PDF/HTML Page 961 of 4199
single page version

lokono jhaghaḍo chhe ne ke vyavahārathī nishchay thāy ane nimittathī upādānanun kārya thāy-teno ahan khulāso chhe. ‘nimittathī’ em kahyu eno artha ja e chhe ke nimitta chhe bas. sansār avasthāmān pudgalakarmanun nimitta chhe. paṇ nimittathī-karmathī jīvanī sansār avasthā karāī chhe em nathī. mithyatvādi je vikār thāy temān darshanamohakarmano uday nimitta chhe, paṇ e vikāranī ādimān karma nathī, ātmā chhe ahīn ā vāt siddha karavī chhe ke karmano uday chhe māṭe vikār thayo chhe em nathī.

paramātmaprakāshanī gāthā 68mān to em siddha karyun chhe ke vikārī dashānun kartā pudgalakarmanimitta to nathī e to ṭhīk, enun kartā ātmadravya paṇ nathī. vikārī paryāyano kartā vikārī paryāy chhe. ek samayamān vikār je mithyātvādi pariṇām thāy chhe temān tenā ṣhaṭkārakanun pariṇaman paryāyamān svatantra chhe; tene dravya-guṇanī ke nimittathī apekṣhā nathī, kemake dravya-guṇ trikāḷ shuddha chhe ane nimitta paravastu chhe.

juo, dravya siddha karavun hoy tyāre em kahe ke utpād-vyay-dhrauvyo (guṇ-paryāyo) kartā ane dravya tenun karma. pravachanasār gāthā 96mān ā vatā līdhī chhe. utpād-vyay-dhrauvyo arthāt guṇo ane paryāyo dravyanā kartā chhe, karaṇ chhe, adhikaraṇ chhe, kemake enāthī dravyathī siddha thāy chhe. bījī apekṣhāthī kahīe to guṇ-paryāyonun arthāt utpād-vyay-dhrauvyanun kartā, karaṇ, adhikaraṇ dravya chhe kāraṇ ke dravya temān vyāpak chhe. tyān vastunī sthiti arthāt astitva siddha karavānī vāt chhe. ahīn e vāt nathī.

ahīn kahe chhe ke vikārī pariṇāmano kartā vikārī paryāy chhe chhatān abhedathī kahetān teno kartā ātmā chhe. vikāranī ādimān paryāy athavā dravya ātmā chhe. paryāyane abhed gaṇīne ātmāne kartā kahyo chhe. tevī rīte samyagdarshan-gnān-chāritrarūp nirvikār paryāy potānā ṣhaṭkārakathī pariṇame chhe chhatān bhedathī teno kartā ātmā chhe em kahyun chhe. ahīn to em siddha karavun chhe ke karmano abhāv thayo māṭe mokṣhamārga ke mokṣhapad pragaṭ thayun- em nathī. chār ghātī karman nāsh thatān kevaḷagnān pragaṭ thayun em tattvārthasūtramān āve chhe, paṇ e to tyān nimittathī vāt karī chhe. kharekhar to kevaḷagnānanī prāptinā kāḷamān kevaḷagnān pragaṭ thayun chhe. tenī ādimān ātmā chhe. ethī sūkṣhma vichārīe to kevaḷagnānanī ādimān kharekhar kevaḷagnānanī paryāy chhe. are! lokone potānī svatantratā shun chīj chhe te beṭhun nathī.

nishchayathī paryāyanun kartā dravya nathī, kemake paryāyanī ādimān paryāy chhe. samyagdarshan- gnān-chāritranī paryāyanī ādimān ātmā chhe e to paryāyane dravyamān abhed gaṇīne kahyun chhe. samyagdarshananī paryāyamān ākhā dravyanī shraddhā āve chhe, dravya āvatun nathī. samyaggnānanī paryāyamān dravya jevun paripūrṇa chhe tevun tenun gnān āve chhe. kharekhar to

PDF/HTML Page 962 of 4199
single page version

dravya sambandhīnun gnān je paryāyamān āve chhe te paryāyanun gnān paryāyamān āve chhe. vaḷī dravya chhe māṭe dravyanun gnān paryāyamān thāy chhe em nathī. gnānanī paryāyamān eṭalī tākāt chhe ke dravyanun gnān, potānun gnān ane lokālokanun gnān te ek samayamān karī le chhe. shrutagnānamān paṇ āvun sāmarthya chhe. lokalokanun gnān paṇ paryāyamān potāthī thāy chhe, lokalok chhe māṭe paryāyamān enun gnān thāy chhe em nathī. paryāyamān dravyanun gnān thāy chhatān dravya paryāy āvatun nathī ahāhā...! dravya paryāyane sparshatun nathī ane paryāy dravyane sparshatī nathī. aho! vastunī svatantratānī āvī alaukik vāt chhe! ahīn vāt līdhī nathī. ahīn to em batāvavun chhe ke mokṣhamārganī paryāyamān tenī ādimān ātmā chhe paṇ karmano abhāv ke vyavahārano rāg tenī ādimān nathī. vyavahārano rāg chhe to nishchay mokṣhamārga pragaṭayo chhe em nathī. nishchayathī to svabhāvano āshray le chhe te ja sākṣhāt mokṣhamārganun kāraṇ chhe.

prashnaḥ– vyavahārathī thāy eman mānīe to ekānt nahi thaī jāy? uttaraḥ– are bhagavān! ā samyak ekānt chhe. nimitta dekhīne, sahachārī dekhīne vyavahāranā rāgane upachārathī mokṣhamārga kahyo chhe. pañchāstikāyamān shubharāgane vyavahārasādhan kahyun chhe. vyavahārasādhan ane nishchay sādhya emaj kahyun chhe e to bhinna sādhyasādhananī apekṣhāthī kahyun chhe. paṇ bhāī! sādhan be nathī, sādhananun nirūpaṇ be prakāre chhe. sādhan to ek ja chhe. mokṣhamārgaprakāshamān paṇḍitapravar ṭoḍaramalajīe nishchay-vyavahāranun rahasya atyant spaṣhṭa kholī dīdhun chhe. tyān kahyun chhe ke - ‘mokṣhamārga to be nathī paṇ mokṣhamārganun nirūpaṇ be prakārathī chhe. sāchun nirūpaṇ te nishchay tathā upachār nirūpaṇ te vyavahār.’ ām yathārtha mokṣhamārga ek ja chhe. mokṣhamārga kaho, kāraṇ ho, upāy ho ke sādhan kaho-te ek ja chhe, be nathī. ā param satya chhe. tyāre koī kahe chhe ke thoḍun tame ḍhīlun mūko ane thoḍun ame ḍhīlun mūkīe to bannenī ekatāthaī jāy. paṇ bāpu! āmān bāndhachhone kayān avakāsh chhe? vastunā svarūpano nirṇay, satyano nirṇay bāndhachhoḍathī kem thāy? bhāī! vivādathī ke bāndhachhoḍathī satya hāth na āve. satya to satyane jem chhe tem samajavāthī ja prāpta thāy. prashnaḥ– shāstramān akalaṅkadeve be kāraṇathī kārya thāy em kahyun chhe? uttaraḥ– hā, paṇ e to nimittanun tyān gnān karāvyun chhe. pramāṇagnānamān nimittanun gnān karāvyun chhe potānī paryāy potāthī thāy chhe e vātano niṣhedh karīne nimittanun gnān karāvyun chhe em nathī. nishchayathī kārya potāthī thayun chhe, nimittathī nahi e vātane rākhīne pramāṇamān nimittanun gnān karāvyun chhe. anyathā pramāṇagnān ja raheshe nahi. mokṣhamārgaprakāshakamān sātamān adhikāramān ati spaṣhṭapaṇe kahyun chhe ke yathārtha nirūpaṇ te

PDF/HTML Page 963 of 4199
single page version

nishchay ane upachā nirūpaṇ te vyavahār. vaḷī tyān kahyun chhe ke- vyavahāranay svadravya-paradravyane vā tenā bhāvone vā kāraṇ-kāryādine koīnā koīmān meḷavī nirūpaṇ kare chhe māṭe evā shraddhānathī mithyātva chhe tethī teno tyāg karavo, vaḷī nishchayanay tene ja yathāvat nirūpaṇ kare ve tathā koīne koīmān meḷavato nathī tethī evā ja shraddhānathī samyaktva thāy chhe māṭe tenun shraddhān karavun.’

prashnaḥ– vyavahār kahyo chhe ne?

uttaraḥ– hā, parantu enun phaḷ sansār chhe. samayasār gāthā 11nā bhāvārthamān kahyun chhe ke- “prāṇīone bhedarūp vyavahārano pakṣha to anādikāḷathī ja chhe-ane eno upadesh paṇ bahudhā sarva prāṇīo paraspar kare chhe. vaḷī jinavāṇīmān vyavahārano upadesh shuddhanayano hastāvamb jāṇī bahu kāryo chhe; paṇ enun phaḷ sansār ja chhe.” juo, vyavahār āve chhe kharo, enun anusaraṇ karavā lāyak nathī kemake enun sansār ja chhe.

tyāre koī kahe chhe ke ā to ekānt chhe; ekānt chhoḍī devun joīe.

paṇ bhāī! samyak ekāntanun gnān thāy tyāre paryāy ane rāganun eṭale ke anekāntanun yathārtha gnān thāy chhe. samyak ekāntavāḷāne samyak anekāntanun sāchun gnān thāy chhe. jene samyak ekāntanun gnān nathī ene anekāntanun sāchun gnān nathī. shrīmad ekāntanun gnān nathī ene viparīt gnān chhe. ene enakāntanun sāchun gnān nathī. shrīmad rājachandrajīe kahyun chhe- ‘samyak ekānt evā nijapadanī prāpti sivāy anekānt anya hetue upakārī nathī..’ samyak ekānt evā eṭale ātmānā āshrayathī jyān darshan-gnān pragaṭ thayun tyān anekāntanun eṭale rāg ane paryāyanun paṇ sāchun gnān hoy chhe.

bhāī! ā to antaramān javānī, paryāyane andar jhukāvavānī vāt chhe. dravyanī sanmukh thaī dravyonā āshray karavāthī samyagdarshan thāy chhe. paryāyanā ke vyavahāranā āshraye samyagdarshan thatun nathī. are! nirmaḷ paryāyanā āshraye paṇ dharma pragaṭ thato nathī to pachhī rāganā ke vyavahāranā āshraye samyagdarshan thāy e vāt kayān rahī?

vādavivād mūkīne prabhu! ā samajavā jevun chhe. bhāī! tun bhagavān chho ne! chhatān tārī ashuddhatā paṇ moṭī! anubhavaprakāshamān shrī dīpachandajīe kahyun chhe ke - traṇalokanā nāth tīrthaṅkaradravanā samosaraṇamān anantavār gayo chhatān te aushaddhatā na chhoḍī. traṇalokanā nāth arhant paramātmānī divya vāṇī anantavār sāmbhaḷī. samosaraṇamān anantavār maṇiratnnā dīv, hīrānā thāḷ ane kalpavr̥ukṣhanā phūlathī jinabhagavānanī pūjā karī. ‘jay ho, jay ho-’ em bhagavānano anantavār jayajayakār karyo. paramātmāprakāshamān paṇ āve chha ke bhavebhave bhagavānanī pūjā karī. paṇ bhāī! paradravyanī pūjāno e to

PDF/HTML Page 964 of 4199
single page version

vikalpa hato. prabhu! svāshray karyā vinā ashuddhachā kem maṭe? mahāvidehakṣhetramān jyān sākṣhāt tīrthaṅkar birāje chhe tyān anantavār janmyo, paṇ teth shun?

prashnaḥ– mahāvidehamān jāy to to dharma thāy ne?

uttaraḥ– bhāī! em nathī. ātmāmān jāy to dharma thāy. kahyun ne ke mahāvidehamān anantavār gayo paṇ samyagdarshan pāmyo nahi. juo, siddhakṣhetramān jyān paramātmā birājane chhe temanā peṭanā kṣhetramān nigodanā anant jīvo avagāhanā laī paḍayā chhe. parantu bannanā kṣhetra ane bhāv bhinna chhe. ekanā kāraṇe bījāmān kāī thāy em ja nahi.

āṭhamī gāthāmān āchāryadev shiṣhyane ātmāno bodh karatān kahe chhe ke -‘darshan-gnān- chāritrane je hammeshā prāpta hoy te ātmā chhe’ āṭalo bhed paḍayo māṭe vyavahār chhe. potānī nishchay chījane samajāvavāmān vyavahār āve chhe. samajyā vinā potānun kārya shī rīte kare? tethī vyavahār āve chhe. paṇ tyān ja kahyun chhe ke upadesh karanāre ke sāmbhaḷanāre vyavahār anusaravā yogya nathī. vaḷī puruṣhārthasiddhayupāyamān to em kahyun chhe ke dharmātmā santo agnānīne vyavahār dvār nishchay vastune samajāve chhe tyān je ekalā vyavahārane pakaḍe chhe te upadesh sāmbhaḷavāne pātra ja nathī. bhāī! nishchayane samajāvavā māṭe vyavahār kahyo chhe em yathārtha samajī dravya upar draṣhṭi sthāp. bhedathī chhe, samajāvyu paṇ bhed upar lakṣha na āp, abhedanun lakṣha kar. ahāhā...! vastu to āvī chhe dharma paṇ āvo chhe ane dharmī paṇ āvo hoy chhe.

prashnaḥ– pratham to vyavahār ja hoy ne?

uttaraḥ– nā, vyavahār pahelo hoto nath. jyāre nishchay pragaṭ thāy tyāre je rāg chhe tene vyavahār kahevāmān āve chhe.

prashnaḥ– vyavahār karatān karatān dharmathaī jāy em chhe ke nahi?

uttaraḥ– em bīlakul nathī. rāg karatān karatān arāg thaī jāy em kem hoī shake? rāganī dashānī dishā par taraph chhe ane arāgī dharmanī dashā sva taraph chhe. are! par taraph lakṣha karai ane sva taraph āve em kevī rīte bane? na ja bane. chāle āthamaṇu ane pahoñche ugamaṇe em bane? na ja bane. rāg to andhakār chhe. te adhaṅkārathī chaitanyamay prakāsh kem prāpta thāy? na ja thāy. bhāī! vastu ja āvī chhe. vyavahārathī nishchay thāy e mānyatā ek moṭun shalya chhe. jyān vyavahārane sādhan kahyun chhe tyān dharmīne nishchay je pragaṭ chhe eno ārop āpīne upachārathī kahyun chhe kharekhar vyavahār te sādhan nathī.

kaḷash (40) mān āve chhe ke ‘ghīno ghaḍo’ chhe te māṭīmay chhe, ghīmay nathī.

PDF/HTML Page 965 of 4199
single page version

‘ghīno ghaḍo’ to vyavahārathī kahyun. tem bhāī! tārī chīj-nishchay vastune samajāvavā vyavahār dvārā kahī. paṇ tyān je ekalā vyavahārane ja pakaḍe chhe te deshanāne pātra nathī.

‘ādi-madhya-ant’-kahīne ā gāthāmān alaukik vāt karī chhe. rāg thāy vā samyagdarshan thāy enī ādi-madhya-antamān ātmā chhe. koī vyavahāranī apekṣhā rākhīne samyagdarshan thayun chhe em nathī. tathā nimittathī apekṣhā vikārīthāy chhe em nathī. bhāvārthamān ghaṇun bharī dīdhun chhe.

pudgalakarmanā nimitte sansārayukta athavā sansārarahit avasthārūpe ātmā svayam pariṇaman kare chhe. karmanun nimitta ho, paṇ vikārarūpe pote svayam pariṇame chhe. pravachanasāramān 34mān īshvaranayan āve chhe. tyān kahyun chhe ke-‘ātmadravya īshvaranaye paratantratā bhogavanār chhe.’ pote svatantrapaṇe karmane vash thāy chhe. karma tene ādhīnakare chhe. em nathī. dhāvanī dukāne dhavaḍāvavāmān āvatā musāpharanā bāḷakanī māphak jīv svatantrapaṇe paravash thāy chhe. nimitta ene vash kare chhe evun traṇakāḷamān nathī. mūḷ niyam ane siddhānt na samaje ane upar uparathī pakaḍe to satya vastu samajamān nahi āve. vyavahārathī thāy ane nimittathī thāy emamānī le to nishchayanun svarūp nahi samajāy.

parathī thāy evī mānyatāvāḷāne parano ādar ane svano anādar chhe. ahā! jene rāganān ruchi ane prem chhe tene nirvikār nij chaitanyamay bhagavān prati dveṣh kare chhe. rāg- dveṣhanī āvī vyākhyā chhe. vyavahāraratnatrayanā rāg pratye jene prem chhe tene bhagavān ātmā prati aruchi ane dveṣh chhe. ane jene bhagavān ātmānī ruchi thaī chhe tene rāganī ruchi uḍī gaī chhe. rāg rahe chhe paṇ rāganī ruchi uḍī gaī chhe. samayasār gāthā 73mān āvī gayun chhe ke vikārano svāmī pudgal chhe. rāganā svāmīpaṇe hun sadāy pariṇamato nathī evo hun nimarma chhun. ā dharmī samakitīnī vāt chhe. paṇ samyagdarshan thayā pahelān paṇ vikalpa dvārā āvo ja nirṇay kare chhe ke bhaviṣhyamān rāg thashe enā svāmīe hun nahi pariṇamun. vyavahār āvashe paṇ vyavahāranā svāmīpaṇe nahi pariṇamun kemake hun to nimarma eṭale mamatārahit chhun. prabhu! tāro mārga āvo chhe. tun vītarāgasvarūp prabhu chho. vyavahār to tārī prabhutāmān lāñchhan chhe. rāgathī tārī prabhutāne jhāṅkhap lāgī chhe.

chāre bājuthī dekho to satya siddhānt khaḍo thāy chhe. pahelo vyavahār āve chhe em chhe nahi. jene nishchayanā āshraye dharma pragaṭayo chhe tenā rāgane vyavahār kahevāmān āve chhe koī jagāe em vāt āve ke vyavahārathī shuddhinī vr̥uddhi thāy chhe. paṇ eno artha em chhe ke chhaṭhṭhe guṇasthāne je nirmaḷ pariṇatinī shuddhi chhe te sātamā guṇasthānamān

PDF/HTML Page 966 of 4199
single page version

shuddhinī vr̥uddhi thāy chhe. pūrvanī je shuddhi chhe te pachhīnī shuddhinī vr̥uddhinun kāraṇ chhe. tyān sāthe je rāg chhe tene upachārathī shuddhinī vr̥uddhinun kāraṇ kahyun chhe. sarvatra nishchay-vyavahāranun lakṣhaṇ ā pramāṇe ja jāṇavun em shrī ṭoḍaramalajīe kahyun chhe. pañchāstikāyamān vyavahār sādhya-sādhananī vāt karī chhe. tyān ātmāno svano āshray līdho chhe. te nishchay sādhan chhe ane sāthe je rāg chhe tene upachārathī sādhan kahyun chhe, paṇ te kharun sādhan nathī.

rāgathī bhinna pragnāchhīṇī vaḍe je anubhav pragaṭ thayo te anubhav nishchay sādhan chhe; sāthe je rāg chhe tene ārop āpīne upachārathī sādhan kahyun chhe. nishchay-vyavahārano yathārtha artha na samaje ane bījo artha kare to shun thāy? anartha ja thāy. vastusthiti to āvī chhe bhāī!

ā pramāṇe ātmā potānā rāgano athavā mokṣhamārgano kartā-bhoktā chhe, pudgalakarmano kartā-bhoktā kadī nathī. karma nimitta paṇ tekarma ātmānā rāganun athavā mokṣhamārganun kartā nathī. ātmā potānā vikārī-nirvikārī pariṇamanano kartā-bhoktā chhe paṇ parano- pudgalakarmane kartā-bhoktā nathī. āvun ja vastusvarūp chhe.

PDF/HTML Page 967 of 4199
single page version

अथ व्यवहारं दर्शयति–

have vyavahār darshāve chheḥ-

gāthārthaḥ– [व्यवहारस्य तु] vyavahāranayano e mat chhe ke [आत्माः] ātmā [नैकविधम्] anek prakāranā [पुद्गलकर्म] pudgalakarmane [करोति] kare chhe [पुनः च] ane vaḷī [तद् एव] te ja [अनेकविधम्] anek prakāranā [पुद्गलकर्म] pudgalakarmane [वेदयते] te bhogave chhe.

ṭīkāḥ– jem, andaramān vyāpyavyāpakabhāvathī māṭī ghaḍāne kare chhe ane bhāvyabhāvakabhāvathī māṭī ja ghaḍāne bhogave chhe topaṇ, bahāramān, vyāpyavyāpakabhāvathī ghaḍānā 1sambhavane anukūḷ evā (ichchhārūp ane hastādikanī kriyārūp potānā) vyāpārane karato ane ghaḍā vaḍe karelo pāṇīno je upayog tenāthī ūpajelī tr̥uptine (potānā tr̥uptibhāvane) bhāvyabhāvakabhāv vaḍe anubhavato-bhogavato evo kumbhār ghaḍāne kare chhe ane bhogave chhe evo lokono anādithī rūḍh vyavahār chhe; tevī rīte, andaramān vyāpyavyāpakabhāvathī pudgaladravya karmane kare chhe ane bhāvyabhāvakabhāvathī pudgaladravya ja karmane bhogave chhe topaṇ, bahāramān, vyāpyavyāpakabhāvathī agnānane līdhe pudgalakarmanā sambhavane anukūḷ evā (potānā rāgādik) pariṇāmane karato ane pudgalakarmanā vipākathī utpanna thayelī viṣhayonī je nikaṭatā tenāthī ūpajelī (potānī) sukhaduḥkharūp pariṇatine bhāvyabhāvakabhāv vaḍe anubhavato-bhogavato evo jīv pudgalakarmane kare chhe ane bhogave chhe evo agnānīono anādi sansārathī prasiddha vyavahār chhe.

bhāvārthaḥ– pudgalakarmane paramārthe pudgaladravya ja kare chhe; jīv to pudgalakarmanī utpattine anukūḷ evā potānā rāgādik pariṇāmone kare chhe. vaḷī pudgaladravya ja pudgalakarmane bhogave chhe; jīv to pudgalakarmanā nimittathī thatā potānā rāgādik ________________________________________________________________________ 1. sambhav=thavun te; utpatti

PDF/HTML Page 968 of 4199
single page version

pariṇāmone bhogave chhe. parantu jīv ane pudgalano āvo nimittanaimittikabhāv dekhīne agnānīne evo bhram chhe ke pudgalakarmane jīv kare chhe ane bhogave chhe. āvo anādi agnānane līdhe anādi kāḷathī prasiddha vyavahār chhe. paramārthe jīv-pudgalanī pravr̥utti bhinna hovā chhatān, jyān sudhī bhedagnān na hoy tyān sudhī bahārathī temanī pravr̥utti ek jevī dekhāy chhe. agnānīne jīv-pudgalanun bhedagnān nahi hovāthī upalak draṣhṭie jevun dekhāy tevun te mānī le chhe; tethī te em māne chhe ke jīv pudgalakarmane kare chhe ane bhogave chhe. shrī guru bhedagnān karāvī, paramārtha jīvanun svarūp batāvīne, agnānīnā e pratibhāsane vyavahār kahe chhe. * * * samayasār gāthā 84ḥ mathāḷun have agnānīno rūḍh vyavahār darshāve chhe. agnānī shun māne chhe te spaṣhṭa karīne bhedagnān karāve chhe. * gāthā– 84ḥ ṭīkā uparanun pravachan * ‘jem, andaramān vyāpyavyāpakabhāvathī māṭī ghaḍāne kare chhe ane bhāvyabhāvakabhāvathī māṭī ja ghaḍāne bhogave chhe topaṇ, bahāramān, vyāpyavyāpakabhāvathī ghaḍānā sambhavane anukūḷ evā vyāpārane karato ane ghaḍā vaḍe karelo pāṇīno je upayog tenāthī ūpajelī tr̥uptine bhāvyabhāvakabhāv vaḍe anuvato-bhogavato evo kumbhār ghaḍāne kare chhe ane bhogave chhe evo lokonā anādithī rūḍh vyavahār chhe’- shun kahe chhe? ke vyāpyavyāpakabhāvathī māṭī ghaḍānī paryāyane kare chhe, kumbhār nahi. prashnaḥ– ā vāt gaḷe utaratī nathī ne? uttaraḥ– ā vāt gaḷe utāravī paḍashe. vastunun svarūp ja em chhe. ahīn to kahe chhe ke vyavahārano je shubharāg chhe tene potānun kartavya mānī teno kartā thāy chhe. tene ātmā hey thaī jāy chhe. rāgane upādey mānanāre amr̥utasvarūp bhagavān ātmāne hey mānyo chhe. jem koī mahāpuruṣh gher āve tene chhoḍīne nānā bāḷak sāthe vāt karavā lāgī jāy to te mahāpuruṣhano anādar chhe. tem traṇalokano nāth bhagavān andar mahān chīj paḍī chhe tenī sanmukh na thatān rāg sāme lakṣha karīne ānand māne to te bhagavān ātmāno anādar chhe. paramātmaprakāsh gāthā 36mān lakhyun chhe ke -“अत्र सदैव परमात्मा वीतरागनिविकल्प– समाधिरतानामुपादेयो भवत्यन्येषां इति भावार्थः” sadāy vītarāg nirvikalpa samādhimān līn sādhuone to ātmā upādey chhe; mūḍhone nahi. ahāhā..! shun kahe chhe? sāmbhaḷ, bhāī! ātmā je shuddhachaitanyaghan pūrṇānandasvarūp bhagavān chhe te nirvikalpa samādhimān līn evā sādhuone sadāy upādey chhe ane rāg hey chhe.

PDF/HTML Page 969 of 4199
single page version

tathā je rāgane upādey mānīne rāganī ruchimān paḍayā chhe temane ātmā hey chhe. sūkṣhma vāt chhe bhāī! rāg hey chhe em to āve chhe paṇ ahīn to rāganī ruchivāḷāne ātmā hey chhe em kahyuun chhe.

ā antaranā mārganī jhīṇī vāt chhe loko rāḍ nākhe paṇ shun thāy? day, dān, vrat, bhakti ādino rāg vibhāvabhāv chhe. te te svabhāvathī viparīt bhinna chīj chhe. te vibhāvano je kartā thāy chhe, tenun vibhāvanun pariṇaman navā karmanā bandhamān nimitta thāy chhe; tyān agnānī māne chhe ke navān karma me bāndhyān. tevī ja rīte agnānī je harakh-shok bhogave chhe temā karmanun nimitta chhe tyān agnānī māne chhe ke hun karma bhogavun chhun. ā tenī jūṭhī mānyatā chhe.

ahīn be dravyo vachche bhedagnān karāvavun chhe. rāganun pariṇaman agnānī vyāpyavyāpakapaṇe potāmān pote kare chhe. rāg mārun vyāpya karma ane rāgano hun vyāpak kartā em agnānī māne to te vāt agnānapaṇe ṭhīk chhe. agnānī potānī chījane bhūlīne vikāranun pariṇaman vyāpyavyāpakabhāvathī kare chhe e vāt agnānadashāmān to barābar chhe. parantu tenun vikārī pariṇaman navā karmabandhamān nimitta chhe tyān nimitta dekhīne men karma bāndhyān evun je agnānī māne chhe te viparīt chhe. habakhashokanā bhoganā kāḷe karma emān nimitta chhe. tethī karma hun bhogavun chhun em te māne chhe e viparīt chhe.

ahīn to parano kartā jīv nathī evun bhedagnān karāvīne karmabandhananā kāḷamān gnānī (ātmā) tenun nimitta paṇ nathī e vāt siddha kāravī chhe. ahā! karmabandhanamān ātmadravya nimitta nathī evo eno svābhav chhe. samayasār gāthā 10p mān āve chhe ke -‘ ‘ā lokamān kharekhar ātmā svabhāvathī paudgalik karmane nimittabhūt nahi hovā chhatān paṇ, anādi agnānane līdhe paudgalaki karmane nimittarūp thatān evā agnānabhāve pariṇamato hovāthī nimittabhūt thatān, paudgalik karma utpanna thāy chhe, tethī ‘paudgalik karma ātmāe karyun’ evo nirvikalpa vignānaghanasvabhāvathī bhraṣhṭa, vikalpaparāyaṇ agnānīono vikalpa chhe; te vikalpa upachār ja chhe, paramārtha nathī.” agnānī mānīle chhe ke hun karmabandhanano kartā ane bhoktā chhun kharekhar em nathī. mātra upachārathī ja agnānane karmabandhanano kartā kahevāmān āve chhe.

ātmā svabhāvathī paudgalik karmanun nimitta nathī. dravya nimitta kem hoy? dravya nimitta nathī to jenī draṣhṭi dravya upar chhe evo gnanī paṇ navā karmabandhamān nimitta nathī.

bhagavān! vītarāgano mārga bahun sūkṣhma chhe. ā bahāranān rūpānḷān sharīr vagerenān je ākarṣhaṇ (ruchi) thāy chhe e badho mithyātvabhāv chhe. andar pūrṇānandano nāth paramātmā trikāḷ sundar paḍayo chhe tenun ākarṣhaṇ (ruchi) chhoḍīne paravastumān ākarṣhaṇ

PDF/HTML Page 970 of 4199
single page version

thaī jāy chhe te agnān chhe. agnānī ā bāhya chījonī chamak dekhīne tenī adhikatāmān rājī thaī jāy chhe paṇ e to hāḍakānnā phospharasanī chamak chhe. andar traṇalokano nāth chaitanyasvarūp bhagavān chhe te chamatkārik vastu chhe. ahā! āvo shuddha chidānandasvarūp bhagavān gnāyak navā karmabandhanamān nimitta thāy evo eno svabhāv nathī. jo svabhāvathī ātmā nimitta thāy to ātma vikārasvarūp ja thaī jāy. kamr̥ubandhananun upādān to karma jaḍ chhe ane emān agnānīno agnānabhāv nimitta chhe, paṇ ātmadravya nimitta nathī.

juo! ā to bhagavānanī (kahelī) dharmakathā chāle chhe. emān lakṣha bīje jāy to vāṇīno anādar thaī jāy. ekabhagavatārī īndro jene sāmbhaḷavā āve chhe evī bhagavānanī ā divya vāṇī chhe. te koī mahāsaubhāgyathī sāmbhaḷavā maḷe chhe. niyamasār gāthā 108mān āve chhe ke -‘ ‘bhagavān arhantanā mukhāravirandathī nīkaḷelo, (shravaṇ māṭe āvel) sakaḷ janatāne shravaṇanun saubhāgya maḷe evo, sundar-ānandasyandī (sundar-ānand jharato), anakṣharātmak je divyadhvani, tenā parignānamān kushaḷ chaturthagnānadhar (manaḥparyayagnānadhārī) gautamamaharṣhi nā mukhakamaḷathī nīkaḷelī je chatur vachanarachanā, tenā garbhamān rahelā raddhāntādi (siddhāntādiā) samasta shāstronā arthasamūhanā sāssarvasvarūp shuddha-nishchay-param-ālochanānā chār bhedo chhe.”

bhagavān mukhamānthī vāṇī nīkaḷatī nathī. sarvāṅgethī’ dhvani uṭhe chhe; parantu lokonī apekṣhāe ‘mukhāravindathī’ em kahyun chhe. sakaḷ janatāne shravaṇanun saubhāgya maḷe evī ānand jharatī vāṇī khare chhe. vāṇīmān ānandasvarūp ātmānun nirūpaṇ āve chhe eṭale vāṇīne ānand denārī kahī chhe. ā nimittanun kathan chhe. bhagavānanī vāṇīmān vītarāgatā batāvī chhe. vītarāgatā kayāre pragaṭe? svano āshray kare tyāre, ānandanī je anuvadashā pragaṭe chhe e jinavāṇīno sār chhe. ā divya vāthī sāmbhaḷīne chār gnānanā dhaṇī bhagavān gaṇadharadev siddhāntanī gūnthaṇī kare chhe. āvī divyadhvani jenā kāne paḍe enun paṇ mahā-saubhāgya chhe. e divyadhvanino sār ā pāñch paramāgamo ahīn upar-nīche kotarāī gayā chhe. vahā, divyadhvani vāh!!

prashnaḥ– ā kāḷamān āpe paṇ ā saras kām karyun chhe! uttaraḥ– koṇ kare? chhaye dravyomān, paryāyanī utpattino kāḷ hoy, te te paryāy pragaṭ thāy chhe. te paryāyanī janmakṣhaṇ chhe. pravachanasār gāthā 102mānāvyun chhe ke -dravyanī je paryāyanī utpattino kāḷ hoy te paryāy svakāḷe potāthī utpanna thāy chhe. tenī paryāyanī utpatti bījo karī de em chhe ja nahi. janmakṣhaṇ eṭale paryāyanī utpattino kāḷ hoy tyāre te svatantra utpanna thāy chhe. ā paramāgam-mandiranā nirmāṇano eno kāḷ hato nathī tethī tenā kāḷe te thayun chhe, bījāe koīe karyun chhe em chhe ja nahi. bījāe karyun em kahevun e to te vakhate nimitta koṇ hatun enun gnān karāve chhe.

PDF/HTML Page 971 of 4199
single page version

be kāraṇ kahyān chhe ne?

hā, ek yathārtha kāraṇ chhe ane bījun upachārathī kāraṇ chhe. agnānī vyāpyavyāpakapaṇe rāgane kare chhe. rāgano vyāpak ātmā ane rāg enun vyāpya em agnānapaṇe chhe. te rāg navā karmabandhamān nimitta chhe. tyān nimitta dekhīne men karma bāndhyān em agnānī māne chhe. agnānīe karyā chhe to rāg-dveṣh; tathāpi karmabandhane men kahyun evo teno je vikalpa chhe te upachār ja chhe, paramārtha nathī. ā vāt gāthā 10p mān āve chhe.

jaḍakarmanā bandhanī paryāyano kartā ātmā chhe em bīlakul chhe ja nahi. karmabandhanī je paryāy thaī te pudgalajanun vyāpya chhe ane pudgal temān vyāpak eṭale kartā chhe. e ātmānan vyāpya karma chhe ja nahi. agnānī jeṭalā rāgadveṣh kare teṭalā pramāṇamān navā karmano bandh thāy chhe. tyān rāgadveṣhamān agnānīne vyāpyavyāpakapaṇun chhe paṇ karmabandh sāte ene vyāpyavyāpakapaṇun nathī. agnānī rāgādi kare chhe, paṇ karmabandhananun kām kare chhe em chhe ja nahi. ahīn to em siddha karavun chhe ke je rāg-dveṣhane upādey mānīne pariṇame chhe. evā agnānīnun pariṇaman navā karmabandhanamān nimitta thāy chhe. are! jene bhagavān ātmā hey thaī gayo chhe evo agnānī jīv navan karmabandhananun nimitta thāy chhe. are prabhu! āvo avatā maḷ‌yo emān potānī shuddha trikāḷī chījanī draṣhṭi na thaī to tārā utārā kayān thashe? pachhī tane sharaṇ nahi me hon! bhagavān! hamaṇān ja ā samajaṇ karī levā yogya chhe.

kahe chhe-andaramān vyāpyavyāpakabhāvathī māṭī ghaḍāne kare chhe ane bhāvyabhāvakabhāvathī māṭī ja ghaḍāne bhogave chhe. juo, māṭī ja ghaḍāno kartā ane bhoktā chhe, kumbhār nahi. māṭī kartā thaīne ghaḍārūp kāryane kare chhe ane māṭī pote bhāvya nām bhogavavā yogya ghaḍārūp paryāyane bhāvakapaṇe bhogave chhe. shrī akalaṅkadev tattvārtharājavārtikamān ā vāt līdhī chhe ke pudgal paṇ pudgalane bhogave chhe. pudgalamān paṇ bhoktā nāmanī shakti chhe. pudgal potānī paryāyane kare chhe ane potānī paryāyane bhogave chhe. ahāhā...! jainadarshan bahu sūkṣhma chhe bhāī! te samajavā upāyog sūkṣhma rākhīne ghaṇo prayatna karavo joīe. anantakāḷamān potānī vāstavik chīj shun chhe te lakṣhamān līdhun nathī eṭale durlabh lāge paṇ ashakay nathī; durlabh to chhe.

māṭī ghaḍānī paryāyane kare chhe ane māṭī ghaḍānī paryāyane bhogave chhe. ahīn ghaḍānī paryāy māṭī antarvyāpak kahel chhe eṭale bāhyavyāpak bījī chīj chhe em artha nathī. bahāramān bījī chīj-kumbhār to potāmān vyāpyavyāpakabhāvathī ghaḍānī utpattine anukūḷ evā, īchchhārūp ane hastādinī kriyārūp, potānā vyāpāranekare chhe ane ghaḍā vaḍe karelo pāṇīno je upayog tenāthī upajelī tr̥uptine bhāvyabhāvakabhāvathī bhogave chhe.

PDF/HTML Page 972 of 4199
single page version

ā to bahu gambhīr shāstra chhe. samayasār jagatanun ajoḍ chakṣhu chhe. tene samajavā dhyānathī bahu abhyās karavo joīe. sansāranā bhaṇataramān bī. e. em. e. ādi thavāmān keṭalān varṣha mahenat kare chhe! chhatān e to badhun agnān ja chhe. are bhāī! anantavār e badhun karyun chhe. ā tattvagnānanā abhyās māṭe vakhat levo joīe. kumbhār ghaḍānī utpattimān anukūḷ evā īchchhārūp ane hastādikanī kriyārūp potānā vyāpārane kare chhe. ane ghaḍānā upayogathī upajelī tr̥uptine kumbhār anubhave-bhogave chhe. evo kumbhār ghaḍāne kare chhe ane bhogave chhe evo lokono anādithī rūḍh vyavahār chhe. andaramān māṭī ghaḍānī paryāyane kare chhe ane ghaḍānī paryāyane bhogave chhe. bahāramān kumbhār potānī īchchhā ane yoganā kampanarūp potānā kāryane vyāpyavyāpakabhāvathī kare chhe ane ghaḍānā upayogathī upajelī tr̥uptine pote bhogave chhe. ā dekhīne agnānanī em lāge chhe ke ghaḍāno kartā ane ghaḍāno bhoktā kumbhār chhe. āvun mānanār mithyādraṣhṭi chhe. ghaḍānī paryāyamān vyāpyavyāpak ane bhāvyabhāk pudgal chhe. ātmā (kumbhār) ghaḍāne kare chhe ane bhāvyabhāvakapaṇe bhogave chhe em chhe ja nahi. ā draṣhṭānt thayun. have siddhānt kahe chhe. - ‘tevī rīte, andaramān vyāpyavyāpakabhāvathī pudgaladravya karmane kare chhe ane bhāvyabhāvakabhāvathī pudgaladravya ja karmane bhogave chhe.’ juo, pudgal vyāpak ane karma enun vyāpya chhe. tethī jaḍakarmane vyāpyavyākabhāve pudgal kare chhe. ane pudgaladravya ja karmane bhogave chhe. pudgal pote bhāvya eṭale bhogavavā yogay karmanī avasthāne bhāvakapaṇe bhogave chhe. pudgaladravyamān evī bhoktā shakti chhe jethī pudgal karmane bhogave chhe. karmanī prakr̥itibandhanā chār prakār chheḥ prakr̥itibandh, pradeshabandh, sthitibandh ane anubhāgabandh. tattvārthasūtramān āve chhe - ‘विपाको अनुभवः’ karmanā vipākonā anubhav jīv kare chhe. paṇ ā to vyavahāranun nimittathī kathan chhe. kharekhar karmano anubhav jīv karato nathī. karmano vipāk to karmamān chhe. jīv to potānā rāgadveṣhano anubhav kare chhe. ahīn kahe chhe ke vyāpyavyāpakabhāvathī pudgal karmanun kartā chhe ane bhāvyabhāvakabhāvathī pudgal jaḍakarmanun bhoktā chhe ‘topaṇ, bahāramān, vyāpyāpakabhāvathī agnānane līdhu pudgalakarmanā sambhavane anukūḷ evā potānā rāgādik pariṇāmane karato ane pudgakarmanā vipākathī utpanna thayelī viṣhayonī je nikaṭatā tenāthī ūpajelī potānī sukhaduḥkharūp pariṇatine bhāvyabhāvakabhāv vaḍe anubhavato-bhogavato evo jīv pudgalakarmane kare chhe ane bhogave chhe evo agnānīono sansārathī prasiddha vyavahārachhe.’ bahāramān jīv agnānā kāraṇe vyāpyavyāpakabhāvathī potānā rāgādik pariṇāmane kare chhe, ane viṣhayonī nikaṭatāthī ūpajelī potānī sukhaduḥkharūp pariṇatine bhāvyabhāvak-

PDF/HTML Page 973 of 4199
single page version

bhāvathī jīv bhogave chhe. jem ghaḍānī avasthāmān kumbhārano rāg vyāpak chhe em nathī tem pudgalakarmanī avasthāmān jīvano rāg vyāpak thaīne pudgalakarma kare chhe em nathī. pudgaladravya ja vyāpyavyāpakapaṇe karma kare chhe ane pudgaladravya ja bhāvyabhāvakabhāvathī jaḍ karmane bhogave chhe. je kāḷe jaḍakarmano pudgalakartā ane bhoktā thāy chhe te kāḷamān jīv tene anukūḷ rāg-dveṣh kare chhe. nimittane anukūḷ kahevāmān āve chhe, ane sāmenī chīj upādānane anurūp kahevāmān āve chhe. gāthā 86mān anukūḷ ane anurūpanī vāt āve chhe. naimittikane anurūp kahe chhe. karma potāthī bandhāy chhe temān agnānīnā rāg-dveṣh anukūḷ chhe eṭale nimitta chhe.

ā to siddhāntanī bhāṣhā chhe. thoḍā shabdomān gambhīr bhāvo bharyā chhe. jaḍakarma potāmān potānā kāraṇe vyāpyavyāpakapaṇe eṭale kartākarmapaṇe pariṇame chhe. temān jīvanā vikārī pariṇām anukūḷ nimitta chhe. tem jaḍakarma potāmān bhāvyabhāvakapaṇe potāne bhogave chhe. tyān jīvanā vikārī pariṇām anukūḷ nimitta chhe. kartā-bhoktāpaṇe pudgalakarmanī avasthā to pote potāthī thaī chhe te kāḷe jīvanā rāgādi pariṇām anukūḷ nimitta chhe. nimitta chhe to pudgalakarmanī paryāy thaī chhe em nathī. āvī vastu chhe, bhāī! thoḍo nyāy phare to ākhī vastu pharī jāy. jem koī nadīnā kāṇṭhe ūbho rahīne pāṇīne jue tem pudgalamān jyāre kārya thāy chhe tyāre najīkamān kāṇṭhe rahelī je bhinna chīj chhe tene enun nimitta kahevāmān āve chhe. āvī sarvagna parameshvaranī divyadhvanimān āvelī ā vāt chhe.

pratham māṭīnun draṣhṭānt āpīne siddhānt samajāvyo chhe. karmanī gnānāvaraṇarūp je avasthā thāy temān paramāṇu pote antarvyāpak thaīne vyāpya karmanī paryāyane kare chhe, temān jīvano rāg nimitta chhe. tem vipākane prāpta thayelī te karmanī paryāy chhūṭī jāy chhe tyān pudgal te karmanī paryāyane bhogave chhe. karmanī avasthā bhāvya ane pudgal tenun bhāvak chhe; ane temān agnānīno rāg tene anukūḷ nimitta chhe. te rāgane karato ane viṣhayonī nikaṭatāthī ūpajelī potānī sukhaduḥkharūp pariṇatine bhogavato (agnānī) jīv pudgalakarmane kare chhe ane bhogave chhe evo agnānīono anādi sansārathī prasiddha vyavahār chhe, ane te jūṭho vyavahār chhe.

juo, agnānī bhāvyabhāvakabhāvathī viṣhayonī nikaṭatāthī ūpajelī potānī sukhaduḥkharūp pariṇatine bhogave chhe paṇ viṣhayone bhogavato nathī. strīnā sharīrane, dāḷ- bhāt-lāḍune ke mosambī nā rasane te bhogavato nathī. strī, sharīr, kuṭumb, dhanasampatti ītyādi je nikaṭ āvyān chhe temān lakṣha karīne agnānī potānā harakhashokanā pariṇāmane bhāvyabhāvakapaṇe bhogave chhe paṇ te par padārthone bhogavato nathī. vīñchhīnā ḍaṅkhane te bhogavato

PDF/HTML Page 974 of 4199
single page version

nathī paṇ te ḍaṅkh -samaye je dveṣh nā vikārī pariṇām thāy tene te bhogave chhe. karmavipākane anukūḷ je je kalpanā thāy tene te anubhave chhe. anukūḷano artha nimitta chhe, paṇ nimitta kartā nathī. īṣhṭopadesh gāthā 3p mān āve chhe ke kāryanī utpattimān je anukūḷ nimitta hoy chhe te badhān dharmāstikāyavat udāsīn nimitta chhe. prerak nimitta ho ke udāsīn. kāryanī utpattimān te udāsīn nimitta ja chhe. parane nikaṭ dekhīne hun parane bhogavun chhun evī mānyatā agnān chhe, mithyātva chhe.

āvī param satya vāt bahār āvī chhe. koī na māne to na māno, vā ā to nishchay chhe em kahī nindā kare to karo; paṇ mārga to āj chhe bhāī! niyamasāramān (gāthā 186mān) āve chhe ke lokāttar evo jineshvarabhagavānano mārga jene na bese te svarūpavikaḷ loko mārganī nindā kare to tun mārganī abhakti karīsh nahī; bhakti ja karaje.

ek chhokaro hato. ek bījā chhokarāe tene thapāṭ mārī. tyāre tyānthī pasār thatā koī sajjan puruṣhe tene ṭhapako āpyo. to te bījo chhokaro kahevā lāvyo. - “shāstramān to em āve chhe ke koi koīne mārī shakatun nathī.” are bhāī! āvā kutarka na shobhe. māravāno je bhāv (krodhano) thayo te ātmānun kārya chhe ane te ātmānī potānī hinsāno ja bhāv chhe. paradravyono ātmā kartā-bhoktā nathī paṇ potānā rāgadveṣh pariṇāmono to agnānī avashya kartā-bhoktā chhe.

‘pudgalakarmane paramārthe pudgaladravya ja kare chhe; jīv to pudgalakarmanī utpattine anukūḷ evā potānā rāgādik pariṇāmone kare chhe.’

juo, pudgalakarma chhe te paryāy chhe ane tene pudgaladravya ja kare chhe, jīv nahi. jīv to pudgalakarmanī utpattine anukūḷ evā potānā rāg-dveṣhanā pariṇāmane kare chhe. karmano bandh thāy emān jīvanā rāgādi pariṇām nimitta chhe; paṇ enāthī pudgalakarmanī paryāy thāy chhe em nathī. lyo, ahīn to nimittathī thatun nathī em spaṣhṭa kahyun chhe.

‘vaḷī pudgaladravya ja pudgalakarmane bhogave chhe; jīv to pudgalakarmanā nimittathī thatā potānā rāgādik pariṇāmone bhogave chhe.’ ahīn em kahyun ke pudgalakarmanā nimittathī thatā potānā pariṇāmone jīv bhogave chhe. jīv potānā vikārī pariṇāmane kare chhe ane te pariṇām bhogave chhe. jīv karmane bhogave chhe em chhe ja nahi pudgaladravya ja pudgalakarmane bhogave chhe.

‘parantu jīv ane pudgalano āvo nimittanaimittikabhāv dekhīne agnānīne evo bhram chhe ke pudgalakarmane jīv kare chhe ane bhogave chhe’ hun rāgadveṣh karun chhun to pudgal-

PDF/HTML Page 975 of 4199
single page version

karmano bandh thāy chhe em agnānī bhramathī māne chhe men rāgadveṣh karyo tethī karmane bandhāvun paḍayun em agnānī māne chhe. paṇ em chhe nahi. te samaye karmanī paryāy je thavā yogya hatī te pudgalathī thaī chhe. tenī utpattinī te janmakṣhaṇ chhe. rāg karyo māṭe chāritramohano bandh thayo em chhe ja nahi. karmanun pariṇaman potāthī svakāḷe svatantra thayun chhe. ām vastusthiti chhe. chhatān jīv pudgalakarmane kare chhe ane bhogave chhe. evo agnānīno anādikāḷathī prasiddha vyavahār chhe.

‘paramārthe jīv-pudgalanī pravr̥utti bhinna hovā chhatān, jyān sudhī bhedagnān na hoy tyān sudhī bahārathī temanī pravr̥utti ek jevī dekhāy chhe.’ rāganā nimitte karmabandhan thayun tyān nimittane dekhanārāone potāthī paramān kārya thayun em dekhāy chhe, agnānīne jīv-pudgalanun bhedagnān nahi hovāthī, bannenī bhinnatā nahi bhāsī hovāthī upalak ‘draṣhṭie jevun dekhāy tevun mānī le chhe; tethī te em māne chhe ke jīv pudgalakarmane kare chhe ane bhogave chhe.

‘shrī guru bhedagnān karāvī, paramārtha jīvanun svarūp batāvīne, agnānīnā e pratibhāsane vyavahār kahe chhe.’ karmanī paryāyane ātmā karato nathī ane karmanī paryāy vikār utpanna karatī nathī. - āvun samajāvavānun prayojan parathī svanun bhedagnān karāvavānun chhe. ahā! jaḍakarmano kartā to ātmā nathī paṇ e samaye je rāg thāy chhe te rāgano kartā nishchaye ātmā nathī.

shrī guru bhedagnān karāve chhe eṭale bhedagnān karavāno upadesh āpe chhe. karāve koṇ? ane upadesh āpe chhe em kahevun e paṇ vyavahāranun vachan chhe. vāṇīnā kāḷe vāṇī thāy chhe. vāṇīnī utpattinī te janmakṣhaṇ chhe tethī vāṇī utpanna thaī chhe. vikalpa thayo ke hun bolun tethī bhāṣhānī paryāy thaī chhe em nathī. shrī guru bhedagnān karāvavā samajāve chhe ke-bhāī! rāg tārun kartavya nathī. rāganun kartavya māne tyān sudhī agnān chhe. rāganā nimitte karma bandhāy tyān te kāḷe pudgalamān karmaparyāy thavāno kāḷ chhe tethī karmabandhanī dashā thaī chhe, tārā kāraṇe thaī nathī. ten rāg karyo māṭe tyān karmabandhan thayun em māne e mithyātva chhe.

agnānīnā e pratibhāsane vyavahār kahe chhe. have agnānīnā ā vyavahārane dūṣhaṇ de chhe. hun parano kartā-bhoktā chhun evo agnānīno je vyavahār chhe te sadoṣh chhe. mithyātvasahit chhe em kahe chhe.

prashnaḥ– agnānīne to vyavahār hoto nathī?

uttaraḥ– hā, gnānī ke jene nij chaitanyasvarūp bhagavān ātmānun bhān thayun chhe tene sahacharapaṇe je rāg hoy chhe tene vyavahār kahevāmān āve chhe. paṇ e vāt ahīn nathī.

PDF/HTML Page 976 of 4199
single page version

ahīn to agnānīnā rāgane vyavahār kahyo chhe. eno artha em chhe ke agnānī anādithī rūḍhapaṇe hun paradravyano kartā-bhoktā chhun evī viparīt mānyatā sahit je enī rāgādi pravr̥utti chhe tene agnānīono ahīn prasiddha vyavahār chhe em kahyun chhe. ahā! je rāg thayo te potānī jīvanī paryāy chhe ane tenā nimitte je karmabandhan thayun te jaḍ pudgalanī paryāy chhe. ām hovā chhatān anādi sansārathī agnānīo bhramathī māne chhe ke mane rāg thayo to karmabandhan thayun. āvā viparīt agnānamay vikalpane ahīn agnānīno prasiddha vyavahār kahyo chhe.

PDF/HTML Page 977 of 4199
single page version

अथैनं दूषयति–

have ā vyavahārane dūṣhaṇ de chheḥ-

gāthārthaḥ– [यदि] jo [आत्मा] ātmā [इदं] ā [पुद्गलकर्म] pudgalakarmane [करोति] kare [च] ane [तद् एव] tene ja [वेदयते] bhogave to [सः] te ātmā [द्विक्रियाव्यतिरिक्तः] be kriyāthī abhinna [प्रसजति] ṭhare evo prasaṅg āve chhe- [जिनावमतं] je jinadevane sammat nathī.

ṭīkāḥ– pratham to, jagatamān je kriyā chhe te badhīye pariṇāmasvarūp hovāthī kharekhar pariṇāmathī bhinna nathī (-pariṇām ja chhe); pariṇām paṇ pariṇāmīthī (dravyathī) bhinna nathī kāraṇ ke pariṇām ane pariṇāmī abhinna vastu chhe (-judī judī be vastu nathī). māṭe (em siddha thayun ke) je koī kriyā chhe te badhīye kriyāvānathī (dravyathī) bhinna nathī. ām, vastusthitithī ja (arthāt vastunī evī ja maryādā hovāne līdhe) kriyā ane kartānun abhinnapaṇun (sadāy) tapatun hovāthī, jīv jem vyāpyavyāpakabhāvathī potānā pariṇāmane kare chhe ane bhāvyabhāvakabhāvathī tene ja anubhave-bhogave chhe tem jo vyāpyavyāpakabhāvathī pudgalakarmane paṇ kare ane bhāvyabhāvakabhāvathī tene ja bhogave to te jīv, potānī ane paranī bhegī maḷelī be kriyāthī abhinnapaṇāno prasaṅg āvatān sva-parano paraspar vibhāg asta thaī javāthī (nāsh pāmavāthī), anekadravyasvarūp ek ātmāne anubhavato thako mithyādraṣhṭipaṇāne līdhe sarvagnanā matanī bahār chhe.

bhāvārthaḥ– be dravyonī kriyā bhinna ja chhe. jaḍanī kriyā chetan karatun nathī, chetananī kriyā jaḍ karatun nathī. je puruṣh ek dravyane be kriyā karatun māne te mithyādraṣhṭi chhe, kāraṇ ke be dravyanī kriyā ek dravya kare chhe em mānavun te jinano mat nathī.

PDF/HTML Page 978 of 4199
single page version

have ā vyavahārane dūṣhaṇ de chhe.

‘pratham to, jagatamān je kriyā chhe te badhīy pariṇāmasvarūp hovāthī kharekhar pariṇāmathī bhinna nathī (-pariṇām ja chhe)’

ahīn kriyā em kem kahyun? pariṇām na kahetān kriyā kahevāno āshay em chhe ke vastumān sahajapaṇe palaṭatī avasthā-pariṇām hoy chhe; te palaṭatī avasthā-paryāyane kriyā kahevāmān āve chhe. kahyun chhe ne ke-

prashnaḥ– palaṭatī avasthāmān ek maṭīne bījī avasthā thaī tyān nimitta chhe to bījī avasthā thaīne?

uttaraḥ– nā, em nathī. kriyā kahetān pariṇāmanun palaṭavun vastunun svarūp chhe. ek avasthā badalīne bījī thāy chhe tyān lokone bhramathī em lāge chhe ke nimitta āvyun māṭe avasthā badalīne bījī avasthā thaī chhe; parantu em chhe ja nahi. ahīn kahyun ne ke -pratham to jagatamān je kriyā chhe te pariṇāmasvarūp chhe ane te pariṇām ja chhe. jaḍ ane chetananī palaṭatī avasthārūp je kriyā chhe te badhī pariṇāmasvarūp chhe.

bhāī! ā to tattvagnānanī mūḷ prayojanabhūt vāt chhe. bījī vātane jāṇo ke na jāṇo, paṇ ā prayojanabhūt tattvanī vāt to avashya jāṇavī joīe. kahe chhe ke -je kriyā chhe te pariṇāmasvarūp chhe ane te pariṇām ja chhe. palaṭatī kriyā te dravyanun karma eṭale kārya chhe. pariṇām kaho, karma kaho, kārya kaho ke vyāpya kaho- e badhun ek ja chhe. vāstavamān pariṇāmasvarūp kriyā pariṇāmathī bhinna nathī. ā sharīranā hālavāchālavānī badalatī avasthārūp je kriyā thaī te shun ātmāe vikalpa karyo māṭe tyān sharīramān kriyā thaī? to kahe chhe ke nā, em nathī. e palaṭavārūp kriyā potānā (dravyanā) pariṇāmasvarūp chhe. ahāhā...! ā āṅgaḷīnī halavānī je kriyā thaī te kriyā potānā pariṇāmasvarūp chhe. ahīn kriyā ane pariṇām bhinna nathī em batāvyun chhe.

vaḷī, ‘pariṇām paṇ pariṇāmīthī (dravyathī) bhinna nathī kāraṇ ke pariṇām ane pariṇāmī abhinna vastu chhe.’ juo, jaḍ ane chetanamān je kriyā chhe te badhīy pariṇāmasvarūp chhe ane te pariṇāmathī bhinna nathī; ane te pariṇām pariṇāmīthī bhinna nathī, pariṇāmī ja chhe.

PDF/HTML Page 979 of 4199
single page version

prashnaḥ– pariṇām pariṇāmīthī bhinna chhe em āve chhe ne?

uttaraḥ– hā, paṇ e vāt ahīn nathī. ahīn to parathī bhinna pāḍavānī vāt chhe. samayasār gāthā 320nī ṭīkāmān ane paramātmaprakāsh gāthā 68mān je em kahyun chhe ke ātmā mokṣhapariṇāmano kartā nathī e to tyān trikāḷī shuddha chaitanyasvarūpanī draṣhṭi karāvavānī apekṣhāthī pariṇām ane pariṇāmīne bhinna kahyā chhe. jyāre ahīn parathī bhinna ane potānā dravya-paryāyathī abhinna vastu chhe em siddha karavun chhe. tethī kahe chhe -kriyā pariṇāmasvarūp hovāthī pariṇāmathī bhinna nathī ane pariṇām paṇ pariṇāmīthī bhinna nathī. pariṇām ane pariṇāmī abhinna vastu chhe, be judī judī vastu nathī. pariṇām pariṇāmīe karyā chhe, koi paravastu eno kartā chhe em nathī yaā vastusthiti ahīn siddha karī chhe.

pravachanasāramān (gāthā 96mān) em kahyun chhe ke-utpād-vyay-dhrauvya dravyanā kartā, karaṇ ane adhikaraṇ chhe. dravya chhe te utpād-vyayanun kartā chhe em vāt to āve chhe paṇ tyān to utpād-vyay-dhrauvya dravyanā kartā ane dravya kārya chhe em kahyun chhe. e to utpād-vyay-dhrauvya vaḍe dravyanā astitvanī siddhi karavānī tyān vāt chhe. bhāī! je apekṣhāthī jyān je vāt hoy te apekṣhāthī tyān yathārtha samajavun joīe.

ahīn pariṇām ane pariṇāmī bhinna nathī em siddha karavun chhe. ahīn pariṇām parathī bhinna chhe ane parathī pariṇām thatān nathī e vāt siddha karavā māge chhe. kriyā pariṇāmathī bhinna nathī ane pariṇām pariṇāmīthī bhinna nathī. juo, māṭīnā piṇḍamānthī je ghaḍo thayo te kriyā thaī. te kriyā pariṇāmasvarūp chhe, māṭīnā karmasvarūp eṭale ke kāryasvarūp chhe. e kriyā pariṇāmasvarūp hovāthī pariṇām ja chhe. ane te ghaḍārūp pariṇām (pariṇāmīthī) māṭīthī abhinna chhe. tathāpi te ghaḍārūp pariṇām kumbhārathī bhinna chhe. kumbhārathī ghaḍo thayo chhe em chhe ja nahi. tevī rīte chokhā je pāke chhe te pāṇīthī pāke chhe em nathī. chokhā pākavānī je avasthā thaī te palaṭatī kriyā chhe. te kriyā pariṇāmasvarūp chhe ane pariṇām chhe te pariṇāmī dravyathī abhinna chhe. māṭe chokhā pākavānā pariṇāmanun kartā (chokhānun) dravya chhe, pāṇī nahi. bhāī! ā to adhyātmanun koī alaukik lojīk chhe!

prashnaḥ– pāṇī agnithī unun thatun dekhāy chhe ne?

uttaraḥ– em nathī; agnithī pāṇī unun thayun nathī. pāṇīnī paryāy pahelān shītarūp hatī te palaṭīne garam thaī. te kriyā pariṇāmasvarūp chhe ane pariṇāmathī abhinna ja chhe. vaḷī te pariṇām paṇ pariṇāmīthī bhinna nathī; paṇ agnithī bhinna ja chhe. māṭe agnithī pāṇī unun thayun chhe em chhe ja nahi.

vishvamān anant dravyo chhe. te anant anantapaṇe kayāre rahe? potānā pariṇāmane

PDF/HTML Page 980 of 4199
single page version

pote upajāve to anant anantapaṇe rahī shake. parathī upaje to badho khīchaḍo thaī jāy ane anant anantapaṇe na rahe.

prashnaḥ– to shun agni vinā pāṇī unun thayun chhe? uttaraḥ– hā, agni vinā pāṇī unun thayun chhe; kemake agninī paryāy ane pāṇīnī paryāy vachche anyonyābhāv chhe. jem be dravyo-jaḍ ane chetan dravyo vachche atyantābhāv chhe tem paramāṇu, paramāṇunī paryāy vachche anyonyābhāv chhe. bāpu! ā to dharmanī ati sūkṣhma vāt chhe. ene samajavā buddhine sūkṣhma karavī joīe. kahyun chhe ne ke- ‘hun karun, hun karun e ja agnānatā shakaṭano bhār jem shvān tāṇe.’ jem bharelun gāḍun chālyun jatun hoy tyān enī nīche chālatā kutarānun māthun upar gāḍāne aḍake eṭale kutarun mānī le ke gāḍāno bhār hun kheñchun chhun. tem dukāne besī mālanī le-vechanā vikalpa kare tyān māne ke ā vepāranī badhī kriyā mārāthī thāy chhe. te agnānī paṇ ā kutarānā jevī mithyā kalpanā kare chhe.

prashnaḥ– hā, paṇ gāḍu baḷadathī to chāle chhe ne? uttaraḥ– nā, gāḍu baḷadathī chālatun nathī paṇ te potāthī chāle chhe. ek ek rajakaṇ potānī paryāyathī svatantra gati kare chhe. paranā kāraṇe gati thatī nathī. prashnaḥ– moṭar peṭrolathī chāle chhe e to dekhītun satya chhe ne?

uttaraḥ– nā, moṭar peṭrolathī chāle chhe em bīlakul nathī. moṭarano ek ek paramāṇu potānī kriyāvartī shaktithī svatantra gati kare chhe. bhāī! āvā shuddha nirbheḷ tattvanī khabar vinā koī bahārathī vrat -paḍimā laī le ane tethī dharma thashe em māne paṇ ethī to mithyātva thāy chhe. āvī vāt chhe.

prashnaḥ– moṭar chāle ene laīne andaranā musāpharanī gati thāy chhe e to barābar chhe ne?

uttaraḥ– nā, em nathī. moṭaranī gati moṭaranā kāraṇe thāy chhe ane musāpharanī gati musāpharanā potānā kāraṇe thāy chhe. koīnāthī koīnī gati chhe em chhe ja nahi. samajāy chhe kāī? hā, samajāy to chhe paṇ andar vāt besatī nathī. samajīne besāḍe to bese em chhe. darek paramāṇu ane darek jīvanī avasthā pratham hatī te palaṭīne bījī thaī te kriyā chhe. te kriyā pariṇāmasvarūp hovāthī pariṇāmathī