Pravachan Ratnakar-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Gatha: 83.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 48 of 210

 

PDF/HTML Page 941 of 4199
single page version

ahīn spaṣhṭa kahe chhe ke potānā bhāv vaḍe parabhāvanun karāvun ashakay hovāthī pudgalabhāvono kartā to jīv kadī nathī e nishchay chhe. jīv agnānabhāve potānā rāgabhāvone kare paṇ enāthī parabhāvanun karāvun ashakay chhe. deshanī sevā karī shake, dīnaduḥkhiyāne āhār, pāṇī, osaḍ dai shake-evī paranī kriyā ātmā karī shake e vāt traṇ kāḷamān shakay nathī. sharīranī kriyā ātmā karī shakato nathī pachhī karavun ke nahi e prashna ja kayān chhe? ā pustakanun pānun ām phare te kriyā āṅgaḷīthī thai shake chhe em nathī. e paramāṇu pote potānī kriyāvatī shaktine laine ām gati kare chhe.

kaḷashaṭīkāmān prashna karyo chhe ke-ātmāmān anant shaktio chhe to emān koi evī shakti chhe ke paranun kām kare? tyān samādhān karyun chhe ke-bhagavān! ātmā paranun kāni kare evī enāmān shakti nathī. hā, ātmāmān evī shakti chhe ke agnānabhāve paryāyamān rāgane kare paṇ jīv pudgalabhāvono kartā to kadī paṇ nathī e nishchay chhe. gnānāvaraṇīy karma bandhāy, darshanāvaraṇīyakarma bandhāy ityādi karmanī paryāyano kartā jīv traṇ kāḷamān nathī.

prashnaḥ– karmarūpī verīne haṇe te arihant-āvo arihantano artha shāstramān karyo chhe ne?

uttaraḥ– hā, shāstramān evā kathan āve chhe ke ātmā karma bāndhe, ātmā karma haṇe-chhoḍe; paṇ e to badhān vyavahāranān kathan chhe. ahīn to kahe chhe ke ātmā jaḍ karmane haṇī shakato nathī. ātmā rāgadveṣh kare tyān je karma bandhāy te enā kāraṇe ane vītarāgatā pragaṭ kare tyān je karma chhūṭe te paṇ enā potānā kāraṇe. darek vakhatee karmanī avasthā je thavā yogya hoy te potāthī svatantrapaṇe thāy chhe. ahīn vītarāgabhāv pragaṭ karyo māṭe karmanī akarmarūp avasthā thai em nathī. āvun ja vastu svarūp chhe.

* gāthāḥ 80–81–82 bhāvārtha uparanun pravachan *

‘jīvanā pariṇāmane ane pudgalanā pariṇāmane paraspar mātra nimittanaimittikapaṇun chhe to paṇ paraspar kartākarmabhāv nathī.’ ahīn mithyātva ane rāgadveṣhane jīvanā pariṇām kahyā chhe. agnānīnī vāt chhe ne? bhedagnān nathī evo agnānī jīv svatantrapaṇe pote ja rāgadveṣhane kare chhe. agnānī jīvanā shubhāshubh vikārī pariṇām ane pudgalanā pariṇām kahetān karmano uday-e bannene paraspar mātra nimittanaimittikapaṇun chhe. jīvanā vikārī pariṇām naimittik potānā upādānathī thayā tyāre jaḍ karmano uday nimittamātra chhe. āvun bannene nimittanaimittikapaṇun hovā chhatān paraspar kartākarmapaṇun nathī. jīvanā vikārī pariṇāmamān karmanun nimitta ane karma pariṇame chhe emān agnānīnā rāgadveṣhanun nun nimitta-ām paraspar nimittanaimittikapaṇun hovā chhatān kartākarmapaṇun nathī. karma jīvanā rāgane kare ane rāg chhe te karmabandhanī paryāyane kare em kadīy nathī.


PDF/HTML Page 942 of 4199
single page version

prashnaḥ– karmano kānik prabhāv to paḍe chhe ke nahi?

uttaraḥ– nā; prabhāvano artha shun? prabhāv dravya chhe, guṇ chhe ke paryāy chhe? prabhāv eṭale jaḍanī paryāy; enāthī jīvane vikār thāy enī ahīn nā pāḍe chhe. karmano uday jaḍanā pariṇām chhe. e jīvanā vikārī pariṇāmane kare eno ahīn niṣhedh kare chhe. kahe chhe ke jīvanā pariṇām ane pudgalanā pariṇāmane paraspar kartākarmabhāv nathī. agnānadashāmān jīv potānā vikārī bhāvono kartā chhe, paṇ parabhāvono kartā kadī paṇ nathī.

prashnaḥ– āpanā prabhāvathī hajāro māṇaso samaje chhe ne?

uttaraḥ– jenī jenī tattvanī vāt sāmbhaḷavānī ane samajavānī yogyatā hoy chhe te potānā kāraṇe āve chhe, sāmbhaḷe chhe ane svatantra potānī tevī yogyatāthī samaje chhe. bhāi! ā nimitta-upādānanī svatantratānī vāt lokone samajavī kaṭhaṇ paḍe chhe; paṇ ahīn to spaṣhṭa kahyun chhe ke-jīvanā vikārī pariṇām ane karmabandhananī paryāyane paraspar nimittanaimittik sambandh hovā chhatān kartākarmabhāv nathī.

have kahe chhe-‘paranā nimittathī je potānā bhāv thayā temano kartā to jīvane agnānadashāmān kadāchit kahī paṇ shakāy, parantu jīv parabhāvano kartā to kadī paṇ nathī.’ jyānsudhī rāgathī bhagavān ātmā bhinna chhe evun bhedagnān thayun nathī tyān sudhī agnānadashāmān nimittanā lakṣhe mithyātva ane rāgadveṣhanā pariṇām jīve svatantrapaṇe pote karyā chhe-māṭe teno kartā kahī shakāy. tyān darshanamohano uday āvyo māṭe mithyātva thayun chhe em nathī. nimitta chhe kharun, paṇ enāthī jīvane vikārī pariṇām thayā chhe em nathī. tathā vikārī pariṇām thayā māṭe karmabandh thayo chhe em nathī. karmabandhanī paryāy potāthī je thavā yogya hatī te svatantrapaṇe thai chhe temān rāgadveṣhanā pariṇām nimittamātra chhe, kartā nahi. rāgadveṣh karmabandhananā kartā chhe ane karmabandhan enun kārya chhe em nathī.

ātmā karmane laine vikār kare chhe em jo koi kahetun hoy to te vāt tadna khoṭī chhe. karma chhe e paradravyanā pariṇām chhe ane vikār chhe e svadravyanā bhūlanā pariṇām chhe. chāhe to mithyātva kare ke rāgadveṣh kare, e doṣharūp pariṇām potāthī svatantra kartā thaine jīv kare chhe. svatantra eṭale nimittanī ene apekṣhā nathī, nimitta ho bhale. pañchāstikāy gāthā 62mān āvyun chhe ne ke vikāranī paryāy pote kartā, vikārī paryāy te karma, vikārī paryāy te sādhan, vikārī paryāy te sampradān, te ja apādān ane te ja adhikaraṇ-em vikārī pariṇamananā ṣhaṭkārak paryāyanān potānā svatantra chhe. dravya-guṇ paṇ vikāranā kartā nathī ane paradravya paṇ vikāranun kārak nathī. āvī dravyanā pariṇamananī svatantratānī vātano nirṇay yathārthapaṇe karavo paḍashe hon. emān sandigdhapaṇun nahi chāle.


PDF/HTML Page 943 of 4199
single page version

ām vāt chhe tyāre koi em kahe chhe ke karmanā kāraṇ vinā vikār thāy to vikār jīvano svabhāv thai jāy. bhāi! paryāyamān je vikār thāy chhe te vartamān paryāyano svabhāv ja chhe. paryāyanā ṣhaṭkārak paryāyathī chhe, dravya-guṇathī nahi. dravya-guṇ to trikāḷ shuddha chhe ane ā paryāy je vikārī thai chhe te potāthī thai chhe.dravya-guṇ shuddha chhe to paryāyamān vikār thayo kayānthī? to kahe chhe ke vartamān paryāyanī yogyatāthī svatantrapaṇe vikār thayo chhe, karmane kāraṇe vikār thayo chhe em nathī. agnānadashāmān jīv mithyātva ane rāgadveṣhano kartā chhe paṇ parabhāvano kartā to kadī paṇ nathī. karmane bāndhe karmanī paryāy ane chhoḍe paṇ karmanī paryāy; jīv teno kartā nathī. jīv dehanī avasthāne kare em paṇ kadī banatun nathī. sharīrane ām chalāvun evā rāgane te agnānavash kare chhe tethī te rāgano kartā chhe, paṇ dehanī avasthāno traṇ kāḷamān te kartā nathī. bhāi! bahu dhīraj ane shāntithī ā samajavun. anādithī tun janma-maraṇanā sāgaramān gothān khāto duḥkhamān ḍūbī rahyo chhe. are bhāi! sukhano sāgar evo bhagavān ātmā chhe, tenā bhān vinā tun duḥkhī ja duḥkhī chhe. prashnaḥ– mithyātva ane puṇya pāpanā bhāvane agnānapaṇe jīv paranī apekṣhā vinā svatantrapaṇe kare chhe evī svatantratāno nirṇay karāvīne ene(ātmāne) kayān lai javo chhe? uttaraḥ– āvī svatantratā siddha karīne ene trikāḷī ānandano nāth gnāyakasvarūp bhagavān pote chhe tyān ene lai javo chhe. shāstranun tātparya vītarāgatā chhe ne? pañchāstikāyamān kahyun chhe ke chāre anuyoganān shāstronun tātparya vītarāgatā chhe. ahīn paṇ je vāt chāle chhe enun paṇ tātparya vītarāgatā chhe. jīvamān vikār svatantra thāy chhe evo nirṇay karāvīne ene vikāramān rokī rākhavo nathī, paṇ vikārarahit shuddha chaitanyasvabhāvamay bhagavān ātmā chhe tyān ene lai javo chhe. sva-āshrayamān ene lai javo chhe, kemake sva-āshrayathī vītarāgatā chhe ane jyān sudhī parano āshray chhe tyān sudhī ene rāg ja chhe. anantakāḷathī jīv potānī svachchhandatāthī sansāramān rakhaḍe chhe. vyavahārathī-rāgathī lābh(dharma) thāy evī ūndhī mānyatāthī te sansāramān rakhaḍe chhe. paṇ bāpu! rāgathī vītarāgatā na thāy. vyavahāranun lakṣha chhoḍīne svanun nij chaitanyasvabhāvamay trikāḷī shuddha ātmānun lakṣha kare tyāre vītarāgī paryāy pragaṭ thāy. vikār pote svatantrapaṇe kare chhe paṇ vikārathī ātmā hāth āve evī chīj nathī. e to shuddha chaitanyanī nirvikārī anubhūtithī prāpta thāy chhe ane te anubhūti svanā āshray vaḍe pragaṭe chhe. kharekhar to trikāḷī gnāyakabhāv je chhe te ātmā chhe.niyamasār gāthā 91mān āve chhe ke-‘mithyāratnatrayane chhoḍīne, trikāḷ nirāvaraṇ, nitya ānand jenun ek lakṣhaṇ chhe evo, nirañjan nij paramapāriṇāmikabhāvasvarūp kāraṇaparamātmā te ātmā chhe; tenā svarūpanān shraddhān-gnān-ācharaṇanun rūp te kharekhar nishchayaratnatray chhe.’ āvā trikāḷī


PDF/HTML Page 944 of 4199
single page version

shuddha kāraṇaparamātmānī draṣhṭi karī temān ja sthiratā karavī te samyagdarshan ādi vītarāgatārūp dharma chhe. bākī badhān thothethothān chhe. āvī vītarāg nirmaḷ anubhūti karāvavānun ahīn prayojan chhe. aho! digambar āchāryoe kevān gajab kām karyo chhe! kai paṇ pānun (shāstranun) pheravo ke koi paṇ gāthā lo, badhe ek ātmā ja ghūṇṭayo chhe, amr̥ut ja ghūṇṭayun chhe. kahe chhe-prabhu tun koi chho? ahāhā...! ek samayanī paryāy vinānī chīj bhagavān! tun nirmaḷ ātmā chho. ene potānī nirmaḷ anubhūtithī jāṇavo te dharma chhe ane ā sivāy tene pāmavāno bījo koi upāy nathī. vyavahāraratnatrayanā rāgathī te jāṇavāmān āvato nathī; rāgarahit nirvikalpa anubhūtithī ātmā āvo chhe evī enī pratīti thāy chhe. ā mudanī vāt chhe. (āvā ātmāne prāpta karavo hoy to pratham paryāyanī svatantratā nakkī karavī paḍashe).

koine harakhano sannipāt thayo hoy to khaḍakhaḍ hase, dānt kāḍhe. paṇ shun te sukhī chhe? nā; te duḥkhī ja chhe. em vikār karīne ame sukhī chhīe em koi māne to te pāgal duḥkhī ja chhe. trilokīnāth sarvagna paramātmā kahe chhe ke tun amārī sāme joish to tane rāg ja thashe, kemake ame(tārā māṭe) paradravya chhīe. māṭe tun tārā svadravyamān jo, tethī tane vītarāgatā ane dharma thashe. arihant paramātmā kahe chhe ke ame jyāre munidashāmān hatā tyāre amane āhāradān āpanārane te dānanā bhāv vaḍe puṇyabandh thayo hato, dharma nahīn. (paranā āshraye thatā koi bhāvathī dharma na thāy).

koī sādhune āhāradān āpavāthī sansār parit thāy em māne to te tadna khoṭī vāt chhe. shubhabhāvathī sansār parit thāy em kadīy bane nahi. hāthīnā bhavamān sasalānī dayā pāḷī tethī sansār parit thayo-āvān badhā kathan satya nathī.

ahīn to kahe chhe ke vikārī pariṇāmano jīv svatantrapaṇekartā chhe, temān paranī- karmodayanī apekṣhā nathī. ām vikāranun svatantrapaṇun siddha karyun chhe. vikār paryāyamān samaye samaye potānā ṣhaṭkārakathī navo navo thāy chhe. ane nirmaḷānandano nāth chaitanyasvabhāvī vastu trikāḷ evī ne evī dhruv paḍī chhe teno āshray letān samyagdarshan ādi dharma pragaṭ thāy chhe. bhagavān ātmā svanā āshraye je mokṣhamārganī paryāy pragaṭ kare teno paṇ e svatantra kartā chhe. jaḍakarmano abhāv thayo māṭe mokṣhamārga thayo chhe em nathī. āvī vastusthit chhe te yathārtha samajavī joie.

[pravachan nan. 137 sheṣh, 138, 139 chālu * dināṅk 26-7-76 thī 28-7-76]

PDF/HTML Page 945 of 4199
single page version

gāthā–83

ततः स्थितमेतज्जीवस्य स्वपरिणामैरेव सह कर्तृकर्मभावो भोक्तृभोग्यभावश्च–

णिच्छयणयस्स एवं आदा अप्पाणमेव हि करेदि।
वेदयदि पुणो तं चेव जाण
अत्ता दु अत्ताणं।। ८३।।
निश्चयनयस्यैवमात्मात्मानमेव हि करोति।
वेदयते पुनस्तं चैव जानीहि आत्मा त्वात्मानम्।। ८३।।

tethī e siddha thayun ke jīvane potānā ja pariṇāmo sāthe kartākarmabhāv ane bhoktābhogyabhāv (bhoktābhogyapaṇun) chhe em have kahe chheḥ-

ātmā kare nijane ja e mantavya nishchayanay taṇun,
vaḷī bhogave nijane ja ātmā em nishchay jāṇavun. 83.

gāthārthaḥ– [निश्चयनयस्य] nishchayanayano [एवम्] em mat chhe ke [आत्मा] ātmā [आत्मानम् एव हि] potāne ja [करोति] kare chhe [तु पुनः] ane vaḷī [आत्मा] ātmā [तं च एव आत्मानम्] potāne ja [वेदयते] bhogave chhe em he shiṣhya! tun [जानीहि] jāṇ.

ṭīkāḥ– jem 1uttaraṅg ane 2nistaraṅg avasthāone pavananun vāvun ane nahi vāvun te nimitta hovā chhatān paṇ pavanane ane samudrane vyāpyavyāpakabhāvanā abhāvane līdhe kartākarmapaṇānī asiddhi hovāthī, samudra ja pote antarvyāpak thaīne uttaraṅg athavā nistaraṅg avasthāne viṣhe ādi-madhya-antamān vyāpīne uttaraṅg athavā nistaraṅg evā potāne karato thako, potāne ekane ja karato pratibhāse chhe parantu anyane karato pratibhāsato nathī; ane vaḷī jem te ja samudra, bhāvyabhāvakabhāvanā (bhāvyabhāvakapaṇānā) abhāvane līdhe parabhāvanun par vaḍe anubhavāvun ashakay hovāthī, uttaraṅg athavā nistaraṅgarūp potāne anubhavato thako, potāne ekane ja anubhavato pratibhāse chhe parantu anyane anubhavato pratibhāsato nathī; tevī rīte sasansār ane niḥsansār avasthāone pudgalakarmanā vipākano 1sambhav ane asambhav nimitta hovā chhatān paṇ pudgalakarmane ________________________________________________________________________

1. uttaraṅg = jemān taraṅgo ūṭhe chhe evun; taraṅgavāḷun. 2. nistaraṅg = jemān taraṅgo vilay pāmyā chhe evun; taraṅg vinānun. 3. sambhav = thavun te; utpati.


PDF/HTML Page 946 of 4199
single page version

ane jīvane vyāpyavyāpakabhāvanā abhāvane līdhe kartākarmapaṇānī asiddhi hovāthī, jīv ja pote antarvyāpak thaīne sasansār athavā niḥsansār avasthāne viṣhe ādi-madhya-antamān vyāpīne sasansār athavā niḥsansār evā potāne karato thako, potāne ekane ja karato pratibhāso parantu anyane karato na pratibhāso; ane vaḷī tevī rīte ā ja jīv, bhāvyabhāvakabhāvanā abhāvane līdhe parabhāvanun par vaḍe anubhavāvun ashakay hovāthī, sasansār athavā niḥsansārarūp potāne anubhavato thako, potāne ekane ja anubhavato pratibhāso parantu anyane anubhavato na pratibhāso. bhāvārthaḥ– ātmāne paradravya-pudgalakarma-nā nimittathī sasansār-niḥsansār avasthā chhe. te avasthārūp ātmā pote ja pariṇame chhe. tethī te potāno ja kartā-bhoktā chhe; pudgalakarmano kartā-bhoktā to kadī nathī. * * *

samayasār gāthā 83ḥ mathāḷun

tethī e siddha thayun ke jīvane potānā ja pariṇāmo sāthe kartākarmabhāv ane bhoktābhogyabhāv chhe. bandhamārga ane mokṣhamārga banneno kartā ātmā svatantra chhe em have siddha kare chheḥ- * gāthā 83ḥ ṭīkā uparanun pravachan * juo, अप्पाणमेव हि करेदि–em (gāthāmān) pāṭhamān chhe ne? matalab ke vikārī ane nirvikārī paryāyane ātmā kare chhe. savāre em āvyun hatun ke ātmā mokṣhamārganī paryāyane paṇ karato nathī. e to tyān vastuno-ātmāno akartāsvabhāv siddha karyo chhe. ahīn to kartāpaṇānī vāt kare chhe. ātmā parano kartā nathī ane par kartā thaine ātmāmān kāni karatun nathī e vāt ahīn siddha karavī chhe. tethī kahe chhe ke mokṣhamārganī paryāy ane rāganī vikārī paryāyano kartā jīv chhe, karma nahi. bhāi! ā tārī svatantratāno ḍhaṇḍhero pīṭayo chhe. māṭe karmathī thāy ane rāgathī thāy evī viparītatā chhoḍī de. viparīt pariṇāmanun phaḷ ākarun āvashe. bāpā! ‘jem uttaraṅg ane nistaraṅg avasthāone pavananun vāvun ane nahi vāvun te nimitta hovā chhatān paṇ pavanane ane samudrane vyāpyavyāpakabhāvanā abhāvane līdhe kartākarmapaṇānī asiddhi chhe.’ dariyāmān taraṅg uṭhe tene uttaraṅg kahe chhe ane taraṅg vilay pāme teene nistaraṅg (taraṅg rahit) kahe chhe. dariyāmān taraṅg uṭhe tyāre pavananun vāvun nimitta chhe ane jyāre taraṅg vilay pāme tyāre pavananun nahi vāvun nimitta chhe. pavananun vāvun nimitta chhe eṭale e (pavananun vāvun) taraṅgane uṭhāve chhe em nathī. tathā pavananun nahi vāvun taraṅgane shamāvī de chhe em nathī. pavan ane samudrane vyāpyavyāpakabhāvano abhāv chhe. eṭale pavan


PDF/HTML Page 947 of 4199
single page version

vyāpak ane samudranun taraṅg enun vyāpya-em nathī. māṭe tyān kartākarmapaṇānī asiddhi chhe. samudramān taraṅg uṭhayun te veḷā pavananun nimitta chhe paṇ pavanathī taraṅg uṭhayun chhe em nathī. ane taraṅg shamī gayun tyāre pavanano abhāv nimitta chhee, paṇ pavananā abhāvane kāraṇe taraṅg shamī gayun chhe em nathī. dariyāmān mojān uṭhe emān pavananun nimittapaṇun ho. vaḷī mojān shamāy emān pavananā abhāvanun nimitta ho. (nimitta nathī em koṇ kahe chhe?). em hovā chhatān pavanane laine mojun utpanna thayun ane pavan nathī māṭe mojun shamāy gayun em nathī. sanyogadraṣhṭi vaḍe jonārane em bhāse ke ā pavan āyo(vāyo) māṭe mojān uchhaḷ‌yān ane pavan vāto bandh thayo māṭe mojān shamī gayā. parantu bhāi! vastu svarūp em nathī. potānā kāraṇe mojun thayun chhe ane potānā kāraṇe shamī gayun chhe. kahe chhe ne ke pavan ane samudrane vyāpyavyāpakapaṇāno abhāv hovāthī kartākarmapaṇānī asiddhi chhe. pavan mojāne utpanna kare ane pavanano abhāv mojāne shamāvī de em traṇakāḷamān nathī. lokone evun lāge chhe ke nimittathī paramān kāni na thāy to ene nimitta kem kahīe? are bhāi! nimitta paradravyane aḍatuny nathī. paradravyanī paryāyane nimittanī paryāy aḍatī nathī. māṭe nimittane laine paradravyamān kānik thāy evun chhe ja nahi. ‘samudra ja pote antarvyāpak thaine uttaraṅg athavā nistaraṅg avasthāne viṣhe ādi- madhya-antamān vyāpīne uttaraṅg athavā nistaraṅg evā potāne karato thako, potāne ekane ja karato pratibhāse chhe parantu anyane karato pratibhāsato nathī.’

shun kahyun? samudra ja pote antarvyāpak thaine uttaraṅg athavā nistaraṅg avasthāne viṣhe ādi-madhya-antamān vyāpe chhe. taraṅg uṭhavānī ādimān samudra chhe, madhyamān samudra chhe ane enā antamān samudra chhe. enī ādimān pavan chhe em nathī. taraṅgamān pavan prasarelo chhe em nathī. ahāhā...! taraṅganī utpati samudra kare chhe ane teno vilay paṇ samudra pote kare chhe. taraṅganā vilayanī ādimān samudra chhe, pavanano abhāv nathī. vaḷī samudranī uttaraṅg vā nistaraṅg paryāyanī utpattimān samudra potāne ekane ja karato pratibhāse chhe, nimittane karato pratibhāsato nathī. shītaḷ havāne karato hoy-em anyane karato pratibhāsato nathī. ‘ane vaḷī jem te ja samudra, bhāvyabhāvakabhāvanā abhāvane līdhe parabhāvanun par vaḍe anubhavāvun ashakay hovāthī, uttaraṅg athavā nistaraṅgarūp potāne anubhavato thako, potāne ekane ja anubhavato pratibhāse chhe parantu anyane anubhavato pratibhāsato nathī.’

par bhāvya nām thavā yogya ane bhāvak nām thanār pote-em bhāvyabhāvakabhāvanā abhāvane līdhe parabhāvanun par vaḍe anubhavāvun ashakay chhe māṭe samudra pavanane anubhavato


PDF/HTML Page 948 of 4199
single page version

nathī. samudra potānī uttaraṅg vā nistaraṅg avasthāne anubhavato thako potāne ekane ja anubhavato pratibhāse chhe, paṇ pavananī avasthāne anubhavato pratibhāsato nathī. ā pramāṇe samudra potānā bhāvane kare chhe ane potānā bhāvane bhogave chhe; parantu pavananī paryāyane karato nathī ane bhogavato nathī.

bhāī! vītarāg mārga bahu sūkṣhma chhe. paramātmāe anant tattva kahyān chhe. te anant anantapaṇe kayāre siddha thāy? ke pote potānī paryāyathī chhe ane parathī nathī em nishchat thāy to. jo potānī paryāy parathī hoy to anant anantapaṇe siddha kai rīte thāy. badho khīchaḍo thai jashe. ahīn draṣhṭāntamān paṇ e ja nishchit karyun ke samudra anyane karato ke anubhavato pratibhāsato nathī.

have ātmāmān siddhānt lāgu kare chhe. kahe chhe-‘tevī rīte sasansār ane niḥsansār avasthāone pudgalakarmanā vipākano sambhav ane asambhav nimitta hovā chhatān paṇ pudgalakarmane ane jīvane vyāpyavyāpakabhāvanā abhāvane līdhe kartākarmapaṇānī asiddhi chhe.’

sansāradashā eṭale mithyātva, rāg-dveṣh, kaṣhāy, yog ādi sahit jīvanī dashā tathā niḥsansār avasthā eṭale shuddha chaitanyasvabhāvanā āshraye utpanna thatī jīvanī samyagdarshan- gnān-chāritrarūp mokṣhamārganī avasthā. temān anukrame pudgalakarmanā vipākano sambhav ane asambhav nimitta hoy chhe.

ātmānā mithyātva ane rāg-dveṣhanā pariṇām e enī sansāradashā chhe; karmano vipāk emān nimitta chhe. nimitta chhe eṭale karmano vipāk ātmānī vikārī sansār dashāne kare chhe em artha nathī. sansār yukta jīv nigodamān ho ke svargamān, ene je mithyātva ane rāg- dveṣh sahit avasthā chhe temān karmano vipāk nimitta hovā chhatān jaḍakarma kartā ane vikārī pariṇām enun kārya em chhe nahi, kemake pudgalakarma ane jīvane paraspar vyāpyavyāpakabhāvano abhāv hovāthī kartākarmapaṇānī asiddhi chhe. jīv svayam potānā ashuddha upādānanī yogyatāthī potānī sansāradashāne utpanna kare chhe. karmano uday āve to vikār karavo paḍe ane karma khase to samyagdarshan ādi dharma thāy em keṭalāk māne chhe paṇ temanī ā mānyatā jūṭhī chhe, viparīt chhe em ahīn kahe chhe.

prashnaḥ– ghanaghātī karmano abhāv thāy tethī kevaḷagnān thāy chhe em shāstramān āve chhe ne?

uttaraḥ– e to nimittanī mukhyatāthī kahelun vyavahāranayanun kathan chhe. ghanaghātī karmano nāsh thayo māṭe arhantane kevaḷagnān thayun chhe em nathī. kevaḷagnānanī paryāyane arhantanā jīve svatantrapaṇe kartā thaine karī chhe. kevaḷagnān thavāmān ghanaghātī karmanā


PDF/HTML Page 949 of 4199
single page version

abhāvanī apekṣhā nathī. kevaḷagnānanī avasthāmān ghanaghātī karmanā abhāvanun nimitta hovā chhatān ghātīkarmano abhāv thayo māṭe kevaḷagnān thayun chhe em nathī.

gommaṭasāramān (gāthā 197mān) āve chhe ke potānā bhāv kalaṅkanī prachuratānā kāraṇe nigodanā jīvo nigodane chhoḍī nīkaḷatā nathī. karmanun jor chhe māṭe bahār āvatā nathī em tyān nathī kahyun. sansārayukta avasthā chāhe bhavi jīvanī ho ke abhavinī, te avasthāno jīv pote kartā chhe ane te avasthā jīvanun potānun karma chhe eṭale kārya chhe. sansār avasthāmān karmanā vipākanun nimitta chhe, parantu karmanun nimitta jīvanā mithyātvādi pariṇāmanun kartā ane mithyātvādi pariṇām enun kārya-em nathī. mithyātvanā bhāv chhe te sansārabhāv chhe ane darshanamohano uday temān nimitta chhe. parantu darshanamohano uday mithyātvabhāvano kartā ane mithyātvabhāv enun vyāpya karma-em kadīy nathī. keṭalun spaṣhṭa karyun chhe! nimitta ho bhale, paṇ nimittathī kārya thāy chhe em traṇakāḷamān nathī. ahāhā..! ghaḍo māṭīthī thayo chhe; kumbhārathī thayo chhe em ame dekhatā nathī em āchārya bhagavān kahe chhe.

prashnaḥ– ā āpanā upadeshathī amane samajāy chhe ne?

uttaraḥ– em chhe nahi. pote potānī yogyatāthī samaje to samajāy chhe, parathī nahi. jo parathī samajāy to pūrva bhagavānanā samosaraṇamān anantavār gayo, chhatān pote kem nā samajyo? kāḷalabdhi pākī nahi māṭe-em jo koi kahe to eno artha ja e thayo ke pote ūndho puruṣhārtha karyo māṭe samajyo nahi; ūndho paruṣhārtha e enī kāḷalabdhi chhe ane jīv teno svatantra kartā chhe. svāmī kārtikeyānuprekṣhāmān āve chhe ke pratyek dravyanī pratyek samaye je paryāy thāy chhe-vikārī ke avikārī-te tenī kāḷalabdhi chhe, ane te ja paryāy tyān thāy chhe. paryāyanī utpattinā kāḷe te paryāy potāthī thāy chhe, paranā kāraṇe nahi.

prashnaḥ– kārya thavāmān be kāraṇ hoy chhe em kahyun chhe ne?

uttaraḥ– hā, kahyun chhe. parantu temān vāstavik kāraṇ ek(upādān) ja chhe. bījun (nimitta) to upacharitta kāraṇ chhe. jem andar mokṣhamārga ek ja chhe tem. paṇḍitapravar shrī ṭoḍaramalajīe mokṣhamārgaprakāshakāmān atyant spaṣhṭa karyun chhe ke-mokṣhamārga be nathī, tenun nirūpaṇ be prakārathī chhe. potānā svabhāvanā āshraye je mokṣhamārga je mokṣhamārga pragaṭ karyo te nishchay, ane tenī sāthe je dev-guru-shāstranī shraddhāno vikalpa, pañchamahāvratano vikalpa, shāstra bhaṇavāno vikalpa ityādi nimittapaṇe sahachar hoy chhe tene sāthe thato dekhīne upachārathī mokṣhamārga kahe chhe, paṇ te mokṣhamārga chhe nahi. tem kathanamān āve ke kāryanān kāraṇ be chhe, parantu kharekhar kāraṇ ek(upādān) ja chhe.


PDF/HTML Page 950 of 4199
single page version

ām chhe chhatān koine āvī tattvanī vāt na bese to tenā prati virodh na hoy. koi paṇ vyakti ho! andar bhagavān birāje chhe, bhāi! ek samayanī paryāyamān tenī bhūl chhe. e bhūlane kāḍhī nākhe to pote bhagavān chhe. e bhūl kem nīkaḷe enī ahīn vāt chāle chhe. ahīn kahe chhe ke nimittathī kārya thāy, vyavahārathī(nishchay) thāy em chhe ja nahi.

lokone āvī vāt kadī sāmbhaḷī na hoy eṭale ākarī lāge chhe. paṇ mārga to ā ja chhe bāpu! prabhu! tun tārī paryāyano svatantra kartā chhe. vikārī ke avikārī paryāyane svatantrapaṇe karanāro tun pote kartā chhe; emān paranī-nimittanī rañchamātra paṇ apekṣhā nathī. mithyātvādinī vikārī paryāy svayam potānā ṣhaṭkārakarūpe pariṇamīne utpanna thāy chhe, nimittathī nahi ane potānā dravyaguṇathī paṇ nahi. kemake dravya-guṇ trikāḷ shuddha chhe ane mithyātvādi bhāv to ashuddha chhe. dravyamān jem ṣhaṭkārako chhe tem paryāyamān paṇ potānā ṣhaṭkārak svatantra chhe.

atyāre to ghaṇī gaḍabaḍ thai gai chhe. keṭalāk kahe chhe ke-ā to abhinna kārakanī vāt chhe. paṇ abhinnano artha shun? e ja ke vikār thāy chhe te paranī apekṣhā vinā svatantra potāthī thāy chhe. parakārakathī nirapekṣhapaṇe vikār potāthī svatantra thāy chhe em pañchāstikāyanī gāthā 62mān pāṭh chhe. e vāt ahīn siddha kare chhe. bhāi! digambar santonī vāṇī pūrvāpar virodh rahit hoy chhe. pūrvāpar virodh hoy te vītarāganī vāṇī ja nathī. bhāi! jyān je apekṣhāthī kathan hoy tyān te apekṣhāthī yathārtha samajavun joie. kahyun chhe ne ke- ‘apaneko āp bhūlake herān ho gayā,’ māṭe karmane laine vikār thāy chhe em chhe ja nahi. pūjāmān āve chhe ke-

‘karma bichāre kaun, bhūl merī adhikāī;
agni sahai ghanaghāt lohakī saṅgati pāī.’

agni lohamān pravesh kare to tenā upar ghaṇanā ghā paḍe chhe, bhinna rahe to ghaṇanā ghā paḍatā nathī. em bhagavān ātmā nimittano saṅg karīne vikār kare to duḥkhanā ghā khāvā paḍe chhe.

juo, potee nimittano saṅg karīne svatantrapaṇe potānī paryāyamān mithyātva ane rāgadveṣhanā bhāv kare chhe. viṣhay vāsanānī je paryāy thāy chhe temān vedano uday nimitta bhale ho, paṇ vāsanā je utpanna thai te potānathī thai chhe. dravya vedano uday kartā ane vāsanā enun kārya em nathī. par kartā ane par bhoktā nathī paṇ ātmā svayam potānī paryāyane kare chhe e vāt ahīn siddha karavī chhe.

dravya ane paryāyanī paraspar vāt hoy tyān to mithyātva ane samyaktva-e


PDF/HTML Page 951 of 4199
single page version

banne paryāyonun kartā ātmadravya nathī em vāt āve. paṇ ahīn to paryāyano kartā dravya pote chhe. par nathī em siddha karavun chhe.

prashnaḥ– to be mānthī kai vāt amāre mānavī?

uttaraḥ– banne vāt apekṣhāthī satya chhe. bhagavān! ek vār sāmbhaḷ. vikārano kartā paradravyane mānī svachchhandī thāy tene te mānyatā chhoḍāvavā vikār pote kare chhe em kahyun. have jyāre vikār ane dravya svabhāv vachche bhedagnān karāvavānī vāt hoy tyāre vikāranun kartā dravya nathī, paṇ paryāy pote potāthī vikār svatantrapaṇe kare chhe em vāt āve. bannenun tātparya ek vītarāgatā ja chhe.

kevaḷī bhagavān nishchayathī traṇakāḷ traṇalokane dekhatā nathī, paṇ paryāyane dekhatān temān traṇakāḷ traṇalok dekhavāmān āvī jāy chhe. jem rātre nadīnun svachchha jaḷ hoy temān chandra, grah, nakṣhatranun pratibimb paḍe chhe. ek chandra, aṭhṭhāvīs nakṣhatra,aṭhṭhāsī grah, 6697p kroḍākroḍī tārā-e badhun nadīnā svachchha jaḷane dekhatān thai jāy chhe. andar je dekhāy chhe te chandra, grah, nakṣhatra ādi nathī, dekhāy chhe e to jaḷanī avasthā chhe. tem nityānand gnānasvabhāvī bhagavān ātmāne, potānī gnān-avasthā ke jemān lokālok jhaḷakayā chhe tene dekhe chhe tyān lokālok sahaj dekhāy jāy chhe. jene te dekhe chhe e to gnānanī avasthā chhe, lokālok nathī; paṇ gnānanī avasthāmān lokālok jhaḷakayā chhe tethī bhagavān lokālokane dekhe chhe em asadbhūt vyavahāranayathī kahevāmān āve chhe. kemake lokālok paragney chhe. potānī paryāyane dekhatān emān lokālok sambandhīnun gnān āvī jāy chhe. parantu lokālok chhe to kevaḷagnān thayun chhe em nathī.

shāstramān āve chhe ke lokālok kevaḷagnānamān nimitta chhe ane kevaḷagnān lokālokane nimitta chhe. eno artha e chhe ke lokālok sambandhī gnān thayun te potāthī thayun chhe, lokālokathī thayun nathī. lokālokane kevaḷagnān nimitta chhe ane kevaḷagnānane lokālok nimitta chhe. em arasaparas nimitta chhe paṇ kartākarmapaṇun nathī.

prabhu! tārī svatantratā dekh! bhūlamān paṇ svatantra ane mokṣhamārgamān paṇ tun svatantra chhe. bhāi! āvun manuṣhyapaṇun maḷ‌yun ane emān yathārtha tattvanun gnān na karyun to kayān jaish bāpu?

prashnaḥ– karma baḷavān chhe ne?

uttaraḥ– nā, bīlakul nahi. bhāvakarmane baḷavān kahyun chhe. iṣhṭopadeshamān āve chhe ke bhāvakarma eeṭale vikāranun jor chhe tyāre nirvikār dashānun jor nathī. (parantu karma chhe māṭe nirvikārī dashā pragaṭ nathī em nathī).


PDF/HTML Page 952 of 4199
single page version

prashnaḥ– banne sāmasāme baḷiyā chhe em kaho to?

uttaraḥ– nā, em nathī. koī vakhate karmanun jor ane koī vakhate ātmānun jor em nathī. hā, koīvār vikāranun jor ane koīvār avikāranun jor em hoy chhe, parantu ātmānī avasthāmān karmanun jor bīlakul nathī. are bhāī! tattvagnānanī yathārtha samajaṇ vinā dharma kem thāy?

have kahe chhe- ‘jīv ja pote antarvyāpak thaīne sasansār athavā niḥsansār avasthāne viṣhe ādi-madhya-antamān vyāpīne sasansār athavā niḥsansār evā potāne karato thako, potāne ekane ja karato pratibhāso parantu anyane karato na pratibhāso.’ aho! digambar santoe thoḍāmān ghaṇun bharī dīdhun chhe. mithyātvādi sansāraavasthāmān ātmā pote antarvyāpak thaīne tenī ādi-madhya-antamān vyāpe chhe, prasare chhe. mithyātvādi vikār thayo enī ādimān nimitta karma prasaryun chhe, vyāpyun chhe em nathī. te ja pramāṇe niḥsansār avasthā eṭale samyaktvādi mokṣhamārganī avasthā je svāshraye pragaṭī tenī ādi- madhya-antamān paṇ ātmā chhe. samyaktvādi pragaṭ thavānī ādimān karmano abhāv chhe em nathī. karmano abhāv je nimitta chhe te kartā ane samyaktvādi pragaṭ thayān te enun karma em nathī. vaḷī samyaktvādi paryāy te kartā ane karmano abhāv enun karma em paṇ nathī. are prabhu! tārī svatantratā to jo! vikār thavānī ādi-madhya-antamān tārī chīj chhe ane mokṣhamārga thavānī ādi-madhya-antamān paṇ tārī chīj chhe. par chījano-karmano abhāv thayo to samyaktvādi pragaṭ thayān chhe em chhe nahi.

prashnaḥ– karmano udayamān jīv bhraṣhṭa thāy chhe em pravachanasāramān āve chhe nahi ne?

uttaraḥ– hā, paṇ e to kathanapaddhati chhe. jīv potānī yogyatāthī svatantrapaṇe bhraṣhṭa thāy chhe tyāre karmano uday nimitta chhe bas. karmano uday āvyo māṭe bhraṣhṭa thayo em chhe ja nahi.

tyān pravachanasāramān 47 nayanun varṇan chhe tyān em kahyuun chhe ke kartānaye rāgano kartā jīv chhe. rāg-kartavya eṭale karavā lāyak chhe em mānīne kartā thāy e to mithyādraṣhṭi chhe. samyagdraṣhṭine rāg karavā lāyak kartavya chhe evī kartābaddhino abhāv hovā chhatān asthiratāmān rāganun pariṇaman thāy chhe. tene je rāganun pariṇaman chhe teno pote kartā chhe em kahyun chhe. samyagdarshan thayā pachhī karmano udayano bhāv (vikār) ātmāno (svabhāvano) chhe em samakitī mānatā nathī, parantu paryāyamān asthiratānun je rāgarūp pariṇaman chhe tene tem (te prakāre) jāṇe chhe ane pariṇaman chhe e apekṣhāe tene rāgano kartā kahyo chhe. te rāg karmanā kāraṇe thayo chhe em nathī. adhyātma pañchasaṅgrahamān līdhun chhe ke chhaṭhṭhā guṇasthānamān chāritramohakarmanun jor chhe.


PDF/HTML Page 953 of 4199
single page version

māṭe tīvra kaṣhāy thāy chhe ane sātamāmān sañjvalano mand uday chhe māṭe mand rāg thāy chhe. paṇ e to kathanashailī chhe. chhaṭhṭha-sātamān guṇasthānamān je vyakta-avyakta vikārī pariṇaman chhe te potāthī chhe. nimittanā lakṣhe vikār thāy chhe māṭe nimittathī thāy chhe em koī jagyāe kahevāmān āve chhe, paṇ e thāy chhe potāthī, nimittathī karmathī nahi.

76mī gāthāmān em kahyun ke- rāgathī bhinna paḍīne jeṇe bhedagnān pragaṭ karyun, ātmānā ānandano anubhav karyo e bhedagnānīne ātmā vyāpak ane nirmaḷ avasthā enun vyāpya chhe. ane ene je vikār thāy chhe tenun vyāpak karma (dravyakarma) chhe. juoo, ātmāmān evī koī shakti nathī ke jīvane vikār thāy. māṭe svabhāvano jene anubhav thayo tenun vyāpya to nirmaḷ avasthā chhe. mokṣhamārganī nirmaḷ avasthā enun vyāpya karma chhe. vikārathī bhinna paḍī vikārano gnātā thavāne līdhe, nimitta karma vyāpka ane vikārī dashā enun vyāpya em kahīne bene (jīv ane vikārane) bhinna karī dīdhā chhe. bhāī! jyān je apekṣhā hoy tyān te yathārtha samajavī joīe.

prashnaḥ– ātmānun paranun kare evī koī shakti enāmān chhe ke nahi?

uttaraḥ– nā, paranun kārya kare evī ātmāmān koī shakti nathī. kaḷashaṭīkā, kaḷash pa4mān shrī rājamalajī kahe chhe ke - “ahīn koī matāntar nirūpashe ke dravyanī anant shaktio chhe, to ek shakti evī paṇ hashe ke ek dravya be dravyonā pariṇāmane kare; jevī rīte jīvadravya potānā ashuddhachetanārūp rāgadveṣh moh pariṇāmane vyāpyavyāpakapaṇe kare tevī ja rīte gnānāvaraṇādi piṇḍane vyāpyavyāpakapaṇe kare uttar ām chhe ke dravyane anant shaktio to chhe parantu evī shakti to koī nathī ke jenāthī, jevī rīte potānā guṇ sāthe paṇ vyāpyavyāpakapaṇe chhe tevī ja rīte paradravyanā guṇ sāthe paṇ vyāpyavyāpakapaṇe thāy.” paranun kare evī koī shakti ātmāmān nathī. paryāyamān vikārī bhāvane kare evī paryāyamān shakti chhe, dravya-guṇamān nahi. nirmaḷ dashāne kare evī ja dravya-guṇamān shakti chhe.

bhāī! darek ātmā īshvar chhe. em jaḍ paṇ jaḍeshvar chhe. paramāṇu jaḍeshvar chhe. vibhāv jīv svatantrapaṇe kare chhe māṭe tene vibhāveshvar paṇ kahe chhe. chaitanya bhagavān chetan īshvar chhe. bhāī! bhagavānanun kahelun ā tattvanun svarūp samajavun paḍashe. āmān virodh karavā jevun nathī. ten sāmbhaḷ‌yun na hoy eṭale satya koī asatya thaī jāy?

mithyātva ane rāgadveṣhanī paryāyanī ādi-madhya-antamān ātmā chhe, ane samyagdarshan -gnān-chāritranī nirvikārī dashānī ādi-madhya-antamān ātmā chhe. karmano uday chhe māṭe vikār thayo chhe em nathī ane karmano udayano abhāv chhe māṭe samyagdarshan ādi thayān em nathī. sansāranī ane mokṣhamārganī paryāy ātmā svayam svatantrapaṇe kare chhe; emān karmanun koī kārya nathī.


PDF/HTML Page 954 of 4199
single page version

have kahe chhe-‘ane vaḷī tevī rīte āj jīv, bhāvyabhāvakabhāvanā abhāvane līdhe parabhāvanun par vaḍe anubhavāvun ashakay hovāthī, sasansār athavā niḥsansārarūp potāne anubhavato thako, potāne ekane ja anuvato pratibhāso parantu anyane anubhavato na pratibhāso.’

jīv sansāradashāmān potānā vikārane bhogave chhe paṇ parane bhogavato nathī. ā sharīrīnī avasthāne ke karmane ātmā bhogavato nathī. te potānā vikārī pariṇāmane bhogave ke potānā nirvikārī pariṇamane bhogave paṇ parane te bhogavato nathī. jīv rāgadveṣhano jem svatantra katār̥u chhe tem svatantra bhoktā chhe. jaḍ karmano uday emān nimitta bhale ho, paṇ te parane-karmane bhogave chhe em nathī. ane je karmano uday chhe te vikārano bhoktā chhe em paṇ nathī.

prashnaḥ– ā to ekānt thayun!

uttaraḥ– hā, ekānt chhe, paṇ samyak ekānt chhe. samyak ekāntanun gnān thāy tene ja anekāntanun yathārtha gnān thāy chhe. nimittano sadbhāv ho ke abhāv ho, jīv svayansiddha vikār kare chhe ane vikārane bhogave chhe. ām samyak ekāntanun gnān thayun to joḍe nimitta chhe enun gnān thayun te ekānt chhe. bījī chījathī tyān vikār thāy chhe em nathī. bījī chīj vikār bhogave chhe em paṇ nathī. sansārayukta ane sansārarahit potānī dashāne ekane ja karato ane ekane ja bhogavato pratibhāso em ahīn kahyun chhe.

samyagdarshan-gnān-chāritrarūp mokṣhamārganī paryāyano ātmā kartā thāy chhe, paṇ tyān karmano udayanā abhāvano jīv kartā chhe emanathī. tem potānī niḥsansār avasthāne jīv bhogave chhe te samaye karmanā abhāvane paṇ bhogave chhe em nathī. are bhāī! anādi kāḷathī jaṣhīve potānī svatantra chīj taraph draṣhṭi karī nathī. sūkṣhmapaṇe vichārīe to asansār avasthāmān eṭale sādhakanī mokṣhamārganī dashāmān ā vyavahārano vikalpa je nimittapaṇe sahachar chhe teno kartā (ke bhoktā) jīv nathī ane e vyavahārano vikalpa ātmānī nirmaḷ paryāyano kartā nathī.

vartamānamān moṭī garabaḍ chāle chhe. moṭo bhāg em māne chhe ke nimittathī (karmathī) thāy ane nimittane bhogave paṇ em chhe nahi. vikārathī avasthā potānā svakāḷe potāthī thāy chhe. teno jīv kartā ane bhoktā pote potāthī svatantra chhe. e ja pramāṇe mokṣhamārganī paryāyane svāshrayapūrvak pote svatantrapaṇe kare chhe tethī eno kartā ane bhoktā jīv pote potāthī svatantra chhe. ātmā chaitanyamūrti trikāḷ ānandasvarūp bhagavān chhe. enī draṣhṭi ane ramaṇatā karatān je atīndriy ānand pragaṭ thayo teno


PDF/HTML Page 955 of 4199
single page version

bhoktā ātmā chhe, paṇ tarano bhoktā nathī. agnānī paṇ sharīr ādi parane bhogavato nathī. ā lāḍu, lāpasī, maisub ītyādi khātī vakhate jīv potānā rāgane bhogave chhe paṇ e chījane (lāḍu vagerene) bhogavato nathī. ā bhedagnānanī antaranī vāt chhe, bhāī! āvo antaramā nirṇay kadī karyo nahi ane vikār karmathī thāy ane karma mārga āpe to samakit ādi nirvikārī dashā thāy em te mānyun chhe paṇ e badhī badhī jūṭhī mānyatā chhe.

kahe chhe-bhāvyabhāvakabhāno abhāv hovāthī parano ātmā bhoktā nathī. bhāvya eṭale bhogavavā lāyak ane bhāvak eṭale bhogavanār. jaḍ karma bhogavavā lāyak ane ātmā eno bhogavanār-evā bhāvano abhāv chhe. ātma bhāvak ane karmano uday ane sharīranī avasthā bhogavavā yogya-evā bhāvano abhāv chhe. sharīranī bimārī ke roganī avasthāne ātmāne bhogave chhe em chhe ja nahi. te samaye je rāg chhe te rāgano mithyādraṣhṭi jīv kartā ane bhoktā chhe. juo, narakamān uṣhṇatā eṭalī chhe ke e uṣhṇatāno ek kaṇ ahīn āve to dash yojanamān rahelān manuṣhyanān maraṇ thaī jāy. āvī uṣhṇatāno bhoktā ātmā nathī kemake uṣhṇatā paradravyanī paryāy chhe. ahāhā...! e uṣhṇatānā nimitte dash jojanamān sthit manuṣhyanā deh bhasma thaī jāy paṇ e dehanī bhasma thavānī je kriyā thaī te dehathī potāthī thaī chhe, agni āvī māṭe te kriyā thaī chhe em nathī. bahu sūkṣhma vāt, bhāī!

are! lokoe sthūḷ evā vyavahār ane nimittane pradhān mānīne ātmānī svatantratā khoī nākhī chhe. ahīn kahe chhe-bhāvyabhāvakabhāvanā abhāvane kāraṇe parabhāv vaḍe parabhāvano anubhav thayo ashakay chhe. jīv pote karelā rāgabhāvano anubhav kare chhe paṇ te rāgadvārā nimittano paṇ anubhav kare chhe em nathī. parabhāv eṭale sharīr karma vagereno ātmā vaḍe anubhav thāy e ashakay chhe. karmano anubhāg em jaḍanī paryāy chhe, te ātmāne bhogavavo paḍe chhe e vāt yathārtha nathī.

prashnaḥ– karmano vipāk jīv anebhavane em gommaṭasāramān āve chhe ne?

uttaraḥ–

bhāī! e to badhān nimittanān kathan chhe. shāstramān to em lakhyun hoy chhe ke

gnānāvaraṇīy karma gnānane roke. paṇ e to nimittanun kathan chhe. paradrav jīvanā gnānane roke em chhe nahi. potānī gnānaparyāyamān pote hīṇapaṇe pariṇame chhe. temān gnānāvaraṇīy karmano uday nimitta chhe, bas. nimitte gnān hīṇ karyun chhe em nathī. tathā nimittane ātmā bhogave chhe em nathī. ātmā samayasāranī paryāyano svatantra kartā thaīne potānī paryāyane bhogave chhe.

juo, bhoganā kāḷamān strīnā sharīrane jīv bhogave chhe em kaho to e jūṭhī


PDF/HTML Page 956 of 4199
single page version

vāt chhe. sharīr to jaḍ māṭī chhe. ene ātmā bhogavī shakato nathī. parantu te samaye je vikārī bhāv thāy tene te bhogave chhe potāno vikārī bhāvaane māne ke jaḍ strīnun sharīr, lakṣhmī ādi parane bhogavun chhun to te taddan viparīt draṣhṭi chhe. ahā! agnānīne parapadārthamān sukhanī (mithyā) kalpanān chhe; te te kalpanāne bhogave chhe, parapadārthane nahi.

kharekhar parapadārthamān sukh chhe ja nahi. dharmī samakitī jīvane paisā, ābarū, strī ītyādi paramānthī sukhabuddhi uḍī gaī chhe. paramān-rāgamān, lakṣhmīmān, strīsaṅgamān sukh nathī em ene nishchay thayo chhe. e to māne chhe ke trikāḷ ānandasvarūp mārun svarūp chhe ane enā āshraye pragaṭ je atīndriy ānand teno hun bhoktā chhun. samyagdarshanamān gnānīne satnun darshan thayun chhe. sat nām pūrṇānandano nāth chaitanyasvabhāvamay vastu je trikāḷ satnun chhe tenān pratīti ane gnān thayān chhe. ahāhā..! samyak shraddhān-gnānanī enī ek samayanī paryāyamān paripūrṇa vastunī pratītimān ane enun gnān āvyān chhe. paripūrṇa vastu paryāyamān āvī nathī paṇ enun samārthya pratītimān ane gnānamān āvyun chhe. āvo samakitī jīv trikāḷ ānandasvarūp svayañjyoti sukhadhām evā bhagavān ātmānā ānandane bhogave chhe.

gnānīne sādhakadashāmān rāganun je pariṇaman chhe te draṣhṭino viṣhay nathī. draṣhṭi ane draṣhṭino viṣhay to abhed nirvikalpa chhe. abhed chījanī draṣhṭi thatān sāthe je gnān thayun te gnānanī paryāyamān tene kṣhaṇekṣhaṇe je vikalpa uṭhe chhe tene te jāṇe chhe. āṭalun rāganun pariṇaman chhe em te jāṇe chhe. eṭale anshe te rāgane bhogave paṇ chhe. chhatān rāg bhogavavā lāyak chhe em ene buddhi nathī. ekākor kaho chho gnānī ānandane bhogave chhe ane vaḷī bījī bāju kaho chho rāgane bhogave chhe-em ā kevī vāt! bhāī! vastudraṣhṭinī apekṣhāe gnānī (ātmā) rāgano kartā nathī, bhoktā paṇ nathī. parantu draṣhṭiī sāthe je gnān thayun chhe te gnān trikāḷane paṇ jāṇe chhe ane paryāyamān jeṭalun rāganun pariṇaman chhe tene paṇ jāṇe chhe. jeṭalun rāganun pariṇaman chhe teṭalā anshe pote rāgano kartā-bhoktā chhe. rāg karavā lāyak ane bhogavavān lāyak chhe em gnānīne buddhi nathī. paṇ rāganun pariṇaman chhe e apekṣhāe te rāgane bhogave chhe. ām je apekṣhāe jyān jem vāt hoy tyān te yathārtha samajavī joīe.

draṣhṭi ane draṣhṭinā viṣhayanī apekṣhāe gnānī ānandano bhoktā chhe. ātmānā svabhāvamān vikār kare evī koī shakti nathī. tethī svabhāvanī apekṣhāe nishchayathī ātmā rāgano kartā nathī, bhoktā paṇ nathī. parantu paryāyanun gnān kare to paryāyamān je rāganun pariṇaman chhe te potāne em gnān jāṇe chhe. tathā potānī paryāyamān je harakh-shok thāy chhe tene pote bhogave chhe em paṇ gnānī jāṇe chhe. paryāyamān je rāg chhe tene karma


PDF/HTML Page 957 of 4199
single page version

kare chhe ane karma bhogave chhe em (ekānte) nathī. gnān apekṣhāe gnānī rāgano paṇ bhoktā chhe. parantu parano bhoktā kadīy nathī. pravachanasāramān nayaadhikāramān draṣhṭānt āpyun chhe ke jem raṅgarej raṅgakām kare chhe tem jo ke gnānī svabhāvanī draṣhṭie svabhāvano bhoktā chhe topaṇ kamajorathī je rāganun pariṇaman chhe teno karanār pote chhe; karavā yogya chhe em nahi paṇ pariṇaman chhe te apekṣhāe kartā-bhoktā chhe. tethī jo koī ekānte em kahe ke gnānīne raganun- duḥkhanun vedan chhe ja nahi to te yathārtha nathī.

svabhāvasanmukh thatān samyakdarshan-gnānapūrvak je atīndriy ānand pragaṭ thayo te ānandano gnānī bhoktā chhe. paṇ sāthe jeṭalun rāganun duḥkh chhe tene paṇ te kathañchit bhogave chhe. parano-sharīrīno ke karmano te kadīy bhoktā nathī. āvo bhagavānano mārga chhe. bījī rīte kahīe to ātmā nishchayathī mokṣhamārgamānno kartā ane bhoktā chhe. paṇ te rāgano kartā ane bhoktā (sarvathā) chhe ja nahi emakoī māne to te em nathī. nishchayanī draṣhṭie jīv rāgano kartā ane bhoktā nathī kemake vastusvabhāvamān vikār kare evī koī shakti nathī. vaḷī badhī shaktio nirvikārī chhe tethī nirvikārī paryāyapaṇe thavun e ja enun svarūp chhe topaṇ paryāyamān je vikār thāy chhe teno pariṇamananī apekṣhāe kartā ane bhoktā pote chhe em gnānī yathārthapaṇe jāṇe chhe.

draṣhṭino viṣhay paryāy nathī. draṣhṭino viṣhay to trikāḷī abhed chīj chhe. paṇ tethī jo koī em kahe ke paryāy chhe ja nahi to em vāt nathī. paryāy na hoy to sansār, mokṣhamārga ane siddhapad-kāī siddha nahi thāy. ā badhī paryāy to chhe! hā, bhagavān ātmā paripūrṇa chīj chhe te paryāyamān āve nahi dhruv chhe te paryāyamān kayānthī āve? paṇ paryāy paryāyapaṇe nathī em chhe? nā, em nathī. bhagavān pūrṇānandano nāth sāmānya-sāmānya ekarūp vastu te visheṣhamān-paryāyamān kem āve? visheṣhamān āve to paryāyano bīje samaye nāsh thatān eno (dravyano) paṇ nāsh thaī jāy, kemake paryāy pratisamay utpād-vyayarūp chhe. samayasār gāthā 320nī āchārya jayasenanī ṭīkāmān āve chhe ke dhyān je mokṣhamārganī paryāy chhe tenāthī ātmā kathañchit bhinna chhe.

ahāhā...! dravya je trikāḷī dhruv chhe te potānī ke paradravyanī paryāyanun kartā nathī, rāg chhe te paṇ paradravyanī avasthānun kartā nathī, dravyadraṣhṭi thatān je nirmaḷ paryāy pragaṭ thaī te rāganī kartā nathī ane rāg nirmaḷ paryāyano kartā nathī, tathā dravya nirmaḷ paryānun kartā nathī. āvo vītarāgano alaukik mārga chhe! aho! digambaradarshan e ja jainadarshan chhe. sampradāyavāḷāne duḥkh lāge paṇ mārga to ā ek ja chhe. bhāī! digambar koī pakṣha ke vāḍo nathī. vastunu svarūp te digambar dharma chhe.

ahāhā...! ā jainadarshanamān em kahe chhe ke prabhu! tun parano kartā ane bhoktā


PDF/HTML Page 958 of 4199
single page version

nathī. sharīrano kartā ane sharīrano bhoktā tun nathī. evī ja rīte karmano kartā-bhoktā paṇ tun nathī. tathā karmanī paryāy tārā (ātmānāā) vikārī pariṇamanī kartā ane bhoktā nathī. karmanī paryāy bhāvak ane ātmāno vikār bhāv bhāvya-em nathī. aho! āvo vītarāgano mārga bhagavān sarvagnadevathī siddha thayelo chhe. jenā matamān sarvagna nathī temān dharma nathī. dharmanun mūḷ sarvagna chhe.

pravachanasār gāthā 80 mān kahyun chhe ke- je koī ātmā sarvagna parameshvar arihant prabhunā dravya-guṇ-paryāyane jāṇe chhe te potānā ātmāne jāṇe chhe. ahāhā..! sarvagna bhagavānane kevaḷagnān chhe evo nirṇay karanārī paryāy potānā sarvagnasvabhāv taraph jhūkī jāy chhe ane tyān potānā darshanamohano kṣhay thaī jāy chhe ane samyagdarshananī paryāy pragaṭ thāy chhe. āvo sarvagnano mārga chhe. jenāmān sarvagna nathī emān dharma sambhavit nathī.

ahīn kahe chhe ke sansārasahit athavā sansārarahit dashāmān parano bhoktā ātmā nathī. sansāradashāmān potānā rāgano bhoktā chhe ane niḥsansār dashāmān potānī nirvikalpa nirmaḷ anubhūtino bhoktā chhe. parantu koī avasthāmān parano bhoktā nathī. agnānabhāve paṇ parano bhoktā nathī.

dravyamān sāmānya ane visheṣh em be dharmo svatantra siddha karavā hoy tyāre em āve dravya anubhūtinī paryāyane paṇ karatun nathī. dhruv trikāḷī chhe te utpād-vyay karatun nathī. jyāre ahīn to parano bhoktā nathī parantu potānā rāgano bhoktā athavā anubhūtinī paryāy bhoktā ātmā chhe em siddha karavun chhe. bhagavān! tārī anubhūtino tun bhoktā chhe paṇ karma ane sharīrano tun bhoktā nathī.

draṣhṭi apekṣhāe anubhūti jene pragaṭ thaī chhe evo gnānī rāgano bhoktā nathī. tathāpi alpakāḷamān jemane kevaḷagnān thavānun chhe evā bhāvaliṅgī sant chhaṭhṭha guṇasthāne hoy tyāre jāṇe chhe ke jeṭalun rāganun pariṇaman thaī rahyun chhe teno kartā ane bhoktā hun pote chhun; paṇ parano hun kartā ke bhoktā nathī. sansār sahit athavā sansār rahit avasthāmān potāne ekane ja anubhavano pratibhāso, anyane eṭale karma ādine anubhavato na pratibhāso em ahīn em ahīn kahe chhe. āvo sūkṣhma gambhīr mārga chhe. enī gambhīratā bhāse nahi to dharma kem thāy? na thāy.

karmaprakr̥itinā bandhanā chār bhed āve chhe- prakr̥iti bandh, pradesh, bandh, sthiti bandh, anubhāg bandh; prakr̥iti eṭale svabhāv, pradesh eṭale paramāṇunī saṅkhyā, sthiti nām kāḷanī mudat ane anubhāv eṭale phaḷ devān shakti bhāī! anand ane duḥkh te karmanun phaḷ chhe em nathī.

prashnaḥ– विपाको अनुभवः em tattvārthasūtramān āve chhe ne?


PDF/HTML Page 959 of 4199
single page version

uttaraḥ– hā, paṇ e to vyahāranayanī vāt karī chhe. ahīn kahe chhe ke karmanā vipākane ātmān anubhavato nathī. jīv rāgano anubhav kare chhe athavā potānī anubhūtino anubhav kare chhe, paṇ parano kadīy anubhav karato nathī.

are! vāṇiyā ākho di’ vepār-dhandhāmān rachyā-pachyā rahe eṭale āvī vāt kaṭhaṇ paḍe, parantu bhāī! vepār-dhandhā koī ātamā karato nathī. ātmā vyāpak ane vepārādi kām enun vyāpya em traṇakāḷamān nathī. paranī paryāyane koṇ kare? lakṣhmīnī levadevaḍanā samaye je bhāv thāy chhe te bhāvano jīv kartā chhe paṇ levaḍadevaḍanī je kriyā thāy eno kartā ātmā nathī. agnānī vikalpanī jāḷano kartā-bhoktā thāy chhe paṇ parano kartā-bhoktā kadīy nathī. jyāre dravya ane paryāy ebe vachche bhed karavo hoy tyāre to dravya paryāyanun paṇ kartā nathī, paryāyanī kartā chhe em āve. bhāī! ā to bhedagnānanī vāt chhe; siddhi chhe. samayasār- kaḷashamān kahyun chhe ne ke-

भेदविज्ञानतः सिद्धाः सिद्धा ये किल केचन।
अस्यैवाभावतो बद्धा बद्धा ये किल
केचन।। १३१।।

anantakāḷamān jeṭalā siddha thayā te badhā bhedavignānathī siddha thayā chhe; rāgathī vyavahārathī siddha thayā chhe em nathī. vyavahārathī bhinnapaṇārūp gnān karīne siddha thayā chhe. ahīn to potān parathī bhinna karavānī vāt chhe. rāgathī bhinna paḍīne jeṇe svāshraye nirmaḷ paryāy pragaṭ karī te sādhak chhe. parantu rāg-vyahār mane lābh kartā chhe em rāg sāthe je ekatā karetene bhedagnān nathī ane te chāragatirūp sansāramān rakhaḍashe.

parathī bhinna ane potāthī abhinna enun nām bhedagnān chhe. vyavahārathī-rāgathī bhinna thavun te bhedagnān chhe, vyavahāranā sahāre bhedagnān nathī. jenāthī bhinna paḍavun chhe te vyavahār bhedagnānanun sādhan kem thāy? na ja thāy. je svabhāvasanmukh thāy chhe te vyavahārathī bhinna paḍīne andar jāy chhe. are bhāī! vyavahār to shubharāg chhe, udayabhāv chhe, sansār chhe, jher chhe, amr̥ut-svarūp bhagavān ātmāthī viparīt svabhāvarūp chhe. mokṣha adhikāramān pratikramaṇ, pratisaraṇ, pariharaṇ ādi shubhabhāvane viṣhakumbh eṭale jherano ghaḍo kahyo chhe samyagdraṣhṭino vyavahār viṣhakumbh chhe.

agnānīnā shubharāgane vyavahārane kahevāto nathī. rāgathī bhinna paḍī jeṇe svabhāvano anubhav karyo tene je rāg bākī chhe ene vyavahār kahe chhe. je shubharāgamān ja sāvadhān chhe evā agnānīne vyavahār kevo? ene to vyavahāramūḍh kahyo chhe. samayasār gāthā 413mān kahyun chhe ke-‘jeo kharekhar hun shramaṇ chhun- em dravyaliṅgamān mamakār vaḍe mithyā ahaṅkār kare chhe teo anādirūḍh vyavahāramān mūḍh vartatā thakā, prauḍh vivekavāḷā nishchayanay par anārūḍh vartatā thakā, paramārthasatya bhagavān samayasārane dekhatā nathī-anubhavatā nathī.’


PDF/HTML Page 960 of 4199
single page version

bhāī! rāganī mandatā to anādikāḷathī kare chhe. nigodamān paṇ kṣhaṇamān shubh ane kṣhuṇamān ashubh thāy chhe. emān navun shun chhe? jene shubharāganī-vyavahārane ruchi chhe tene potānā ātmāno dveṣh chhe. stutikāre bhagavān sambhavanāthanī stutimān kahyun chhe- ‘dveṣh arochak bhāv’ ahāhā...! traṇalokano nāth sachchidānand prabhu bhagavān andar birāje chhe. teno jene ādar ane satkār nathī ane rāgano ādar chhe ten potānā pratye ja dveṣh chhe. bāpu! duniyā māne chhe enāthī ā taddan judī vāt chhe. jene nij svabhāvanī ruchi thaī tene vyavahāranī- shubharāganī ruchi hoī shakatī nathī. ahīn kahe chhe. - sansārarahit athavā sansārarahit dashāmān ātmā potāne ekane ja anubhavato pratibhāso, anyane anubhavato na pratibhāso. jīv kān to rāgane anubhav kān to potānī anubhūtine anubhave; paṇ parane te anubhave chhe em chhe ja nahi. sheraḍīnā rasane jīv anubhave chhe. em chhe ja nahi. tenā prati ene je rāg chhe te rāgane te anubhave chhe. mīranī tīkhāshano jīvane anubhav nathī. tīkhāsh to jaḍ chhe. paṇ te ṭhīk chhe evo je enā pratye rāg chhe tene jīv anubhave chhe. vīñchhī ke sāpanā karaḍano (ḍaṅkhano) jīvane anubhav nathī, e to jaḍanī paryāy chhe. te vakhate aṭhīkapaṇāno je dveṣhano bhāv thāy chhe ta dveṣhane jīv anubhav chhe. sākaranī mīṭhāsh ane aphīṇanī kaḍavāshano jīv bhoktā nathī. je te samaye je rā-dveṣhādi vikārī thāy chhe te vikārī bhāvano jīv bhoktāno jīv bhoktā thāy chhe. āvī vāt chhe. * gāthā 83ḥ bhāvārtha uparanun pravachan *

‘ātmāne paradravya-pudgalakarma-nā nimittathī sansār -niḥsansār avasthā chhe. te avasthārūp ātmā pote ja pariṇame chhe. tethī te potāno ja kartā-bhoktā chhe. pudgalakarmano kartā-bhoktā to kadī nathī. pudgalakarmanā nimittathī sansār avasthā chhe. juo, ahīn ‘nimittathī’ em kahyun chhe. enā artha shun? eṭalo ja ke nimittathī chhe, nimitta hoy chhe-bas eṭalī vāt chhe. nimitta vaḍe ahīn jīvamān vikār karāyo chhe em artha nathī. vikāranī-sansāranī ādi-madhya-antamān nimitta-karma prasaryun chhe em nathī. jīvamān mithyāchvādi sansār avasthā potāthī chhe tyāre karma nimitta chhe bas eṭalun. te ja pramāṇe ātmāmān sansārarahit avasthā thāy chhe emān karmano abhāv nimitta chhe. paṇ karmano abhāv chhe māṭe mokṣhamārganī paryāy jīvane thaī chhe em nathī. samyagdarshan- gnān-chāritrarūp mokṣhamārganī vītarāg avasthānī ā-madhya-antamān ātmā chhe. ātmāe pote svatantrapaṇe kartā thaīne mokṣhamārganī paryāy utpanna karī chhe. vyavahāranayanā pariṇām chhe to mokṣhamārganī paryāy pragaṭī chhe em paṇ nathī, kemake mokṣhamārganī paryāyanī ādimān vyavahāraratnatrayano rāg nathī, paṇ ātmā chhe.