Pravachan Ratnakar-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Gatha: 13.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 10 of 210

 

PDF/HTML Page 181 of 4199
single page version

jāṇelo prayojanavān kahyo, topaṇ te kāī vastubhūt nathī. eṭale ke vyavahāranay kāī kāryakārī nathī. jāṇavānī apekṣhāe prayojanavān kahyo paṇ tyān lakṣha rākhavun em nathī. antaramān chaitanyamān javun, tyān vyavahār kāī raheto nathī.

* kaḷash pa – shlokārtha uparanun pravachan *

‘व्यवहरणनयः’ je vyavahāranay chhe te ‘यद्यति’ jo ke ‘इह प्राक्–पदव्यां’ jyān sudhī shuddha svarūpanī prāpti na thaī hoy tyānsudhī pahelī padavīmān ‘निहित– पदानां’ jemaṇe pag māṇḍelo chhe evā puruṣhone ‘हन्त’ arere! ‘हस्तावलंब स्यात्’ hastāvalamb tulya kahyo chhe. shun kahyun? pahelī padavīmān eṭale je trikāḷ shuddha akhaṇḍ ek chaitanyabhāv tenī draṣhṭi thatān samyagdarshan thayun, teno anubhav thayo paṇ pūrṇa chāritra ane pūrṇagnān kevaḷagnānanī prāpti thaī nathī evī dashāmān shuddhatā ane ashuddhatānā anshorūp vyavahār hoy chhe. guṇasthān ādi vyavahāranay (nishchay draṣhṭimān) abhūtārtha eṭale āshray karavā lāyak nahīn hovā chhatān ātmāno anubhav thayā pachhī paṇ e vyavahār hoy chhe. tene hastāvalamb tulya kahī jāṇelo prayojanavān chhe. bas, āṭalī vāt chhe.

hastāvalamban tulya kahyo ne? eṭale jem māṇas nisaraṇī upar chaḍhe chhe tyāre nisaraṇīnā kaṭheḍā upar hāthano ṭeko laī chaḍhe chhe. tyān hastāvalamban mātra nimitta chhe. (chaḍhe chhe to pote), tem ahīn jīv paṇ ātmāno je shuddha chaitanyaghanasvabhāv tenā āshraye chaḍhe chhe, paṇ pūrṇatā na thāy tyān lagī apūrṇatā chhe. te paryāyagat apūrṇatānā bhedone yathāsthit jāṇavā te hastāvalamb samān chhe. te nimitta chhe. (pūrṇatā to ‘shuddha’ no pūrṇa āshray thatān thashe.).

banārasīdāse hastāvalambano artha em karyo chhe ke-jem koī pahāḍ uparathī paḍato hoy teno hāth majabut pakaḍī paḍato rokī rākhe. ā nimittanun kathan chhe. paramaadhyātmataraṅgiṇīmān evo bhāv pragaṭ karyo chhe ke - ‘khed chhe ke āvo bhāv āve chhe. amārun chāle to vyavahārano āshray na laīe, paṇ shun thāy? apūrṇatā chhe eṭale āvyā vagar raheto nathī.’ kaḷash-ṭīkākāre em artha karyo chhe ke-‘jo ke vyavahāranay hastāvalamb chhe, topaṇ kāī nathī, ‘nondh’ (gnān, samaj) karatān jūṭho chhe.

samyagdarshan thayā pahelān je vyavahāranī vāt 12mī gāthānā bhāvārthamān hatī e vyavahār yathārtha nathī. nimitta, rāg ane paryāyanī apekṣhā vinā sīdhā dravyanā āshraye samyagdarshan thāy chhe. e samyagdraṣhṭine pūrṇatā thaī na hovāthī rāgānsh āvyā vinā


PDF/HTML Page 182 of 4199
single page version

raheto nathī. ātmā (gurunī sahāy vinā) sīdho potāne jāṇe chhe. anubhave chhe, gurunā āshraye to nahīn, paṇ gurue je deshanā karī ane tethī je paralakṣhī gnān thayun te (paralakṣhī) gnānanā āshraye paṇ samyagdarshan thatun nathī. shuddha gnāyakabhāv-je chhaṭhṭhī gāthāmān pramatta-apramattadashā rahit kahyo chhe ane 11mī gāthāmān je ekane bhūtārtha kahyo chhe te gnāyakabhāvano āshray e ek ja upāy chhe. e bhūtārthanā āshraye ja samyagdarshan thāy chhe.

shrīmade kahyun chhe ne ke- “e divya shaktimān jethī jañjirethī nīkaḷe.” bhagavān divya shaktimān-anant ānand, anant gnān, anant vīrya, anant svachchhatā, ītyādi shaktiothī bharelo bhagavān ātmā jañjiramān eṭale kedamān chhe temānthī mukta thāy. rāganī ekatā ane paranun avalamban e badhun ked chhe. shun enā avalambane ātmānun gnān thāy? kadī na thāy. bhagavān ātmā chaitanyanā tejathī divyapaṇe birāje chhe. ene sīdho ja āshray karī vishvāsamān-pratītimān letān gnān thāy, tyāre te divya shaktimān chhe em jaṇāy.

ek bhāīe prashna karyo hato ke-tame trikāḷī ātmāne kāraṇ-paramātmā kem kaho chho? kāraṇ hoy to kārya āvavun joīe ne?

samādhānaḥ– trikāḷī ātmā, kāraṇ-paramātmā, kāraṇabhagavān, svabhāvabhāv, bhūtārthabhāv, gnāyakabhāv e badhun ekārthavāchak chhe. e kāraṇ to kārya āpe ja, paṇ kone? ke jeṇe kāraṇ-paramātmāne mānyo tene. kāraṇ vastu to chhe ja, chaitanyanā tejathī bharapūr ane anant anant shaktionā sāmarthya thī paripūrṇa bharelo chaitanyasūrya bhagavān ātmā prakāshamān to chhe ja, paṇ kone? ke jene gnānanī paryāyamān jaṇāyo tene. paryāy gnāyakamān bhaḷ‌yā vinā, paryāy paryāyapaṇe rahīne gnāyakanī pratīti kare chhe. chhaṭhṭhī gāthāmān āve chhe ne ke ‘te ja (gnāyakabhāv) samasta anya dravyonā bhāvothī bhinnapaṇe upāsavāmān āvato “shuddha” kahevāy chhe. gnāyakabhāv to shuddha ja chhe, paṇ svasanmukh thaīne je ‘shuddha’ nī gnān ane pratīti kare chhe tene te ‘shuddha’ chhe em jaṇāy chhe. are khed chhe ke je chhatī chīj chhe ene nathī em kahe chhe ane rāg ane alpagna paryāy te hun em jāṇato potāne kedamān nākhī dīdho chhe!

kaḷashaṭīkāmān (ā shlokanā arthamān) agnānīne bhedathī samajāvavānī vāt līdhī chhe. agnānīne guṇ-guṇīnā bhedarūp kathan dvārā ātmānun svarūp samajāve chhe. jemake jīvanun lakṣhaṇ chetanā em kahīne ātmā samajāve chhe.


PDF/HTML Page 183 of 4199
single page version

vyavahāranay hastāvalamb tulya kahyo chhe topaṇ ‘चित्चमत्कारमात्रं परविरहितं परमं अर्थं अन्तः पश्यताम्’ je puruṣho chaitanya-chamatkāramātra, paradravyonā bhāvothī rahit shuddhanayanā viṣhayabhūt param ‘artha’ne eṭale gnāyak paramātmāne antaraṅgamān avaloke chhe, pratyakṣha tenī shraddhā kare chhe tathā tadrūp līn thaīne chāritrabhāvane prāpta kare chhe temane ‘एषः’ e vyavahāranay ‘किञ्चित् न’ kāī paṇ prayojanavān nathī, eṭale pachhī temane vyavahār hoto nathī.

āgaḷ 41p gāthānī ṭīkāmān āve chhe ke- ‘arthathī ane tattvathī jāṇīne, tenā ja arthabhūt bhagavān ek pūrṇavignānaghan param brahmamān sarva udyamathī sthit thashe,.. .’ tattvathī ane arthathī jāṇīne eṭale tattvane jāṇe bhale, paṇ artha nām padārtha chhe je trikāḷī dhruv emān ṭhare chhe je, te mokṣhane prāpta karashe, te paramasukharūp pariṇamashe, sukharūp thaī jashe. tattva eṭale padārthano bhāv, artha eṭale padārtha bhāvavān. bhāvavānane enā bhāvathī jāṇīne tenā arthabhūt pūrṇavignānaghan paramabrahmamān sarva udyamathī sthit thashe te ātmā sākṣhāt tatkṣhaṇ pragaṭ thatā ek chaitanyarasathī bharelā svabhāvamān susthit ane nirākuḷ hovāne līdhe anākuḷatā- lakṣhaṇ evā saukhyarūpe pote ja thaī jashe. ahīn kaḷashamān paravirahit eṭale rāgādi parabhāvothī bhinna je param ‘artha,’ chaitanyachamatkāramātra dhruv svabhāvabhāv-gnāyakabhāv padārtha tene ‘अन्तः पश्यतां’ -jeo antaraṅgamān avaloke chhe, tadrūp līn thaīne pūrṇa vītarāgatāne prāpta thāy chhe, param saukhyarūpe pariṇame chhe temane koī vyavahār raheto nahīn hovāthī vyavahār prayojanavān nathī em kahyun chhe.

keṭalāk loko ‘vyavahār kāryakārī chhe’ eno artha em kare chhe ke vyavahār kāmano chhe ane ādaravā jevo chhe. temano e artha (samaj) barābar nathī. vyavahār kāryakārī chhe eṭale je te kāḷe vyavahār hoy chhe ane te jāṇavā lāyak chhe. sādhakane (shuddhanayano) pūrṇa āshray nathī, paṇ āshray sharū thai gayo chhe te kāḷamān paryāyamān āvo vyavahār hoy chhe, te te kāḷe jāṇelo prayojanavān chhe.

kaḷash paḥ bhāvārtha uparanun pravachanaḥ

shuddha svarūpanun gnān, shraddhān tathā ācharaṇ thayā bād ashuddhanay kānīpaṇ prayojanakārī nathī. joyun? vyavahāranayane ashuddha kahyo, ashuddha shabda vāparyo chhe. bhagavān ātmā sachchidānandasvarūp pote chhe e to shuddhanayano viṣhay chhe. ane enān shraddhā-gnān thavā chhatān pūrṇatā nathī ene vachamān vyavahār āve chhe ene ashuddhanay kahyo chhe. 16mī gāthāmān āve chhe ke darshan-gnān-chāritranī nirmaḷ paryāy upar lakṣha javun te mechak chhe,


PDF/HTML Page 184 of 4199
single page version

malinatā chhe, vyavahār chhe. abhedamānthī bhedanā lakṣhe javun e paṇ malinatā chhe. sātamī gāthāmān āve chhe ke ātmāmān darshan, gnānanā bhed paḍe chhe e ashuddhanay chhe. trikāḷīnī apekṣhāe bhedane ashuddha kahyo chhe. arthakāre visheṣh spaṣhṭa karavā ‘ashuddha’ shabda vāparīne vyavahārane ashuddhanay kahyo ane trikāḷīne shuddha kahyo chhe.

have pachhīnā shlokamān nishchay samyaktvanun svarūp kahe chheḥ-

* kaḷash–6ḥ shlokārtha uparanun pravachan *

bhāī! ātmā to anādi-anant sachchidānandasvarūp chhe. teno nirṇay karyā vinā jīv anantakāḷathī chorāsī lākh yonimān janma-maraṇarūp paribhramaṇ vaḍe mahāduḥkhī chhe. rājā, raṅk, dev vagere badhā duḥkhī chhe. rājā ho ke dev ho, haju paṇ vastunun bhān (gnān-shraddhān) nahīn kare to kāgaḍā, kūtarā, vagere avatār karī duḥkhī thashe. mithyātvanun sevan karanārā prāyaḥ tiryañchamān janmavānā chhe. mithyātva chhe te āḍoḍāī chhe, vāstavik tattvathī viparīt shraddhā chhe. juo, manuṣhya chhe te (sīdhā) ūbhā chhe, tyāre gāy, bhensanān sharīr āḍān chhe. āḍoḍāī karī tethī āḍā sharīrano sanyog chhe. shāstramān mithyātvīne pashu kahyā chhe. ā (chhaṭhṭhā) kaḷashamān duḥkh ṭaḷī sukh kem prāpta thāy, samyagdarshan kem prāpta thāy, enī vāt karī chhe. samyagdarshan eṭale sāchī pratīti. dharmanī sharūāt samyagdarshanathī thāy chhe.

shun kahe chhe? ‘अस्य आत्मनः’ ā ātmāne eṭale ā pratyakṣha vidyamān ātmāne ‘यह इह द्रव्यान्तरेभ्यः पृथक् दर्शनम्’ anya dravyothī judo dekhavo (shraddhavo), ‘एतत् एव नियमात् सम्यग्दर्शनम्’ ene ja nishchayathī samyagdarshan kahīe chhīe. āmān traṇ nyāy āvyā (1) svadravya chhe (2) enāthī anerā (bhinna) dravyo chhe. ane (3) rāgādi chhe. tyān potāthī bhinna je anerā dravyo ane rāgādi bhāv chhe tenāthī pr̥uthak thaīne-bhinna paḍīne ek nij ātmadravyano anubhav karavo e ja samyagdarshan chhe. bījāmān, rāgamān bheḷavīne dekhavo em nahīn, e mānyatā to agnān ane mithyātva chhe. ahīn to kahe chhe ke je trikāḷī gnāyakabhāv sachchidānandasvarūp bhagavān ātmā te ekane ja dekhavo-anubhavavo, tenī samyakpratīti karavī e samyagdarshan chhe.

have kahe chhe kevo chhe te ātmā? to ‘व्याप्तुः’ eṭale potānā guṇ-paryāyomān vyāpanāro chhe. ahīn ātmā chhe te potānā guṇo je gnān, darshan, ānand vagere chhe te anant guṇomān, tathā te anant guṇonī vartamān avasthāo -vikārī ke avikārī - emān


PDF/HTML Page 185 of 4199
single page version

vyāpanāro chhe; ātmā paramān vyāpelo nathī em kahevun chhe. potānā dravya-guṇ-paryāyamān vyāpīne potānun astitva chhe, paramān nahīn. have dravya-guṇ-paryāyathī vyāpta chhe je ātmā, te samyagdarshanano viṣhay nathī. ahīn to ātmā potānā guṇ-paryāyomān vyāpe chhe eṭalun astitva siddha karavun chhe.

vaḷī te kevo chhe? ‘शुद्धनयतः एकत्वे नियतस्य’ shuddhanayathī ekapaṇāmān nishchit karavāmān āvyo chhe. ātmā potānā gnān, darshan, ādi guṇo ane paryāyomān vyāpanāro hovā chhatān shuddhanayathī tene ekapaṇāmān niyat karavāmān āvyo chhe. jemān guṇ-guṇīnā ke paryāyanā bhedo nathī evo abhed ekarūp trikāḷī ātmā shuddhanay vaḍe batāvavāmān āvyo chhe. vaḷī te kevo chhe? ‘पूर्ण–ज्ञान–घनस्य’ pūrṇagnānaghan chhe. jemān paryāy ke bhedano pravesh nathī evo gnānasvarūp sarvagnasvabhāvī chhe. ahīn gnānaguṇanī pradhānatāthī kathan chhe. shuddhanay ātmavastune trikāḷ ekarūp abhed gnāyakamātra chaitanyaghanasvarūp dekhāḍe chhe ane te samyagdarshanano viṣhay chhe. temān ekāgra thatān samyagdarshan thāy chhe.

‘च’ vaḷī ‘तावान् अयं आत्मा’ jeṭalun samyagdarshan chhe teṭalo ja ā ātmā chhe. pūrṇagnānaghan ekarūp je ātmā tenā āshraye je pratīti-shraddhā thaī, samyagdarshan thayun te ātmānun pariṇām chhe tethī jeṭalun samyagdarshan chhe teṭalo ātmā chhe em kahyun chhe. samyagdarshananun pariṇām ātmāthī bhinna nathī.

have āchārya prārthanā karatān kahe chhe.- ‘इमाम् नवतत्त्व–सन्ततिं मुक्त्वा’ navatattvanī paripāṭīne chhoḍīne ‘अयम् आत्मा एकः अस्तु नः’ ā ātmā ek ja amane prāpta ho. ahīn nav tattva kahyān. temān jīv-ajīv dravyo chhe. dayā dānanā pariṇām puṇya chhe, tathā hinsā, jūṭh, chorī ādi pāp chhe. puṇya ane pāp banne āsrav chhe. e navā karma āvavānun kāraṇ chhe. tene rokanār samvar chhe. visheṣh shuddhi thāy te nirjarā chhe. tathā bandh chhe te karma bandhāvāmān nimitta chhe. paripūrṇa shuddhadashā thāy te mokṣha chhe. ahīn āchārya kahe chhe ke ā navatattvanī paripāṭīne chhoḍīne shuddhanayano viṣhay je dhruv ātmā te amone prāpta thāo, bījun kāī chāhatā nathī. ā vītarāgī avasthānī prārthanā chhe. koī nayapakṣha nathī. nishchayanayano ekano pakṣha chhe ane bījo pakṣha chhe ja nahīn em nathī. (ekalo nishchayanay ja chhe ane vyavahāranay nathī em nathī) nishchayano pakṣha ekānt karyā kare to mithyātva thashe. (vyavahāranay viṣhayane jāṇavāmān thī paṇ kāḍhī nākhe to mithyātva thashe) ahīn to rāg ane bhed par lakṣha jatān rāg thāy chhe māṭe ek abhedanā anubhavanī, vītarāgatānī prārthanā karī chhe. ā ek ja prāpta thāo eṭale rāg ane


PDF/HTML Page 186 of 4199
single page version

paryāyane gauṇ karī ā ekano ja anubhav amane ho, amane pūrṇa vītarāgatā thāo em prārthanā chhe.

* kaḷash–6 bhāvārtha uparanun pravachan *

bhagavān ātmāmān gnān, darshan ādi anant guṇo chhe-shaktio chhe. tenī vartamān svābhāvik avasthāo tathā karmanā nimittathī thatā dayā, dān ādi vā hinsā jūṭh, ādinā bhāvo te vikārī avasthāo chhe. e badhā potānā guṇ- paryāyorūp bhedomān ātmā vyāpelo chhe, rahelo chhe, prasarelo chhe. āvo ātmā shuddhanayathī ekapaṇāmān nishchit karavāmān āvyo eṭale shuddhanayathī ek gnāyakamātra ātmā dekhāḍavāmān āvyo. tene sarva anerān dravyo ane dravyonā bhāvothī nyāro dekhavo, shraddhavo te niyamathī samyagdarshan chhe. sharīr, man, vāṇī tathā karma ane tenā nimittathī thatā je paryāyagat rāgādi bhāvo te sarvathī bhinna akhaṇḍ ek gnāyakamātranī shraddhā-pratīti karavī te nishchay samyagdarshan chhe.

vyavahāranay, vastune bhedarūp jonārun gnān, ātmāne anekarūp batāve chhe. e ātmāne guṇabhedavāḷo, paryāyavāḷo, rāgavāḷo, navatattvavāḷo em kahī samyagdarshanane anek bhedarūp kahe chhe. paṇ e sāchun samyagdarshan nathī, kemake tyān vyabhichār (doṣh) āve chhe. bhagavān ātmā ekarūp chaitanyasvarūp chhe. emān navatattvanī shuddha-ashuddha paryāy bheḷavīne shraddhā kare to te vyavahār samakit chhe, te rāg chhe. te yathārtha samyagdarshan nathī kemake tyān vyabhichārano doṣh āve chhe. emān nishchay samyagdarshan hovāno niyam nathī. vyavahārathī navatattvanī shraddhāno vikalpa ke dev-guru-shāstranī shraddhāno vikalpa hotān nishchay samyagdarshan hovāno niyam nathī. shuddhanayanī hade pahoñchatān rāg ane bhed dekhātā nathī, paṇ nirvikalpa anubhav thāy chhe, ekalo gnāyak chaitanyamūrti pūrṇānandasvarūp bhagavān ātmā, jaṇāy chhe. tyān vyabhichār nathī tethī niyamathī te samyagdarshan chhe. navatattvanī shraddhā, gnāyakadravya ane tenī vartamān paryāy sahit vastunī shraddhā e badhun vyavahār samakit chhe em vyavahāranay samakitanā anek bhed pāḍe chhe. tyān vyabhichār chhe tethī te yathārtha samyagdarshan nathī. (shraddhāno bāhya vikalpa ane nirvikalpa shraddhā be judī judī chīj chhe.)

kevo chhe shuddhanayano viṣhayabhūt te ātmā? pūrṇagnānaghan chhe. gnānano piṇḍ chhe jemān sharīr, man, vachan, karmano to pravesh nathī, paṇ paryāyamān je dayā, dān ādi vikalparāg ūṭhe teno paṇ pravesh nathī. shuddhanayanī hade pahoñchatān ātmā lokālokane jāṇavānī shaktivāḷo sarvagnasvabhāvī jaṇāy chhe. āvā ātmānun shraddhān karavun te samyagdarshan chhe. e


PDF/HTML Page 187 of 4199
single page version

samyagdarshan pragaṭayun te ātmānun ja pariṇām chhe, ātmāthī bhinna nathī tethī ātmā ja chhe, anya kāī nathī.

have jhīṇo nyāy āve chhe. vastunun jevun svarūp chhe tem gnānane dorī javun te nyāy chhe. ā to sarvagnabhagavāne kahelā nyāy chhe.

ahīn eṭalun visheṣh jāṇavun ke-nay chhe te shrutapramāṇano ansh chhe, tethī shuddhanay paṇ shrutapramāṇano ja ansh thayo. shrutapramāṇ eṭale? je gnānanī paryāy dravya-guṇ-paryāy badhāne jāṇe te shrutagnānapramāṇ kahevāy. e pramāṇano ek bhāg shuddhanay chhe. te trikāḷī shuddha dhruv ātmāne jue chhe. teno bījo bhāg vyavahāranay chhe. te vartamān paryāy, rāgādine jāṇe chhe. je dhruv, nityānand gnāyakabhāv tene jonār shrutagnānanā anshane shuddhanay kahe chhe. e nay ekalā shuddha trikāḷīne jue chhe tethī shuddhanay kahevāy chhe.

have shrutapramāṇ chhe te parokṣha pramāṇ chhe. emān ātmā pratyakṣha na dekhāy. jem kevaḷagnānamān ātmā pratyakṣha jaṇāy em shrutagnānamān pratyakṣha na jaṇāy. shrutagnān parokṣha pramāṇ chhe kāraṇ ke tyān vastune sarvagnanā āgamanā vachanathī jāṇī chhe. vastu je chhe bhagavān ātmā e to arūpī chhe, temān rūp, ras, gandh, varṇa nathī. te to anant guṇono piṇḍ chaitanyaghan arūpī chhe. e vastune sarvagnanā āgamanā vachanathī jāṇī chhe. pāñchamī gāthāmān āvyun hatun ne ke āgamanī upāsanāthī nijavibhav pragaṭayo chhe. eṭale āgamanā vachanothī ātmā pūrṇa shuddha vastu jāṇī chhe. tyān āgam kone kahevun? ke je trikāḷī ātmā ānandano nāth prabhu pragaṭ sarvagnadashāne prāpta chhe enī je omkār divyadhvani nīkaḷī tene āgam kahe chhe. agnānīe kahelān hoy te āgam nahīn. sarvagnanī vāṇīne shāstra athavā paramāgam kahevāy chhe. vastu pratyakṣha joīne jāṇelī nathī parantu sarvagnanā āgamathī jāṇī chhe ke ā gnāyak pūrṇa chhe te ā chhe. shrutagnān parokṣha kem chhe te siddha kare chhe. sarvagnanā āgamathī lakṣhamān āvyun ke vastu akhaṇḍ ānandarūp pūrṇa chaitanyarūp chhe. shrīmade kahyun chhe ne? ‘lakṣha thavāne tehanun, kahyān shāstra sukhadāyī’ guru paṇ sarvagnanī vāṇī anusār shāstra kahe chhe.

nay chhe te shrutapramāṇano ansh chhe. tethī shuddhanay paṇ shrutapramāṇano ansh thayo. shrutapramāṇ te parokṣha pramāṇ chhe. tethī ā shuddhanay, sarva dravyothī judā, ātmānī sarva paryāyomān vyāpta, pūrṇa chaitanya kevaḷagnānarūp-sarva lokālokane jāṇanār, asādhāraṇ chaitanyadharmane parokṣha dekhāḍe chhe. ahīn kevaḷagnān eṭale vyakta paryāy nahīn paṇ ekalun gnān, gnān, trikāḷ dhruv gnān samajavun. jem ātmā trikāḷadhruv chhe em eno gnānaguṇ


PDF/HTML Page 188 of 4199
single page version

trikāḷadhruv kevaḷagnānarūp chhe. e guṇ mati, shrut, avadhi ādi sarva paryāyomān vyāpta hoy chhe. pūrā dravyamān ane tenī badhī paryāyomān vyāpta hoy evun ja guṇanun svarūp chhe. jem sākarano mīṭhāsh guṇ sākaranā pūrā bhāgamān vyāpta chhe tem gnānaguṇ ātmānā pūrā dravyamān ane tenī sarva paryāyomān vyāpta chhe, ane te lokālokane jāṇavānā svabhāvarūp chhe. ā to gnānaguṇ kevaḍo chhe tenā anant mahimānī vāt chhe. ahīn kahe chhe- shuddhanay, sarva dravyothī judā, ātmānī sarva paryāyomān vyāpta, lokālokane jāṇavāno jeno svabhāv chhe evā pūrṇa chaitanya kevaḷagnānarūp asādhāraṇ (anya dravyomān na hoy tevā) chaitanyadharmane parokṣha dekhāḍe chhe. eṭale shuddhanayanī draṣhṭi vaḍe je trikāḷ dhruv chaitanyapūrṇa ne dekhe chhe, shraddhe chhe tene sāchun samyagdarshan chhe.

vyavahārī chhadmastha jīv āgamane pramāṇ karī, vāṇī sat chhe ene lakṣhamān laī, vāṇīnun je vāchya trikāḷ dhruv gnāyakabhāv tenun shraddhān kare e nishchay samyagdarshan chhe. e sukhanī pratham kaṇikā chhe. bākī badhā duḥkhanā panthe chaḍhelā chhe. shāstrone jāṇanārā jyānsudhī gnāyakanī draṣhṭi na kare tyānsudhī duḥkhanā panthamān chhe mārga to ā chhe, bhāī!

jyānsudhī kevaḷ vyavahāranayanā viṣhayabhūt jīvādi bhedarūp tattvonun ja shraddhān rahe, tyānsudhī nishchay samyagdarshan nathī. tethī āchārya kahe chhe ke e navatattvonī paripāṭīne chhoḍī, nayanā bhedo tathā paryāyanā bhedonun lakṣha chhoḍī, shuddhanayanā viṣhayabhūt ek akhaṇḍ gnāyak ātmā ja amane prāpta thāo; bījun kāī chāhatā nathī. ā vītarāg avasthānī prārthanā chhe. paryāyo nathī em nathī, paṇ te gauṇ karī temanun lakṣha chhoḍavānī vāt chhe. jo paryāy nathī em mānavā jashe to mithyātva thashe. ā koī nayapakṣha nathī. jo sarvathā nayono pakṣhapāt ja thayā kare to mithyātva ja chhe.

ahīn koī prashna kare ke- ātmā chaitanya chhe, jāṇan, jāṇanasvabhāvī chhe. āṭalun chaitanyarūp ja gnānamān anubhavamān āve to eṭalī shraddhā te samyagdarshan chhe ke nahīn? āvī shraddhāvāḷāne ākho ātmā hāth lāgyo em kahevāy ke nahī?

samādhānaḥ– ātmāne chaitanyamātra to nāstik sivāy sarva matavāḷāo māne chhe. em chārvāk mat chaitanyane mānato nathī. bījā badhā ātmā chaitanyarūp chhe em to māne chhe. jo āṭalī shraddhāne samyagdarshan kahevāmān āve to upar kahelā badhāne samyagdarshan siddha thaī jashe. jāṇanār, jāṇanār em nāstik sivāy to ghaṇā ātmāne māne chhe, to te badhāne samyaktva siddha thashe. paṇ em nathī. ātmā to sarvagna svabhāvī chhe. sarvagna svabhāv eṭale potānā anantaguṇo, tenī anant paryāyo, ane badhā parane (lokālokane)


PDF/HTML Page 189 of 4199
single page version

jāṇe evī enī shakti chhe. evī sarvagnashakti jemane pragaṭ thaī chhe evā sarvagna bhagavāne jevo pūrṇa ātmā joyo tevā pūrṇa ātmānun svarūp temanī omkār divyadhvanimān āvyun. te ātmā kevo chhe? to pūrṇagnānaghan chhe. ahīn pūrṇa shabda sūchak chhe. pūrṇa eṭale traṇakāḷ traṇalokanā dravya-guṇ-paryāyo jāṇavāno eno svabhāv chhe. evun je sharīrādithī bhinna pūrṇagnānaghan ātmānun svarūp chhe tenī draṣhṭipūrvak shraddhān thatān samyagdarshan thāy chhe. āvun samyagdarshan jīve anādithī anantakāḷamān pragaṭ karyun nathī tethī tene chār-gatimān mātra rakhaḍavānun ja thayun chhe.

ethī ahīn kahe chhe ke bhagavān ātmānun koī adbhūt svarūp chhe. tenun pūrṇagnān, pūrṇaānand, pūrṇa aishvarya, pūrṇa svachchhatā, pūrṇa prakāsh ādi anek (anant) pūrṇa shaktiothī bharelun chamatkārik paripūrṇa svarūp chhe. enī shāntinī paryāyane kare evā kartā guṇathī pūrṇa chhe, enun je kārya ānand ādi thāy evī karmashaktithī pūrṇa chhe, je sādhan thaīne nirmaḷadashā pragaṭ thāy evā sādhanaguṇathī pūrṇa chhe, je nirmaḷatā ādi pragaṭe te pote rākhe evī sampradānashaktithī pūrṇa chhe, ītyādi. sarvagna bhagavānanī vāṇīmān ātmānun āvun paripūrṇa chaitanyaghan svarūp kahyun chhe. enun yathārtha shraddhān thavāthī ja samyagdarshan thāy chhe, tyāre ja dharmanā panthanī oḷakhāṇ thāy chhe.

have (7mā kaḷashamān) shuddhanayane ādhīn eṭale ātmānā pūrṇasvarūpane jonārī je draṣhṭi tene ādhīn bhagavān ātmā pragaṭ thāy chhe. kevo chhe te ātmā? samasta paradravyothī bhinna, jhaḷahaḷ ātmajyoti svarūp chhe, te pragaṭ thāy chhe.

* kaḷash 7ḥ shlokārtha uparanun pravachan *

‘अतः’ tyārabād ‘शुद्धनय–आयत्तं’ shuddhanayane ādhīn, pavitra draṣhṭine ādhīn ‘प्रत्यग्–ज्योतिः’ je bhinna ātmajyoti chhe ‘तत्’ te ‘चकास्ति’ pragaṭ thāy chhe. shuddhanayane ādhīn bhinna ātmajyoti anubhavamān āve chhe.

kevī chhe te ātmajyoti? ‘नव–तत्त्व–गतत्वे अपि’ ke je navatattvamān prāpta thavā chhatān-jīv, ajīv, puṇya, pāp, āsrav, bandh, samvar, nirjarā ane mokṣha em navatattvamān vyāpta hovā chhatān- ‘एकत्वं’ potānā ekapaṇāne ‘न मुञ्चति’ chhoḍatī nathī. navamān rahelī dekhātī hovā chhatān potānā shuddhagnāyakabhāvapaṇe ekapaṇe ja rahe chhe.

jem kāshīghāṭano loṭo hoy ane temān pāṇī bharyun hoy to loṭā jevo pāṇīno ākār dekhāy chhe, chhatān loṭānā ane pāṇīnā potapotānā ākāro tadna bhinna


PDF/HTML Page 190 of 4199
single page version

chhe. tem chidānandajyoti, gnānajaḷ bhagavān ātmā, gnān jeno ākār chhe evo ātmā dehadevaḷamān rahelo chhe. te dehākār hovā chhatān dehanā ākārathī tadna judo chhe. sharīr to pudgalākār chhe, bhagavān ātmā chaitanya-ākār chhe. banne jude-judā chhe.

ātmānī eke-ek shakti paripūrṇa chhe. evī anant shaktiono piṇḍ ātmavastu paripūrṇa ekasvarūp chhe. te navatattvomān rahelo dekhāto hovā chhatān potānun ekapaṇun chhoḍato nathī. gnāyak chhe te rāgamān chhe, dveṣhamān chhe em dekhāy, shuddhatānā anshamān dekhāy, shuddhatānī vr̥uddhi thāy emān dekhāy chhatān gnānak chaitanyajyoti potānun ekapaṇun chhoḍatī nathī. jem agni lākaḍun; chhāṇun ītyādi ākāre bhedapaṇe pariṇamelo dekhāy chhatān agni potānun agnipaṇun-uṣhṇapaṇun chhoḍato nathī, te uṣhṇapaṇe ja kāyam rahe chhe. tem bhagavān ātmā navatattvamān bhedarūp thayelo dekhāy chhatān te gnāyakapaṇāne chhoḍato nathī, gnāyak, gnāyak gnāyak ek gnāyakasāmānya ekapaṇe ja rahe chhe.

bhāī! ā ātmā kyān ane kevaḍo chhe e ten joyo nathī. e to potāmān paripūrṇa vastu chhe. sākar ane sekerīn bannemān mīṭhāsh chhe. paṇ sākaranā bahu moṭā gāṅgaḍā karatān paṇ bahu alpapramāṇ sekerīnamān anekagaṇī mīṭhāsh chhe. tethī vastunun kad moṭun hoy to shakti vadhāre em nathī. bhagavān ātmā sharīrapramāṇ (sharīrapaṇe nahīn) hovā chhatān potānā gnān, darshan ādi sāmarthyathī paripūrṇa chhe. anek avasthāomān vyāpta te chaitanyasāmānya ekamātra chaitanyapaṇe ja rahe chhe. e nirmaḷānand bhagavān ātmānī prasiddhi karavī hoy to enā ekapaṇānī-sāmānyasvabhāvanī draṣhṭi karavī joīe. tyāre ja tenī sāchī pratīti ane sākṣhātkār thāy chhe, tene samyagdarshan kahe chhe.

* kaḷash 7 bhāvārtha uparanun pravachan *

navatattvamān prāpta thayelo ātmā anekarūp dekhāy chhe; jo tenun bhinna svarūp vichāravāmān āve to te potānī chaitanya-chamatkāramātra jyotine chhoḍato nathī. jem agnine chhāṇāno agni, lākaḍāno agni em kahevāy, paṇ agni to agnipaṇe chhe. bhinna bhinna īndhananā ākāre agni thayelo hoy em bhale dekhāy paṇ e agnino ja ākār chhe, lākaḍā ke chhāṇā vagere īndhanano nathī. tem ātmā gnāyakasvarūp parane jāṇavā kāḷe ajīvane jāṇe, rāgane jāṇe, dveṣhane jāṇe, sharīrane jāṇe. tyān jāṇapaṇe je pariṇame te pote pariṇame chhe, gnānasvarūp kāyam rahīne pariṇame chhe. parapaṇe- ajīvapaṇe, rāgapaṇe, dveṣhapaṇe, sharīrapaṇe thaīne jāṇato nathī. gnān parapaṇe thaine pariṇame chhe em nathī, gnān


PDF/HTML Page 191 of 4199
single page version

gnānapaṇe rahīne parane jāṇe chhe. parane jāṇatān par-gneyākāre gnān thayun em kahevāy, paṇ te gnānapaṇun chhoḍīne gneyākār thaī gayun chhe em nathī. bhagavān ātmā je pūrṇa chaitanyajyoti tenun gnān gney padārthonā ākāre hovā chhatān gnānaguṇapaṇe ja rahe chhe, paragneyapaṇe thatun nathī e pramāṇe yathārtha jāṇī pūrṇa chaitanyasvarūp ātmānun shraddhān karavun te samyagdarshan chhe.

have sūtrakār gāthāmān kahe chhe ke trikāḷī gnāyakabhāvane, gnāyak, gnāyak,.. gnāyakasāmānyane shuddhanayathī jāṇavo e samyagdarshan chhe.

*

PDF/HTML Page 192 of 4199
single page version

jīv–ajīv adhikār
gāthā –13

भूदत्थेणाभिगदा जीवाजीवा य पुण्णपावं च।
आसवसंवरणिज्जरबंधो मोक्खो य सम्मत्तं।।
१३।।

भूतार्थेनाभिगता जीवाजीवौ च पुण्यपापं च।
आस्रवसंवरनिर्जरा बन्धो मोक्षश्च सम्यकत्वम्।।
१३।।

e pramāṇe ja shuddhanayathī jāṇavun te samyaktva chhe em sūtrakār gāthāmān kahe chheḥ -

bhūtārthathī jāṇel jīv, ajīv, vaḷī puṇya, pāp ne,
āsrav, samvar, nirjarā, bandh, mokṣha te samyaktva chhe. 13.

gāthārthaḥ– [भूतार्थेन अभिगताः] bhūtārtha nayathī jāṇel [जीवाजीवौ] jīv, ajīv [च] vaḷī [पुण्यपापं] puṇya, pāp [च] tathā [आस्रवसंवरनिर्जराः] āsrav, samvar, nirjarā, [बन्धः] bandh [च] ane [मोक्षः] mokṣha [सम्यक्त्वम्] -e nav tattva samyaktva chhe.

ṭīkāḥ– ā jīvādi navatattvo bhūtārthanayathī jāṇye samyagdarshan ja chhe. (-e niyam kahyo); kāraṇ ke tīrthanī (vyavahāradharmanī) pravr̥utti arthe abhūtārtha (vyavahār)- nayathī kahevāmān āve chhe evān ā nav tattvo- jemanān lakṣhaṇ jīv, ajīv, puṇya, pāp, āsrav, samvar, nirjarā, bandh ane mokṣha chhe-temanāmān ekapaṇun pragaṭ karanār bhūtārthanayathī ekapaṇun prāpta karī, shuddhanayapaṇe sthapāyelā ātmānī anubhūti-ke jenun lakṣhaṇ ātmakhyāti chhe- tenī prāpti hoy chhe. (shuddhanayathī navatattvane jāṇavāthī ātmānī anubhūti thāy chhe te hetuthī ā niyam kahyo.) tyān, vikārī thavā yogya ane vikār karanār-e banne puṇya chhe, tem ja e banne pāp chhe, āsrav thavā yogya ane āsrav


PDF/HTML Page 193 of 4199
single page version

karanār-e banne āsrav chhe, samvararūp thayā yogya (samvārya) ane samvar karanār- (samvārak)-e banne samvar chhe, nirjaravā yogya ane nirjarā karanār-e banne nirjarā chhe, bandhāvā yogya ane bandhan karanār-e banne bandh chhe ane mokṣha thavā yogya ane mokṣha karanār-e banne mokṣha chhe; kāraṇake ekane ja potānī meḷe puṇya, pāp, āsrav, samvar, nirjarā, bandh, mokṣhanī upapatti (siddhi) banatī nathī. te banne jīv ane ajīv chhe (arthāt te babbemān ek jīv chhe ne bījun ajīv chhe).

bāhya (sthūl) draṣhṭithī joīe toḥ-jīv-pudgalanā anādi bandhaparyāyanī samīp jaīne ekapaṇe anubhav karatān ā nav tattvo bhūtārtha chhe, satyārtha chhe, ane ek jīvadravyanā svabhāvanī samīp jaīne anubhav karatān teo abhūtārtha chhe, asatyārtha chhe; (jīvanā ekākār svarūpamān teo nathī;) tethī ā nav tattvomān bhūtārthanayathī ek jīv ja prakāshamān chhe. evī rīte antardraṣhṭithī joīe toḥ- gnāyak bhāv jīv chhe ane jīvanā vikārano hetu ajīv chhe; vaḷī puṇya, pāp, āsrav, samvar, nirjarā, bandh ane mokṣha-e jemanān lakṣhaṇ chhe evā to kevaḷ jīvanā vikāro chhe ane puṇya, pāp, āsrav, samvar, nirjarā, bandh ane mokṣha-e vikārahetuo kevaḷ ajīv chhe. āvān ā nav tattvo, jīvadravyanā svabhāvane chhoḍīne, pote ane par jemanān kāraṇ chhe evā ek dravyanā paryāyopaṇe anubhav karavāmān āvatān bhūtārtha chhe ane sarva kāḷe askhalit ek jīvadravyanā svabhāvanī samīp jaīne anubhav karavāmān āvatān teo abhūtārtha chhe, asatyārtha chhe. tethī ā nave tattvomān bhūtārthanayathī ek jīv ja prakāshamān chhe. em te, ekapaṇe prakāshato, shuddhanayapaṇe anubhavāy chhe. ane je ā anubhūti te ātmakhyāti (ātmānī oḷakhāṇ) ja chhe, ne ātmakhyāti te samyagdarshan ja chhe. ā rīte ā sarva kathan nirdoṣh chhe-bādhārahit chhe.

bhāvārthaḥ– ā nav tattvomān, shuddhanay joīe to, jīv ja ek chaitanya- chamatkāramātra prakāsharūp pragaṭ thaī rahyo chhe, te sivāy judān judān nav tattvo kāī dekhātān nathī. jyān sudhī ā rīte jīvatattvanun jāṇapaṇun jīvane nathī tyān sudhī te vyavahāradraṣhṭi chhe, judān judān nav tattvone māne chhe. jīv-pudgalanā bandhaparyāyarūp draṣhṭithī ā padārtho judā judā dekhāy chhe; paṇ jyāre shuddhanayathī jīv-pudgalanun nijasvarūp judun judun jovāmān āve tyāre e puṇya, pāp ādi sāt tattvo kāī paṇ vastu nathī; nimitta-naimittik bhāvathī thayān hatān te nimitta-naimittik bhāv jyāre maṭī gayo tyāre jīv-pudgal judān judān hovāthī bījī koī vastu (padārtha) siddha thaī shakatī nathī. vastu to dravya chhe ne dravyano nijabhāv dravyanī sāthe ja rahe chhe tathā nimitta-naimittik bhāvano to abhāv ja thāy chhe, māṭe shuddhanayathī


PDF/HTML Page 194 of 4199
single page version

(मालिनी)

चिरमिति
नवतत्त्वच्छन्नमुन्नोयमानं
कनकमिव निमग्नं वर्णमालाकलापे।
अथ सततविविक्तं
द्रश्यतामेकरुपं
प्रतिपदमिदमात्मज्योतिरुद्योतमानम्।। ८।।

_________________________________________________________________ jīvane jāṇavāthī ja samyagdarshananī prāpti thaī shake chhe. jyān sudhī judā judā nav padārtho jāṇe, shuddhanayathī ātmāne jāṇe nahi tyān sudhī paryāyabuddhi chhe.

ahīn, e arthanun kalasharūp kāvya kahe chheḥ-

shlokārthaḥ– [इति] ā rīte [चिरम् नव–तत्त्वच्छन्नम् इदम् आत्मज्योतिः] nav tattvomān ghaṇā kāḷathī chhupāyelī ā ātmajyotine, [वर्णमाला–कलापे निमग्नं कनकम् इव] jem varṇonā samūhamān chhūpāyelā ekākār suvarṇane bahār kāḍhe tem, [उन्नीयमानं] shuddhanayathī bahār kāḍhī pragaṭ karavāmān āvī chhe. [अथ] māṭe have he bhavya jīvo! [सततविविक्तं] hammeshā āne anya dravyothī tathā temanāthī thatā naimittik bhāvothī bhinna, [एकरुपं] ekarūp [द्रश्यताम्] dekho. [प्रतिपदम् उद्योतमानम्] ā (jyoti), pade pade arthāt paryāye paryāye ekarūp chitchamatkāramātra udyotamān chhe.

bhāvārthaḥ– ā ātmā sarva avasthāomān vidhavidh rūpe dekhāto hato tene shuddhanaye ek chaitanya-chamatkāramātra dekhāḍayo chhe; tethī have sadā ekākār ja anubhav karo, paryāyabuddhino ekānt na rākho- em shrī guruono upadesh chhe. 8.

ṭīkāḥ– have, jem nav tattvomān ek jīvane ja jāṇavo bhūtārtha kahyo tem, ekapaṇe prakāshamān ātmānā adhigamanā upāyo je pramāṇ, nay, nikṣhep chhe teo paṇ nishchayathī abhūtārtha chhe, temān paṇ ātmā ek ja bhūtārtha chhe (kāraṇ ke gney ane vachananā bhedothī pramāṇādi anek bhedarūp thāy chhe). temān pahelān, pramāṇ be prakāre chhe-parokṣha ane pratyakṣha. 1upātta ane 2anupātta par (padārtho) dvārā pravarte te parokṣha chhe ane kevaḷ ātmāthī ja pratinishchitapaṇe pravarte te pratyakṣha chhe. (pramāṇ gnān chhe. te gnān pāñch _________________________________________________________________ 1. upātta=meḷavelā. (īndriy, man vagere upātta par padārtho chhe.) 2. anupātta=aṇameḷavelā. (prakāsh, upadesh vagere anupātta par padārtho chhe.)


PDF/HTML Page 195 of 4199
single page version

prakāranun chhe- mati, shrut, avadhi, manaḥparyay ne kevaḷ. temān mati ne shrut e be gnān parokṣha chhe, avadhi ne manaḥparyay e be vikalpa-pratyakṣha chhe ane kevaḷagnān sakal- pratyakṣha chhe. tethī e be prakāranān pramāṇ chhe.) te banne pramātā, pramāṇ, prameyanā bhedane anubhavatān to bhūtārtha chhe, satyārtha chhe; ane jemān sarva bhedo gauṇ thaī gayā chhe evā ek jīvanā svabhāvano anubhav karatān teo abhūtārtha chhe, asatyārtha chhe.

nay be prakāre chhe-dravyārthik ane paryāyārthik. tyān dravya-paryāyasvarūp vastumān dravyano mukhyapaṇe anubhav karāve te dravyārthik nay chhe ane paryāyano mukhyapaṇe anubhav karāve te paryāyārthik nay chhe. te banne nayo dravya ane paryāyano paryāyathī (bhedathī, kramathī) anubhav karatān to bhūtārtha chhe, satyārtha chhe; ane dravya tathā paryāy e bannethī nahi āliṅgan karāyelā evā shuddhavastumātra jīvanā (chaitanyamātra) svabhāvano anubhav karatān teo abhūtārtha chhe, asatyārtha chhe.

nikṣhep chār prakāre chhe- nām, sthāpanā, dravya ne bhāv. vastumān je guṇ na hoy te guṇanā nāmathī (vyavahār māṭe) vastunī sañgnā karavī te nām nikṣhep chhe. ‘ā te chhe’ em anya vastumān anya vastunun pratinidhitva sthāpavun (-pratimārūp sthāpan karavun) te sthāpanā nikṣhep chhe. vartamānathī anya eṭale ke atīt athavā anāgat paryāyathī vastune vartamānamān kahevī te dravya nikṣhep chhe. vartamān paryāyathī vastune vartamānamān kahevī te bhāv nikṣhep chhe. e chārey nikṣhepono potapotānā lakṣhaṇabhedathī (vilakṣhaṇarūpe-judā judā rūpe) anubhav karavāmān āvatān teo bhūtārtha chhe, satyārtha chhe; ane bhinna lakṣhaṇathī rahit ek potānā chaitanyalakṣhaṇarūp jīvasvabhāvano anubhav karatān e chārey abhūtārtha chhe, asatyārtha chhe. ā rīte ā pramāṇ -nay-nikṣhepomān bhūtārthapaṇe ek jīv ja prakāshamān chhe.

bhāvārthaḥ– ā pramāṇ, nay, nikṣheponun vistārathī vyākhyān te viṣhayanā granthomānthī jāṇavun; temanāthī dravyaparyāyasvarūp vastunī siddhi thāy chhe. teo sādhak avasthāmān to satyārtha ja chhe kāraṇ ke te gnānanā ja visheṣho chhe. temanā vinā vastune game tem sādhavāmān āve to viparyay thaī jāy chhe. avasthā anusār vyavahāranā abhāvanī traṇ rīti chheḥ pahelī avasthāmān pramāṇādithī yathārtha vastune jāṇī gnānashraddhānanī siddhi karavī; gnān shraddhān siddha thayā pachhī shraddhān māṭe to pramāṇādinī kāī jarūr nathī. paṇ have e bījī avasthāmān pramāṇādinā ālamban dvārā visheṣh gnān thāy chhe ane rāg-dveṣh-mohakarmanā sarvathā abhāvarūp yathākhyāt chāritra pragaṭe chhe; tethī kevaḷagnānanī prāpti thāy chhe. kevaḷagnān


PDF/HTML Page 196 of 4199
single page version

(मालिनी)
उदयति न नयश्रीरस्तमेति प्रमाणं
क्वचिदपि च न विद्मो याति निक्षेपचक्रम्।
किमपरमभिदध्मो धाम्नि
सर्वंङ्कषेऽस्मि–
न्ननुभवमुपयाते भाति न द्वैतमेव।।
९।।

__________________________________________________________________ thayā pachhī pramāṇādinun ālamban rahetun nathī. tyār pachhī trījī sākṣhāt siddha avasthā chhe tyān paṇ kāī ālamban nathī. e rīte siddha avasthāmān pramāṇ-nay-nikṣhepono abhāv ja chhe.

e arthano kalasharūp shlok kahe chheḥ-

shlokārthaḥ– āchārya shuddhanayano anubhav karī kahe chhe ke -[अस्मिन् सर्वङ्कषे धाम्नि अनुभवम् उपयाते] ā sarva bhedone gauṇ karanār je shuddhanayano viṣhayabhūt chaitanya-chamatkāramātra tejaḥpuñj ātmā, teno anubhav thatān [नयश्रीः न उदयति] nayonī lakṣhmī uday pāmatī nathī, [प्रमाणं अस्तम् एति] pramāṇ astane prāpta thāy chhe [अपि च] ane [निक्षेपचक्रम् क्वचित याति, न विद्मः] nikṣhepono samūh kyān jato rahe chhe te ame jāṇatā nathī. [किम् अपरम् अभिदध्मः] āthī adhik shun kahīe? [द्वैतम् एव न भाति] dvait ja pratibhāsit thatun nathī.

bhāvārthaḥ– bhedane atyant gauṇ karīene kahyun chhe ke -pramāṇ, nayādi bhedanī to vāt ja shī? shuddha anubhav thatān dvait ja bhāsatun nathī, ekākār chinmātra ja dekhāy chhe.

ahīn vignānadvaitavādī tathā vedāntī kahe chhe ke- chhevaṭ paramārtharūp to advaitano ja anubhav thayo. e ja amāro mat chhe; tame visheṣh shun kahyun? eno uttaraḥ- tamārā matamān sarvathā advait mānavāmān āve chhe. jo sarvathā advait mānavāmān āve to bāhya vastuno abhāv ja thaī jāy, ane evo abhāv to pratyakṣha viruddha chhe. amārā matamān nayavivakṣhā chhe te bāhya vastuno lop karatī nathī. jyāre shuddha anubhavathī vikalpa maṭī jāy chhe tyāre ātmā paramānandane pāme chhe tethī anubhav karāvavā māṭe “shuddha anubhavamān dvait bhāsatun nathī” em kahyun chhe. jo bāhya vastuno lop karavāmān āve to ātmāno paṇ lop thaī jāy ane shūnyavādano prasaṅg āve. māṭe tame kaho chho te pramāṇe vastusvarūpanī siddhi thaī shakatī nathī, ane vastusvarūpanī yathārtha shraddhā vinā je shuddha anubhav


PDF/HTML Page 197 of 4199
single page version

(उपजाति)

आत्मस्वभावं परभावभिन्न–
मापूर्णमाद्यन्तविमुक्तमेकम्।
विलीनसङ्कल्पविकल्पजालं
प्रकाशयन् शुद्धनयोडभ्युदेति।।
१०।।

__________________________________________________________________ karavāmān āve te paṇ mithyārūp chhe; shūnyano prasaṅg hovāthī tamāro anubhav paṇ ākāshanā phūlano anubhav chhe. 9.

āgaḷ shuddhanayano uday thāy chhe tenī sūchanārūp shlok kahe chheḥ-

shlokārthaḥ– [शुद्धनयः आत्मस्वभावं प्रकाशयन् अभ्युदेति] shuddhanay ātmānā svabhāvane pragaṭ karato udayarūp thāy chhe. te ātmasvabhāvane kevo pragaṭ kare chhe? [परभावभिन्नम्] paradravya, paradravyanā bhāvo tathā paradravyanā nimittathī thatā potānā vibhāvo-evā parabhāvothī bhinna pragaṭ kare chhe. vaḷī te, [आपूर्णम] ātmasvabhāv samastapaṇe pūrṇa chhe-samasta lokālokane jāṇanār chhe-em pragaṭ kare chhe; (kāraṇ ke gnānamān bhed karmasanyogathī chhe, shuddhanayamān karma gauṇ chhe). vaḷī, te [आदि –अन्त– विमुक्तम्] ātmasvabhāvane ādi-antathī rahit pragaṭ kare chhe. (arthāt koī ādithī māṇḍīne je koīthī utpanna karavāmān āvyo nathī ane kayārey koīthī jeno vināsh nathī evā pāriṇāmik bhāvane te pragaṭ kare chhe). vaḷī te, [एकम्] ātmasvabhāvane ek-sarva bhedabhāvothī (dvaitabhāvothī) rahit ekākār-pragaṭ kare chhe, ane [विलीन – सङ्कल्प–विकल्प–जालं] jemān samasta saṅkalpa-vikalpanā samūho vilay thaī gayā chhe evo pragaṭ kare chhe. (dravyakarma, bhāvakarma, nokarma ādi pudgaladravyomān potānī kalpanā karavī tene saṅkalpa kahe chhe ane gneyonā bhedathī gnānamān bhed mālūm thavo tene vikalpa kahe chhe.) āvo shuddhanay prakāsharūp thāy chhe. 10.


PDF/HTML Page 198 of 4199
single page version

36 pa-1-76 40 9-1-76
37 6-1-76 41 10-1-76 ane
38 7-1-76 42 11-1-76
39 8-1-76

samayasār shāstra, gāthā 13ḥ

mathāḷunḥ– e pramāṇe ja shuddhanayathī jāṇavun te samyaktva chhe. eṭale ke trikāḷī gnāyakabhāvane gnāyak, gnāyak...gnāyakasāmānyapaṇe jāṇavo enun nām samyagdarshan chhe em sūtrakār gāthā (13) mān kahe chhe.

gāthā–13

* gāthārtha uparanun pravachan *

‘भूतार्थेन अभिगताः’ bhūtārthanayathī jāṇel-eṭale ke chhatī-vidyamān je vastu trikāḷ chhe tene jāṇanārā nayathī jāṇel ‘जीवा–जीवौ’ jīv, ajīv ‘च’ vaḷī ‘पुण्यपापं’ puṇya ane pāp ‘च’ tathā ‘आस्रवसंवरनिर्जराः’ āsrav, samvar, nirjarā, ‘बन्धः’ bandh ‘च’ ane ‘मोक्षः’ mokṣha ‘सम्यक्त्वम्’–e navatattva samyaktva chhe. eṭale e navatattvamānthī ek trikāḷīne judo tāravīne e jāṇanār, jāṇanār jāṇanāramātra ekane ja draṣhṭimān levo enun nām samyagdarshan chhe. ene ātmā chhe tevo barābar mānyo, jāṇyo ane anubhavyo kahevāy.

bhāī! ā to abhyās hoy to samajāy evun chhe. meṭrik, bī. e., el. el. bī. vagere abhyāsamān keṭaloy vakhat gāḷe. sanskr̥itanā abhyāsamān varaso gāḷe paṇ e kāī kām āve nahīn. ahīn to ātmā gnāyakapaṇe je trikāḷ chhe tenā sanskār nākhavā, anubhav karavo e abhyās sārthak chhe.

gāthā–13ḥ ṭīkā uparanun pravachan

ā jīvādi navatattvo-jīv, ajīv, puṇya, pāp āsrav, bandh, samvar, nirjarā ane mokṣha chhe. temān jīv ane ajīv be padārtha chhe. jīv chhe, sharīr, karma ādi ajīv chhe, karmanā nimittanā sambandhamān puṇya-pāp ane āsrav ane bandh thāy chhe tathā samvar,


PDF/HTML Page 199 of 4199
single page version

nirjarā ane mokṣha nimittanā (karmanā) abhāvamān thāy chhe. paṇ ā nave tattvomān nimittanī apekṣhā āve chhe. te apekṣhā chhoḍī daīne ekalo gnāyak, gnāyakabhāv je pūrṇagnānaghan chhe enī draṣhṭi karavī, eno svīkār karavo, satkār karavo enun nām samyagdarshan chhe. ā sivāy dev-shāstra-gurune mānavā ke navatattvane bhedathī mānavā te kāī samyagdarshan nathī. ā samyak anekānt chhe.

ane chāritra? ātmā atīndriy ānandamūrti chhe. enun bhān thaīne emān visheṣh visheṣh līnatā-ramaṇatā thatān je prachur ānandanun vedan thāy te chāritradashā chhe. pratham jene samyagdarshan hoy tene visheṣh sthiratā thāy te chāritra chhe. samyagdarshan na hoy ane pādharā (sīdhā) vrat laīne besī jāy e to badhān ekaḍā vinānān mīṇḍān chhe. e badhun mithyātvanī bhūmikā chhe.

ā jīvādi navatattvo bhūtārthanayathī jāṇye samyagdarshan ja chhe -e niyam chhe. je navatattvo chhe temān traṇalokanā nāth bhagavān ātmā chaitanyahīralo birājamān chhe. jem hīrāne anek pāsā chhe tem ā chaitanyahīralāne guṇarūp anant pāsā chhe. e anant pāsā (guṇ) svayam paripūrṇa chhe tathā vastumān abhed ekarūp paḍelā chhe. āvī anantaguṇamaṇḍit abhed ekarūp vastu je chaitanyaghanasvarūp ātmā tene bhūtārthanay vaḍe jāṇavī te niyamathī samyagdarshan chhe. ahīn shuddhanayane bhūtārthanay kahyo chhe. athavā trikāḷī vastu e ja shuddhanay chhe. ā vāt 11mī gāthāmān āvī gaī chhe.

ahāhā...! jene jāṇye anant janma-maraṇano ant āvī jāy, pūrṇa anant atīndriy-ānandanī prāpti thāy eṭale mukti thāy e kāraṇ kevun hoy? bāpu! (e sādhāraṇ na hoy.) e to pūrṇa svarūp chhe jemān na rāg chhe, na bhed chhe, na paryāyano pravesh chhe. evī jhaḷahaḷ chaitanyajyotisvarūp abhed ekarūp gnāyak vastumān draṣhṭi karavī te samyagdarshan chhe, te nishchay chhe. ā to mudrānī mūḷ rakamanī vāt chhe.

gharākano hisāb kare tyāre kahe-rakamanun vyāj to āpyun, paṇ mūḷ rakam? mūḷ rakam to lāv. em anādinī puṇyanī kriyā karīkarīne marī gayo, paṇ mūḷ rakam shun chhe e to jo. mūḷ mudanī rakam to chaitanyajyot pūrṇagnānaghan navatattvamān paryāyapaṇe pariṇamelī dekhāvā chhatān je gnāyakapaṇe ekarūp chhe te chhe. ene jāṇye, mānye samyak kahetān satyadarshan chhe. jevun enun pūrṇa sat svarūp chhe tevī ja tenī pratīti thavī tene satyadarshan kahe chhe.bhāī! dharmanī sharūāt ahīnthī thāy chhe. enā vinā lākho- karoḍonān dān kare, mandiro banāve ke upavās karīne marī jāy topaṇ e badhun thothethothān chhe. to shun e badhun


PDF/HTML Page 200 of 4199
single page version

na karavun? koṇ kare? mandirādi badhun enā kāraṇe thāy chhe. (shubhabhāvane kāraṇe nahīn) paṇ e shubhabhāv āve chhe, e hoy chhe, bas eṭalun ja. tathāpi e shubhabhāv te dharma nathī; e to sansār chhe, rakhaḍavāno bhāv chhe. puṇya pote rakhaḍāu chhe, enāthī rakhaḍavun kem maṭe? e puṇyabhāv-shubhabhāv sansār chhe.

jenun svarūp kevaḷī paṇ pūrun kahī shakyā nahīn evo tun koṇ ane kevaḍo chhun? bhāī, ā vāṇī to jaḍ chhe e chaitanyanun svarūp keṭalun kahe? e arūpī chaitanyaghan bhagavān vāṇīmān keṭalo āve? īshārā āve, bhāī! ahīn pūrṇagnānaghan shabda vāparīne āchārye ek guṇ pūrṇa chhe ane evā anantaguṇano ekarūp pūrṇagnānaghan prabhu ātmā chhe em darshāvyun chhe. ene gnānamān laīne-vartamān gnānanī paryāyamān gney banāvīne pratīti karavī e samyagdarshan chhe. e dharmanun mūḷ chhe. jem mūḷ vinā, ḍāḷī ne pāndaḍān, phaḷ ādi hotān nathī tem samyagdarshanarūp mūḷ vinā chāritra ke vrat, tap hotā nathī.

ahāhā...! jīvādi navatattvo bhūtārthanayathī jāṇye samyagdarshan ja chhe e niyam kahyo. vastusthitino ā niyam chhe. have tenun kāraṇ samajāvatān kahe chhe-tīrthanī vyavahāradharmanī pravr̥utti arthe abhūtārthanayathī jīv-ajīv ādi navatattvo kahevāmān āve chhe. te ā pramāṇeḥ jīv-ek samayanī jīvanī paryāy te ahīn jīv kahe chhe; ajīv-ajīvanun je gnān thāy chhe tene ahīn ajīv kahe chhe; puṇya-dayā, dān, vrat, pūjā, bhakti ādino bhāv te puṇyabhāv chhe; pāp-hinsā, jūṭh, chorī, kushīl, bhog ādi bhāv, ā raḷavā-kamāvāno, dukān chalāvavāno, davā-īnjekashan devāno bhāv, te pāpabhāv chhe; e puṇya ane pāp banne bhāv te āsrav chhe. ā eṭale maryādāthī ane sravavun eṭale āvavun. maryādāthī karmanun āvavun te āsrav chhe. jem vahāṇamān chhidra hoy to ene laīne pāṇī andar āve tem ātmāmān puṇya-pāpanā bhāv thāy to enā sambandhamān navān (karmanān) āvaraṇ āve te āsrav chhe; samvar-ātmā shuddhasvarūpe pūrṇa chhe; pūrṇa shuddhanā āshraye shuddhino ansh pragaṭe te samvar chhe; nirjarā -samvarapūrvak ashuddhatānun kharavun, karmanun gaḷavun ane shuddhatānun vadhavun e traṇey nirjarā chhe; bandh-dayā dān ādi je vikalpa ūṭhe temān aṭakavun te bandh chhe; mokṣha vastu gnāyakasvarūp abandh chhe. temān pūrṇa sthiratā thatān pūrṇa nirmaḷ dashā, pūrṇa shuddhatā, pūrṇa vītarāgatā pragaṭ thavī enun nām mokṣha chhe. jevun pūrṇānand svarūp chhe tevo pūrṇa ānand pragaṭ thaī javo te mokṣha chhe.

koīne em thāy ke ā badhun shun chhe? navun nathī, bāpu! tane navun lāge chhe. kemake tārī chīj ekarūp shun ane e chījanī ā dashāo shun e koī divas ten