Pravachan Ratnakar-Gujarati (simplified iso15919 transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 9 of 210

 

PDF/HTML Page 161 of 4199
single page version

(शार्दूलविक्रीडित)

एकत्वे नियतस्य शुद्धनयतो व्याप्तुर्यदस्यात्मनः
पूर्णंज्ञानघनस्य दर्शनमिह द्रव्यान्तरेभ्यः पृथक्।
सम्यग्दर्शनमेतदेव नियमादात्मा च तावानयं
तन्मुक्त्वा नवतत्त्वसन्ततिमिमामात्मायमेकोऽस्तु नः।।
६।।

__________________________________________________________________

shlokārthaḥ– [व्यवहरण–नयः] je vyavahāranay chhe te [यद्यपि] jo ke [इह प्राक्–पदव्यां] ā pahelī padavīmān (jyān sudhī shuddha svarūpanī prāpti na thaī hoy tyān sudhī) [निहित–पदानां] jemaṇe potāno pag māṇḍelo chhe evā puruṣhone, [हन्त] arere! [हस्तावलम्बः स्यात्] hastāvalamb tulya kahyo chhe, [तद्–अपि] topaṇ [चित्–चमत्कार–मात्रं पर–विरहितं परमं अर्थ अन्तः पश्यतां] je puruṣho chaitanyachamatkāramātra paradravyabhāvothī rahit (shuddhanayanā viṣhayabhūt) param ‘artha’ ne antaraṅgamān avaloke chhe, tenī shraddhā kare chhe tathā tadrūp līn thaī chāritrabhāvane prāpta thāy chhe. temane [एषः] e vyavahāranay [किञ्चित् न] kānīpaṇ prayojanavān nathī.

bhāvārthaḥ– shuddha svarūpanun gnān, shraddhān tathā ācharaṇ thayā bād ashuddhanay kānīpaṇ prayojanakārī nathī.pa

have pachhīnā shlokamān nishchay samyaktvanun svarūp kahe chheḥ-

shlokārthaḥ– [अस्य आत्मनः] ā ātmāne [यद् इह द्रव्यान्तरेभ्यः पृथक दर्शनम्] anya dravyothī judo dekhavo (shraddhavo) [एतत् एव नियमात् सम्यग्दर्शनम्] te ja niyamathī samyagdarshan chhe. kevā chhe ātmā? [व्याप्तुः] potānā guṇ-paryāyomān vyāpanāro chhe. vaḷī kevo chhe? [शुद्धनयतः एकत्वे नियतस्य] shuddhanayathī ekapaṇāmān nishchit karavāmān āvyo chhe. vaḷī kevo chhe? [पूर्ण–ज्ञान–घनस्य] pūrṇagnānaghan chhe. [च] vaḷī [तावान् अयं आत्मा] jeṭalun samyagdarshan chhe teṭalo ja ā ātmā chhe. [तत्] tethī āchārya prārthanā kare chhe ke “[इमाम् नव–तत्त्व–सन्ततिं मुक्त्वा] navatattvanī paripāṭīne chhoḍī, [अयम् आत्मा एकः अस्तु नः] ā ātmā ek ja amane prāpta ho.”

bhāvārthaḥ– sarva svābhāvik tathā naimittik potānī avasthārūp guṇaparyāy- bhedomān vyāpanāro ā ātmā shuddhanayathī ekapaṇāmān nishchit karavāmān āvyo


PDF/HTML Page 162 of 4199
single page version

--shuddhanayathī gnāyakamātra ek-ākār dekhāḍavāmān āvyo, tene sarva anyadravyo ane anyadravyonā bhāvothī nyāro dekhavo, shraddhavo te niyamathī samyagdarshan chhe. vyavahāranay ātmāne anek bhedarūp kahī samyagdarshanane anek bhedarūp kahe chhe tyān vyabhichār (doṣh) āve chhe, niyam raheto nathī. shuddhanayanī hade pahoñchatān vyabhichār raheto nathī tethī niyamarūp chhe. kevo chhe shuddhanayano viṣhayabhūt ātmā? pūrṇagnānaghan chhe -sarva lokālokane jāṇanār gnānasvarūp chhe. evā ātmānā shraddhānarūp samyagdarshan chhe. te kāī judo padārtha nathī-ātmānā ja pariṇām chhe, tethī ātmā ja chhe. māṭe samyagdarshan chhe te ātmā chhe, anya nathī.

ahīn eṭalun visheṣh jāṇavun ke nay chhe te shrutapramāṇano ansh chhe tethī shuddhanay paṇ shrutapramāṇano ja ansh thayo. shrutapramāṇ chhe te parokṣha pramāṇ chhe kāraṇ ke vastune sarvagnanān āgamanān vachanathī jāṇī chhe; tethī ā shuddhanay sarva dravyothī judā, ātmānā sarva paryāyomān vyāpta, pūrṇa chaitanya kevaḷagnānarūp-sarva lokālokane jāṇanār, asādhāraṇ chaitanyadharmane parokṣha dekhāḍe chhe. ā vyavahārī chhadmastha jīv āgamane pramāṇ karī, shuddhanaye darshāvelā pūrṇa ātmānun shraddhān kare te shraddhān nishchay samyagdarshan chhe. jyān sudhī kevaḷ vyavahāranayanā viṣhayabhūt jīvādik bhedarūp tattvonun ja shraddhān rahe tyān sudhī nishchay samyagdarshan nathī tethī āchārya kahe chhe ke e nav tattvonī santatine (paripāṭīne) chhoḍī shuddhanayano viṣhayabhūt ek ātmā ja amane prāpta ho; bījun kāī chāhatā nathī. ā vītarāg avasthānī prārthanā chhe, koī nayapakṣha nathī. jo sarvathā nayono pakṣhapāt ja thayā kare to mithyātva ja chhe.

ahīn koī prashna kare ke -ātmā chaitanya chhe eṭalun ja anubhavamān āve, to eṭalī shraddhā te samyagdarshan chhe ke nahi? tenun samādhānaḥ-chaitanyamātra to nāstik sivāy sarva matavāḷāo ātmāne māne chhe; jo eṭalī ja shraddhāne samyagdarshan kahevāmān āve to to saune samyaktva siddha thaī jashe. tethī sarvagnanī vāṇīmān jevun pūrṇa ātmānun svarūp kahyun chhe tevun shraddhān thavāthī ja nishchay samyaktva thāy chhe em samajavun. 6.

have, ‘tyār pachhī shuddhanayane ādhīn, sarva dravyothī bhinna, ātmajyoti pragaṭ thaī jāy chhe’ em ā shlokamān ṭīkākār āchārya kahe chheḥ-

shlokārthaḥ– [अतः] tyār bād [शुद्धनय आयतं] shuddhanayane ādhīn [प्रत्यगज्योतिः] je bhinna ātmajyoti chhe [तत्] te [चकास्ति] pragaṭ thāy chhe [यद्] ke


PDF/HTML Page 163 of 4199
single page version

(अनुष्टुभ्)

अतः शुद्धनयायत्तं प्रत्यग्ज्योतिश्चकास्ति तत्।
नवतत्त्वगतत्वेऽपि यदेकत्वं न मुञ्चति।।
७।।

je [नव–तत्त्व–गतत्वे–अपि] navatattvamān prāpta thavā chhatān [एकत्वं] potānā ekapaṇāne [न मुञ्चति] chhoḍatī nathī.

bhāvārthaḥ– navatattvamān prāpta thayelo ātmā anekarūp dekhāy chhe; jo tenun bhinna svarūp vichāravāmān āve to te potānī chaitanya-chamatkāramātra jyotine chhoḍato nathī. 7.

om

PDF/HTML Page 164 of 4199
single page version

29 29-12-7p 33 2-12-76
30 30-12-7p 34 3-12-76
31 31-12-7p 3p 4-12-76 ane
32 1-1-76 36 pa-1-76

ḥ samayasār gāthā 12 no upoddhātaḥ

gāthā 11 mān em kahyun ke vyavahāranay asatyārtha chhe ane nishchayanay satyārtha chhe. ā ātmā je vastu chhe te dravya, guṇ, paryāy em traṇe maḷīne ākhun sat chhe. temān anantaguṇano piṇḍ te dravya, guṇ eṭale shakti ane paryāy kahetān avasthā. ā traṇe thaīne satnun pūrṇarūp chhe e traṇ thaīne ek sattānī apekṣhāe bījā par padārthone asat kahevāmān āve chhe. bījī rīte kahīe to ‘utpād-vyay-dhrauvyayuktam sat’ temān utpād-vyay te paryāy chhe, dravya (ane guṇ) trikāḷ chhe. ā traṇ thaīne ek sat chhe. tenī apekṣhāe bījā par padārtho asat chhe. ātmā bījāmān nahīn ane bījā padārtho ātmāmān nahīn e apekṣhāe bījā padārthone asat kahī vyavahār kahyo chhe.

have ahīn em kahe chhe ke- dravyaanantaguṇothī abhed ek vastu chhe, evun paryāy vinānun trikāḷī dhruv akhaṇḍ ek abhed pūrṇa dravya je vastu te sat chhe ane tenī apekṣhāe ek samayanī paryāy te asat chhe.

tyāre prashna em thāy chhe ke paryāy je chhe tene asat kem kahī? teno khulāso em chhe ke prayojanavash mukhya-gauṇ karīne ām kahevāmān āvyun chhe. paryāy paryāyapaṇe to chhe; ek dravyamān jem bījī chīj sarvathā nathī tem ā paryāy sarvathā nathī em nathī. jem bījī chīj ātmāmān chhe ja nahīn tem paryāyanā svarūpanun na samajavun. paryāy paryāyapaṇe to sat chhe. parantu bhagavān pūrṇānand-svarūp jene dravya kahīe, je akhaṇḍ ek gnāyakabhāvamātra paramapāriṇāmikasvabhāvabhāvarūp chhe teno āshray karatān samyagdarshanādi dharma pragaṭ thāy chhe. dharma pragaṭ karavānun ā prayojan siddha karavā trikāḷī dhruv dravyane mukhya karīne tene nishchay kahī satyārtha kahel chhe. jyāre vartamān paryāyanā āshraye samyagdarshanādi dharma pragaṭ thato nathī, paṇ rāgādi vikalpa thāy chhe tethī paryāyano āshray chhoḍāvavā tene gauṇ karīne vyavahār kahī asatyārtha kahel chhe. paryāyane gauṇ karīne eṭale


PDF/HTML Page 165 of 4199
single page version

ke tene peṭāmān rākhīne, dravyamān bheḷavīne nahīn; paryāy paryāyamān chhe em rākhīne enī mukhyatā na karatān, taḷeṭīmān rākhīne tene asatyārtha kahevāmān āvel chhe.

bhagavān pūrṇānand svarūp jene dravya kahīe, jene gnāyak kahīe, jene param pāriṇāmik svabhāvabhāv kahīe tene mukhya karī nishchay kahī satya kahevāmān āvel chhe. ām shā māṭe kahyun? ke trikāḷī satyārtha vastunā āshraye samyakdarshan pragaṭ thāy chhe ane bījī koī rīte samyakdarshan pragaṭ thatun nathī. āvā bhūtārtha, abhed ekarūp dravyamān draṣhṭi jāy-draṣhṭi prasare tyāre tene samyakdarshan thāy chhe. tyānthī dharmanī sharūāt thāy chhe. ā to haju samyakdarshananī prāptinun prayojan siddha karavānī vāt chāle chhe, chāritra to kyāy rahyun. ā koī alaukik ane apūrva chīj chhe bhāī!

ā rīte paryāyane gauṇ karīne gāthā 11mān kathañchit asatya kahī to paryāy chhe ke nahīn, enun astitva chhe ke nahīn enun gāthā 12 mān gnān karāve chhe.

anādikāḷathī jīvane mithyātvabhāvanā kāraṇe rāganun vedan ane rāgano svād hato. tene koī prakāre draṣhṭino viṣhay je pūrṇānandasvarūp bhagavān ātmā enun bhān thatān, eno pratyakṣha anubhav thatān samyagdarshan sahit atīndriy ānandano svād āvyo e to nishchay thayo. tyāre te dharmanī sharūāt thatān sādhak banyo. āvā sādhak ātmāne pūrṇashuddhatārūp paramātmadashā prāpta na thāy-svano pūrṇa āshray na thāy tyān sudhī paryāyamān kramashaḥ shuddhi vadhe chhe, ashuddhi ghaṭe chhe-evun kāī rahe chhe ke nahīn? ām vyavahāranun 11 mī gāthā pachhī ā 12 mī gāthāmān spaṣhṭa gnān karāve chhe. pūrṇadashāne prāpta paramātmāne kāīk shuddhatā ane kāīk ashuddhatā evun hotun nathī. ene to sampūrṇa shuddhatā pragaṭ thaī gaī chhe eṭale vyavahār hoto nathī. parantu nīchalī dashāmān eṭale ke jaghanyadashāthī-samyagdarshanathī je āgaḷ chālyo chhe, eṭale ke shraddhāthī āgaḷ jene ātma-ekāgratā kramashaḥ vadhatī chālī chhe, paṇ pūrṇadashā-utkr̥uṣhṭadashā thaī nathī evā madhyamabhāvane anubhavatā sādhakane shuddhatānī sāthe mahāvrat ādinā vikalpo paṇ chhe te jāṇelā prayojanavān chhe em have kahe chhe.

gāthā 12nī utthānikāḥ (pravachan)

have “e vyavahāranay paṇ koī koīne, koī vakhate prayojanavān chhe, sarvathā niṣhedh karavā yogya nathī; tethī teno upadesh chhe.” 11 mī gāthāmān nishchayanay āshray karavānī apekṣhāe ādarelo prayojanavān kahyo. have vyavahāranay paṇ koī koīne eṭale


PDF/HTML Page 166 of 4199
single page version

ke je jaghanyapūrvak madhyamadashāmān varte chhe tene sādhakadashānā kāḷamān prayojanavān chhe; arthāt sādhak-avasthāmān shuddhatānā ansho pūrṇa nathī ane kāīk ashuddhatā chhe ene jāṇelī prayojanavān chhe. paryāyagat shuddhatā-ashuddhatā chhe e vyavahār chhe, ene jāṇavun ke āṭalun chhe enun nām vyavahār jāṇelo prayojanavān chhe; ādarelo prayojanavān chhe em nathī. ādarelo prayojanavān to ekamātra trikāḷī shuddha nishchay ja chhe. trikāḷī shuddha nishchayano āshray laīne samyagdarshan, gnān ane svarūpanī sthiratānā ansharūp svarūpācharaṇ thayun. parantu sampūrṇa nirvikalpa vītarāgadashā pragaṭ na thaī hoy tyānlagī sādhakadashāmān sādhakane mahāvratādinā vikalpo chhe, te vyavahār chhe. te sādhakaavasthāmān jāṇelo prayojanavān chhe; ā eno sār chhe. ‘vyavahāranay paṇ prayojanavān chhe’ tenī vyākhyā ā ek ja chhe ke jāṇelo prayojanavān chhe, ādarelo nahīn. kathanashailī game te āve paṇ artha to ā ja chhe ke trikāḷī nishchay ādarelo prayojanavān chhe ane ā rāg je vyavahār chhe te jāṇelo prayojanavān chhe.

11mī gāthā jainadarshanano prāṇ chhe. tenī sāthe ā 12mī gāthāmān vyavahār joḍayo chhe. sādhakanī paryāyamān shuddhatā sāthe mahāvratanā, aṇuvratanā, bhakti ādinā vikalpo hoy chhe, e nathī em nahīn. ‘nathī’ em kahyun hatun e to gauṇ karīne kahyun hatun. sādhakadashāmān jīvane kāīk shuddhatā ane kāīk ashuddhatā paryāyamān chhe. vrat, bhakti ādino shubharāg chhe. paṇ e shubharāg nishchayanun kāraṇ nathī, tem paryāyamān rāg nathī em paṇ nahīn te shubharāg ādi jāṇavā yogya chhe eṭalun ja; māṭe to kahe chhe ke sarvathā niṣhedh karavā yogya nathī. juo, jem paradravya jīvamān nathī, em rāg paryāyamān sarvathā nathī em to nathī. kathañchit nathī ane kathañchit chhe; trikāḷī dhruv dravyamān nathī te apekṣhāe ‘nathī’ ane ene ja vartamānanī apekṣhāe ‘chhe’ em kahe chhe. e ‘chhe’ te jāṇelo prayojanavān chhe em kahe chhe.

gāthārtha uparanun pravachanaḥ gāthā 12

‘परमभावदर्शिभिः’ je shuddhanay sudhī pahoñchī shraddhāvān thayā chhe tathā pūrṇa gnān-chāritravān thaī gayā temane to shuddha (ātmā) no upadesh (āgnā) karanār shuddhanay jāṇavā yogya chhe.’ juo, shuddhanayano āshray (shuddhanayanā viṣhayano āshray)to samakitīne hoy chhe ahīn to shuddhanay (kevaḷagnān thatān) pūrṇa thai gayo chhe, teno āshray karavāno have rahyo nathī e apekṣhāe ahīn vāt karī chhe. je shuddhanay sudhī pahoñchī shraddhāvān thayā eṭale ke je samakitī thayā tathā pūrṇagnān je kevaḷagnān tene prāpta thayā tathā


PDF/HTML Page 167 of 4199
single page version

chāritranī sampūrṇa sthiratāne pāmyā temane to shuddhanayano viṣhay je shuddha ātmā teno āshray karavāno rahyo nahīn. temane to shuddhanay jāṇavā yogya chhe eṭale ke enun phaḷ je kr̥utakr̥utyapaṇun āvyun tenun kevaḷagnānamān jāṇapaṇun thayun. pūrṇa nirvikalpadashā jene thaī gaī, te tene mātra jāṇe chhe, adhūrī dashāno rāg tene nathī tethī vyavahār paṇ raheto nathī. em to nirvikalpa dhyānamān be mokṣhamārga kahyā chhe. dravyasaṅgrah gāthā 47mān āve chhe- दुविहं पि मोक्खहेउं झाणे पाउणदि जं मुणी णिमया” trikāḷī dhruvanā āshraye je samyagdarshan-gnān-chāritra thāy e nishchay mokṣhamārga ane andaramān nirvikalpa dhyānamān buddhipūrvak rāg to nathī paṇ je abuddhipūrvak rāg kahyo chhe. ene āropit karī vyavahār mokṣhamārga kahyo. ām nirvikalpa dhyānamān munirājane ekalo nishchay chhe ane vyavahār nathī em to nathī. tyān vyavahār paṇ kahyo chhe ahīn to dhyānanun phaḷ je sampūrṇa nirvikalpatā thaī chhe evā kevaḷagnānīne vyavahār raheto nathī; kemake pūrṇa dashāmān koī rāg raheto nathī paṇ sampūrṇa vītarāgatā chhe. je pūrṇa dashā thaī ene mātra jāṇe chhe. ‘vaḷī je jīvo aparamabhāve sthit chhe-arthāt shraddhā tathā gnān-chāritranā pūrṇa bhāvane nathī pahoñchī shakyā, sādhak avasthāmān ja sthit chhe, teo vyavahār dvārā upadesh karavā yogya chhe.’ samyagdarshan thayun chhe, paṇ samyaggnān-chāritra pūrṇa thayān nathī, sarvagnatānī pratīti thaī chhe paṇ sarvagnapad pragaṭ thayun nathī evī sādhakadashāmān je sthit chhe teo व्यवहारदेशिताः eṭale vyavahār dvārā upadesh karavā yogya chhe. shabda to chhe व्यवहारदेशिताः, paṇ eno vāchyārtha to em chhe ke te kāḷe jeṭalo kāī vyavahār chhe te jāṇavā yogya chhe. pratisamay sādhakane shuddhatā vadhe chhe, ashuddhatā ghaṭe chhe. je je samayanī, jeṭalī shuddhatā-ashuddhatā chhe tene jem chhe tem te te samaye jāṇavī te prayojanavān chhe. ā to sarvagna parameshvarano mārga chhe, bhāī! ā kāī kathā-vārtā nathī. digambar santo to kevaḷīnā keḍāyato chhe. kevaḷīnā peṭ kholīne vāt karī chhe. juo, ā munio ānandamān masta chhe. te dashāmān vikalpa ūṭhe chhe ane shāstra shāstranā kāraṇe lakhāī jāy chhe. tyāre kahe chhe ke shāstra lakhavāno vikalpa to chhe ke nahīn? pūrṇatā to ā kāḷe nathī, tethī vikalpa chhe. anek prakāranā vikalpanā ansho āve chhe. te (vikalpo) pāṭhamān to em chhe ke व्यवहारदेसिदा eṭale ke upadesh karavā yogya chhe. paṇ eno āshay em nathī. ā to kathanashailī chhe. eno artha to paryāyamān shuddhatā sāthe je kāīk ashuddhatā paṇ chhe tene jāṇavī te prayojanavān chhe. shun kahyun? jāṇavun te prayojanavān chhe. jāṇīne shun karavun? ashuddhatā chhoḍavā yogya hey chhe em jāṇī trikāḷī dhruvane upādey karī hey


PDF/HTML Page 168 of 4199
single page version

(rāg) ne chhoḍavun. vyavahāranay ane vyavahāranayano viṣhay chhe, te je te kāḷe sādhakadashāmān jāṇe to prayojanavān chhe; upādey to mātra shuddha nishchay ja chhe.

vastu je akhaṇḍ ek gnāyakabhāv chhe te paripūrṇa chhe, kr̥utakr̥utya chhe. ene karavānun kāī chhe nahīn. paṇ enī draṣhṭi karanār sādhakane jyānsudhī paryāyamān kr̥utakr̥utya pūrṇadashā pragaṭ na thāy tyānsudhī sthiratā karavānī chhe ane asthiratā chhoḍavānī chhe. ā ene karavānun chhe māṭe tene vyavahār jāṇelo prayojanavān chhe-em kahevā māge chhe. gnāyakanī draṣhṭipūrvak paryāyamān paripūrṇa kr̥utakr̥utya thaī gayel paramātmāne sthiratā vadhāravānun ane asthiratā maṭāḍavānun evun kāī rahetun nathī māṭe temane vyavahār hoto nathī.

* ṭīkā uparanun pravachan *

lokamān soḷ-valun sonun prasiddha chhe. sonun jyānsudhī chaud-valun ke pandar-valun hoy chhe tyānsudhī temān churī ādi malinatā arthāt ashuddhatā hoy chhe. tevā ashuddha sonāne agninī āñch āpatān āpatān krame krame shuddha thaī sampūrṇa soḷ-valun shuddha thaī jāy chhe. jemane chhellā pākathī ūtarelun soḷ-valun sonun prāpta thaī gayun chhe emane to chaud-valun, pandar-valun ādi ashuddha dashāo jāṇavā jevī rahī nathī; paṇ jemane soḷ-valā sonānun prayojan chhe, paṇ haju prāpta thayun nathī temane sonānī chaud-valā ane pandar- valānī dashāo jāṇavī prayojanabhūt chhe. soḷ-valun sonun prāpta thaī gayā pachhī tenāthī nīchenī dashāo jāṇavānī rahetī nathī.

e pramāṇe je jīvane kevaḷagnānanī pūrṇa dashā prāpta thaī gaī chhe ene to trikāḷī svabhāvano āshray karavāno rahyo nathī, kāraṇ ke tene shuddhanay pūrṇa thaī gayo chhe. āsrav adhikāramān āve chhe ke kevaḷagnān pragaṭ thatān shuddhanay pūrṇa thaī jāy chhe. tethī jeṇe paryāyamān utkr̥uṣhṭa achalit akhaṇḍ ekasvabhāvarūp ek bhāv pragaṭ karyo chhe arthāt paryāyamān jeṇe pūrṇadashā pragaṭ karī chhe tene to shuddhanay ja sauthī uparanī ek bhūmikā samān hovāthī pūrṇa chhe; ane te jāṇelo prayojanavān chhe. ahīn jāṇelo prayojanavān chhe eṭale je pūrṇadashā pragaṭ thaī gaī tene bas jāṇe chhe. ek bāju em kahe chhe ke kevaḷagnānanī paryāy paṇ sadbhūt vyavahār chhe, ane ahīn em kahyun ke kevaḷagnān thatān shuddhanay pūrṇa thaī gayo? e to kevaḷagnān thatān shuddhanayano āshray levāno bākī rahyo nahīn e apekṣhāe kathan chhe. jyān je apekṣhāthī kathan karyun hoy te apekṣhā barābar samajavī joīe.


PDF/HTML Page 169 of 4199
single page version

have kahe chhe- parantu je puruṣho pratham, dvitīy ādi anek pākonī paramparāthī pachyamān ashuddha suvarṇa samān anutkr̥uṣhṭa madhyamabhāvane anubhave chhe-eṭale ke jeone nij shuddhātmānī draṣhṭipūrvak samyagdarshan pragaṭ thayun chhe, kāīk chāritra paṇ pragaṭ thayun chhe, paṇ pūrṇa chāritra tathā kevaḷagnān nathī tethī madhyamabhāv varte chhe-evā puruṣhone ashuddha dravyane kahenāro hovāthī jeṇe judā judā ek ek bhāvasvarūp anek bhāvo dekhāḍayā chhe evo vyavahāranay te kāḷe jāṇelo prayojanavān chhe. ahīn dravyane ashuddha kahyun eno āshay em chhe ke (1) paryāyamān pūrṇa shuddhatā nathī tethī rāgādi ashuddhatā paṇ chhe ane (2) paryāyagat ashuddhatā svayam dravyanī chhe, parane laīne ashuddhatā ke shuddhatā thaī chhe em nathī. judā judā ek ek bhāvasvarūp anek bhāvo dekhāḍayā chhe eṭale pahelā samaye je shuddhi pragaṭī te karatān bījā samaye visheṣh, trījā samaye enāthīy visheṣh em vadhatī jāy chhe ane sāthe sāthe ashuddhi pratisamay kramashaḥ ghaṭatī jāy chhe. ā pramāṇe shuddhatā-ashuddhatānā ansho anek prakāranā chhe e dekhāḍanār vyavahār te te kāḷe sādhakadashāmān jāṇelo prayojanavān chhe.

draṣhṭino viṣhay je ātmā trikāḷ dhruv ekarūp shuddha chhe te nishchay chhe, satyārtha chhe. tenī apekṣhāe paryāyane gauṇ karīne vyavahār kahīne gāthā 11mān asatyārtha kahī chhe. parantu ahīn tenun astipaṇun sthāpe chhe. vyavahāranayathī draṣhṭie vyavahāranay ane eno viṣhay chhe. eṭale shun? jem ashuddha sonāne agninī āñch āpatān sonun sampūrṇa soḷavalun shuddha na thāy tyān sudhī anek raṅgabhed utpanna thāy chhe, tem ātmāmān pūrṇa vītarāgatā pragaṭ na thāy tyān sudhī tenī avasthāo je bhinna bhinna shuddhatā- ashuddhatānā ansho sahit hoy chhe-te vyavahār chhe te jāṇavā yogya chhe, ādaravā yogya nahīn. trikāḷī shuddha nishchay e ek ja ādaraṇīy chhe. banne ādaraṇīy hoy to be nay na thāy. tethī trikāḷī dhruv satsvarūp e ādaraṇīy chhe em jāṇavun ane vyavahāranay hey chhe em jāṇavun e prayojanavān chhe.

bhāī! ā to antarano mārga ūṇḍā rahasyathī bharelo chhe. ene samajavā māṭe ghaṇī pātratā ane honsh keḷavavī joīe. niyamasāramān kahyun chhe ke samvar, nirjarā, mokṣhanī paryāy ek samayanī chhe, nāshavān chhe, tethī hey chhe. paṇ ahīn to em kahyun ke paryāy bhale nāshavān ane hey chhe, paṇ e jāṇavā lāyak chhe. e vyavahāranayano viṣhay chhe. nay chhe to eno viṣhay paṇ chhe. nishchayanā kāḷamān nishchayane upādey jāṇavo eṭale ke dravyane abhed anubhavavun te kāryakārī chhe. tem vyavahāranā kāḷamān vyavahārane heyapaṇe jāṇavo e prayojanabhūtachhe. ā pramāṇe banne nayo kāryakārī samajavā.


PDF/HTML Page 170 of 4199
single page version

have enun kāraṇ āpe chhe-ke tīrtha ane tīrthanā phaḷanī evī ja vyavasthiti chhe. jenāthī tarāy e tīrtha chhe. antaramān mokṣhamārganī paryāy chhe te tīrtha chhe kemake enāthī tarāy chhe. trikāḷī dhruv gnāyakabhāvanī draṣhṭi, gnān ane ramaṇatāsvarūp je ratnatrayanī paryāy e tīrtha chhe. enāthī sansār tarāy chhe. ratnatrayarūp mokṣhamārganī je nirmaḷ paryāy te vyavahār chhe. e paryāy chhe ne? tethī tene vyavahāradharma kahyo chhe. shubharāg e vyavahāradharma e vāt ahīn nathī. trikāḷī dravya je niṣhkriy chhe te nishchay. tenī apekṣhāe mokṣhamārganī nirmaḷ paryāy te vyavahār chhe. dravya te nishchayanayano viṣhay ane paryāy te vyavahāranayano viṣhay chhe. kahe chhe ke jo vyavahāranay na hoy to tenā viṣhayabhūt tīrtha ane tīrthanun phaḷ kyān gayun? paryāy kyān gaī? tethī mokṣhano mārga te tīrtha chhe, pār thavun te tīrthanun phaḷ chhe. pūrṇa kevaḷagnān pāmavun e mokṣhamārganun phaḷ chhe. kevaḷagnān paṇ paryāy chhe ne? paryāyane na māno to mokṣhamārga raheto nathī, ane mokṣhamārganun phaḷ je kevaḷagnān ane siddhapad te paṇ rahetān nathī, kemake e paryāy chhe. paryāy chhe te vyavahār chhe. māṭe tīrtha ane tīrthaphaḷanī evī ja vyavasthiti chhe te yathārtha jāṇavī. vyavahāradharma te taravāno upāy chhe tethī koī ahīn em kahe ke puṇyabhāv je shubharāg te vaḍe tarāy chhe to tenī vāt jūṭhī chhe. shubharāg e to bandhanun kāraṇ chhe, e to asadbhūt vyavahār chhe. ahīn to sadbhūt vyavahāranī vāt chhe. trikāḷī gnāyakabhāvano āshray laīne je nirmaḷ paryāy pragaṭe te sadbhūtavyavahār chhe, te mokṣhamārga chhe, ane tenun phaḷ je kevaḷagnān e sadbhūt pūrṇadashā thaī te chhe. bījī jagyāe kahyun keḥ- जइ जिणमयं एवज्जह ता मा ववहारणिच्छए मुयह।

एक्केण विणा छिज्जइ तित्थं अण्णेण उण तच्चं।।

āchārya kahe chhe ke he bhavya jīvo! jo tame jinamatane pravartāvavā chāhatā ho to vyavahār ane nishchay- e banne nayone na chhoḍo; kāraṇ ke vyavahāranay vinā to tīrthan-vyavahāramārgano nāsh thaī jashe ane nishchayanay vinā tattva (vastu) no nāsh thaī jashe. jinamatane eṭale ke vītarāg abhiprāyane pravartāvavā īchchhatā ho to vyavahār ane nishchay banne nayone na chhoḍo. vyavahār nathī em na kaho. vyavahār chhe. paṇ tyān (gāthā 11mān) asatya kahyo hato ne? e to trikāḷ dhruv nishchayanī vivakṣhāmān gauṇ karīne asatya kahyo hato. bākī vyavahār chhe, mokṣhano mārga chhe. vyavahāranay na māno to tīrthano


PDF/HTML Page 171 of 4199
single page version

nāsh thaī jashe. chothun, pāñchamun, chhaṭhṭhun ādi chaud guṇasthāno je vyavahāranayanā viṣhay chhe, te chhe mokṣhano upāy je samyagdarshan-gnān-chāritra chhe te (vyavahār) chhe. chaud guṇasthān dravyamān nathī, paṇ paryāyamān nathī em jo kaho to tīrthano nāsh thaī jashe. ane tethī tīrthanun phaḷ je mokṣha ane siddhapad teno paṇ abhāv thaī jashe. em thatān jīvanā sansārī ane siddha evā je be bhāg paḍe chhe e vyavahār paṇ raheshe nahī.

bahu gambhīr artha chhe, bhāī! bhāṣhā to juo. ahīn mokṣhamārganī paryāyane tīrtha kahyun ane vastu je chhe tene tattva kahyun chhe. trikāḷī dhruv chaitanyaghan je vastu te nishchay chhe. te vastune jo na māno to tattvano nāsh thaī jashe. ane tattvanā abhāvamān, tattvanā āshraye utpanna thatun je mokṣhamārgarūp tīrtha te paṇ raheshe nahī. ām nishchay vastune na mānatān tattvano ane tīrthano banneno nāsh thaī jashe māṭe vastusvarūp jevun chhe tevun yathārtha mānavun.

jyānsudhī pūrṇatā thaī nathī tyānsudhī nishchay ane vyavahār banne hoy chhe. pūrṇatā thaī gaī eṭale pote potamān pūrṇa sthir thaī gayo tyān saghaḷun prayojan siddha thaī gayun pramāṇ thaī gayun, tīrthaphaḷ āvī gayun.

bhāī! ashubhathī bachāv shubharāg āve kharo, paṇ e kāī mūḷamārga eṭale ke mokṣhamārga nathī. tyāre koī shubharāg ane tenān nimitta arahantādine mūḷathī uḍāḍe to em paṇ nathī. pratimā, mandir, vagere chhe paṇ e shubharāganān nimitta chhe, eno āshray karatān dharma nathī. dharma to ekamātra trikāḷī chaitanyabhagavān pūrṇānandanā āshray vinā bījī koī rīte na thāy. vastu to akhaṇḍ pūrṇa kr̥utakr̥utya chhe. karavun e paryāyamān āvyun. mokṣhamārga karavo chhe, thāy chhe, e vyavahār thayo.

* bhāvārtha uparanun pravachan *

lokamān soḷavalun sonun prasiddha chhe; pandaravalā sudhī sonāmān churī, tāmbāno bhāg vagere rahe chhe. e sonāne tāp āpatān pūrṇa shuddha thaī jāy ene soḷavalun sonun kahe chhe. pandaravalā sudhī sonun ashuddha chhe. je jīvone sonānān pūrṇa gnān, shraddhān ane prāpti thaī gayā temane pandaravalānun kāī prayojan nathī. pūrṇa shuddha thaī gayun ne? ane jemane soḷavalā shuddha sonānī prāpti thaī nathī tyānsudhī temane pandaravalā sudhīnun sonun jāṇavā jevun chhe. e jāṇavun prayojanabhūt chhe.

evī rīte jīv nāmano padārtha chhe te pudgalanā sanyogathī paryāyamān ashuddha anekarūp thaī rahyo chhe. tyān jemane sarva paradravyothī bhinna gnāyakabhāvamātra je chaitanyasūrya


PDF/HTML Page 172 of 4199
single page version

pūrṇasvarūp chhe tenān shraddhā, gnān ane ācharaṇarūp prāpti thaīne pūrṇadashā prāpta thaī gaī chhe emane to pudgalasanyogajanit anekarūpapaṇāne kahenāro ashuddhanay kāī prayojanano ke matalabano nathī, kemake ashuddhatā chhe ja nahī. paṇ jyānsudhī pūrṇa shuddha svabhāvanī prāpti thaī nathī tyānsudhī jeṭalun ashuddhanayanun kathan chhe teṭalun yathāpadavī jāṇavā māṭe prayojanavān chhe. keṭalāk loko āmānthī em artha kāḍhe chhe ke 12mī gāthāmān vyavahār karavo em kahyun chhe. paṇ kharekhar em chhe ja nahīn. ahīn to jaṇāvyun chhe ke e kāḷe āvo vyavahār hoy chhe. samyagdarshananī prāpti thaī chhe, paṇ pūrṇadashā thaī nathī ene āvo vyavahār vachche āvyā vinā raheto nathī.

jyānsudhī yathārtha gnān-shraddhānanī prāptirūp samyagdarshananī prāpti thaī na hoy tyānsudhī to jenāthī yathārtha upadesh maḷe chhe evān jinavachano sāmbhaḷavān. āvo bhāv samyagdarshan thavā pahelān hoy chhe enī vāt chhe. ahīn ‘yathārtha upadesh enā’ par vajan chhe. ām jyān tyānthī kahe chhe ke dān karo, vrat karo, to samakit thashe ane dharma thashe to e jinavachan nathī, yathārtha upadesh nathī. ā upadesh sāmbhaḷavā lāyak nathī. jemān samyagdarshanādi vītarāgatānun prayojan pragaṭ hoy te yathārtha upadesh chhe. pañchāstikāyamān shāstranun tātparya vītarāgatā chhe em kahyun chhe. tathā ātmāvalokan shāstramān āve chhe ke- munio vāramvār (मुहुर्मुहुः) vītarāgabhāvano upadesh āpe chhe. eṭale nimitta, rāg ane paryāyathī lakṣha pheravī trikāḷī gnāyakabhāvanun lakṣha karo jethī samyagdarshanādi vītarāgatārūp dharma thāy. āvo upadesh te yathārtha upadesh chhe, kemake vītarāgabhāv ekamātra svadravyanā ja āshraye thāy chhe.

vaḷī jemanāthī upadesh maḷe em na kahetān jemanāthī yathārtha upadesh maḷe em bhāṣhā vāparī chhe. emān paṇ bhāv chhe. ahīn upadesh sambhaḷāvanār guru paṇ vītarāgī satpuruṣh ja hovā joīe. jyān tyān māthān phoḍe to mithyātvanī ja puṣhṭi thāy chhe. tethī yathārtha upadeshadātāno paṇ nirṇay karavānī javābadārī chhe. je satpuruṣhanā vachano vītarāgatānī puṣhṭi kare temanān ja vachano sāmbhaḷavā yogya chhe. evā satpuruṣh paṇ shodhī kāḍhavā paḍashe. shrīmade kahyun chhe ne ke ‘satpuruṣhane shodh’. upadesh ane upadeshak banne vītarāgatānān poṣhak hovān joīe. juo, nimitta paṇ yathāyogya hoy chhe. vītarāganān vachano to evān hoy chhe ke te ekadam ātmāno āshray karāvī parano āshray chhoḍāve chhe.

jinavachano sāmbhaḷavān, gurunān vachano sāmbhaḷavān e chhe to shubh vikalpa. paṇ je te kāḷe āvo vikalpa hoy chhe. ahīn samyagdarshan pāmavā māṭe jinavachan sāmbhaḷavun em


PDF/HTML Page 173 of 4199
single page version

kahyun, paṇ te sāmbhaḷavāmātrathī ja samyagdarshan thāy chhe em nathī. 11 mī gāthāmān em kahyun ke bhūtārthanā āshraye eṭale trikāḷī dhruv nij gnāyakabhāvanā āshraye samyagdarshanādi dharma thāy chhe, sāmbhaḷavāthī nahīn, nimittathī nahīn. arere! kṣhaṇe kṣhaṇe nimittanā ane rāganā premamān ā anākuḷasvabhāvī ātmāno ānand lūṇṭāī jāy chhe!

mokṣhamārgaprakāshakanā āṭhamā adhikāramān āve chhe ke -‘have mithyādraṣhṭi jīvonee mokṣhamārgano upadesh āpī temano upakār karavo e ja uttam upakār chhe shrī tīrthaṅkaragaṇadharādi paṇ evo ja upakār kare chhe, māṭe ā shāstramān paṇ temanā ja upadeshānusār upadesh āpīe chhīe.’ ek bāju em kahe ke koī, koī anyano upakār karī shakatun nathī ane ahīn mokṣhamārgano upadesh āpī upakār karavānun kahyun chhe te kevī rīte chhe? are bhāī! ā to nimittanī apekṣhāthī kathan chhe. jyāre yathāyogya nimittanun gnān karāvavun hoy tyāre āvā kathano āve chhe. jem haraṇanī nābhimān kasturī chhe enī ene kimmat nathī. em bhagavān ātmā ānandanun daḷ chhe. potānā anant sāmarthyanī agnānīne kimmat nathī. enī shaktio eṭale guṇo-gnān, darshan, ānand, shānti, svachchhatā vagere chhe. ā shaktionun māp nathī. je svabhāv hoy enun māp shun? amāp gnān, amāp darshan, amāp svachchhatā em anant shaktio bharelī chhe. pote pūrṇa īshvar chhe. āvo bhagavān pūrṇa ānandasvarūp chhe. emān jāne! emān praveshī ūṇḍo ūtarī jāne! samyagdarshan pāmatā pahelān āvo eno vyavahār (bhāv) hoy chhe. nishchay pragaṭe tene e vyavahār kahevāy chhe, anyathā nahīn. trikāḷī, dhruv dravyanā āshraye dharma pragaṭ thāy chhe evān jinavachan te sāmbhaḷe chhe. sāmbhaḷavāthī samakit thāy em nahīn paṇ samakitasanmukh jīvane āvā ja jinavachananā upadeshanun nimitta hoy chhe. ahā! jīv pote mithyāshraddhān vaḍe anant anant janma maraṇ karī anādithī sansāramān paribhramaṇ karī kahyo chhe. kaṣhāyanī mandatāthī dharma thāy, nimitta sārun hoy to potānun kārya thāy, gnānano kṣhayopasham visheṣh hoy to ātmadarshan thāy vagere anek shalyo sansār vadhavānā kāraṇ chhe. e saghaḷā mithyāshraddhānane dūr karī janma-maraṇano ant karāvanārān jinavachano te jemanāthī yathārtha upadesh maḷe temanī pāse barābar sāmbhaḷe chhe.

āgaḷ kaḷash 4 mān āve chhe ke -‘जिनवचसि रमन्ते,’ āvo artha kaḷash ṭīkākāre karyo chhe ke- bhāī! vāṇī to jaḍ pudgal chhe. te jaḍamān ramavun te shun? to jinavachanamān to bhagavān pūrṇānandano nāth trikāḷī shuddha jīv vastu upādey kahī chhe tene


PDF/HTML Page 174 of 4199
single page version

pakaḍīne rame eṭale temān ekāgratā kare em vāt kahī chhe. paryāy, rāg ke nimitta te upādey nathī. vaḷī jinavachano to nishchay ane vyavahār banne chhe. banne mān ramavun te shun? to kahe chhe banne upādey hoī shake ja nahī. paṇ divyadhvani e je shuddha jīv vastune upādey kahī chhe temān sāvadhānapaṇe ruchi-shraddhā-pratīti kare-pratyakṣha anubhav kare tene jinavachanamān ramavun kahe chhe.

vaḷī kevun chhe jinavachan? to nishchay ane vyavahār bannenā virodhane maṭāḍanārun chhe. nishchay ane vyavahār banne jinavachano chhe. parantu nishchay ane vyavahārane paraspar viṣhayano virodh chhe. tathā nishchayanun phaḷ mokṣha ane vyavahāranun phaḷ sansār chhe. hastāvalamb jāṇī jinavachanamān vyavahārano ghaṇo upadesh chhe, paṇ tenun phaḷ sansār kahyun chhe. to bannemān rame shī rīte? jinavachanamān prayojanavash vyavahārane gauṇ karī tathā nishchayane mukhya karī shuddha jīv vastu upādey kahī chhe. te ekamān ja ekāgra thavun ene ramavun em kahyun chhe ane te ja yathārtha upadesh chhe.

have kahe chhe-e jinavachano sāmbhaḷīne dhāraṇ karavān, dhārī rākhavān, ek kānathī sāmbhaḷī bījā kāne kāḍhī nākhavān em nahīn. 14mī gāthāmān āve chhe ke ātmā abaddha, aspr̥uṣhṭa, ādi pāñch bhāvavāḷo chhe; tyān shiṣhya pūchhe chhe ke -‘ā abaddha, aspr̥uṣhṭa ādi bhāvavāḷā ātmāno anubhav kem thaī shake? āno artha em ke shiṣhye pratham dhārī rākhyun hatun ke ātmā abaddha apr̥usṣhṭa ādi svabhāvavāḷo chhe tathā ene oḷakhī anubhav karatān jinashāsan chhe. tethī to ene prashna thayo ke āvā ātmāno anubhav kem thaī shake? tyān āchāryekhulāso karyo chhe ke bhāī! rāg chhe, puṇya chhe, paryāy chhe. paṇ e baddha-spr̥uṣhṭādi bhāvo abhūtārtha chhe, kāyam rahe evī chīj nathī tethī anubhav thaī shake chhe. ām jignāsu pātra jīv samakit thatā pahelān upadesh barābar dhārī rākhato hoy chhe tenī ahīn vāt karī chhe.

āgaḷ kahe chhe- tathā jinavachanone kahenārā shrī jinagurunī bhakti, jinabimbanān darshan ītyādi vyavahāramārgamān pravr̥utta thavun prayojanavān chhe. ahīn jinavachanone kahenār jinagurunī bhakti vagereno bhāv samakit thayā pahelān āve chhe enī vāt karī chhe. paṇ bhakti kare tethī samakit thāy em nathī. bhaktinā phaḷamān samyagdarshan thāy ke nahīn? nā. samavasaraṇamān traṇalokanā nāth birājamān hoy chhe, temanī bhakti anantavār karī. are! enī bhaktinā bhāvathī samyaktva na pamāy e to ṭhīk, enī bhaktine jāṇanār gnānano je sūkṣhma ansh chhe tenā āshraye paṇ samakit na thāy. prabhu! ā to ākho


PDF/HTML Page 175 of 4199
single page version

sansārī ukhāḍī nākhe, bhavanā ant āve ane mokṣhanī taiyārī thāy enī vāt chāle chhe. jinavachan, jinaguru pratye je lakṣha thāy chhe e to rāg chhe, e kāī samakit nathī. chhatān samakit thatān pahelān āvo ja vyavahār hoy chhe. vaḷī jinabimbanā darshanano paṇ bhāv hoy chhe. samosaraṇamān vītarāg arihant paramātmā hoy chhe. evī ja vītarāgī mūrti hoy ene jinabimb kahīe. anya ābhūṣhaṇādiyukta mūrti te jinabimb nathī. bhagavān to nagna-digambar vītarāgasvarūp hoy chhe. tevī ja nagna-digambar vītarāgī mūrti te jinabimb chhe. āvā jinabimbanā darshan, bhakti, pūjā ītyādi bāhya vyavahār pravartanano bhāv samakit thayā pahelān hoy chhe paṇ enāthī nishchay samakit thāy nahīn. nishchay samyaktva to ekamātra akhaṇḍ ek gnāyakabhāvanun avalamban thatān ja thāy chhe. vyavahāramārgamān pravr̥utta thavun prayojanavān chhe em kahyun tyān te shubhabhāvonī pravr̥uttithī samyagdarshanano lābh thāy chhe em āshay nathī paṇ samyagdarshan thatān pahelān āvā shubhabhāvo hoy chhe em siddha karyun chhe. have jemane shraddhā-gnān to thayān chhe, paṇ sākṣhāt prāpti thaī nathī evā jīvane pūrvakathit bhāvo jevā ke jinavachano sāmbhaḷavān, dhāravān, gurubhakti, jinabimbadarshan ītyādi hoy chhe. kharekhar to samyagdarshan thayā pachhī ja ukta bhāvo vyavahār nāmane pāme chhe. samyagdraṣhṭine ja sāchā nay-nikṣhep hoy chhe. agnānī mithyādraṣhṭine nay-nikṣhep hotā nathī. agnānīnā shubhabhāvo to vyavahārābhās chhe. ahīn kahe chhe ke samyagdarshan thayā pachhī jyānsudhī pūrṇatānī prāpti na thāy tyānsudhī āvā bhāvo hoy chhe; paṇ āvā bhāvothī nishchay pāme-em nathī. ā to āvā shubh vikalpo hoy chhe tem darshāvavun chhe. vaḷī paradravyanun ālamban chhoḍavārūp aṇuvrat-mahāvratanun grahaṇ, samiti, gupti, pañchaparameṣhṭhīnā dhyānarūp pravartan, ane e rīte pravartanārāonī saṅgati karavī ītyādi bhāvo hoy chhe. ahīn ālamban chhoḍavā māṭe em kahyun chhe. paradravya to chhūṭā paḍayā chhe, chhoḍavānā kyān chhe? paradravyanun ālamban chhoḍavā māṭe eṭale tenā taraphanun lakṣha chhoḍavā māṭe em samajavun. tīvra kaṣhāyanā bhāvanī nivr̥utti arthe āvā aṇuvrat-mahāvratādinā shubh vikalpa hoy chhe. paradravyanun grahavun ane chhoḍavun e to ātmāne chhe ja nahīn. kharekhar to ātmāe rāgano nāsh karyo ek kahevun e paṇ kathananā mātra chhe. rāgano nāsh karavo e enā svarūpamān chhe ja nahīn. e svarūpamān sthir thaī jāy chhe tyāre rāg utpanna thato nathī. ene rāgano nāsh rkyo em vyavahārathī kahevāy chhe. joīne chālavun, vichārīne bolavun, nirdoṣh āhār levo ītyādi shubh vikalpano- īryobhāṣhāeṣhaṇā ādi samitinā pālanano vyavahār hoy chhe. ashubhathī bachavā man-


PDF/HTML Page 176 of 4199
single page version

vachan-kāyānā shubhayogarūp pravr̥utti hoy chhe. arahantādi pañchaparameṣhṭhīnā dhyānarūp pravartan tathā e rīte pravartanārāonī saṅgatino shubhabhāv hoy chhe.

tathā visheṣh jāṇavā māṭe shāstronā abhyās karavāno paṇ bhāv hoy chhe. kaḷashaṭīkāmān 13 mā kaḷashamān kahyun chhe ke -“koī jāṇashe ke dvādashāṅgagnān koī apūrva labdhi chhe. tenun samādhān ām chhe ke dvādashāṅgagnān paṇ vikalpa chhe. temān paṇ em kahyun chhe ke shuddhātmānubhūti mokṣhamārga chhe. tethī shuddhātmānubhūti thatān shāstra bhaṇavānī kāī aṭak (bandhan) nathī.” sāmbhaḷavāno, vāñchavāno, shāstranā abhyāsano, upadesh ādino vikalpa āve, paṇ te vaḍe shuddhatā vadhe chhe em nathī. ā shubhabhāvo āve chhe em pravartavun eno artha e ke ene yathāsthit jāṇavā. āṭhamī gāthāmān āve chhe ke -jyāre vyavahār-paramārthanā mārga par samyaggnānarūpī mahārathane chalāvanār sārathī samān anya koī āchārya athavā to ‘ātmā’ shabda kahenār pote ja vyavahāramārgamān rahīne “darshan-gnān-chāritrane je hammeshā prāpta hoy te ātmā chhe” em bhed pāḍīne samajāve chhe. vyavahāramān āvīne samajāve chhe ke darshan-gnān- chāritrane hammeshā prāpta hoy te ātmā. āvo vyavahārano upadesh aṅgīkār karavo prayojanavān chhe. paṇ vyavahāranayanā upadeshamān em na samajavun ke ātmā paradravyanī kriyā karī shake chhe. vaḷī em paṇ na samajavun ke shubhabhāv karavāthī ātmā shuddhatāne pāme chhe. parantu em samajavun ke sādhakanī avasthāmān bhūmikānusār āvā shubhabhāvo āvyā vinā rahetā nathī.

vyavahāranayane kanthachit asatyārtha kahevāmān āvyo chhe. 11 mī gāthāmān vyavahārane abhūtārtha-asatyārtha kahyo chhe ne? e to gauṇ karīne asatyārtha kahyo chhe. shun shubhabhāv ādi nathī? chhe. ahīn asadbhūt vyavahāranī vāt chhe. tene asatyārtha kahyo chhe tethī koī tene sarvathā asatyārtha mānīne chhoḍī de, shubhopayogarūp vyavahārane jūṭho jāṇīne chhoḍī de, ane shuddhopayoganī sākṣhāt prāpti to thaī nathī, tethī to pote ashubhopayogamān āvī jashe, nīche ūtarī jashe. hinsā, jūṭh ādi tathā bhog ādi ashubhamān bhraṣhṭa thaī game tem svachchhande pravartashe to narakādi gatine ane paramparāe nigodane prāpta thaī sansāramān ja paribhramaṇ karashe. shuddhopayoganī prāpti thāy ane vyavahārane chhoḍe e to barābar chhe. kharekhar to shuddhopayogarūp vītarāgadashā thaī jāy tyān vyavahār svayam chhūṭī jāy chhe, chhoḍavo paḍato nathī.

jyān sudhī shuddhanayano āshray rahe chhe tyān sudhī pūrṇatānī prāpti nathī eṭale ke kevaḷagnān nathī. tyān sudhī vyavahār āve te jāṇelo prayojanavān chhe. nīchalī dashāmān āvo


PDF/HTML Page 177 of 4199
single page version

vyavahār hoy chhe evo syādvādamatamān guruono upadesh chhe. vyavahārane kathañchit asatyārtha kahyo paṇ te mārgamān āvyā vinā raheto nathī; tem vyavahārathī nishchay thāy em paṇ nathī. āvo guruono upadesh chhe te yathārtha avadhāravo.

have e arthanun (chothā) kaḷasharūp kāvya ṭīkākār kahe chheḥ

* kaḷash –4 shlokārtha uparanun pravachan *

‘उभयनयविरोधध्वंसिनि’- nishchay ane vyavahār e be nayane viṣhayanā bhedathī paraspar virodh chhe. nishchayanayano viṣhay abhed chhe, vyavahāranayano viṣhay bhed chhe. be viruddha thayā ne? nishchayanay pūrṇānandasvarūp ek akhaṇḍ abhed ātmāne viṣhay banāve chhe, ane vyavahāranay vartamān paryāy, rāg ādi bhedane viṣhay banāve chhe. ām bannenā viṣhayamān pher chhe. nishchayano viṣhay dravya chhe, vyavahārano viṣhay paryāy chhe. eṭale be nayone paraspar virodh chhe. ā nayonā virodhane nāsh karanār ‘स्यात्पदांके’ -eṭale syātpadathī chihnit jinavachan chhe. ‘syāt’ eṭale kathañchit arthāt koī ek apekṣhāe. jinavachanamān prayojanavash dravyārthikanayane mukhya karīne ene nishchay kahe chhe. ane paryāyārthik vā ashuddhadravyārthikanayane gauṇ karīne vyavahār kahe chhe. paryāy je ashuddhatā chhe te dravyanī ja ashuddhatā chhe tethī paryāyārthikanayane ashuddhadravyārthik kahyo chhe. juo, trikāḷ, dhruv akhaṇḍ ek gnāyakabhāvane mukhya karī nishchay kahīne satyārtha kahe chhe ane paryāyane gauṇ karīne vyavahār kahī asatyārtha kahe chhe. ām, jinavachan syātpad vaḍe banne nayonā virodh maṭāḍe chhe.

kaḷashaṭīkākāre artha karyo chhe ke - jinavāṇīmān -divyadhvanimān trikāḷ shuddha jīvavastu chaitanyamūrti upādey kahī chhe. emān syātpad āvī jāy chhe. āvā syādvādamudrit jinavachanamān je puruṣho rame chheḥ ‘जिनवचसि रमन्ते ये’ ahīn jinavachanamān ramavun eno artha em chhe ke jinavāṇīmān je shuddha jīvavastu gnāyakabhāv upādey kahyo chhe temān sāvadhānapaṇe ekāgra thavun, te gnāyakabhāvanun pratyakṣha vedan karavun. jīvane rāganun ane vikāranun vedan to anādithī chhe ane te vaḍe e duḥkhī chhe. have e duḥkhathī chhoḍāvavā vikāranī -rāganī paryāyane gauṇakarī eṭale enā parathī lakṣha haṭhāvī laī bhagavān ātmā sachchidānand, ek, akhaṇḍ, je gnāyakabhāv temān draṣhṭi karī, teno pratyakṣha anubhav karavo, temān ekāgratā ane sthiratā karavī. ā ja sukhano mārga chhe. eṭale je puruṣho jinavachanamān rame chhe arthāt shuddha ek gnāyakabhāvane upādey karī prachur prīti sahit temān ekāgratāno vāramvār abhyās kare chhe, ‘ते स्वयं वांतमोहः’ ahāhā! te puruṣho potānī meḷe, anya kāraṇ vinā mithyātvakarmanun vaman kare chhe. temane mithyātvabhāv raheto nathī, ūḍī jāy chhe.


PDF/HTML Page 178 of 4199
single page version

shun bhāṣhā vāparī chhe! ‘वान्तमोहाः’ eṭale mithyātvanun vaman thaī jāy chhe eṭale have te pharīne āvashe nahī. āvo ja bhāv gāthā 38nī ṭīkānā antamān āve chhe. ke -‘nij rasathī ja mohane ukhāḍīne, pharī aṅkur na upaje evo nāsh karīne, mahān gnānaprakāsh mane pragaṭ thayo chhe.’ pravachanasāranī gāthā 92 nī ṭīkāmān paṇ kahyun chhe ke- ‘ane te (bahirmohadraṣhṭi) to āgamakaushalya tathā ātmagnān vaḍe haṇāī gaī hovāthī have mane pharīthī utpanna thavānī nathī.’ eṭale ke ātmānā antar abhyās vaḍe je mithyātvano nāsh thayo chhe te pharīthī thavāno nathī.

niyamasāramān āve chhe ke be nayonā āshraye sarvasva kahevānī jinavāṇīmān paddhati chhe. temān syādvād samajīne je nishchayamān rame chhe eṭale ke trikāḷī dhruv gnāyakabhāvanī draṣhṭi karī temān ramaṇatā kare chhe te mithyātvanun vaman karīne ‘उच्चैः परम ज्योतिः समयसारं’ ā atishayarūp paramajyoti prakāshamān samayasār eṭale shuddhātmāne‘सपदि ईक्षन्ते एव’ tarat dekhe ja chhe, eṭale teno pratyakṣha anubhav kare chhe. ānun nām samyagdarshan ane samyaggnān chhe.

jemān ekāgra thatān pratyakṣhapaṇe vedāy chhe-jaṇāy chhe e shuddhātmā kevo chhe? anādi vastu chhe, navī nathī. paryāyamān to vedan thatān bhān thayun paṇ vastu to anādinī chhe. ‘अनवम्’ eṭale (gnāyakabhāv) navo utpanna thayo nathī, anādi chhe. pahelān karmathī āchchhādit hato eṭale ke paryāyabuddhithī rāgādinī ruchinī āḍamān gnāyakabhāv ḍhaṅkāī gayo hato e pragaṭ vyaktarūp thaī gayoe. shaktirūpe-svabhāvarūpe to hato ja, paṇ paryāy ane rāgādinā premamān e jaṇāto na hato te shuddha chaitanyaghan svabhāvanī ruchi ane ekāgratā thatān vyaktarūp pragaṭ thaī gayo, gnānamān jaṇāī gayo. vaḷī kevo chhe? ‘अनय–पक्षअक्षुण्णम’ eṭale sarvathā ekāntarūp kunayanā pakṣhathī khaṇḍit thato nathī. vedāntādi kahe chhe ke dravya ekānt kūṭastha chhe, pariṇamanashīl nathī. to keṭalāk ekalī paryāyane ja māne chhe. eṭale je em māne chhe ke ekānt dravya ja chhe, paryāy nathī tathā paryāy chhe, dravya nathī te badhā kunayane mānanārā chhe. temanā kunayothī vastu khaṇḍit thatī nathī, te to jevī chhe tevī akṣhuṇṇa rahe chhe. koī ātmāne sarvavyāpī kahe, koī sharīravyāpī kahe, ītyādi ekānt kunayo chhe. parantu te saghaḷā kunayothī te khaṇḍit thato nathī, e to nirbādh chhe.

* kaḷash 4 nā bhāvārtha uparanun pravachan *

jinavachan eṭale vītarāgadevanī vāṇī syādvādarūp chhe. syāt kahetān koī ek apekṣhāe, vād kahetān kathan, jinavachan je apekṣhāe hoy te apekṣhā barābar samajavī


PDF/HTML Page 179 of 4199
single page version

joīe. have be nayomān paraspar viṣhayano virodh chhe. nishchayathī vyavahārane virodh chhe ane vyavahārathī nishchayane. tethī banne nay ādaraṇīy kem thaī shake? jemake dravya sat e asatrūp na hoy em lokone lāge chhe, paṇ em nathī. syādvād tenun samādhān karī nākhe chhe ke je svathī sat chhe te parathī asat chhe. dravyathī sat chhe, paryāyathī asat chhe. vaḷī ek hoy te anek kem hoy? to kahe chhe hoy. vastu tarīke ek chhe, paryāy tarīke, guṇabhed tarīke anant chhe. nitya hoy te anitya kem hoy? to kahe chhe vastu kāyam ṭakanārī chhe te apekṣhāe nitya chhe, ane badalatī paryāy apekṣhāe anitya chhe. tem trikāḷī dravyanī apekṣhāe abhed chhe, ane paryāy ane rāganī apekṣhāe bhed chhe. tathā shuddha hoy te ashuddha kem hoy? to trikāḷī dravyanī apekṣhāe shuddha chhe, paryāyanī apekṣhāe ashuddha chhe. ā syādvād chhe. ahīn prashna thāy ke dravya shuddha chhe to paryāyamān ashuddhatā āvī kayānthī? samādhān em chhe ke paryāyamān ashuddhatāno dharma chhe, evī yogyatā chhe. ashuddhatā karmane laīne āvī nathī, ashuddhatā paryāyano dharma chhe.

ītyādi nayonā viṣhayomān virodh chhe, jem sat hoy te asat na hoy, ekamān anek na hoy, ītyādi tyān bhagavān sarvagnadevanī vāṇī kathañchit vivakṣhāthī eṭale koī apekṣhāe kahevānī shailīthī kathan karīne be nayo siddha kare chhe tathā vastu sat-asatrūp, ek-anekarūp, nitya-anityarūp, bhed-abhedarūp, shuddha-ashuddharūp je rīte vidyamān-hayāt chhe te rīte kahīne virodh maṭāḍī de chhe ām jinavachan syādvād vaḍe vastune jem chhe tem siddha kare chhe, jūṭhī kalpanā karatun nathī. vastumān je hoy enī vāt kare chhe, je nathī enī vāt karatun nathī. pahelān (agnān dashāmān) em nirṇay hato ke hun rāgādisvarūpaj (ashuddha) chhun. pachhī svabhāvanun bhān thatān em nirṇay thayo ke ‘hun shuddha chhun’. e paryāyamān ‘shuddha’ no anubhav thāy chhe, nirṇay thāy chhe. ām syādvād vastu je rīte shuddha ashuddha ādi chhe te rīte avirodhapaṇe sādhe chhe.

have ātmāne samyagdarshan thāy e prayojan chhe. ā prayojan sādhavā māṭe shuddha dravyārthikanayane eṭale shuddha trikāḷī gnāyakabhāvane mukhya karīne nishchay kahe chhe. tathā ashuddha dravyārthikarūpe paryāyārthikanayane gauṇ karīne vyavahār kahe chhe. dravya paryāyamān ashuddhapaṇe pariṇamelun chhe tethī ashuddhadravya kahyun chhe. eṭale pramāṇanun je dravya chhe te ashuddha chhe. te ashuddha dravyārthikanayano eṭale paryāyārthik nayano viṣhay chhe. tene gauṇ karī vyavahār kahe chhe. (nishchayanī draṣhṭimān) vyavahāranun svarūp ja abhāvarūp chhe, ane nishchayanun svarūp bhāv chhe. eṭale ashuddhadravyārthikanayane gauṇ karī, peṭāmān rākhī vyavahār kahyo chhe. have vyavahār uparathī draṣhṭi haṭhāvī laī, je puruṣh potānī draṣhṭi, jinavāṇīmān


PDF/HTML Page 180 of 4199
single page version

upādey kahī chhe je shuddha jīvavastu trikāḷī gnāyakabhāv temān sthāpīne abhyās karī rame chhe (eṭale temān ekāgra thaī kriḍā kare chhe) te shuddha ātmāne yathārtha pāme chhe. tene shuddhātmāno pratyakṣha anubhav thāy chhe. vastu to shuddha chhe, paṇ tenī draṣhṭi karatān ‘shuddha chhe’ evo anubhav yathārtha thāy chhe. aho! bhāratanā lokonān mahābhāgya chhe ke kevaḷīnā virah bhulāve evun ā samayasār shāstra rachāī gayun chhe.

vītarāgano mārga koī alaukik chhe, bhāī! enā yathārtha gnān vinā shraddhā thāy nahīn. ane yathārtha shraddhā vinā samyagdarshanādi anubhav thāy nahī. loko bahārathī ho-hā kare, prabhāvanā kare ane emān dharma māne paṇ prabhāvanā te bahār thatī hashe ke andar paryāyamān? prabhāvanā potānun lakṣha karatān potānī paryāyamān thāy chhe.

puruṣh shabdano artha ātmā samajavo. ramaṇ shabdanā be artha chhe. ramaṇ kare chhe eṭale ākrame chhe. param adhyātmataraṅgiṇīmān ‘रमन्ते’ eṭale krīḍā kare chhe, vastumān ekāgra thaīne krīḍā kare chhe em līdhun chhe. gnānī bahār krīḍā karavā jatā nathī.

ām to ātmā, ātmā kahenārā ghaṇā chhe. vedāntādivāḷā bahu kahe chhe ke amane ātmāno anubhav chhe, sākṣhātkār chhe. paṇ e badhī ṭhekāṇā vagaranī vāto chhe. jinavachanamān vastune mukhya-gauṇ karīne siddha karī chhe. vastu vidyamān chhe, temān, jinavāṇīmān kahelān trikāḷ svabhāvamān draṣhṭi karatān je shuddha chhe te (yathārthapaṇe) shuddhane pāme chhe. parantu sarvathā ekānt kahenārā sāṅkhya, bauddha, vedāntādi vastunī sthitine nahīn jāṇanār ātmāne prāpta karatā nathī, eṭale ke temane shuddha ātmāno anubhav thato nathī. kāraṇ ke vastu sarvathā ekānt pakṣhano viṣhay nathī. vedānt ek ja dharmane grahaṇ karī sarvathā nitya chhe em kahe chhe, ne bauddha anek kahe chhe. em vastunī asatya kalpanā kare chhe, tethī asatyārtha chhe, bādhā sahit mithyā draṣhṭi chhe. parantu vastu jevī chhe tevī maryādā jāṇanārī draṣhṭi ja samyak chhe.

ā rīte bār gāthāomān pīṭhikā (bhūmikā) kahī.

have āchārya shuddhanayane pradhān karī, shuddhanayane mukhya karī nishchay samyaktvanun svarūp kahe chhe. ashuddhanayanī (vyavahāranayanī) pradhānatāmān jīvādi tattvonā bhedavāḷī shraddhāne samyaktva kahyun chhe. ahīn jīvādi tattvone shuddhanay vaḍe jāṇavāthī samakit thāy chhe em kahe chhe.

have 13 mī gāthānī sharūāt karatā pahelān enī sūchanārūpe traṇ shlok kahe chhe tyān pahelā shlokamān em kaheshe ke -vyavahāranayane kathañchit prayojanavān kahyo- eṭale