavanā viṣhayamān) paryāy kadī mukhya hoī shake nahīn. shun kīdhun? je bhūtārtha trikāḷī chīj chhe, puṇya-pāpanā vikalpa vinānī, ek samayanī paryāy vinānī, te nitya satya chhe, ane je paryāy chhe ene gauṇ karīne asatya kahī chhe. paryāy kadīy mukhya thāy em bane nahīn. paṇ ahīn je bannene mukhya kahyān chhe te jāṇavā māṭe kahyān chhe. (jāṇavānī apekṣhāe chhe.) te banne nayo dravya ane paryāyano paryāyathī (bhedathī, kramathī) anubhav karatān eṭale ke dravya ane paryāyanā bhedathī-kramathī jāṇavāmān āve to e bhūtārtha chhe. paryāyalakṣhe


PDF/HTML Page 212 of 4199
single page version

e banne bhūtārtha chhe. āgaḷ kahyun ke bhūtārtha ek chhe. ahīn kahe chhe banne bhūtārtha chhe. dravya ane paryāyano paryāyathī anubhav karatān banne bhūtārtha chhe. be chhe e rīte benun gnān karāve chhe. te benī apekṣhāe bepaṇānun gnān ane bepaṇun sat chhe eṭalun. e āshray karavā lāyak chhe em nahīn.

11 mī gāthāmān em kahyun ke-bhūtārtha chhe te shuddhanay chhe ane paryāy chhe te abhūtārtha chhe. paryāy je asatya chhe te koī kāḷe satya thāy nahīn. paṇ paryāy paryāy tarīke satya chhe, trikāḷanī apekṣhāthī asatya chhe. ek apekṣhāthī trikāḷ ātmāne bhūtārtha kahe ane vaḷī ek apekṣhāthī dravya ane paryāy beyane bhedathī, kramathī jāṇavun e bhūtārtha chhe em kahe, tyān apekṣhā barābar samajavī joie dravyane mukhya karī dravyane jāṇavāmān āve tyān paryāy gauṇ chhe, ane paryāyane mukhya karī paryāyanun gnān karavāmān āve tyāre dravya gauṇ chhe. ā to be nayapakṣha chhe, bhedarūp vikalpo chhe. e chhe e apekṣhāe banne bhūtārtha chhe. āshray karavā lāyak bhūtārtha e vāt ahīn nathī. ahīn to dravyārthik ane paryāyārthik evā be nayo chhe, e ‘chhe’ e apekṣhāe bannene bhūtārtha kahyā. jenā āshraye samyagdarshan thāy e bhūtārtha te ā nahīn. aho! digambar santoe gajab kām karyān chhe.

have kahe chhe-dravya ane paryāy e bannethī nahi āliṅgan karāyelā-eṭale ke dravyārthikanaye dravyane mukhya karī jāṇavun tathā paryāyārthikanaye paryāyane mukhya karī jāṇavun- evā banne bhedapakṣhathī nahi sparshāyelā athavā banne prakāranā vikalpothī rahit evā shuddhavastumātra trikāḷī ekarūp shuddha chaitanyabhāvano anubhav karatān teo abhūtārtha chhe, te banne nayanā bhedo asatyārtha chhe, jūṭhā chhe.

ghaḍīkamān sāchā ane ghaḍīkamān khoṭā? bhāī je apekṣhā hoy te barābar samajavī joīe. vyavahār vyavahāranī apekṣhāe nathī? paryāy paryāyapaṇe nathī? paryāy nathī to dravya ekalun rahī jāy. to ekānt thaī jāy. paryāy paryāyapaṇe chhe. te shuddhajīvavastumān nathī. evā shuddhajīvavastuno anubhav thāy chhe to paryāyamān. paryāy vastuthī bhinna rahī ākhī vastune jāṇī le chhe. paryāy dravyamān-shuddhajīvavastumān nathī, paṇ paryāyamān ākhun dravya jaṇāī jāy chhe.

dravya je vastumātra akhaṇḍ chhe e trikāḷī sat chhe. paṇ e satne jāṇanārī paryāy chhe ne? vedānt em kahe chhe ātmā ‘kūṭastha’ chhe. to e kūṭasthane jāṇyun koṇe? kūṭastha kūṭasthane jāṇe? ahīn ātmā chhe dhruv kūṭastha. dhruv e kūṭastha chhe. paṇ jāṇyun koṇe? to paryāye. anitya paryāy te nityane jāṇe chhe, ane te paryāy dravyane aḍayā vinā nityane jāṇe


PDF/HTML Page 213 of 4199
single page version

chhe. āvī vāt chhe. ek vāt phare to ākhī vāt pharī jāy chhe. vedānt ek ja kahe chhe. paṇ ek chhe eno nirṇay koṇe karyo? paryāye. to paryāy chhe ke nahīn? paryāy chhe, paṇ te āshray karavā lāyak nathī. āshray karanār to paryāy chhe.

ahīn kahe chhe chaitanyamātra ekarūp svabhāvano anubhav karatān eṭale chaitanyamātra-vastunun paryāyamān vedan karatān arthāt ānandanun vedan paryāyamān āvatān e pratyakṣha-parokṣha pramāṇ ane nayanā vikalpo-e badhun jūṭhun chhe. [āgaḷ (nayonā bhedonī charchāmān) je ‘anubhav’ shabda hato emān to jāṇavānī apekṣhā hatī.] bhedathī jotān e sāchā chhe, paṇ abhedamān bhed dekhātā nathī ethī te asatyārtha chhe. abhedamān bhed dekhāy to abhed rahe nahīn. bhedanā lakṣhe ja bhed dekhāy.

pahelān pramāṇanī vāt karī, pachhī nayanī karī have nikṣhep sambandhī kahe chhe. nikṣhepanā chār bhed chheḥ nām, sthāpanā dravya ane bhāv.

vastumān je guṇ na hoy te guṇanā nāmathī vyavahāre sañgnā karavī te nām nikṣhep chhe. jemake koīnun nām mahāvīr rākhavāmān āve e nām nikṣhep chhe. ‘ā te chhe’ em anya vastunun anya vastumān pratinidhitva sthāpit karavun-pratimārūp sthāpanā karavun te sthāpanā nikṣhep chhe. vartamānathī anya eṭale ke atīt athavā anāgat paryāyathī vastune vartamānamān kahevī te dravya nikṣhep chhe. bhaviṣhyamān tīrthaṅkar thavānā hoy tene vartamānamān tīrthaṅkar kahevā te dravya nikṣhep chhe. chovīs bhagavān thaī gayā. e to hamaṇān siddhapaṇe chhe. chhatān ‘logassa’ mān chovīs tīrthaṅkaranī stuti je kahevāmān āve chhe te dravya nikṣhep chhe. vartamān paryāyathī vastune vartamānamān kahevī te bhāv nikṣhep chhe. jemake vartamānamān koī jīvane kevalagnān ane paramātmadashā chhe ene e rīte vartamānamān jāṇavun e bhāv nikṣhep chhe.

e chārey nikṣhepono potapotānā lakṣhaṇabhedathī anubhav (gnān) karavāmān āvatān teo bhūtārtha chhe. gnānanī apekṣhāe e chārey prakāranun gnān karavun e barābar chhe; paṇ vastusthitie nahīn; bhinna eṭale ke je nām, sthāpanā, dravya ane bhāv e chār lakṣhaṇothī rahit ek potānā chaitanyalakṣhaṇarūp jīvasvabhāvano anubhav karatān e chārey abhūtārtha chhe, asatyārtha chhe, jūṭhā chhe. nām, sthāpanādi e to gneyanā bhedo chhe. gnānanī paryāyamān gneyano bhed mālūm paḍavo e vikalpa chhe, rāg chhe. paryāyamān e chār nikṣhepone jāṇavā e apekṣhāe e chār chhe, paṇ chaitanyalakṣhaṇarūp nij ekarūp gnāyakabhāvano anubhav karatān chārey jūṭhā chhe.


PDF/HTML Page 214 of 4199
single page version

ā rīte bhūtārtha-satyārtha draṣhṭithī joīe to pramāṇ-nay-nikṣhepomān ek jīv ja prakāshamān chhe. trikāḷī ekarūp gnāyakabhāv ja ātmā chhe. evā ātmānī draṣhṭi ane anubhav karavo enun nām samyagdarshan chhe ane tyānthī dharmanī sharūāt thāy chhe.

* gāthā–13ḥ (chālu) bhāvārtha uparanun pravachan *

ā pramāṇ-pratyakṣha ane parokṣha, nay-dravyārthik ane paryāyārthik, tathā nikṣhepanām, sthāpanā, dravya ane bhāv-ā traṇenun vistārathī vyākhyān te viṣhayanā granthomānthī jāṇavun. temanāthī dravya-paryāyasvarūp vastunī siddhi thāy chhe. shun kahe chhe? dravya nām vastu ane paryāy nām avasthā-hālat. ādi-ant vinānī trikāḷ dhruv avināshī chīj ātmavastu ene dravya kahe chhe. enī badalatī dashā-mati, shrut ādine paryāy kahe chhe. āvī dravya-paryāyasvarūp vastu chhe. vedānt ekalā dravyane-kūṭasthane ja māne chhe, bauddha ekalī paryāyane ja māne chhe. bhagavān sarvagne dravya paryāyasvarūp vastune jāṇī chhe ane evī ja kahī chhe. āvī dravyaparyāyasvarūp vastune pratham avasthāmān siddha karavā māṭe e pramāṇ, nay, nikṣhep barābar chhe. (hoy chhe) enāthī vastunī siddhi thāy chhe. ā samyaggnānanī vāt nathī. (ām jāṇavāthī samyaggnān thāy em kahevun nathī.) gnānanā visheṣh bhed chhe eṭalun. sādhak avasthāmān teo satyārtha ja chhe. trikāḷī gnāyakabhāv e dravya chhe, ek samayanī paryāy e bhed chhe em sādhavun e vyavahārathī satyārtha chhe, kemake gnānanā e visheṣho chhe, enā vinā vastune sādhavāmān āve to viparītatā thaī jāy. enāthī vastunī yathārtha siddhi thāy chhe, anyathā viparītatā thaī jāy chhe.

have kahe chhe avasthā anusār vyavahāranā abhāvanī paṇ rīt chheḥ- pratham avasthāmān pramāṇ, nay, nikṣhepathī yathārtha vastune jāṇī gnān-shraddhānanī siddhi karavī. shun kahe chhe? pratham pramāṇ-nay-nikṣhep dvārā vastune sādhīne yathārtha nirṇay karavo ke vastu-ātmā trikāḷ ekarūp akhaṇḍ chaitanyaghanasvarūp chhe. enān gnān-shraddhān (vikalparūp) karavān vyavahāranī vāt chhe.

gnān-shraddhān siddha thayā pachhī chaitanyamūrti bhagavān gnāyakadev-je chaitanyanā nūranā tejanun pūr evā ātmānun gnān karavun. ahīn gnānanī paryāyamān pūrṇa shuddhajīvavastunun gnān thavun ene gnān karavun em kahyun chhe. paryāyamān trikāḷī ātmānun gnān thavun ene ātmagnān-samyaggnān kahe chhe. pahelān pramāṇ, nay, nikṣhepathī vastune yathārtha jāṇī gnān-shraddhān karavun em kahyun hatun e to vyavahārathī man vaḍe vikalpamān nirṇay karavānī vāt hatī. ahīn to vastutattvanā antar anubhavapūrvak samyagdarshan- samyaggnānanī vāt karī chhe.


PDF/HTML Page 215 of 4199
single page version

sharīr, man, vāṇī e to māṭī-jaḍ-dhūḷ chhe. e koī ātmā nathī. andar gnānāvaraṇīy, darshanāvaraṇīy ādi karma chhe e paṇ jaḍ-dhūḷ chhe. vaḷī dayā, dān, pūjā, bhakti vagere je shubhabhāv thāy chhe te puṇya-rāg chhe, tathā hinsā, jūṭh, chorī, bhog, viṣhay-vāsanā e pāp-rāg chhe. ā puṇya-pāpanā rāgathī bhinna andar je trikāḷ dhruv ātmavastu chaitanyarūp chhe ene vartamān gnānanī paryāyamān lakṣhamān levī ene gnān (samyaggnān) kahevāmān āve chhe.

niyamasāramān gāthā traṇamān āve chhe ke-‘paradravyane avalambyā vinā niḥsheṣhapaṇe antarmukh yogashaktimānthī upādey evun je nij paramatattvanun parignān te gnān chhe.’ parignān kahetān samasta prakāre gnān thavun-jevo ātmā pūrṇa-paripūrṇa chhe evun gnān thavun enun nām samyaggnān chhe. shāstranun bhaṇatar-gnān e kāī gnān nathī.

gnān-shraddhān siddha thayā pachhī shraddhān māṭe pramāṇādinī koī āvashyakatā nathī. pachhī pramāṇ, nay, nikṣhepathī vastusvarūp siddha karavānun rahetun nathī. anubhavamān āvī gayun ke ātmā pūrṇānandasvarūp chhe eṭale enān samyaggnān ane pratīti thaī gayā. have e pūrṇasvarūpamān sthiratā karavānun ja bākī chhe.

parantu have e bījī avasthāmān pramāṇādinā ālambanathī visheṣhagnān thāy chhe ane rāg-dveṣh-mohakarmanā sarvathā abhāvarūp yathākhyāt chāritra pragaṭe chhe. eṭale ke gnān-shraddhān siddha thayā pachhī jyānsudhī pūrṇa chāritra pragaṭ na thāy tyānsudhī nay- nikṣhepathī jāṇavun hoy chhe. nay-nikṣhepathī chāritranā svarūpanun gnān thavun (vikalpa ūṭhe te) e vyavahār chāritra chhe. ane andar gnānasvarūpamān atīndriy ānandarūp sthiratā thavī e nishchayachāritra chhe. dehanī kriyā e to jaḍ-pudgalanī kriyā chhe, e kāī chāritra nathī. andar ahinsā, satya, achaurya, brahmacharya, ane aparigrah evā pāñch mahāvratanā vikalpa ūṭhavā e paṇ rāgabhāv chhe. enāthī rahit paripūrṇa ānandamūrti bhagavān ātmāmān nirvikalpa sthiratā thavī e chāritra chhe. ām nay-nikṣhepathī chāritranun svarūp jāṇī ānandano nāth paripūrṇa bhagavān ātmā je gnān-shraddhānamān līdho chhe temān charavun, ramavun, sthir thavun e nishchayachāritra chhe. trikāḷīmān līn thavun, paṇ gnān-shraddhānamān līn thavun em kahyun nathī; kemake e to paryāy chhe.

(kramashaḥ) trikāḷī bhagavān ātmāmān paripūrṇa līnatā karavāthī rāg-dveṣh- mohano sarvathā abhāv thāy chhe ane yathākhyāt chāritra pragaṭ thāy chhe. jevī svarūpasthiti chhe tevī paryāyamān pragaṭ thāy chhe; tethī kevaḷagnān pragaṭ thāy chhe. kevaḷagnān thayā pachhī pramāṇ


PDF/HTML Page 216 of 4199
single page version

ādinun ālamban rahetun nathī. tyārapachhī ‘णमो सिद्धाणं’-siddha avasthā pragaṭ thāy chhe, tyān paṇ koī ālamban nathī. e pramāṇe siddha avasthāmān pramāṇ-nay-nikṣhepano abhāv ja chhe.

have e arthano kalasharūp shlok kahe chhe.

* kaḷash–9ḥ shlokārtha uparanun pravachan *

āchārya shuddhanayano anubhav karī kahe chhe eṭale ke pūrṇānandasvarūp bhagavān ātmānān shraddhān, gnān ane līnatā karī kahe chhe ke-‘अस्मिन् सर्वङ्कषे धाम्नि अनुभवम् उपयाते’ ā sarva bhedone gauṇ karanār je shuddhanayano viṣhayabhūt chaitanyachamatkāramātra tejaḥpuñj ātmā, teno anubhav thatān ‘नयश्रीः न उदयति’ nayonī lakṣhmī uday pāmatī nathī.

shun kahe chhe? shuddhanay je gnānanī paryāy chhe eno viṣhay trikāḷī vastu shuddha chaitanyachamatkāramātra tejaḥpuñj chhe. bhagavān ātmā traṇakāḷ traṇalokane jāṇī shake evī shaktithī paripūrṇa chaitanyachamatkār vastu prakāshamān gnānajyotisvarūp chhe. shuddhanay, sarva-bhedone-navatattvanā bhedone gauṇ karī eṭale ajīv je jaḍ chhe tenun lakṣha chhoḍī, andar puṇya-pāp je thāy chhe tenun lakṣha chhoḍī, tathā samvar, nirjarā, mokṣha je (dhruvanī apekṣhā) bahiḥtattva chhe enun paṇ lakṣha chhoḍī ek trikāḷī shuddha chaitanyachamatkāramātra vastu ātmāne dekhe chhe. agnānīne dayā, dānādi rāganā, navatattvanā bhedonā premanī āḍamān chaitanyachamatkāramātra ātmā dekhāto nathī. parantu shuddhanay e sarva bhedone gauṇ karī anant shaktisampanna trikāḷī shuddha jīvavastune dekhe chhe, anubhave chhe. teno anubhav thatān, tene anusarīne vedan thatān nayonī lakṣhmī uday pāmatī nathī.

teno anubhav thatān-kono? shuddhanayanā viṣhayabhūt, dhyānanā dhyeyabhūt je chaitanyachamatkāramātra vastu dhruv chhe teno. ahāhā...! dhyānanun dhyey je pūrṇātmā- ānandakand chaitanyachamatkār teno anubhav thatān nayonī lakṣhmī uday pāmatī nathī, eṭale ā dravyārthik naye dravya chhe ane paryāyārthikanaye paryāy chhe evā nayavikalpo utpanna thatā nathī.

koī kahe āvo dharma te kaī jātano? ā te shun jainadharma chhe? shun sarvagna parameshvare āvun kahyun hashe? atyārasudhī to brahmacharya pāḷavun, līlotarī na khāvī, kandamūḷ na khāvān, dayā pāḷavī ityādine dharma mānatā hatā.


PDF/HTML Page 217 of 4199
single page version

bhāī, paranā grahaṇ-tyāg ātmāmān chhe nahīn. parano tyāg karyo em mānavun e mithyātva chhe men badhun chhoḍī dīdhun evun abhimān (mānyatā) e paṇ mithyātva chhe. ane evā lokone tyāgī māne e badhā mithyādraṣhṭi chhe. kemake paravastune ātmāe grahī nathī to chhoḍe kayānthī? par chīj-sharīr, man, vāṇī, strī, putra, sampatti, desh ityādinun grahaṇ karyun hoy to tyāg hoy. paṇ enun grahaṇ karyun ja nathī ne. hā, paryāyamān vikārane agnānabhāv vaḍe grahaṇ kīdho chhe. eno tyāg e paṇ kathanamātra chhe. rāganā tyāgano kartā mānavo e vyavahār kathanamātra chhe. paramārthe rāgano kartā ātmā nathī. samayasār gāthā 34 mān āve chhe ke-paramārthe parabhāvanā tyāgano kartā ātmā nathī. ātmā to chaitanyachamatkār-mātra tejaḥpuñj chhe. temān rāg chhe ane ene chhoḍavo evun chhe nahīn. rāg paravastu chhe, tethī rāgane chhoḍavo e paṇ nathī. bahu jhīṇun paḍe eṭale kahe ā to nishchayanī vāto chhe, paṇ ā to vastusvarūpano bhagavānano kahelo mārga chhe.

bhagavānanī vāṇī sāmbhaḷavā ekāvatārī indro āve chhe. saudharma-devalok chhe ne? tenān 32 lākh vimān hoy chhe. ek ek vimānamān asaṅkhya dev chhe. eno svāmī shakrendra ekāvatārī hoy chhe. te ek bhav karī mokṣha jashe. ane enī hajāro indrāṇī paikī je mukhya paṭarāṇī chhe te paṇ ekāvatārī hoy chhe. te paṇ tyānthī nīkaḷī manuṣhya thaīne mokṣha jashe. ahāhā...! te jyāre samosaraṇamān divyadhvani sāmbhaḷatā hashe, gaṇadharo, munivaro sāmbhaḷatā hashe te divyadhvani-jinavāṇī kevī hashe? dayā pāḷo evī vāt to kumbhāre ya kahe chhe. ahīn to parameshvaranī vāṇī anusār kahe chhe ke paranī dayā to ātmā pāḷī shakato nathī, parantu paranī dayāno je vikalpa ūṭhe chhe te rāg chhe, e ātmānī hinsā chhe. tathā paranī dayā pāḷī shakun chhun e mānyatā mithyātva chhe.

āvo mārga chhe, bhagavān! badhā ātmā svabhāve bhagavān chhe. evā bhagavān ātmāno anubhav thatān anek prakāranā nayavikalpo utpanna thatā nathī, tathā ‘प्रमाणं अस्तं एति’ pramāṇ asta thaī jāy chhe. kevaḷagnān pratyakṣha ane mati-shrutagnān parokṣha chhe evā vikalpa asta pāmī jāy chhe. ‘अपि च’ ane ‘निक्षेपचक्रम् क्वचित् याति, न विद्मः’ nikṣhepono samūh kayān jato rahe chhe e ame jāṇatā nathī. ātmānubhavamān nām, sthāpanādi nikṣheponā vikalpo nāsh pāmī jāy chhe. ‘किम् अपरम् अभिदध्मः’ āthī adhik shun kahīe? ‘द्वैतम् एव न भाति’ dvait ja bhāsatun nathī. ahāhā...! shuddha chaitanyaghan param sāmānyasvabhāv jīvavastuno anubhav thatān bepaṇun ja bhāsatun nathī. guṇ-guṇīno bhed to dūr raho, paṇ ā anubhavanī paryāy ane jene anubhave-jāṇe te ā trikāḷī shuddha


PDF/HTML Page 218 of 4199
single page version

ātmā-em bepaṇun ja bhāsatun nathī. anubhavamān ekapaṇe je chījano anubhav chhe te ja bhāse chhe. ghaṇun sūkṣhma, bhāī. (upayog sūkṣhma kare to samajāy em chhe.)

* kaḷash–9ḥ bhāvārtha uparanun pravachan *

bhedaneatyant gauṇ karīne kahyun chhe ke-pramāṇ-nayādi bhedanī to vāt ja shī? bhedane gauṇ karavo eṭale ā paryāy chhe, ā dravya chhe-em bhedanun lakṣha chhoḍī devun. paryāy nathī em paryāyano abhāv karīne lakṣha chhoḍī devun em nahīn, paṇ paryāyane gauṇ karīne-peṭāmān rākhīne enun lakṣha chhoḍī devānī vāt chhe.

bhagavān ātmā nitya, dhruv, ādi-ant vinānī, paramapāriṇāmikabhāvarūp, akhaṇḍ abhed vastu chhe, trikāḷ shuddha chhe. ene vartamān hālatathī jovāmān āve to paryāy chhe. paryāy kaho, hālat kaho, dashā kaho, ansh kaho, avasthā kaho badhun ekārtha chhe. parantu shuddhachaitanyaghan shāshvat ek gnāyakabhāvanī draṣhṭi thatān paryāyano bhed gauṇ thaī jāy chhe. dravyane viṣhay to paryāy kare chhe, paṇ temān paryāyabhed gauṇ thaī jāy chhe. vartamān paryāy trikāḷīmān draṣhṭi karī jhūke tyān abhed ekarūp ātmāno anubhav thāy chhe. e samyagdarshan chhe.

bhāī! tāre samyagdarshan pragaṭ karavun hoy to paryāyamātrane gauṇ karī asatyārtha kar. niyamasār gāthā pa0mān nirmaḷ paryāyane paradravya kahī chhe, gauṇ karīne asatyārtha kahī chhe; kemake jem paradravyamānthī navī paryāy āvatī nathī evī rīte paryāyamānthī navī paryāy āvatī nathī. ahīn kahe chhe-shuddha gnānānandasvabhāvī je ātmā eno anubhav thatān dvait ja pratibhāsatun nathī, pramāṇ, nay, nikṣhepanī to vāt ja shun? ekākār chinmātra ja dekhāy chhe.

ā samajyā vinā vrat, tap ane bhakti ādi badhun var vinānī jān jevun chhe. ātmā ‘var’ je mukhya chīj chhe tene chhoḍī loko kriyākāṇḍamān chaḍhī gayā chhe. e kriyākāṇḍamān bahārathī bījā karatān visheṣh dekhāy to o ho ho em ene mahimā thaī jāy chhe. paṇ prabhu! ekavār satya shun chhe e sāmbhaḷ to kharo. ā vītarāgano mārga to loko māne chhe enāthī judo alaukik chhe. koīnī sāthe enī meḷavaṇī thaī shake tem nathī. bhagavān sarvagna em pharamāve chhe ke ā akhaṇḍ ānandasvarūp chaitanyaghan je vastu emān dravyakarma ane rāg to nathī paṇ je vartamān paryāy vastuno anubhav kare chhe te paryāy paṇ vastu-dravyamān nathī. paryāyamān trikāḷīno anubhav thāy topaṇ paryāyamān dravya āvatun nathī paṇ (trikāḷī) dravyanun gnān āve chhe. āvī apūrva vāt chhe, bhāī! āvī ekarūp


PDF/HTML Page 219 of 4199
single page version

chaitanyavastuno anubhav thatān koī bhed jaṇāto nathī, ekākār chinmātra ja dekhāy chhe. ekānt thaī gayun ne? samyakanubhavamān ekānt ja jaṇāy chhe. ene samyagdarshan ane dharma kahevāmān āve chhe.

ahīn vignānādvaitavādī tathā vedāntī kahe chhe ke-ante to paramārtharūp advaitano ja anubhav thayo. ame to advait kahīe ja chhīe. tamārāmān paṇ advait āvyun. tame kahyun ne ke-‘anubhavamān dvait ja bhāsatun nathī’-dvait kāī chhe ja nahīn. e ja amāro mat chhe. vedānt kahe chhe ke ek ja ātmā sarvavyāpak abhed chhe. vignān-advaitavādī paṇ evun kahe chhe. ā rīte agnānī prashna kare chhe ke nay, nikṣhepanī bahu lāmbīlāmbī vāt karīne tame visheṣh shun kahyun? teno uttarḥ–

tamārā matamān sarvathā advait-eṭale be nahīn, ek ja mānavāmān āve chhe. agnānīnā mat pramāṇe sarvathā advait mānavāmān āve to par evī bāhya vastuno abhāv ja thaī jāy. ātmā rāg, ādi je paragneyane jāṇe chhe te sarva chījano abhāv thaī jāy. paṇ evo abhāv to pratyakṣha viruddha chhe. amārā matamān nayavivakṣhā chhe, apekṣhāthī kathan chhe. te bāhyavastuno lop karatī nathī. bāhya chīj bāhya chījamān to chhe, te ātmāmān nathī. rāg rāgapaṇe chhe, paryāy paṇ paryāyapaṇe chhe. koī bāhya vastu abhāvarūp nathī. amāre tyān to nayavivakṣhā chhe. nishchayanayanā viṣhayano anubhav thatān dvait dekhātun nathī em chhe. em kahevāthī bāhya chīj, rāg, paryāy nathī em nathī. shuddha dravya anubhavamān āvatān vikalpa maṭī jāy chhe eṭalun ja prayojan chhe. pūrṇānandano nāth je shuddha gnāyakabhāv enā taraphanā jhūkāvathī jyāre anubhav thāy chhe tyāre bhedano vikalpa maṭī jāy chhe. bhed vastu jagatamān nathī em nathī.

vedānt ek ja sarvavyāpak kahe chhe, paṇ em nathī. anant ātmā (saṅkhyāe) chhe. ekeek ātmā (asaṅkhyāt pradeshī) sharīr-pramāṇ chhe. ātmā (kṣhetrathī) sarvavyāpak nathī. ek ātmāmān anant guṇo chhe ane te anant guṇomān ek samayamān anant paryāyo thāy chhe. ā badhānī sattā (hovāpaṇun) rākhīne abhedanā anubhavamān eno (par sattā ane bhedano) vikalpa maṭī jāy chhe em vāt chhe. vastu maṭī jāy chhe em nahīn.

arere! jainadarshan shun chhe ene yathārtha samajyā vinā jainamān paṇ koī lokone vedāntanī shraddhā hoy chhe. jainadarshanamān to paramānandasvarūp, atīndriyaānandanun dhām, shuddha-chetanāmātravastu je chhe temān ekāgra thatān bhedano vikalpa maṭī jāy chhe ane vyakta paramā-


PDF/HTML Page 220 of 4199
single page version

nandanī prāpti thāy chhe, enun nām advait kahyun chhe. advait eṭale badhun ek chhe em nahīn. ā rīte anubhav karāvavā māṭe em kahyun ke ‘shuddha anubhavamān dvait bhāsatun nathī.’ paṇḍitajī ahīn khulāso kare chhe ke-jo bāhya vastuono lop karavāmān āve to ātmāno ja lop thaī jashe. ātmā vastu darshan-gnānasvabhāv chhe. tenī ek ek samayanī paryāy pragaṭ thāy chhe. ātmānī gnānanī paryāyamān ākhā lokālokane jāṇavānī tākāt chhe. have jo bāhyavastu-lokālok na hoy to tene jāṇanārī gnānanī paryāy paṇ na hoy, ane jo paryāy na hoy to jenī e paryāy chhe evī anant paryāyono piṇḍ ātmā ja na hoy. tethī jo lokālokane na mānavāmān āve to potāno ja lop thaī jāy, ane e pramāṇe shūnyavādano prasaṅg āve. ātmānī shrutagnānanī paryāyamān paṇ parokṣhapaṇe lokālokane jāṇavānī tākāt chhe. jo lokālokane na māne to tene jāṇanār potānī paryāyane paṇ na mānī, āvī anantī paryāyano ādhār je gnānaguṇ te paṇ na mānyo ane to anant guṇano piṇḍ je ātmā pote chhe tene paṇ na mānyo. ām sarva shūnyavādano prasaṅg āvī jāy. māṭe tamo kaho chho te pramāṇe vastunī siddhi thaī shakatī nathī. tame advait ja kaho chho, bījun kāī chhe ja nahīn em kaho chho. dravya ekalun chhe ane paryāy paṇ nathī to dravya chhe eno nirṇay karavāvāḷun koṇ chhe? je anitya paryāy chhe te nitya (vastu)no nirṇay kare chhe. jo tame ekalun nityane mānasho to te mānanārī-nirṇay karanārī paryāyano nāsh thaī jashe. te prasaṅgamān nityano paṇ abhāv ja thaī jashe. ām vastu dravya-paryāy svarūp chhe, temān dhruv nityānandasvarūp je gnāyakabhāv dravya temān draṣhṭi karatān ekalo abhedano, nirvikalpa ānandano anubhav thāy chhe. āvā abhed ātmāno anubhav kāī visheṣh (jhājhun) gnān hoy to ja thāy em nathī. narakamān paḍelo nārakī jīv, āṭh varṣhanī bāḷakī tathā tiryañch paṇ anubhavapūrvak samakit pāme chhe. aḍhīdvīp jyān manuṣhyo chhe tyān paṇ tiryañcho chhe ane aḍhīdvīp bahār asaṅkhya dvīp-samudramān asaṅkhya tiryañcho chhe je pāñchamā guṇasthānavāḷān chhe. emān shun chhe? ātmā chhe ne? ek trikāḷ dhruv ātmānī draṣhṭi thavī joīe. anādithī jīv ek samayanī paryāyamān (bhedamān) rame chhe. (ene ja jue chhe) paryāyanī pāchhaḷ ākhun dhruv dravya paḍayun chhe ene joto nathī. jem sonānī kuṇḍal, kaḍun, vīṇṭī ādi paryāyanī pāchhaḷ pūrun sonun paḍayun chhe ke nahīn? em ek samayanī pragaṭ gnānanī je paryāy chhe e paryāyanī pāchhaḷ ekarūp paramātmatattvarūp pūrṇa gnāyakadaḷ paḍayun chhe. te anantaguṇ-maṇḍit chhe. paṇ guṇ-guṇīnā bhed par najar karavāthī vikalpa rāg ūṭhe